Dementie Flashcards
Wat is dementie op een basaal niveau?
Een verzamelnaam van meer dan 50 aandoeningen waarbij de geestelijke gezondheid gelijdelijk achteruit gaat
* Vaak hebben patiënten meerdere soorten
* Komt meer bij vrouwen voor
* Kans stijgt met ouder worden
Op welke manieren kan het ziektebeloop van dementie gemeten worden?
MMSE:
Test waarbij iemand een paar opdrachten en woorden moet onthouden. Hoe meer punten, hoe beter de cognitieve vaardigheden.
* Geen diagnose! > kan wel achteruitgang meten
ADAS-Cog
Wordt gebruikt om de ernst van cognitieve symptomen bij dementie in te schatten. ‘Gouden’ standaard voor beoordelen van behandeling van dementie
* Hoe hoger de score, hoe erger de achteruitgang
Welke soorten symptomen heeft een patiënt met dementie? Wat houden deze symptomen in?
Cognitief:
Apathie, geheugenverlies, moeite met problemen oplossen, taalproblemen
Functioneel:
Loopstoornis, spraakproblemen
Neuropsychiatrisch:
gedrag en/of persoonlijkheidsveranderingen, depressie, agitatie, psychosen, agressie
Wat heeft Amyloïde Precursor Protein (APP) te maken met de pathofysiologie van alzheimers?
APP normaal:
* Geknipt door alfa-secretase en gamma-secretase
* C-terminus binnen neuron > transmembraam eiwit. Afgeknipt stuk lost op.
* Functie: Antioxidant, metaal chelator, belangrijk in cholesterol opname
Bij parkinson:
* Abnormale verwerking doorbeta-secretase en gamma-secretase. > vorming niet oplosbaar eiwit amyloïd beta (alfa-beta-42-peptide)
* Komt omdat ApoE nu beta-secretase niet meer verwijdert
* Amyloïd beta hegt sterk aan elkaar > vorming van plaques
* Plaques maken neurotransmissie ongmogelijk, zorgen ook voor neuroinflammatie
* Progresief, hersenfunctie verslechterd
Behalve de amyloïd beta plaques vind er nog een tweede belangrijke verandering plaats bij de pathofysiologie van alzheimers. Wat is dit en hoe werkt het?
Neurofibrillaire tangles:
* Normaal zorgt het tau-eiwit voor stabilisatie van de microtubulus intracellulair > belangrijk voor structuur axon en synaps.
* Kinasen geactiveerd > tau-eiwit wordt gefosforyleerd
* Tau-eiwit kan nu de microtubulus niet meer stabiliseren
* Tau-eiwitten gaan ook agregeren en vormen neurofibrillaire tangles
* Door de afbraak van microtubules en door neurofibrillaire tangles wordt de signaaloverdracht verstoord.
Welk hersengebied is belangrijk voor herinneren en leren?
De hippocampus > hier begint dementie vaak!
Geef globaal de pathofysiologie van alzheimers
Er zijn drie belangrijke kenmerken vande ziekte van Alzheimer:
1. De vorming van amyloïde beta-aggregaten in plaques.
2. De aanwezigheid van neurofibrillaire tangles, gevormd door gefosforyleerde tau-eiwitten.
3. Het verlies van substantiële aantallen neuronen, wat zelfs met het blote oog waarneembaar is na overlijden.
Alzheimers
Oorzaak, op voorgrond staande symptomen, en bijzonderheden
Oorzaak:
Vorming van amyloïde plaques en neurofibrillaire tangles die zorgen voor apoptose in de hersenen
Belangrijkste symptomen:
Geheugenstoornis, taalstoornis, dingen niet meer herkennen of begrijpen
Bijzonderheden:
<65 jaar, genetische aanleg
Lewy Body Dementie
Oorzaak, op voorgrond staande symptomen, en bijzonderheden
Oorzaak:
Ophopen Alfa-synucleïne > verlies cholinerge en dopamine neuronen
Belangrijkste symptomen:
Fluctuatie aandacht, visuele halicunaties, parkinson verschijnselen
Bijzonderheden:
Vaak verward met parkinsonisme dementie
Vasculaire dementie
Oorzaak, op voorgrond staande symptomen, en bijzonderheden
Oorzaak:
Vaatschade > doorbloedingsprobleem (TIA/CVA)
Belangrijkste symptomen:
ligt heel erg aan het aangedane gebied
Bijzonderheden:
Klinisch moeilijk te onderscheiden van alzheimers
Frontotemporale dementie
Oorzaak, op voorgrond staande symptomen, en bijzonderheden
Oorzaak:
Atrofie van frontotemporale en temporale kwab > ontstaat door neurofibrillaire tangles
Belangrijkste symptomen:
Gedragsverandering, relatief weinig geheugensproblemen.
Bijzonderheden:
Na verloop van tijd spraakproblemen
Wat is de evidence van cholinesteraseremmers?
