Parkinson - Medicatie Flashcards
(12 cards)
Levodopa
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
* Voorganger van dopamine > kan BBB passeren.
* Wordt omgezet door Dopamine Decarboxylase > Daarom geef je ook carbidopa om omzetting buiten substantia nigra tegen te gaan!
Bijwerkingen:
Dopaminerge bijwerkingen worden onderverdeeld in:
1. Perifere bijwerkingen: misselijkheid, braken(CTZ) en orthostatische hypotensie (door dopamine stimulatie krijg je vasodialatie)
2. Centrale bijwerkingen(mesolimbisch systeem): sedatie, slaperigheid en hallucinaties, hypersomnie en slapeloosheid
Langduring gebruik geeft ook:
* Dyskinesie: smakken, oogbewegingen, lichaamsbewegingen
* Wearing-off: Dosis raakt te snel uitgewerkt
* Responsfluctuaties: fluctuaties van geen effect van de dosis (‘off’) tot wel effect maar met hinderlijke dyskinesieën (‘on’
Evidence:
Heeft het krachtigste effect, en maar weinig dystkinesie. Uitstel geeft niet minder kans op dyskinesie, maar wel ergere afname leefkwaliteit.
Minder relevant bij jonge patiënten met weinig symptomen ten opzichte van dopamine sparende middelen
Bijzonderheden:
* Niet eiwitrijk diëet!
* Opstipatie kan opname verminderen
Carbidopa
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
Remt Dopamine carboxylase in perifeer weefsel > meer levodopa naar hersenen, minder perifere bijwerkingen
Bijwerkingen:
Juist minder periferen bijwerkingen zoals braken en misselijkheid
Pramipexol
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
Dopamine agonist > stimuleert direct de D2 receptor in het striatum (remt de remming van motor cortex)
* Toegevoegd in latere stage parkinson als toevoeging van levodopa > kan dan levodopa dosis verlagen
* Geeft toenamen aan ‘on’ tijd, afnamen ‘off’ tijd levodopa
Bijwerkingen:
* D3 receptor: Stooring impulscontrole
* Dopamine overstimulatie braakcentrum: Misselijkheid en braken
* Mesolimbisch systeem: halicunaties, vermoeidheid, slaperigheid
- Dopamine withdrawl syndroom: angst, depressief, en vermoeidheid door plotseling stoppen. !afbouwen!
Evidence:
* Vermindert ‘off’ tijd meer dan COMT remmers of MAO-B remmers
* Hogere kans op halicunaties
* Verbetert motorische klachten
Ropinirol
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
Dopamine agonist > stimuleert direct de D2 receptor in het striatum (remt de remming van motor cortex)
* Toegevoegd in latere stage parkinson als toevoeging van levodopa > kan dan levodopa dosis verlagen
* Geeft toenamen aan ‘on’ tijd, afnamen ‘off’ tijd levodopa
Bijwerkingen:
* Stoornins impulsbehering: door stimulatie D3 receptor
* Dopamine overstimulatie braakcentrum: Misselijkheid en braken
* Dopamine withdrawl syndroom: angst, depressief, en vermoeidheid door plotseling stoppen. !afbouwen!
Evidence:
* Vermindert ‘off’ tijd meer dan COMT remmers of MAO-B remmers
* Hogere kans op halicunaties
* Verbetert motorische klachten
Apomorfine
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
Dopamine agonist > stimuleert direct de D2 receptor in het striatum (remt de remming van motor cortex)
* Toegevoegd in latere stage parkinson als toevoeging van levodopa > kan dan levodopa dosis verlagen
* Geeft toenamen aan ‘on’ tijd, afnamen ‘off’ tijd levodopa
Bijwerkingen:
* Stoornins impulsbehering: door stimulatie D3 receptor
* Dopamine withdrawl syndroom: angst, depressief, en vermoeidheid door plotseling stoppen. !afbouwen!
* Dopamine overstimulatie braakcentrum: Misselijkheid en braken
* halicunaties
Evidence:
* Vermindert ‘off’ tijd meer dan COMT remmers of MAO-B remmers
* Hogere kans op halicunaties
* Verbetert motorische klachten
Entacapone
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
reversibele Catechol-O-methyl-transferase-(COMT)-remmer > COMT breekt levodopa af in inactive stof > verlengen de halfwaardetijd van levodopa en verminderen fluctuaties in de plasmaconcentratie.
* Dit helpt bij responsfluctuaties (wearing-off)
Bijwerkingen:
* Verkleuren urine
* Dopamine overstimulatie braakcentrum: Misselijkheid en braken
* Darmklachten zoals buikpijn en opstipatie
Evidence:
* Hoger risico bijwerkingen dan MAO-B remmers en dopamine agonisten
* Verbetert motorische symptomen
Selegiline
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
remmen selectief en irreversiebel het enzym monoamineoxidase-B. Hierdoor wordt de afbraak van dopamine geremd en daarmee de dopamineconcentratie verhoogd.
Bijwerkingen:
* Maagdarm klachten: Obstipatie (dopamine effect op darmen) en misselijkheid en braken (braakcentrum)
* Hallicunaties en verwardheid (door stimulatie mesolimbische pathway)
* tyramine arm diëet
Evidence:
* In het vroege stadium is er een beperkt symptomatisch effect > het vermindert de motorische fluctuaties, waardoor het moment van starten met levodopa uitgesteld kan worden.
