OUN Flashcards
1
Q
Różnica między neuroprzekaźnikami i neuromodulatorami
A
skala czasowa działania:
• neuroprzekaźniki - milisekundy, sekundy
• neuromodulatory - minuty, godziny, dni
2
Q
Miejsce syntezy substancji przekaźnikowych
A
- zazwyczaj zakończenia synaptyczne neuronów
* niekiedy ciało neuronu → transport aksonalny
3
Q
Miejsce magazynowania substancji przekaźnikowych w zakończeniach nerwowych
A
pęcherzyki neuronalne
4
Q
Mechanizm wydzielania neuroprzekaźników
A
potencjał czynnościowy docierający do zakończeń synaptycznych → depolaryzacja błony → napływ jonów Ca²⁺ → egzocytoza pęcherzyków synaptycznych → aktywacja receptorów / wychwyt / rozkład
5
Q
Substancja sprzęgająca kanały wapniowe z pęcherzykami synaptycznymi
A
- białko neureksyna
* jest miejscem wiązania α-latrotoksyny
6
Q
Miejsce działania jadu czarnej wdowy
A
- neureksyna
* jad czarnej wdowy zawiera α-latrotoksynę
7
Q
Białka pęcherzykowe umożliwiające egzocytozę przekaźników
A
- synaptobrewina
- synaptotagmina
- SNAP-25
8
Q
Białka błony presynaptycznej umożliwiające egzocytozę przekaźników
A
syntaksyna
9
Q
Substancje hydrolizujące synaptobrewinę
A
- tetanospazmina
* botulinotoksyna
10
Q
Substancja umożliwiająca interakcję białek pęcherzyka i błony synaptycznej
A
jony Ca²⁺
11
Q
Receptory będące miejscem działania substancji przekaźnikowych uwolnionych do synapsy
A
• przede wszystkim receptory w błonie postsynaptycznej
• stymulują receptory w błonie presynaptycznej
→ powstrzymanie dalszego uwalnianie neuroprzekaźników
12
Q
Mechanizmy działania neuroprzekaźników
A
- poprzez kanały jonowe
- poprzez białka G (bezpośrednio lub za pośrednictwem wtórnych przekaźników)
- poprzez kinazy tyrozynowe
- poprzez wpływ na ekspresję genów
13
Q
Rodzaje substancji przekaźnikowych
A
- aminokwasy hamujące (jednokarboksylowe)
- aminokwasy pobudzające (dikarboksylowe)
- aminy
- pochodne puryn i pirymidyn
- neuroprzekaźniki gazowe
- neuropeptydy
- inne
14
Q
Aminokwasy hamujące - przedstawiciele
A
- GABA
- glicyna
- β-alanina
- tauryna
15
Q
Najbardziej rozpowszechniony mediator hamujący
A
GABA (w mózgu i w rdzeniu kręgowym)
16
Q
Katalizator reakcji “kwas glutaminowy → GABA”
A
dekarboksylaza kwasu glutaminowego
17
Q
Katalizator reakcji “GABA → kwas glutaminowy”
A
- transaminaza GABA
* jest to reakcja wieloetapowa
18
Q
Mediatory hamujące w mózgu
A
głównie GABA
19
Q
Mediatory hamujące w rdzeniu kręgowym
A
- GABA
* glicyna
20
Q
GABA - receptory
A
- jonotropowe GABA A i GABA C
* metabotropowy GABA B
21
Q
Najważniejszy receptor dla działania GABA i leków ingerujących w szlak GABA-ergiczny
A
receptor GABA A tworzący kanał dla jonów chlorkowych
22
Q
Receptory będące kanałami jonowymi aktywowanymi ligandem (ligand gated ion channel)
A
- rec. GABA A
- rec. nikotynowy
- rec. glicynowe
- rec. 5-HT₃A
23
Q
Podjednostki tworzące receptor GABA A
A
pięć podjednostek:
• 2 × α (sześć rodzajów)
• 2 × β (trzy rodzaje)
• 1 × γ (trzy rodzaje)
24
Q
Błona synaptyczna związana z receptorem GABA A
A
błona postsynaptyczna
25
Najważniejsze miejsca wiążące na receptorze GABA A
* między α i β (osobne dla: GABA, barbituranów, alkoholu)
| * między α i γ (benzodiazepiny)
26
Mechanizm działania receptora GABA A
otwarcie kanału jonowego → napływ chlorków → hiperpolaryzacja neuronu → spadek pobudliwości
27
Substancje działające na receptor GABA A
* alkohol
* barbiturany
* benzodiazepiny
* flumazenil (antagonista benzodiazepin)
* GKS
* oleamid
* pikrotoksyna
* furosemid
* penicylina
28
Miejsce występowania receptorów GABA C