- Positieve effecten op cognitie en functioneren.
- Mogelijk gunstiger effect bij Lewy Body Dementie dan bij Alzheimer.
- Geen significante verbetering van neuropsychiatrische bijwerkingen.
- Geen bewijs frontotemporale dementie
Wanneer worden cholinesteraseremmers toegepast?
Eerste keuze bij milde tot gemiddelde dementie
* Duidelijk bewijs voor alzheimers en lewy body dementie
* Rivastigmine voor lewy body dementie het beste
* Geen duidelijk bewijs voor frontotemporale dementie
* Bij vasculaire dementie alleen als cognitie duidelijk verslechtert
Hoe werken cholineesteraseremmers?
Remt het enzym acetylcholinesterase (AChE), wat resulteertin een toename van acetylcholine beschikbaarheid. Dit kanleiden tot verbetering van het geheugen en/of vertraging van de cognitieve progressie van Alzheimer.
* Acetylcholinesterase breekt normaal gesprokenacetylcholine af.
* Een tekort aan cholinerge functie kan leiden totverstoring van het geheugen, vooral het kortetermijngeheugen.
* GEEN EFFECT OP ZIEKTE PROGRESSIE
Waarom werken cholinesteraseremmers alleen bij milde tot middel erge dementie? ?
Er zijn nog genoeg cholinerge receptoren over om het signaal van acetylcholine te kunnen ontvangen. Bij verdere ziekteprogressie zullen deze neuronen (en dus de receptoren) afsterven > geen effect meer.
Wat zijn algemene bijwerkingen van cholinesteraseremmers?
M1 stimulatie: Speekselvloed, misselijkheid, diaree, bradycardie (lage hartslag)
Nicotine cholinerge receptoren: Nachtmerries, agitatie, delerium
Hartritmestoornissen
Wat is de evidence bij cholinesteraseremmers?
Wel evidence, maar niet klinisch relevant
Alledrie zijn ongeveer even goed
Geen evidence voor (want hierbij spelen cholinerge neuronen geen grote rol):
* Vasculaire dementie
* Frontotemporale dementie
Is er evidence voor het combineren van cholinesteraseremmers en memantine?
Tegenstrijdig bewijs, metanalyse zegt van niet
Wat is het verschil in werkzaamheid van de diverse cognitieverhogende middelen voor de verschillende vormen van dementie?
Lewy Body Dementie (LBD):
* Voor Lewy Body Dementie is de eerste keus medicatie rivastigmine en als tweede optie clozapine. Haloperidol, risperidon en memantine worden niet aanbevolen.
Vasculaire dementie:
* Bij vasculaire dementie worden geen cholinesteraseremmers of memantinevoorgeschreven.
Frontotemporale dementie:
* Voor frontotemporale dementie worden geen cholinesteraseremmers of memantine voorgeschreven.
Ziekte van Alzheimer:
* Bij lichte tot matige dementie van de Ziekte van Alzheimer worden cholinesteraseremmers gebruikt.
* Bij matig tot erge dementie wordt memantine voorgeschreven
Hoe kan de effectiviteit van de behandeling gericht op het verhogen van de cognitie bij een patiënt met dementie worden geëvalueerd?
MMSE; 3 punten omhoog > verbetering
ADAS-cog; 4 punten omlaag > verbetering
Welke geneesmiddelen zijn gecontraïndiceerd bij patiënten met dementie en waarom?
Typische antipsychotica zijn gecontra-indiceerd bij patiënten met Lewy Body Dementie (LBD) en Frontotemporale Dementie (FTD) vanwege het risico op het veroorzaken van extrapiramidale symptomen (EPS).
Tricyclische antidepressiva (TCA’s) worden ook afgeraden vanwege hun anticholinerge bijwerkingen, die de symptomen van dementie kunnen verergeren.
Hoe wordt agressie of agitatie behandeld bij dementie?
Eerste keuze SSRI’s (citalopram eerste keuze, anders sertaline)
* Andere SSRI’s geen significant effect
Wanneer gebruik je benzodiazepines bij dementie
Eigenlijk bijna nooit, want cognitieve bijwerkingen
* Wordt alleen kortdurig ingezet bij delerium
Hoe wordt een psychose behandeld bij dementie?
Eerste keuze is risperidon
* Vermijd AP die anticholinerge werking hebben
* Bij Lewy Body- of frontotemporale dementie: Clozapine
Wat is het verschil tussen lewy body dementie en parkinson dementie?
Parkinsondementie ontwikkelt zich meestal na de motorische symptomen en heeft een langzamere progressie van cognitieve achteruitgang.
Lewy Body Dementie begint vaak met cognitieve symptomen zoals visuele hallucinaties en fluctuerende mentale status, en heeft een snellere progressie van zowel motorische als cognitieve achteruitgang.