* In het latere stadium bij responsfluctuaties op levodopa versterkt het de werking van levodopa > toename van zowel werking als werkingsduur en geeft het een toename van de on-tijd zonder (hinderlijke)
dyskinesie
* Lager risico op bijwerkingen dan dopamine agonisten en COMT-remmers
Niet combineren met SSRI’s of TCA’s > serotoninesyndroom!
Rasagiline
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
remmen selectief en irreversiebel het enzym monoamineoxidase-B. Hierdoor wordt de afbraak van dopamine geremd en daarmee de dopamineconcentratie verhoogd.
Bijwerkingen:
* Maagdarm klachten: Obstipatie (dopamine effect op darmen) en misselijkheid en braken (braakcentrum)
* Hallicunaties en verwardheid (door stimulatie mesolimbische pathway)
* tyramine arm diëet
Evidence:
* In het vroege stadium is er een beperkt symptomatisch effect > het vermindert de motorische fluctuaties, waardoor het moment van starten met levodopa uitgesteld kan worden.
* In het latere stadium bij responsfluctuaties op levodopa versterkt het de werking van levodopa > toename van zowel werking als werkingsduur en geeft het een toename van de on-tijd zonder (hinderlijke)
dyskinesie
* Lager risico op bijwerkingen dan dopamine agonisten en COMT-remmers
Niet combineren met SSRI’s of TCA’s > serotoninesyndroom!
Safinamide
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
remmen selectief en irreversiebel het enzym monoamineoxidase-B. Hierdoor wordt de afbraak van dopamine geremd en daarmee de dopamineconcentratie verhoogd.
Bijwerkingen:
* Maagdarm klachten: Obstipatie (dopamine effect op darmen) en misselijkheid en braken (braakcentrum)
* Hallicunaties en verwardheid (door stimulatie mesolimbische pathway)
* tyramine arm diëet
Evidence:
* In het vroege stadium is er een beperkt symptomatisch effect > het vermindert de motorische fluctuaties, waardoor het moment van starten met levodopa uitgesteld kan worden.
* In het latere stadium bij responsfluctuaties op levodopa versterkt het de werking van levodopa > toename van zowel werking als werkingsduur en geeft het een toename van de on-tijd zonder (hinderlijke)
dyskinesie
* Lager risico op bijwerkingen dan dopamine agonisten en COMT-remmers
Niet combineren met SSRI’s of TCA’s > serotoninesyndroom!
Amantadine
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
Dyskinesiën ontstaan deels door overmatige glutamaat activiteit > amantadine remt NMDA > minder glutamaat.
* verhoogt ook de afgifte van dopamine en remt de heropname van dopamine in de presynaptische zenuwuiteinden.
Bijwerkingen:
* Perifere bijwerkingen: Ortostatische hypotensie
* Centrale bijwerkingen: Slapeloosheid, halicunaties
* Anticholinerge bijwerkingen (door disbalans DA en ACh): Droge mond, misselijkheid, braken
Evidence:
Amantadine kan in hogere doses (tot 400 mg/dag) worden overwogen voor de behandeling van dyskinesieën bij patiënten met de ziekte van Parkinson.
* Bij oudere patiënten met de ziekte van Parkinson en patiënten met matige/ernstige cognitieve klachten moet amantadine met grote voorzichtigheid worden voorgeschreven vanwege het risico op hallucinaties/psychose
Biperideen
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
centraal en perifeer parasympathicolytische werking door remming van de werking van acetylcholine door blokkade van muscarine-receptoren. Het vermindering van de spierstijfheid en de (rust)tremor.
* !!! bij andere parkinsonsymptomen van weinig nut
Bijwerkingen:
* Sedatie en verwarring
* Opstipatie
* Urineretentie, wazig zien, droge mond
Bij ouderen:
* Cognitieve achteruitgang en halicunaties
Evidence:
Anticholinergica kunnen door de behandelend specialist worden voorgeschreven als symptomatische behandeling voor rusttremor bij relatief jonge en op cognitief gebied goed functionerende patiënten met de ziekte van Parkinson. Vanwege de kans op neuropsychiatrische bijwerkingen zijn anticholinergica echter niet het medicament van eerste keuze.
Trihexyfenidyl
Werkingsmechanisme, Bijwerkingen, evidence i.d.v.t
Werkingsmechanisme:
centraal en perifeer parasympathicolytische werking door remming van de
werking van acetylcholine door blokkade van muscarine-receptoren. Het vermindering van de spierstijfheid en de (rust)tremor.
* !!! bij andere parkinsonsymptomen van weinig nut
Bijwerkingen:
* Sedatie en verwarring
* Opstipatie
* Urineretentie, wazig zien, droge mond
Bij ouderen:
* Cognitieve achteruitgang en halicunaties
Evidence:
Anticholinergica kunnen door de behandelend specialist worden voorgeschreven als symptomatische behandeling voor rusttremor bij relatief jonge en op cognitief gebied goed functionerende patiënten met de ziekte van Parkinson. Vanwege de kans op neuropsychiatrische bijwerkingen zijn anticholinergica echter niet het medicament van eerste keuze.
