Peter Paul Rubens Flashcards
Peter Paul Rubens
Przybycie Marii Medycejskiej
do Marsylii
Obraz należy do cyklu, który
Rubens stworzył z uczniami
w latach 1622–1625 na zlecenie
królowej Marii Medycejskiej.
Dzieło ukazuje scenę, gdy
Maria przybywa statkiem
do Marsylii, by poznać
Henryka IV, którego poślubiła
wcześniej za pośrednictwem
pełnomocnika (takie śluby
były częste w rodach
królewskich). Monarchinię
witają bóstwa morskie, kłania
się jej personifikacja Francji,
a Fama – rzymska bogini
wieści – unosi się nad
królową i dmie w dwie trąby,
obwieszczając radosną
nowinę. W rzeczywistości
Marii nikt nie powitał
w Marsylii, a Henryk IV
zobaczył ją dopiero miesiąc
później. Rubens namalował
więc chwilę poniżenia Marii
jako jej triumf. Królewski
splendor zapewnia nie tylko
wypełniona alegorycznymi
postaciami kompozycja,
ale też paleta barw, w której
dominują złoto, srebro
i królewska czerwień. Obraz
namalowany farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach
2,95 x 3,94 m znajduje się
w Luwrze w Paryżu
Najwybitniejszym artystą spośród twórców flamandzkich
był Peter Paul Rubens (1577–1640)
– malarz i dyplomata.
Kształcił się w Antwerpii, a po uzyskaniu tytułu mistrza
malarskiego udał się na kilka lat do Włoch. Rozpoczął
służbę na dworze Gonzagów w Mantui, przebywał też we
Florencji, w Rzymie i Wenecji. Szczególne wrażenie wywarła
na nim kolorystyka malarstwa weneckiego. Pod wpływem dzieł Tycjana jego paleta barwna stała się bogatsza.
Podziwiał też malarstwo Michała Anioła i kopiował
Caravaggia. Po powrocie z Włoch pracował dla namiestników Niderlandów, arcyksięcia Alberta i infantki
Izabeli. Pełniąc posługi dyplomatyczne oraz wykonując zlecenia
artystyczne, pojawiał się na największych dworach Europy:
malował dla Marii Medycejskiej i Ludwika XIII we Francji,
Filipa IV w Hiszpanii i Karola I w Anglii. Znał włoski, hiszpański, niemiecki, angielski i łacinę. W Antwerpii prowadził dużą
pracownię, w której tworzyli m.in. Antoon van Dyck, Frans Snyders, Jacob Jordaens
i Jan Brueghel, zwany Aksamitnym. Wykonywali oni w obrazach Rubensa określone
partie. Doskonale prosperująca pracowania i liczne zamówienia sprawiły, że jako zamoż-
ny człowiek kolekcjonował antyczne rzeźby, rozbudował w stylu włoskim potężny dom
w centrum Antwerpii, a także kupił średniowieczny zamek pod Brukselą. Rubens ożenił
się po raz pierwszy z Izabelą Brandt, a po jej śmierci poślubił młodszą o 37 lat Helenę
Fourment, która była jego ulubioną modelką, przedstawianą zarówno na portretach,
np. Portret Heleny Fourment w futrze, jak i innych obrazach.
Pierwsze znaczące dzieła Rubensa powstały podczas jego wczesnych podróży do Włoch.
Były to głównie obrazy religijne. Styl artysty skrystalizował się po jego powrocie do
Antwerpii. Z tego okresu pochodzi Autoportret z Izabelą Brandt oraz dwa monumentalne
tryptyki do katedry w Antwerpii: Podniesienie krzyża oraz Zdjęcie z krzyża. Rubens malował także liczne obrazy o tematyce mitologicznej, do których należą m.in.
Porwanie córek Leukippa, Trzy Gracje, Sąd Parysa oraz Bitwa Amazonek. Bardzo dużym przedsięwzięciem artystycznym Rubensa był wykonany dla Marii
Medycejskiej do pałacu Luksemburskiego w Paryżu cykl ponad dwudziestu dużych obrazów przedstawiających historię jej życia i rządów. Zamówienie to malarz realizował ze
swoimi uczniami. Znalazły się w nim takie obrazy, jak Henryk IV otrzymuje portret Marii
Medycejskiej i Przybycie Marii Medycejskiej do Marsylii.
