Kolbergova teorija moralnog razvoja Flashcards
koji su stadijumi moralnog razvoja po Kolbergu?
- prekonvencionalni
- odgovara preoperacionalnim karakteristikama i ograničenjima - konvencionalni
- odgovara konkretno-operacionalnim - postkonvencionalni
- odgovara formalno-operacionalnim
svaki od stadijuma ima po dvije faze
- prva faza uvijek vuče na ograničenja i ostatke prethodnog stadijuma
kako dijete raste i kako se odvija njegov kognitivni razvoj, moralni razvoj se sastoji u sve većoj:
- decentraciji
- internalizaciji
komponente moralnog suđenja?
Kolberg na svakom stadijumu i u svakoj fazi razlikuje dvije komponente moralnog suđenja:
- socijalna komponenta
- moralna komponenta
socijalna komponenta?
tačka gledišta prema kojoj se rasuđuje
- kad je riječ o ovoj komponenti govorimo o progresivnoj decentraciji
moralna komponenta?
kriterijumi na osnovu kojih se donosi sud o tome da li je nešto moralno ili nemoralno
- razlozi za poštovanje pravila i postupanje na određen način
- kad je rijč o ovoj komponenti govorimo o progresivnoj internalizaciji
progresivna decentracija?
decentracija kad je riječ o tački gledišta iz koje dijete sudi o moralnim pitanjima (socijalna komponenta)
- na prekonvencionalnom stadijumu tačka rasuđivanja je samo “ja” - samo dijete
- na konvencionalnom stadijumu tačka rasuđivanja je:
- u prvoj fazi “ja+drugi” - dijete i njemu bliski ljudi
- u drugoj fazi “mi” - proširuje se i na društvo, širu zajednicu - na postkonvencionalnom stadijumu tačka rasuđivanja je “čovjek” - pozicija čovjeka, opšte ljudske vrijednosti
progresivna internalizacija?
internalizacija kad je riječ o kriterijumima toga šta je moralno i zašto treba biti moralan (moralna komponenta)
- na prekonvencionalnom stadijumu razlog za moralno ponašanje je dobijanje nagrade ili izbjegavanje kazne - nema internalizacije
- moralnost zasnovana na moći i autoritetu - na konvencionalnom stadijumu razlog za moralno ponašanje je osiguravanje dobrobiti
- moralnost zasnovana na socijalnim konvencijama - na postkonvencionalnom stadijumu razlog za moralno ponašanje je poštovanje vlastitih etičkih/moralnih principa (svoje hijerarhije vrijednosti) zbog lične savjesti
- moralnost zasnovana na moralnim vrijednostima
osnovne odlike prekonvencionalnog stadijuma?
- vlastita tačka gledišta
- pravila dolaze od neke moći i autoriteta
- pravila se poštuju zbog nagrade i kazne
faze prekonvencionalnog stadijuma?
- moral poslušnosti
- uradi kako autoritet kaže da bi izbjegao kaznu - instrumentalni moral
- uradi kako najviše odgovara tvojim interesima
socijalna komponenta prekonvencionalnog stadijuma?
egocentrizam
- isključiva usmjerenost na vlastitu poziciju
- “šta meni više odgovara”, “kako ću ja da prođem”
- prinudno poštovanje autoriteta, zakona i pravila
- jedini okvir u kom se razmatra kako treba postupiti i zašto treba posštovati pravila je strah od kazne
moral poslušnosti, socijalna komponenta?
prva faza prekonvencionalnog stadijuma
- najniži nivo moralnog rasuđivanja
- postoji samo “ja”
- pitanje je samo ono što ono misli, osjeća
- kako će ono da prođe
potpuni egocentrizam
- konfuzija oko odnosa ja-drugi (autoritet)
- nema razlikovanja drugog
- pozicija “ja” i pravila su stopljene
- dijete se poistovjećuje sa zahtjevima autoriteta
- ne razmišlja o tome šta autoritet zahtijeva
instrumentalni moral, socijalna komponenta?
druga faza prekonvencionalnog stadijuma
nema potunog egocentrizma, već se radi o egocentrizmu pozicije:
- u razmišljanje ulazi pozicija drugog
- razumije da još neko osim aktera ima posljedicu od akcije, ali se to ne uzima u obzir prilikom donošenja suda (osim ako utiče na njega samog)
- pozicija drugog se razmatra u onoj mjeri u kojoj je važna za “moju” poziciju
- uzajamnost samo u smislu korišćenja znanja o poziciji drugih za ostvarenje vlastitih interesa (i drugi imaju to pravo)
shvatanje pravila na prekonvencionalnom stadijumu?
djeca ne preispituju pravila, ona su rigidna objektivna, apsolutna
- nema granica važenja pravila
shvatanje odgovornosti na prekonvencionalnom stadijumu?
