polska i litwa pod panowaniem ostatnich jagiellonów

Question 1

Jak wyglądała pozycja szlachty w RP?

Answer 1

• podział na stany, obronność kraju obowiązkiem
• przynależność do stanu zależna od urodzenia
• można było otrzymać nobilitację
• w przypadku uzurpacji odbywał się proces sądowy
• przywileje -> korzyści osobiste, gospodarcze, polityczne

Question 2

Co było podstawą demokracji szlacheckiej?

Answer 2

• sejmiki ziemskie (elekcyjne, przedsejmowe, relacyjne)
• sejm walny (dwie izby parlamentu: senat & izba poselska, trzy stany sejmujące: król, senatorowie, posłowie)

Question 3

W jakich latach na ogólnopolskie zjazdy urzędnicze zaczęła przybywać szlachta?

Answer 3

1382-86

Question 4

Czym wyróżniał się pierwszy sejm w Piotrkowie?

Answer 4

1468, był pierwszym sejmem walnym dwuizbowym z udziałem posłów wybranych na sejmikach

Question 5

Kiedy ostatecznie wyłoniła się izba sejmowa?

Answer 5

1493, sejm w Piotrkowie

Question 6

Co działo się na przełomie XV i XVI wieku?

Answer 6

Rola sejmu była ograniczona, podatki głównym tematem obrad

Question 7

Kiedy podpisano artykuły mielnickie?

Answer 7

1500, wzmocnienie roli senatu

Question 8

Jakie ustalenia wprowadzono w 1504 roku?

Answer 8

Jedna osoba nie może pełnić kilku ważnych urzędów, król nie może rozdawać królewszczyzn bez zgody sejmu

Question 9

Kiedy uchwalono konstytucję Nihil Novi?

Answer 9

1505

Question 10

Jakie były miejsca obrad sejmu?

Answer 10

Piotrków, Kraków, Warszawa

Question 11

Jaki był podział sejmów od 1573?

Answer 11

• zwyczajne (co dwa lata na 6 tygodni)
• nadzwyczajne (w razie potrzeby, max na 2 tygodnie)

Question 12

Jak rozwijał się sejm w kolejnych wiekach?

Answer 12

XVIw. do I połowy XVIIw. sejm ważnym zgromadzeniem ustawodawczym
II połowa XVIIw. do XVIIIw. szlachta uznaje ustanawianie nowych praw za zbędne, sejm pilnuje by władca nie stał się tyranem

Question 13

Jak wyglądał harmonogram obrad?

Answer 13

pierwsze 5 dni: wspólne obrady
po nich: osobne obrady
przed końcem: podejmowanie decyzji
głosowanie: ucieranie głosów

Question 14

Kiedy po raz pierwszy użyto Liberum Veto?

Answer 14

1652, Władysław Siciński

Question 15

Jaki był podział szlachty?

Answer 15

• magnateria (elita, latyfundie, wykształceni)
• szlachta średnia (aktywni politycy, folwarki)
• szlachta zagrodowa (uprawiali ziemię, wieś)
• szlachta gołota (nie posiadali ziemi, wykorzystywani do celów politycznych)
  równość całej szlachty wobec prawa!!!

Question 16

Scharakteryzuj Zygmunta I Starego

Answer 16

• Wielki Książe Litewski (1506-48), Król Polski (1507-48)
  Polityka zagraniczna:
• wojna z Wielkim Księstwem Moskiewskim (Wasyl III)
• sojusz Wasyla z Habsburgami i Krzyżakami
• 1512 wojna Litwy z Moskwą
• 1514 utrata Smoleńska, bitwa pod Orszą
• układ w Wiedniu
• ostatnia wojna z zakonem krzyżackim (Albrecht Hohenzollern) 1519-21 -> sekularyzacja Prus Zakonnych

Question 17

Jakie były postanowienia traktatu krakowskiego?

Answer 17

1525, w Prusach panuje jedna linia Hohenzollernów i nie może łączyć się z Brandeburgią, po jej wymarciu Prusy Książęce wcielone do Polski; hołd pruski (ziemie lennem króla), sekularyzacja

Question 18

Scharakteryzuj Zygmunta II Augusta

Answer 18

• syn Zygmunta Starego i Bony Sforzy
• ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów na tronie
• elekcja vivente rege 1529 (koronacja 1530)
• trzy żóny: Katarzyna Habsburg, Barbara Radziwiłłówna, Elżbieta Habsburg
• 1572 śmierć króla, wolna elekcja

Question 19

Kiedy odbył się rokosz lwowski?

Answer 19

1538, odmowa wyprawy na Mołdawię i lista zarzutów wobec króla

Question 20

Jakie były główne postulaty ruchu egzekucyjnego?

Answer 20

• egzekucja obowiązujących praw
• rewindykacja królewszczyzn nadanych niezgodnie z prawem
• przeprowadzenie rewizji nadań
• lustracja królewszczyzn
• zacieśnienie więzów z Litwą
• pełna integracja Prus Królewskich z Polską
• wolność wyznania

Question 20

Jakie były ustalenia sejmu piotrkowskiego w 1538?

Answer 20

• potwierdzenie zasady elekcyjności tronu
• gwarancja prawa szlachty do udziału w elekcji
• powstanie ruchu egzekucyjnego

Question 21

Kto stał na czele ruchu egzekucyjnego?

Answer 21

Hieronim Ossoliński, Mikołaj Sienicki, Rafał Leszczyńskii

Question 22

Jakie reformy wprowadzono podczas sejmów egzekucyjnych?

Answer 22

1562-69
- rewizja nadań, rewindykacja dóbr
- uchwalenie lustracji królewszczyzn (3-osobowe komisje)
- kwarta (część dochodu z królewszczyzn) przeznaczona na wojsko kwarciane
- zniesienie wykonaywania wyroków sądów kościelnych przez starostów
- uchwalenie powiązania Prus z resztą ziem polskich
- doprowadzono do zawarcia unii realnej z Litwą

Question 23

Jak przebiegła pierwsza wojna północna?

Answer 23

1558-70
- Polska & Szwecja vs Moskwa & Dania
- 1562 rozejm Szwecji z Moskwą, sojusz Danii z Polską
- 1568 znowu switching sides
- 1570 kongres pokojowy w Szczecinie