przede wszystkim siatkówka oka
29
Zakres działania receptora GABA B
* białko Gi → spadek cAMP
* otwarcie kanałów potasowych GIRK
* zamknięcie kanałów wapniowych
• presynaptycznie: hamowanie uwalniania GABA
30
Miejsce występowania receptorów GABA B
* głównie w rdzeniu kręgowym
| * pre- i postsynaptycznie
31
Grupa kanałów GIRK
* G-protein-coupled inwardly rectifying K⁺ channels = kanały potasowe regulowane przez białka G
* pełnią funkcję prostownika dokomórkowego
* sprawiają, że napływ K⁺ jest łatwiejszy niż ich wypływ
* jony magnezu zamykają światło kanału, mogą być usunięte np. poprzez białka G
* są regulowane elektrochemicznym gradientem jonów K⁺
32
Elektrochemiczny gradient jonów
różnica między potencjałem błonowym a potencjałem równowagi jonów potasowych
33
Rodzaje substancji wywołujących drgawki - modulujące transmisję GABA
* hamujące syntezę GABA
* hamujące uwalnianie GABA i glicyny
* kompetytywni antagoniści rec. GABA A
* niekompetytywni antagoniści rec. GABA A
34
Substancje hamujące syntezę GABA
* allyloglicyna
| * izoniazyd
35
Allyloglicyna
* inhibitor dekarboksylazy kwasu glutaminowego
* hamuje syntezę GABA
* wywołuje drgawki
36
Izoniazyd
* inhibitor kinazy pirydoksalowej
* lek przeciwgruźliczy
* hamuje syntezę GABA
* wywołuje drgawki
37
Substancje hamujące uwalnianie GABA i glicyny
toksyna tężca
38
Toksyna tężca
* hamuje uwalnianie GABA i glicyny
| * wywołuje drgawki
39
Kompetytywni antagoniści rec. GABA A
* bikukulina
| * gabazyna
40
Bikukulina
* kompetytywny antagonista rec. GABA A
* wywołuje drgawki
* podobne: gabazyna
41
Gabazyna
* kompetytywny antagonista rec. GABA A
* wywołuje drgawki
* podobne: bikukulina
42
Niekompetytywni antagoniści rec. GABA A
pikrotoksyna
43
Pikrotoksyna
* niekompetytywny antagonista rec. GABA A (bloker kanału chlorkowego)
* wywołuje drgawki
44
Rodzaje substancji hamujących drgawki
* inhibitor wychwytu GABA
* inhibitor rozkładu GABA
* agoniści rec. GABA A
45
Inhibitor wychwytu GABA
tiagabina
46
Tiagabina
* inhibitor GAT-1 = inhibitor transportera dla GABA (hamuje wychwyt GABA)
* hamuje drgawki
47
Inhibitor rozkładu GABA
wigabatryna
48
Wigabatryna
* inhibitor transaminazy GABA (hamuje rozkład GABA)
| * hamuje drgawki
49
Przeciwdrgawkowi agoniści receptora GABA A
* gaboksadol
* muscymol
* benzodiazepiny
* barbiturany
50
Gaboksadol
* agonista rec. GABA A
| * hamuje drgawki
51
Muscymol
* agonista rec. GABA A
* hamuje drgawki
* wywołuje psychozę → wycofany
52
Baklofen
* agonista rec. GABA B
* rozluźnia mięśnie szkieletowe
* stosowany w stanach spastyczności pourazowej
53
Rodzaje receptorów glicynowych
* wrażliwy na strychninę
| * niewrażliwy na strychninę
54
Glicyna - występowanie
głównie w rdzeniu kręgowym
55
Receptor wrażliwy na strychninę
* receptor glicynowy
* powiązany z kanałem chlorkowym
* efekt podobny do pobudzenia rec. GABA A
56
Receptor niewrażliwy na strychninę
* receptor glicynowy
| * współdziała z rec. NMDA
57
Działanie pobudzające glicyny (aminokwasu hamującego)
receptor glicynowy niewrażliwy na strychninę jest obligatoryjnym współagonistą rec. NMDA
58
β-alanina
* aminokwas hamujący
* nie ma własnego receptora
* wiąże się z rec. GABA A, GABA C, glicynowymi
* blokuje białko GAT (odpowiedzialnym za wychwyt GABA przez komórki glejowe)
59
Tauryna
* aminokwas hamujący
* działa na receptory taurynowe
* ma działanie neuroprotekcyjne (zapobiega ekscytotoksyczności)
* hiperpolaryzuje neurony w móżdżku i hipokampie
60
Aminokwasy pobudzające - przedstawiciele