- sud o odgovornosti/krivici se zasniva na tome da li je ispoštovno neko pravilo ili autoritet i na tome šta slijedi iz poštovanja ili nepoštovanja pravila
- objektivna odgovornost - razmatra samo ishod i posljedicu nekog djela prilikom donošenja suda o odgovornosti za to djelo
razlike u socijalnoj komponenti između prve i druge faze prekonvencionalnog stadijuma?
- u procjeni ponašanja u fazi “moral poslušnosti” nema dilema, a u fazi “instrumentalni moral” ima neke dileme, vaganja, poređenja mogućih ishoda
- u prvoj fazi je potpuni egocentrizam
- u drugoj egocentrizam pozicije - dijete diferencira svoju poziciju od tuđe, shvata da druge osobe imaju različite potrebe, interese, osjećanja, gledišta
*diferenciranje tuđe pozicije ne znači da je dijete decentrirano, zato što je ne uzima u obzir, osim ako je važna za njega
moral poslušnosti, moralna komponenta?
kriterijum:
- moralno je ono što propisuje autoritet
razlog:
- kazna i nagrada
- Skinerovski model
- spoljašnja motivacija
kad se razmatra odgovornost uzima u obzir samo posljedice datog ponašanja
intrumentalni moral, moralna komponenta?
kriterijum:
- spoljašnja motivacija
- “šta je u mojim interesima”
- ali postoji i uzimanje u obzir pozicije drugih i preispitivanje - vaganje šta je najbolje za “mene” u datim okolnostima
- posljedice po druge se uzimaju u obzir samo u okviru konteksta toga šta je u najboljem ličnom interesu
razvija se jedan koncept pravde
- daješ ako i koliko dobijaš zauzvrat - fokus na razmjerni
kad razmatra odgovornost uzima u obzir i posljedice i motive (instrumentalno)
- ovo nije pseudomoral - zato što je dijete još uvijek kognitivno nerazvijeno
konvencionalni stadijum?
dijete više nije egocentrično
- u moralnom rasuđivanju se vodi i pozivijom drugog, a ne samo svojom
- decentrirano je - uzima u obzir, razmatra i tuđu poziciju (mi = ja + drugi)
pravila i norme se poštuju zbog njih samih
- zarad sebe, po sebi
- jer obezbjeđuju opštu dobrobit svih
faze konvencionalnog stadijuma?
(3) 1. moral dobrog djeteta
- mi = ja + bliski, značajni drugi
(3) 2. red i zakon
- mi = društvo, društvene grupe, generalizovani drugi
princip progresivne decentracije važi u obe faze
moral dobrog djeteta, socijalna komponenta?
dijete je decentrirano
- zauzima poziciju bliskih, značajnih drugih iz svog okruženja
- roditelji su agensi socijalizacije - prenosioci društvenih i moralnih normi
red i zakon, socijalna komponenta?
generalizovani drugi - zauzima poziciju društvenih grupa i društva u cjelini
moralna komponenta na konvencionalnom stadijumu?
kriterijumi moralnog rasuđivanja su sama moralna pravila, same moralne konvencije
zahvaljujući decentraciji, djeca shvataju da su pravila značajna, vide vrijednost u samim pravilima, jer ona omogućavaju da se živi bolje i lakše
moral dobrog djeteta, moralna komponenta?
dešava se progresivna internalizacija
kriterijum:
- moralno je ono što većina drugih ljudi smatra moralnim
- važno je šta kažu opšte moralne konvencije
- roditelji su predstavnici društva
razlozi:
- mišljenje, očekivanje, naklonost, osuda, poštovanje i prihvatanje od drugih ljudi
imperativ savjesti:
- ne čini drugima ono što ne želiš da drugi tebi čine
- moral dobija veću jasnoću i pravno značenje
- fokus je na uzajamnosti (reciprocitetu), povjerenju, saradnji, lojalnosti…
red i zakon, moralna komponenta?
