Taalkunde vir onderwysers en leerders Hfstk 13 (479)

Question 1

Wat is die skryftekens wat gebruik is in Afrikaans?

Answer 1

deelteken, koppelteken, kappie, afkappingsteken, aksentteken

Question 2

Waarvoor word skryftekens gebruik?

Answer 2

om korrekte uitspraak en betekenis aan te dui

Question 3

Wat is die drie grondbeginsels wat Afrikaans spelling beinvloed?

Answer 3

• spel volgens tradisie (uit Nederlans geerf)
• spel volgens die klankstelsel van Stanaardafrikaans
• spel word deur gelykvormigheid beinvloed (al klink die einde klank “d” soms soos n “t”, is die meervoud “de” en dus word die enkelvoud met n “d” gespel b.v. land, lande)

Question 4

Wat is die doel van leestekens?

Answer 4

Om die boodskap wat die skrywer aan die leser wil oordra duidelik oor te dra

Question 5

Noem die leestekens

Answer 5

• punt
• komma
• kommapunt
• vraagteken
• uitroepteken
• dubbelpunt
• aandagstreep
• parentese

Question 6

Wanneer word n woord as een woord geskryf?

Answer 6

een begrip = een woord

Question 7

Wanneer word die koppelteken gebruik?

Answer 7

• saamgestelde woord wat op n vokaal eindig
• woorde van vreemde herkoms bv. hidro-elektries
  -waar dubbelsinnigheid kan ontstaan
• verbindings met syfers/simbole/afkortings
• woordgroepkoppelings (bv. piet-my-vrou)
• herhalingsvorme (bv. speel-speel)
• wanneer “-hulle” met n eienaam verbind word
• geografiese name (bv. Pretoria-Noord)
• saamgestelde range (bv. sekretaris-generaal)

Question 8

Wanneer word die afkappingsteken gebruik?

Answer 8

• meervoudsvorme en verkleinings wat op i,o,u, en beklemtone a eindig
• meerdoude en verkleinings wat op n e of s wat nie uitgespreek word nie
• meervoude en verkleinings wat afkortings is

Question 9

Sinonieme

Answer 9

woorde met skynbaar dieselfde betekenis (bv reusagtig / massief)

Question 10

Antonieme

Answer 10

woorde met min of meer teenoorgestelde betekenis (bv hard / sag)

Question 11

Homonieme

Answer 11

woorde wat dieselfde uitspraak en spelling maar n ander betekenis het bv sy (meisie) en sy (materiaal)

Question 12

Homofone

Answer 12

woorde van dieselfde taal met dieselfde uitspraak maar n ander spelling en betekenis het (bv maar / maer)

Question 13

samestellings

Answer 13

woorde met meer as een stam (bv. tefel+poot)

Question 14

Afleidings

Answer 14

woorde met ‘n voorvoegsel of agtervoegsel of beide (bv gekoopte)

Question 15

Voorvoegsel

Answer 15

onselfstandige woorddele voor aan ‘n woord (bv bewoord)

Question 16

Agtervoegsel

Answer 16

onselfstandige woorddele agter aan ‘n woord (bv tafeltjie)

Question 17

Wat is semantiek?

Answer 17

Semantiek is n onderdeel van taalwetenskap wat betekennisaspekte bestudeer

Die studie van talige betekenis

Question 18

Toutologie

Answer 18

Opeenstapeling van woorde waarvan die betekenisse dieselfde is

Bv. Bulldoghond, Tortelduif

Question 19

Neologismes

Answer 19

Skep van nuwe woorde vir nuwe begrippe in die taal

Voorbeelde:
Gemorskos: junkfood
Skootrekenaar: laptop
Deegkardoes: wrap

Question 20

Klanknabootsing

Answer 20

Geluidwoorde

Bv. zoem, piet-my-vrou, toktokkie, koer, kwaak, miaau

Question 21

Samestellings

Answer 21

verbinding van twee of meer lostaande woorde om ’n nuwe eenheid te vorm

Voorbeelde:
boek+rak=boekrak

Question 22

Samestellende afleiding

Answer 22

hoog+moed+ig=hoogmoedig

Question 23

Onderskei tussen woordvorming en woordskepping

Answer 23

Woordvorming: morfologiese proses van samestellings, afleidings en samestellende afleidings

Woordskepping: skep van nuwe woorde in taal

Question 24

Pleonasmes

Answer 24

Kom voor wanneer ’n woord of gedagte in ’n sekere konstruksie onnodig herhaal word

Bv. Hulle stap te voet

Question 25

Leengoed woorde

Answer 25

Woorde wat uit n ander taal beleen is

Bv. Rugby, donga

Question 26

Paronieme

Answer 26

woorde wat dieselfde stam het, maar verskil in betekenis

Bv. kliënt en klant, kinderlik en kinderagtig

Question 27

Doeblette

Answer 27

Twee woorde wat ’n gemeenskaplike oorsprong het, maar in vorm en betekenis verskil. Word dus ook verskillend gebruik.

Bv. skenk en skink, lit en lid, rand en rant