polska i litwa pod panowaniem ostatnich jagiellonów Flashcards
Jak wyglądała pozycja szlachty w RP?
- podział na stany, obronność kraju obowiązkiem
- przynależność do stanu zależna od urodzenia
- można było otrzymać nobilitację
- w przypadku uzurpacji odbywał się proces sądowy
- przywileje -> korzyści osobiste, gospodarcze, polityczne
Co było podstawą demokracji szlacheckiej?
- sejmiki ziemskie (elekcyjne, przedsejmowe, relacyjne)
- sejm walny (dwie izby parlamentu: senat & izba poselska, trzy stany sejmujące: król, senatorowie, posłowie)
W jakich latach na ogólnopolskie zjazdy urzędnicze zaczęła przybywać szlachta?
1382-86
Czym wyróżniał się pierwszy sejm w Piotrkowie?
1468, był pierwszym sejmem walnym dwuizbowym z udziałem posłów wybranych na sejmikach
Kiedy ostatecznie wyłoniła się izba sejmowa?
1493, sejm w Piotrkowie
Co działo się na przełomie XV i XVI wieku?
Rola sejmu była ograniczona, podatki głównym tematem obrad
Kiedy podpisano artykuły mielnickie?
1500, wzmocnienie roli senatu
Jakie ustalenia wprowadzono w 1504 roku?
Jedna osoba nie może pełnić kilku ważnych urzędów, król nie może rozdawać królewszczyzn bez zgody sejmu
Kiedy uchwalono konstytucję Nihil Novi?
1505
Jakie były miejsca obrad sejmu?
Piotrków, Kraków, Warszawa
Jaki był podział sejmów od 1573?
- zwyczajne (co dwa lata na 6 tygodni)
- nadzwyczajne (w razie potrzeby, max na 2 tygodnie)
Jak rozwijał się sejm w kolejnych wiekach?
XVIw. do I połowy XVIIw. sejm ważnym zgromadzeniem ustawodawczym
II połowa XVIIw. do XVIIIw. szlachta uznaje ustanawianie nowych praw za zbędne, sejm pilnuje by władca nie stał się tyranem
Jak wyglądał harmonogram obrad?
pierwsze 5 dni: wspólne obrady
po nich: osobne obrady
przed końcem: podejmowanie decyzji
głosowanie: ucieranie głosów
Kiedy po raz pierwszy użyto Liberum Veto?
1652, Władysław Siciński
Jaki był podział szlachty?
- magnateria (elita, latyfundie, wykształceni)
- szlachta średnia (aktywni politycy, folwarki)
- szlachta zagrodowa (uprawiali ziemię, wieś)
- szlachta gołota (nie posiadali ziemi, wykorzystywani do celów politycznych)
równość całej szlachty wobec prawa!!!
Scharakteryzuj Zygmunta I Starego
- Wielki Książe Litewski (1506-48), Król Polski (1507-48)
Polityka zagraniczna: - wojna z Wielkim Księstwem Moskiewskim (Wasyl III)
- sojusz Wasyla z Habsburgami i Krzyżakami
- 1512 wojna Litwy z Moskwą
- 1514 utrata Smoleńska, bitwa pod Orszą
- układ w Wiedniu
- ostatnia wojna z zakonem krzyżackim (Albrecht Hohenzollern) 1519-21 -> sekularyzacja Prus Zakonnych
Jakie były postanowienia traktatu krakowskiego?
1525, w Prusach panuje jedna linia Hohenzollernów i nie może łączyć się z Brandeburgią, po jej wymarciu Prusy Książęce wcielone do Polski; hołd pruski (ziemie lennem króla), sekularyzacja
Scharakteryzuj Zygmunta II Augusta
- syn Zygmunta Starego i Bony Sforzy
- ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów na tronie
- elekcja vivente rege 1529 (koronacja 1530)
- trzy żóny: Katarzyna Habsburg, Barbara Radziwiłłówna, Elżbieta Habsburg
- 1572 śmierć króla, wolna elekcja
Kiedy odbył się rokosz lwowski?
1538, odmowa wyprawy na Mołdawię i lista zarzutów wobec króla
Jakie były główne postulaty ruchu egzekucyjnego?
- egzekucja obowiązujących praw
- rewindykacja królewszczyzn nadanych niezgodnie z prawem
- przeprowadzenie rewizji nadań
- lustracja królewszczyzn
- zacieśnienie więzów z Litwą
- pełna integracja Prus Królewskich z Polską
- wolność wyznania
Jakie były ustalenia sejmu piotrkowskiego w 1538?
- potwierdzenie zasady elekcyjności tronu
- gwarancja prawa szlachty do udziału w elekcji
- powstanie ruchu egzekucyjnego
Kto stał na czele ruchu egzekucyjnego?
Hieronim Ossoliński, Mikołaj Sienicki, Rafał Leszczyńskii
Jakie reformy wprowadzono podczas sejmów egzekucyjnych?
1562-69
- rewizja nadań, rewindykacja dóbr
- uchwalenie lustracji królewszczyzn (3-osobowe komisje)
- kwarta (część dochodu z królewszczyzn) przeznaczona na wojsko kwarciane
- zniesienie wykonaywania wyroków sądów kościelnych przez starostów
- uchwalenie powiązania Prus z resztą ziem polskich
- doprowadzono do zawarcia unii realnej z Litwą
Jak przebiegła pierwsza wojna północna?
1558-70
- Polska & Szwecja vs Moskwa & Dania
- 1562 rozejm Szwecji z Moskwą, sojusz Danii z Polską
- 1568 znowu switching sides
- 1570 kongres pokojowy w Szczecinie
