Razvoj govora - razvojni tok Flashcards
rane osjetljivosti i preferencije auditivne percepcije?
biološka pripremljenost za usvajanje jezika
- novorođenče razlikuje i preferira zvukove koji po frekvenciji pripadaju opsegu ljudskog glasa
- preferira zvuk ljudskog glasa, posebno govorno oglašavanje
- preferira melodiju (sklop tonova), posebno vokalnu muziku
rana diferencijalna osjetljivost - razlikuje zvukove po visini, trajanju i brzini pojačavanja
u domenu auditivne percepcije se dešava brz razvoj intermodalnih veza između sluha i vida
- percipiraju nesklad i sklad između vidnih i slušnih podataka
šta je kategorijalna percepcija? kad se razvija?
razlikovanje fonemske i fonetske strukture
- doneme - glasovni kontrasti koji mijenjaju značenje
beba od 1 mjeseca razlikuje glasovne kontraste koji mijenjaju od onih koji ne mijenjaju značenje, i to u svim jezicima
postupno gubljenje kategorijalne osjetljivosti za glasove prvog jezika do prve godine je priprema za usvajanje maternjeg jezika
specijalizacija kapaciteta za percepciju govora? norme?
kapaciteti vezani za percepciju govora se usavršavaju sa izloženošću maternjem jeziku, ali se sužavaju za ostale jezike
norme:
- 6 mjeseci - ne preferira određeno naglašavanje riječi
- 9 mjeseci - preferira određeno naglašavanje riječi
- 6-8 mjeseci - razlikuje glasove drugog jezika
- 8-10 mjeseci - ne razlikuje glasove drugog jezika
dolazi do sužavanja i u opažanju melodičnosti - prepoznaje intermodalni (ne sklad) samo za glasove maternjeg jezika
koja su preverbalna oglašavanja? kad se razvijaju?
- rana ne-govorna oglašavanja - od rođenja
- gukanje - oko 2. mjeseca (6-8 nedelja)
- slogovanje - 4-6 mjeseci
- brbljanje i protoriječi - oko 8. mjeseca
rana ne-govorna oglašavanja?
- od rođenja
- plakanje, grleni i fiziološki glasovi
(najčešće u negativnom kontekstu)
gukanje?
- oko 2. mjeseca
- ranije gukanje - oglašavanje jednosložnim vokalima (“aaa”, “uuu”)
- razvijenije gukanje - kombinacija suglasnika i samoglasnika (“guu”, “baa”)
slogovanje?
- 4-6 mjeseci
- ranije slogovanje - spajanje istih slogova (“ba-ba-ba”)
- srednja faza slogovanja - kombinacija različitih slogova (“ba-bu-ba”)
- kasnija faza slogovanja - moduliranje jačine i visine, mijenjanje intonacije (smatra se počecima brbljanja)
kontinuitet između preverbalnog i verbalnog?
- postoji velika sličnost u slogovanju kod djece koja rastu u različitim jezičkim sredinama
- ali prve riječi su samo riječi iz onog jezika kome je dijete izloženo
- glasovi iz kasnijeg slogovanja su oni koji će se javiti u prvim riječima
- kontinuitet + usmjeravanje kapaciteta spram maternjeg jezika
brbljanje i protoriječi?
- oko 8. mjeseca
- intonativne modulacije u slogovanju se smatraju počecima brbljanja
pravo brbljanje
- gubi se repetitivnost slogovanja
- dijete jasno, učestalo udvaja slogove bez značenja - “ba-ba”, “ma-ma” (jer su usneni suglasnici)
- prva brbljanja nisu riječi, zato što za dijete nemaju značenje, ali ih sredina, reakcije drugih, socijalni feedback “pretvaraju” u prave riječi
protoriječi
- smatraju se riječima u funkcionalnom smislu
- dijete ih dosljedno koristi da uvijek označi isti denotat (npr. “ka” za čokoladu)
postojanost objekta i razvoj govora?
razvija se istovremeno kad i prve riječi - oko 8. mjeseca
- da bi došlo do postojanosti objekta mora da dođe do fleksibilnosti kognitivnih šema (do razdvajanja akcionih šema i objekta), pa ako beba razumije odvojenost između sebe i objekta ona onda može i da ga imenuje
- riječi su simboli koji zamjenjuju denotate - nešto ne može biti denotat ako nema osnovne svijsti o objektima (ako AŠ nisu razdvojene od objekata)
znači, kad dijete savlada postojanost objekta tek tad može da počne sa upotrebom prvih riječi
- prvo se razvijaju imenice i glagoli - jer nose najviše značenja
- onda se razvija porodični rječnik - ljudi i bića iz neposredne okoline
- onda se razvijaju i gramatičke riječi - glagoli koji se prvi razvijaju su akcije djteta i objekata sa kojima se ono igra
simbolička funkcija i razvoj govora?