* kwas glutaminowy
| * kwas asparaginowy
61
Kwas asparaginowy
* aminokwas pobudzający
* ma działanie pomocnicze
* jego rola budzi wątpliwości
62
Jonotropowe receptory glutaminowe
* rec. NMDA (5 podtypów)
* rec. AMPA (4 podtypy)
* rec. kainowe (5 podtypów)
63
Zakres działania rec. NMDA
• pobudzanie napływu Ca²⁺
• pobudzanie wypływu K⁺
→ depolaryzacja komórki i jej aktywacja przez potencjał czynnościowy
64
Zakres działania rec. AMPA
• pobudzanie napływu Na⁺
• pobudzanie wypływu K⁺
→ depolaryzacja komórki i jej aktywacja przez potencjał czynnościowy
• tak samo działają rec. kainowe
65
Zakres działania rec. kainowych
• pobudzanie napływu Na⁺
• pobudzanie wypływu K⁺
→ depolaryzacja komórki i jej aktywacja przez potencjał czynnościowy
• tak samo działają rec. AMPA
66
Współzależność glutaminowych receptorów jonotropowych
* rec. NMDA konstytutywnie zablokowane przez jony magnezu
| * aktywacja rec. AMPA → usunięcie jonów magnezu → umożliwienie działania kwasu glutaminowego na rec. NMDA
67
Metabotropowe receptory glutaminowe
mGlu 1-8
68
Pobudzające receptory mGlu
* mGlu 1 i 5
| * białko Gq → fosfolipaza C → IP₃, DAG, Ca²⁺
69
Hamujące receptory mGlu
* mGlu 2-4 i 6-8
| * białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
70
Rola receptorów glutaminowych
* tworzenie pamięci, utrwalanie informacji (long-term potentiation)
* ekscytotoksyczność
71
Mechanizm ekscytotoksyczności
= toksyczność z nadmiernego pobudzenia
długotrwała, silna aktywacja rec. NMDA → nadmierny wzrost [Ca²⁺] → aktywacja enzymów → uszkodzenie mitochondriów → apoptoza
72
Choroby w których duże znaczenie ma proces ekcytotoksyczności
* choboby degeneracyjne OUN (demencja, choroba Parkinsona, stwardnienie zanikowe boczne)
* niektóre typy padaczki
* hiperalgezja
* urazy i udary mózgu
73
Neuroprzekaźniki aminowe - przedstawiciele
* acetylocholina
* dopamina
* noradrenalina
* serotonina
* histamina
74
Receptory acetylocholinowe w OUN
* rec. muskarynowe (M₁ - M₅)
| * rec. nikotynowe (liczne podtypy)
75
Pobudzające receptory muskarynowe w OUN
* M₁, M₃, M₅ (nieparzyste)
* białko Gq → fosfolipaza C → IP₃, DAG, Ca²⁺
• odpowiadają za świadomość i pamięć
76
Hamujące receptory muskarynowe w OUN
* M₂, M₄ (parzyste)
* białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
• hamują wydzielanie neuroprzekaźników
77
Receptory nikotynowe w OUN - działanie
• wzrost przepuszczalności dla jonów Na+ i Ca2+
* pobudzanie wydzielania neuroprzekaźników
* przyczyna uzależnienia od nikotyny
78
Neurony cholinergiczne w OUN - znaczenie
* wpływ na świadomość i pamięć
* regulacja snu
* regulacja nastroju
* działanie neuronów motorycznych
79
Choroby związane z zaburzeniami sygnalizacji cholinergicznej
* choroba Alzheimera
| * choroba Parkinsona
80
Najbardziej rozpowszechniona monoamina w OUN
dopamina
81
Receptory dopaminowe
* dopaminowe receptory pobudzające D₁ i D₅
| * dopaminowe receptory hamujące D₂, D₃ i D₄
82
Pobudzające receptory dopaminowe
* D₁ i D₅
* białko Gs → cyklaza adenylanowa → ↑cAMP
* stymulują kinazę białkową A
83
Hamujące receptory dopaminowe
* D₂, D₃, D₄
* białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
* hamują przepływ Ca2+ i stymulują przepływ K+
84
Rola dopaminy w OUN
* uczucia i emocje (układ limbiczny)
* neurony motoryczne (istota czarna)
* hamowanie uwalniania prolaktyny (szlak guzowo-lejkowy)
85
Choroby związane z zaburzeniami sygnalizacji dopaminergicznej
* schizofrenia
* choroba Parkinsona
* hiperprolaktynemia
86
Z czego powstaje noradrenalina?