dešava se značajan kvalitativan pomak u odnosu na prethodnu fazu
kriterijum:
- moralno je ono što zakon i neke druge (često formalne) norme propisuju, čime štite interese grupe/društva
razlog:
- pravila treba strogo poštovati da u suprotnom ne bi nastao haos, anarhija, ugroženost
- sistem, društvena grupa, zajednica, ne mogu da funkcionišu bez pravila
imperativ dužnosti:
- nastao iz imperativa savjesti
- svako treba da postupa u skladu sa dužnostima koje ima kao član različitih društvenih grupa
- svako ima drugačiji položaj u društvenim grupama
- fokus je na očuvanju sistema, zasnovanom na uzajanosti uloga
zašto najveći broj ljudi ostaje na konvencionalnom stadijumu moralnog razvoja iako se kognicija razvila?
zato što shvataju šta mogu biti posljedice preispitivanja zakona
postkonvencionalni stadijum?
osvojena je pozicija društva i shvaćena važna vrijednost pravila
smisao moralne i socijalne komponente su opšte ljudske vrijednosti i čovjek kao apstrakcija
apstraktna antropološka pozicija
- aka pozicija čovjeka
- iznad zakona je
- pravila su opšte ljudske vrijednosti i etički principi koji se odnose na hijerarhiju vrijednosti i one vrijednosti kojima se daje primat nad drugim prilikom moralnih dilema
faze postkonvencionalnog stadijuma?
(5) 1. društveni ugovor
(6) 2. lična savjest
faza društveni ugovor?
prva faza postkonvencionalnog stadijuma
- glavni vodič za moralno rasuđivanje su opšte ljudske vrijednosti, ali se zakoni i pravila još uvijek uzimaju u obzir (ostatak od prethodne faze)
- prelazak na poziciju čovjeka i preispitivanje zakona
morano rasuđuje iz pozicije opšte dobrobiti
- pravila i zakone treba mijenjati ako ne štite ljudska prava i vrijednosti
socijalna perspektiva, ali i osjetljivost za pojedinca
fokus je na ljudskim pravima i vrijednostima, naspram pravila i normi
faza lična savjest?
druga faza postkonvencionalnog stadijuma
- pozicija opšte dobrobiti
- rukovodi se ličnim, unutrašnjim principima
- može doći do sudara vrijednosti
etika lične savjesti
- etički principi su iznad pravuka u zakona
- “čovjek stvara zakon”
fokus je na postupanju po ličnoj savjesti
koja je sličnost između pete i šeste faze razvoja morala?
obe se rukovode pozicijom opšte dobrobiti u smislu poštovanja nekih univerzalno prihvaćenih vrijednosti
koje su razlike između pete i šeste faze razvoja morala?
peta faza nosi nasljeđe iz četvrte
- još ima socijalnu perspektivu koja je oličena u samom konceptu društvenog ugovora (konsenzusa) koji su ljudi postigli u vezi sa tim kako treba postupati
- socijalna persepktiva uključuje osjetljivost za pojedinca, ljudska prava i vrijednosti
peta faza polazi od opštih ljudskih vrijednosti, ali se rukovodi uvjerenjem da pravila, norme i zakon treba mijenjati kad ne štite ljudska prava i vrijednosti
- fokus je na društvenom ugovoru
- ako su pravila nastala dogovorom, onda tako treba i da se mijenjaju
- znači, ovdje postoji relativizovana socijalna perspektiva - rasuđuju iz socijalne pozicije i zakona, kritički ga preispituju, što se operacionalizuje nastojanjem da se pravila, norme i zakoni mijenjaju kad ne štite ljudska prava i vrijednosti
VS
šesta faza nema socijalnu perspektivu
- osoba se rukovodi ličnim moralnim principima, koji počivaju na univerzalnim ljudskim vrijednostima
- unutrašnja perspektiva
- nema usmjerenosti na promjenu društvenog ugovora i ugla vrijednosti i principa, već osoba sama stvara zakon
- etički principi su iznad pravila i zakona
- osoba treba da se rukovodi svojim etičkim principima, svojom hijerarhijom vrijednosti