oko 18. mjeseca se razvija simbolička funkcija, a uz nju se javljaju i eksplozija imenovanja (rapidno povećanje rječnika) i prve rečenice (od dvije riječi)
kontinuitet gestovnog i verbalnog označavanja?
- svaka vrsta simbola, referira na neki denotat
- kad dijete usvoji određene riječi (koje su preciznija alatka za označavanje određenog denotata) upotreba gestova se postepeno gubi
- djeca koja više koriste gestovni govor, pogotovo sa referencijalnom funkcijom, brže progovore, brže usvajaju jezik, imaju bogatiji rječnik i kasnije referencijalni stil
shvatanje relacija?
prve kombinacije riječi su dvočlane kombinacije, javljaju se oko 18. mjeseca
- kad se jave to znači da dijete razumije odnos između vršioca radnje, radnje i objekta
- djeca u svim kulturama ovladavaju istim, univerzalnim dvočlanim kombinacijama - postoje varijacije u uzrastu u zavisnosti od složenosti jezičkih izraza (blaža kognitivistička teza)
koliko ima i koje su neke dvočlane kombinacije?
12:
- imenovanje
- negacija
- nepostojanje
- ponavljanje
- atributi
- vlasnik-vlasništvo
- subjekat-radnja
- radnja-objekat
- određenje mjesta
redosljed razvoja pojma negacije?
zbog univerzalnog kognitivnog redosljeda, univerzalni jezički razvoj ima određeni redosljed razvijanja negacije:
1. nepostojanje, nestajanje - NEMA + X
2. odbijanje, odbacivanje - NEĆE + X
3. poricanje - NIJE + X
redosljed razvoja shvatanja vremenskih i prostornih odnosa?
jezički redosljed usvajanja priloga i prijedloga slijedi kognitivni redosljed (od jednostavnijih ka složenijim):
1. najjednostavniji prostorni odnosi - topološki (u, na)
2. složeniji prostorni odnosi - euklidovski (ispred, ispod, pored)
3. najsloženiji prostorni odnosi (duž, kroz)
norma za javljanje prvih riječi?
8 do 18 mjeseci
koliko riječi dijete koristi sa 24 mjeseca?
250-300
govor djeteta od 6 godina?
- aktivno koristi 2500-3000 riječi, a ima rječnik od oko 10.000
- skoro je potpuno usvojilo gramatiku
- koristi razrađene rečenice - sastoje se iz različitih vrsta riječi, riječi su usklađene po rodu, licu, vremenu, padežima…
brzo ovladava pragmatički pravilima i vještinama:
- može da vodi duge razgovore
- govori sa 2 kanala
- ima dijaloške vještine (sa ograničenjem egocentrizma)
iskazuje misli i osjećanja
- shvata poentu
- formira naraciju
- dekodira ironiju i razumije metaforu
na kom uzrastu dijete razlikuje glasovne kontraste koji mijenjaju ili ne mijenjaju značenje?
1 mjesec
na kom uzrastu dijete razlikuje glasove drugih jezika, a na kom ne?
6 do 8 mjeseci - razlikuje
8 do 10 mjeseci - ne razlikuje
na kom uzrastu dijete gubi kategorijalnu osjetljivost za jezike kojim nije izloženo?
oko 12 mjeseci
na kom uzrastu dijete preferira određeno naglašavanje riječi, a na kom ne?
- sa 6 mjeseci ne preferira
- sa 9 mjeseci preferira
razvoj prvih rečenica?
- prvo nauči da koristi imenice i glagole, pa onda pridjeve (24mj)
- onda prijedlozi (u, na, pored) i vremenske priloge (sada, prije) (30mj)
- sa 24 mjeseca gradi rečenice od 3 riječi, a onda sve više, sa 36 mj koristi gramatiku
- krajem 3. godine koristi veznike (i, pa, zato što) i gradi složenije rečenice
- složene rečenice sa dva predikata nauči do 6. godine
- onda dalje koristi sve složenije upitne forme i različita glagolska vremena