z dopaminy
87
Receptory adrenergiczne w OUN
* α₁, α₂
| * β₁, β₂
88
Receptory α₁ w OUN
* postsynaptyczne receptory pobudzające
* białko Gq → fosfolipaza C → IP₃, DAG, Ca²⁺
• stymulacja jąder ukł. autonomicznego w pniu mózgu
89
Receptory α₂ w OUN
* presynaptyczne receptory hamujące
* białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
• hamowanie uwalniania noradrenaliny
90
Receptory β₁ w OUN
* receptory pobudzające
* białko Gs → cyklaza adenylanowa → ↑cAMP
• stymulacja neuronów kory mózgowej, układu limbicznego, jądra półleżącego
91
Receptory β₂ w OUN
* receptory pobudzające
* białko Gs → cyklaza adenylanowa → ↑cAMP
• stymulacja neuronów kory mózgowej, układu limbicznego, jądra półleżącego
92
Choroby związane z zaburzeniami sygnalizacji adrenergicznej
* choroba afektywna dwubiegunowa
* nadciśnienie tętnicze
* uzależnienie od amfetaminy i kokainy
93
Rodziny receptorów serotoninowych
* 5-HT₁ (Gi)
* 5-HT₂ (Gq)
* 5-HT₃ (jonotropowe)
* 5-HT₄ (Gs)
* 5-HT₅ (Gi)
* 5-HT₆ (Gs)
* 5-HT₇ (Gs)
94
Presynaptyczny receptor serotoninowy
* 5-HT₁D
| * hamuje dalszy wyrzut serotoniny
95
Choroby związane z zaburzeniami sygnalizacji serotoninergicznej
* depresja
* lęk
* migrena
* nudności i wymioty
* zespół jelita drażliwego
96
Pochodne puryn i pirymidyn w OUN - przedstawiciele
* adenozyna, ADP, ATP
| * UDP, UTP
97
Receptory adenozynowe w OUN
* A₁
* A₂A
* A₂B
* A₃
* wszystkie są metabotropowe
* obecnie zaliczane do receptorów P₁
98
Rola adenozyny w OUN
* działanie neuroprotekcyjne = moduluje uwalnianie innych neuroprzekaźników (w tym kwasu glutaminowego) → zapobiego eksytotoksyczności
* zaliczana do neuromodulatorów, a nie neuroprzekaźników (ze względu na wpływ na wydzielanie innych neuroprzekaźników)
99
Receptor A₁
* razem receptorem A₂A największa rola spośród receptorów adenozynowych w OUN
* hamuje cyklazę adenylanową
* pobudza fosfolipazę C
100
Receptor A₂A
* razem receptorem A₁ największa rola spośród receptorów adenozynowych w OUN
* pobudza cyklazę adenylanową
101
Receptory dla nukleotydów w OUN
* P₂X (jonotropowe)
| * P₂Y (metabotropowe)
102
Podrodziny receptorów P₂Y
* P₂Y₁ (1, 2, 4, 6, 11)
| * P₂Y₁₂ (12, 13, 14)
103
Receptory P₂Y - mechanizm działania
* P₂Y₁₂ hamuje cyklazę adenylanową (Gi)
| * pozostałe aktywują fosfolipazę C (Gq)
104
Receptory P₂X - mechanizm działania
zwiększają przepływ Ca2+
105
Nukleotydy w OUN - rola
* współtransmitery (często z GABA i kwasem glutaminowym)
* neuroprotekcja
* ból neuropatyczny
* bóle migrenowe
* komunikacja neurony-astrocyty
106
Neuroprzekaźniki gazowe - przedstawiciele
* NO
| * CO
107
NO w OUN - rola
* uczenie się, pamięć
* plastyczność synaps
* regulacja odżywiania
* regulacja snu
* regulacja funkcji seksualnych
* właściwości neurotroficzne
108
Z czego powstaje NO w organizmie?