Rubens był artystą bardzo płodnym, zostawił ponad 2 tys. obrazów. Pojawiały się wśród
nich liczne portrety, pejzaże, sceny religijne, mitologiczne, alegoryczne, historyczne
oraz rodzajowe, zwłaszcza z polowań lub z życia wiejskiego – głównie o ludycznym, czyli
zabawowym charakterze. Wśród dzieł religijnych należy wymienić wielokrotnie podejmowany motyw Madonny z Dzieciątkiem, a także Sąd Ostateczny w kaplicy grobowej Rubensa
w kościele św. Jakuba w Antwerpii. Artysta namalował też inspirowane mitologią dwie
wersje Ogrodu miłości. Interesował się również pejzażem, czego przykładami są m.in. Pejzaż
burzowy z Jupiterem, Merkurym, Filemonem i Baucis oraz – w późnym okresie twórczości
– kilka wersji Krajobrazu z tęczą. Malarz zmarł w 1640 roku w Antwerpii.
Peter Paul Rubens Portret Heleny Fourment w futrze
Niemal naga Helena, przedstawiona w pozie zbliżonej
do Venus pudica (łac. ‘Wenus skromna’), zalotnie spogląda
na widza. Świetlistość i delikatność jej skóry została uzyskana
przez kontrast z ciemnobrązowym futrem. Źródłem inspiracji
artysty był zapewne obraz Tycjana ukazujący półnagą
dziewczynę w futrze. Dzieło zostało namalowane farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach 63 x 176 cm w latach
1635–1640. Znajduje się w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.
Peter Paul Rubens,
scena środkowa tryptyku
Zdjęcie z krzyża w katedrze
w Antwerpii w Belgii
Dzieło powstawało w latach
1611–1614, zostało namalowane
farbami olejnymi na desce.
Scena środkowa ma wymiary
3,20 x 4,20 m, a każda
z bocznych 1,50 x 4,20 m.
W obrazie widoczne są wpływy
wielkich artystów włoskich:
Michała Anioła, Tycjana
i Caravaggia. Dominantę stanowi
kontrastujące z ciemnym tłem,
świetliste i bezwładnie wygięte
ciało Chrystusa podtrzymywane
przez św. Jana Ewangelistę,
Józefa z Arymatei i św. Marię
Magdalenę. Przekazywanie
ciała Chrystusa na ręce – jak
wówczas wierzono – nawróconej
grzesznicy mogło się odnosić
do sakramentów pokuty
i Eucharystii. Dynamikę sceny
podkreślają diagonalnie ułożone
ciała postaci. Wyznacza
to kierunek ruchu łańcuchowego,
w którym energia przenosi się
z jednej postaci na drugą,
od mężczyzn u szczytu drabiny
ku klęczącej na dole Marii
Magdalenie i płaczącej Marii.
Peter Paul Rubens Sąd Parysa
Scenę z mitologii, spopularyzowaną przez
Metamorfozy Owidiusza, Rubens malował
kilkakrotnie. Zgodnie z przekazem, bogini
niezgody Eris, niezaproszona na wesele Peleusa
i Tetydy, rzuciła między pozostałe boginie
jabłko z napisem: „dla najpiękniejszej”. Każda
z trzech bogiń: Hera, Atena i Afrodyta uznała,
że jabłko powinno należeć do niej. Ich kłótnia
rozgniewała Zeusa, który postanowił, że sędzią
w sporze będzie młody pasterz Parys. Boginie
kusiły go darami, ale zwyciężyła Afrodyta,
która obiecała mu rękę najpiękniejszej kobiety
na ziemi – Heleny. Motyw literacki stał się
dla Rubensa pretekstem do ukazania aktu
kobiecego w różnych ujęciach. Każda
z bogiń została przedstawiona z właściwym jej
atrybutem: Hera z pawiem, Atena z egidą, czyli
tarczą wykutą przez Hefajstosa, a Afrodyta
z Kupidynem. Parysowi towarzyszy Hermes w skrzydlatej czapce i z kaduceuszem w dłoni.
Dzieło eksponuje prymat barwy nad innymi
środkami malarskiego wyrazu. Wersja z lat
1632–1635, namalowana farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 1,93 x 1,45 m, znajduje
się w Galerii Narodowej w Londynie.
Peter Paul Rubens Porwanie córek Leukippa
Obraz namalowany ok. 1618 roku farbami
olejnymi na płótnie o wymiarach 2,11 x 2,24 m
ilustruje scenę z mitologii greckiej: dwaj bracia,
Kastor i Polluks, synowie Ledy, porywają córki
ich wuja, które miały być poślubione przez
innych mężczyzn. Podczas porwania wywiązała
się walka, w której zginął Kastor. Scena
przedstawia moment ujęcia kobiet przez braci.
