Jan Vermeer van Delft Flashcards
Jan Vermeer van Delft
Widok Delft
Obraz o wymiarach 118 x 98 cm
został namalowany ok. 1660
roku farbami olejnymi na
płótnie. Jest jednym z dwóch
dzieł artysty przedstawiających
weduty. Pokazuje widok miasta
od strony nabrzeża rzeki
Schie z wręcz fotograficzną
dokładnością. Obraz jest też
doskonałym studium światła
słonecznego przedzierającego
się przez ciężkie chmury.
Oświetla ono szczególnie rynek
i wieżę Nieuwe Kerk (niderl.
‘nowego kościoła’), w którym
został pochowany Wilhelm I
Orański, założyciel Republiki
Zjednoczonych Prowincji.
Wśród budowli w tle znalazły
się też budynki arsenału
zniszczonego w wyniku
wybuchu kilka lat przed
powstaniem dzieła. Pejzaż
ożywia niewielki sztafaż
w postaci ludzi stojących nad
brzegiem rzeki. Obraz znajduje
się w Królewskiej Galerii
Malarstwa Mauritshuis
w Hadze
Johannes van der Meer, znany jako Jan Vermeer van Delft (1632–1675)
to piewca
kameralnego piękna codzienności. Spuścizna Vermeera nie jest zbyt wielka, przypisuje mu
się niewiele ponad 30 obrazów. Artysta urodził się i mieszkał całe życie w Delft. Jako ojciec
licznej rodziny nie mógł się utrzymać tylko z malarstwa. Zajmował się więc także handlem
dziełami sztuki i był rzeczoznawcą malarstwa. Vermeer malował przede wszystkim sceny rodzajowe. W jego dorobku znalazły się też
nieliczne sceny biblijne, jedna mitologiczna, tronie i dwa pejzaże – widoki Delft. Najbardziej znany jest z kameralnych scen rodzajowych, w których pojawiały się najczęściej jedna
lub dwie postacie zajęte codziennymi czynnościami, skupione do tego stopnia, że widz czuje
się intruzem podglądającym je zza częściowo rozsuniętej kotary. Malowane sceny przedstawiał w holenderskich wnętrzach mieszczańskich, są one więc także świadectwem życia tamtych czasów. Większość z nich przedstawia to samo pomieszczenie, prawdopodobnie
pracownię artysty. Pojawiają się w nich podobne kotary, dywany i meble. Postacie Vermeera,
zazwyczaj znajdujące się blisko okna, są zajęte czytaniem, muzykowaniem lub rozmową.
Taki charakter mają najbardziej znane jego obrazy: Lekcja muzyki, Kielich wina, Kobieta
z wagą (dawniej Ważąca perły) oraz dwie wersje Czytającej list. W nieco innej, kuchennej
scenerii namalował artysta Mleczarkę, ale i tutaj światło pada spoza okna umieszczonego
po lewej stronie. W obrazach często pojawiają się te same lub podobne rekwizyty: perły,
kieliszek, instrumenty muzyczne, mapy, obrazy, listy. Zwykle kryją one symboliczne
znaczenia i mogą mieć charakter moralizatorski. Vermeer malował też tronie ukazujące
postacie kobiet w bliskim kadrze. Najsłynniejszym dziełem tego typu jest Dziewczyna
z perłą. Badaczy i miłośników twórczości artysty od lat intryguje zarówno tożsamość
modelki o wyidealizowanych rysach, jak i dziwaczne nakrycie głowy, niespotykane
w XVII-wiecznej Holandii, a kojarzące się raczej z tureckim turbanem
Jan Vermeer van Delft
Kobieta z wagą
Obraz został namalowany ok.
1662 roku farbami olejnymi na
płótnie o wymiarach 36 x 40 cm.
Główną postacią jest młoda
ciężarna kobieta z wagą w ręku.
Na stole rozrzucone są monety
i perły. Na ścianie w tle artysta
namalował obraz ze sceną Sądu
Ostatecznego. Kobieta zasłania
jego centralną część, na której
zwyczajowo przedstawiano św.
Michała w scenie Psychostatis,
czyli ważenia dusz. Malarz
wskazuje, że od decyzji
podejmowanych w życiu
doczesnym zależy los człowieka
po śmierci. Postać kobiety
niekiedy jest odczytywana jako
alegoria vanitas. Perły stanowią
bowiem aluzję do przemijania
i marności ziemskiego życia.