z L-argininy pod wpływem syntazy tlenku azotu
109
Izoformy syntazy tlenku azotu
* neuronalna
* indukowana
* śródbłonkowa
110
Które izoformy syntazy NO występują w OUN?
* dominuje neuronalna
* indukowana
* śródbłonkowa
111
NO - molekularny mechanizm działania
stymuluje cyklazę guanylową = receptor dla tlenku azotu
112
Enzymy produkujące CO
* indukowalna oksydaza hemowa (HO-1)
| * konstytutywna oksydaza hemowa (HO-2)
113
Oksydaza hemowa - działanie
hem → żelazo + biliwerdyna + CO
114
CO w OUN - rola
w niewielkim, fizjologicznym stężeniu
• neuroprotekcja
• działanie przeciwzapalne
115
Interakcja między NO i CO
↑NO → indukcja HO-1 → ↓NO
116
Neuropeptydy - przedstawiciele
* enkefaliny
* endorfiny
* dynorfiny
* tachykininy
* substancja P
117
Rodziny neuropeptydów
* neuropeptydy opioidowe (enkefaliny, dynorfiny, proopiomelanokortyny)
* neuropeptydy kalcytoninowe
* neuropeptydy kininowe i tensynowe
* cerebeliny
* neuropeptydy tłuszczowe (leptyna, wisfatyna, adiponektyna, rezystyna)
118
Kannabinoidy
= substancje psychoaktywne, np. THC (tetrahydrokannabinol)
119
Receptory kannabinoidowe
* CB₁ (w OUN)
| * CB₂ (na komórkach układu immunologicznego)
120
Endogenne kannabinoidy - przedstawiciele
* anandamid
| * 2-arachidonyloglicerol
121
Mechanizm działania receptorów kannabinoidowych
białko Gi → hamowanie cyklazy adenylanowej → ↓cAMP
122
Leki kannabinoidowe - przedstawiciele
* nabilon
| * dronabinol
123
Leki kannabinoidowe - zastosowanie
* analgezja
| * działanie przeciwwymiotne
124
Kannabinoid znajdowany w konopiach siewnych
tetrahydrokannabinol (THC)
125
Neurony wstawkowe
* neurony hamujące
* neuroprzekaźnik: przeważnie GABA
* izolują płynący sygnał wyciszając sąsiednie szlaki nerwowe
126
Procesy, które mogą zaburzać prawidłowe działanie neuronów wstawkowych
* degeneracyjne
* nowotwory
* przebyty uraz
* intoksykacja
* podłoże genetyczne
* w nieuszkodzonym mózgu (np. napad drgawek gorączkowych u małych dzieci)
127
Padaczka
tendencja do nawracających napadów drgawek, zaburzeń sensorycznych czy chwilowej utraty świadomości, spowodowana nagłą, nieprwidłową i zsynchronizowaną aktywnością neuronów
128
Podział napadów padaczkowych:
* częściowe = ogniskowe (60%)
| * uogólnione (40%)
129
Napady częściowe
* obejmują tylko jedną półkulę mózgu
| * proste lub złożone
130
Napady częściowe proste
* bez utraty świadomości
* objawy ruchowe, czuciowe, z układu współczulnego
* niekiedy objawy prodromalne (aura)
131
Napady częściowe złożone
* zmiany świadomości
* zmiany zachowania
* wykonywanie powtarzających się czynności (automatyzmów)
132
Napady uogólnione
* obejmują obie półkule
* pierwotne lub w wyniku wtórnego uogólnienia napadów częściowych
* całkowita utrata świadomości
* napady toniczno-kloniczne (grand mal) / napady nieświadomości (petit mal) / napady atoniczne / napady miokloniczne
133
Napady toniczno-kloniczne