Nagie ciała emanują zmysłowością. Atmosferę
konfliktu wzmaga przedstawienie szalejących
koni oraz ukazanie kontrastów między jasnymi
karnacjami kobiet i śniadymi ciałami mężczyzn.
Kompozycja jest pełna dynamiki. Sylwetki
ludzi oraz zwierząt powiązane są ruchem
łańcuchowym i tworzą dwie przecinające się
diagonale. W kolorystyce obrazu przeważają
ciepłe barwy: odcienie żółci, czerwieni i brązów.
Forma kształtowana jest plamą barwną,
co wskazuje na inspiracje malarstwem
weneckim. Artysta ujął scenę z perspektywy
żabiej, a obniżona linia horyzontu wpływa na
monumentalizację postaci. Dzieło znajduje się
w Starej Pinakotece w Monachium w Niemczech
Peter Paul Rubens Pejzaż burzowy z Jupiterem, Merkurym, Filemonem i Baucis
Mitologiczny motyw z Filemonem i Baucis – mieszkańcami frygijskiego miasteczka, którzy
mimo biedy jako jedyni ugościli przechadzającego się w przebraniu po świecie Zeusa, stał się
dla Rubensa pretekstem do pokazania górskiego pejzażu w czasie burzy. Ulewa jest obrazem
potopu, który król bogów zesłał na świat, by jego mieszkańców ukarać za niegościnność.
Scena figuralna została sprowadzona do sztafażu, a prawdziwym bohaterem stała się natura:
ciemne burzowe niebo rozrywane jest błyskawicami, a ziemia smagana deszczem. Pojawia się
też tęcza, często przedstawiana na obrazach Rubensa. Dzieło namalowane farbami olejnymi
na płótnie o wymiarach 2,09 x 1,47 m w latach 1620–1625 znajduje się w Muzeum Historii Sztuki
w Wiedniu
Dzieła Rubensa cechowały:
dynamika kompozycji, osiągnięta przez liczne linie
diagonalne i łuki, zatrzymanie ukazywanego ruchu – efekt stop-klatki, bujność przedstawianych ciał oraz umiejętność oddawania postaci ludzkich i zwierząt w różnych pozach
i skrótach perspektywicznych. W scenach wielopostaciowych stosował ruch łańcuchowy. Artysta był kolorystą, malującym z rozmachem i biegłością warsztatową. W dojrzałej
twórczości rysunek traktował jedynie jako wstępny zarys, posługując się plamą barwną,
dzięki czemu jego obrazy cechuje miękkość modelowania i świetlistość, nazywane efektem morbidezza. Posługiwał się szeroką gamą barwną. Stosował także żywe, nasycone
barwy, na pierwszym planie cieplejsze, a na dalszych chłodniejsze, oraz silne kontrasty
temperaturowe i walorowe. W oddawaniu szczegółów cechował go realizm. Doskonale
przedstawiał materię malowanych obiektów: blask zbroi, miękkość draperii, szorstkość
końskiej sierści, gładkość skóry. Niemal rzeźbiarsko traktował bardzo plastyczne kształty
ciał, oświetlonych zazwyczaj bocznym światłem. Jego obrazy cechowała zróżnicowana
faktura i prowadzony wielokierunkowo dukt pędzla. Cienie malował cienką warstwą
farby, a światła zaznaczał impastami. Od Caravaggia zaczerpnął kierowanie światła na
najistotniejsze partie kompozycji, co zwiększało dramatyzm scen.
Rubens wywarł wpływ nie tylko na malarstwo flamandzkie, lecz także na sztukę całej
Europy. Kanon piękna postaci kobiecych z jego obrazów do dzisiaj określany jest mianem
„rubensowskich kształtów”, a witalność i dynamizm jego dzieł sprawiły, że Rubens nazywany bywa „malarzem ciała”
Peter Paul Rubens Autoportret z Izabelą Brandt
Artysta malował portrety władców i szlachty
oraz wiele autoportretów, w tym z pierwszą żoną,
Izabelą. Obraz zarówno kolorytem, jak i wyraźnym
oddzieleniem od siebie plam barwnych nawiązuje
do malarstwa niderlandzkiego XVI wieku.
Para została przedstawiona w altanie obrośniętej
kapryfolium, które uchodziło za roślinę
symbolizującą miłość. Uczucie małżonków
podkreśla też gest splecionych dłoni i ich
pochylenie ku sobie. Obraz został namalowany
w latach 1609–1610 farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 1,36 x 1,78 m. Znajduje się w Starej
Pinakotece w Monachium w Niemczech