Zawieszone na ścianie lustro
również może z jednej strony
symbolizować ułudę
i przemijanie, z drugiej – drogę
do samopoznania. Niektórzy
badacze przypuszczają,
że scena odnosi się
do predestynacji, czyli koncepcji
religijnej właściwej dla religii
kalwińskiej, zgodnie z którą losy
człowieka, także jego zbawienie
lub potępienie, są z góry
określone przez Boga.
Vermeer był katolikiem
i mógł polemizować
z protestantyzmem, pokazując,
że los nienarodzonego dziecka
nie jest przesądzony.
Obraz znajduje się
w Narodowej Galerii Sztuki
w Waszyngtonie.
Najbardziej tajemniczym obrazem Vermeera jest Alegoria malarstwa.
Doczekała się
ona licznych interpretacji. Według najpopularniejszej z nich obraz może być wyrazem tęsknoty Vermeera za minionymi czasami, podczas których artyści nie podlegali bezwzględnym
prawom rynku, ale cieszyli się opieką możnych książęcych mecenasów. Widz występuje tu w roli podglądacza, który uchylił kotarę, by zajrzeć do pracowni malarza. Artysta siedzący
przy sztaludze, ubrany w strój z epoki poprzedzającej czasy Vermeera, maluje postać stylizowaną na Klio, muzę historii. Na ścianie wisi mapa ukazująca Niderlandy sprzed podziału
na Flandrię i Holandię. Wiszący u sufitu żyrandol ozdobiony jest habsburskim orłem.
Vermeer stworzył wyrazisty, łatwo rozpoznawalny styl malarski.
Jednym z najważniejszych
środków artystycznych w jego obrazach jest gra światła i cienia, ale ukazana w inny
sposób, niż czynił to Rembrandt lub caravaggioniści z Utrechtu. Źródło światła w obrazach
artysty jest określone – jest to światło dzienne zawsze padające z okna umieszczonego
z lewej strony. Obok światłocienia istotne są doskonałe zestawienia barw w szerokiej
gamie: soczystych żółcieni, tonów oliwkowych, błękitów, stonowanych zieleni i przełamanych czerwieni. W obrazach widoczna jest też ujednolicona laserunkami tonacja, miękki
modelunek oraz mistrzowskie studium materii przedmiotów. Znakomicie wykreślona
perspektywa linearna pozwala przypuszczać, że artysta posługiwał się camerą obscurą.
Rozbłyski światła zaznaczone są blikami impastowo nakładanej bieli. Kompozycje są
zazwyczaj statyczne, co dodatkowo pogłębia nastrój spokoju i ciszy. Artysta był uznany
za życia, ale potem został zapomniany i odkryty na nowo dopiero w XIX stuleciu.
Jan Vermeer van Delft
Czytająca list
Obraz namalowany ok. 1657 roku
farbami olejnymi na płótnie
o wymiarach 65 x 83 cm
przedstawia ukazaną z profilu
dziewczynę skupioną na treści
listu. Jej twarz zwrócona jest
ku światłu płynącemu z okna
i odbija się w szybie. List
zapewne ma charakter miłosny.
Kartka jest pomięta, co może
świadczyć o wielokrotnym
czytaniu. Świat przedstawionej
kobiety to wnętrze domu, znane
i bezpieczne, lecz ograniczone.
Autor listu należy do pełnego
tajemnic i możliwości świata
zewnętrznego, który symbolizuje
otwarte okno. Na ścianie widnieje
obraz ukazujący Kupidyna,
co współgra z odczytaniem dzieła
Vermeera jako sceny miłosnej.
Kupidyn został w późniejszych
czasach zamalowany, a pierwotny
wygląd przywrócono mu dopiero
podczas konserwacji w 2021 roku.
Dzieło znajduje się w Galerii
Obrazów Starych Mistrzów
w Dreźnie w Niemczech.
Jan Vermeer van Delft Dziewczyna z perłą
Na obrazie namalowanym ok. 1665 roku
farbami olejnymi na płótnie o wymiarach
39 x 45 cm została przedstawiona młoda
dziewczyna w niebiesko-żółtym turbanie
na głowie i z kolczykiem z ogromną perłą
w uchu, który oddany jest z mimetyczną
maestrią. Do uzyskania tonu błękitu artysta
użył bardzo kosztownego w tym czasie
pigmentu, który uzyskiwano z lazurytu.
Kolorystyka obrazu została skontrastowana,
a sama postać dziewczyny odcina się od
ciemnego tła. Wrażenie ruchu, towarzyszącego
skrętowi głowy modelki w stronę widza,
zostało podkreślone delikatnym laserunkiem
rozmywającym kontur twarzy. Obraz
znajduje się w Królewskiej Galerii Malarstwa
Mauritshuis w Hadze