* grand mal
* utrata świadomości
* tonus (kilka sekund, zwiększone napięcie mięśniowe)
* klonus (kilka minut, naprzemienne skurcze i relaksacje mm. kończyn i tułowia)
134
Napady toniczne
* utrata świadomości
| * tonus - kilkusekundowe zwiększenie napięcia mięśniowego
135
Napady kloniczne
* utrata świadomości
| * klonus - do kilku minut, naprzemienne skurcze i relaksacje mm. kończyn i tułowia
136
Napady atoniczne
* utrata świadomości
| * nagła utrata napięcia mięśniowego
137
Napady miokloniczne
* utrata świadomości
| * rytmiczne skurcze wybranych grup mięśniowych
138
Napady nieświadomości
* petit mal
* utrata świadomości na kilkanaście sekund (przypomina zagapienie się)
* obniżenie napięcia mięśniowego
* skurcze kloniczne
* automatyzmy
* często u dzieci
139
Stan padaczkowy
* długie serie napadów toniczno-klonicznych
* napady występują w ostępach krótszych niż godzina
* może prowadzić do niewydolności oddechowej i niedotlenienia mózgu (10% śmiertelności)
140
Mechanizmy działania leków przeciwpadaczkowych
* hamując napływ kationów Na+ i Ca2+ → zmniejszenie depolaryzacji i aktywacji neuronów
* ↓ stymulującej transmisji glutaminergicznej
* ↑ hamującej transmisji GABA-ergicznej
141
Zadanie leków przeciwpadaczkowych
zapobieganie tworzeniu się i rozchodzeniu nieprawidłowych impulsów elektrycznych w mózgu
142
Rodzaje kanałów sodowych
* sterowane ligandem
| * sterowane potencjałem błonowym (napięciowo zależne)
143
Rodzaje kanałów wapniowych
* sterowane ligandem
| * sterowane potencjałem błonowym (napięciowo zależne)
144
Rodzaje napięciowo zależnych kanałów wapniowych
* L (long-lasting) - długotrwałe
* N (neuronal) - neuronalne
* P/Q (Purkinje) - w komórkach Purkinjego móżdżku
* R (residual) - resztkowe
* T (transient) - przejściowe
145
Napięciowo zależne kanały wapniowe typu T
są aktywowane niewielką zmianą potencjału błonowego (pozostałe wymagają zdecydowanie silniejszej depolaryzacji)
→ leki przeciwpadaczkowe oddziałujące na kanały T oraz leki oddziałujące na pozostałe napięciowo zależne kanały wapniowe
146
Leki przeciwpadaczkowe hamujące napływ kationów - przedstawiciele
* etosuksymid
* fenytoina, fosfenytoina
* karbamazepina, okskarbazepina i eslikarbazepina
* lamotrygina
* zonisamid
* lakozamid
147
Etosuksymid - działanie
hamowanie napięciowo zależnych kanałów wapniowych T we wzgórzu
148
Etosuksymid - wskazania
* napady typu nieświadomości
| * lek pierwszego rzutu, zwłaszcza u dzieci
149
Etosuksymid - działania niepożądane
* lek stosunkowo bezpieczny
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* senność
* ataksja
150
Fenytoina - działanie
* hamowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych
| * przedłużanie czasu ich inaktywacji
151
Fenytoina - wskazania
* napady częściowe
* napady uogólnione toniczno-kloniczne
* może pogarszać przebieg napadów typu nieświadomości!
152
Fenytoina - działania niepożądane
* hirsutyzm (nadmierne owłosienie typu męskiego u kobiet)
* zaburzony metabolizm kolagenu → przerost dziąseł
* zaburzony metabolizm folianów → niedokrwistość megaloblastyczna i efekty teratogenne
* indukcja cytochromu P450 → zmniejszenie stężenia innych leków (w tym wielu przeciwpadaczkowych)
* zwiększony metabolizm wit. K → krwawienia
153
Fenytoina - interakcje
* indukcja cytochromu P450 → spadek stężenia leków → utrudnienie politerapii
* skomplikowany metabolizm → zalecane monitorowanie stężenia leku we krwi
154
Fosfenytoina
* lepiej rozpuszczalna pochodna fenytoiny
* może być podawana pozajelitowo
* stabilniejsze stężenie leku we krwi
155
Karbamazepina - zakres działania
hamowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych
156
Karbamazepina - wskazania
* napady częściowe
* napady wtórnie uogólnione
* może pogarszać przebieg napadów typu nieświadomości!
* neuralgia n. trójdzielnego (działanie analgetyczne)
* choroba afektywna dwubiegunowa (właściwości antydepresyjne)
157
Karbamazepina - interakcje
* indukcja enzymów mikrosomalnych → utrudnienie politerapii
| * w bardzo niewielkim stopniu wpływa na funkcje poznawcze, zachowanie itd.
158
Okskarbazepina
* prolek, wymaga przekstałcenia do monohydroksylowej pochodnej
* struktura, mechanizm działania i zastosowanie podobne do karbamazepiny
* nie indukuje enzymów mikrosomalnych
* może wywołać hiponatremię
159
Eslikarbazepina
* prolek
* podobny mechanizm działania do okskarbazepiny
* szybciej niż okskarbazepina osiąga odpowiednie stężenie we krwi (szybszy początek działania)
160
Lamotrygina - zakres działania
* hamowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych
| * hamowanie kanałów wapniowych aktywowanych wysokim napięciem
161
Lamotrygina - wskazania
* napady częściowe
* napady uogólnione toniczno-kloniczne
* napady uogólnione atoniczne
* napady uogólnione typu nieświadomości
* zastosowanie jako lek dodatkowy (pozwala na obniżenie dawki leku głównego i zmniejszenie związanych z nim objawów ubocznych)
162
Lamotrygina - działania niepożądane
* ataksja
* zaburzenia widzenia
* wysypki → rumień wielopostaciowy → z. Stevensa-Johnsona
* częstość występowania skutków ubocznych wzrasta, gdy jest stosowana z karbamazepiną lub kwasem walproinowym
163
Lamotrygina - interakcje
podawanie razem z karbamazepiną albo kwasem walproinowym → wzrost częstości występowania skutków ubocznych
164
Zonisamid - zakres działania
* hamowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych
| * hamowanie kanałów wapniowych T
165
Zonisamid - wskazania
* napady częściowe
* napady uogólnione toniczno-kloniczne
* zastosowanie jako lek dodatkowy (pozwala na obniżenie dawki leku głównego i zmniejszenie związanych z nim objawów ubocznych)
* pacjenci powinni być dobrze nawodnieni (w celu prawidłowego wydalania leku z moczem)
166
Zonisamid - działania niepożądane
* senność
* ataksja
* zawroty i bóle głowy
* zaburzenia pamięci, splątanie
* zaburzenia hematopoezy
* kamica moczowa
* wypryski skórne
167
Lakozamid - zakres działania
* hamowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych
* nasilanie wolnej inaktywacji neuronów często pobudzanych (a nie jak większość leków stabilizacja kanałów w stanie nieaktywnym)
* lek ten działa stosunkowo wybiórczo na ośrodki epileptogenne
* nie wywołuje pełnej refrakcji - zmniejsza wrażliwość kanałów na nadchodzące bodźce
168
Wolna inaktywacja
proces zachodzący w błonach komórkowych, które mają mniejszy potencjał przezbłonowy niż komórki w stanie spoczynku
169
Lakozamid - wskazania
* napady częściowe
* napady wtórnie uogólnione
* neuropatia cukrzycowa
* zastosowanie jako lek dodatkowy (pozwala na obniżenie dawki leku głównego i zmniejszenie związanych z nim objawów ubocznych)
170
Lakozamid - działania niepożądane
* lek dobrze tolerowany
* zawroty głowy
* nudności
* depresja
171
Leki przeciwpadaczkowe o działaniu mieszanym - przedstawiciele
* kwas walproinowy
* topiramat
* felbamat
* gabapentyna
* pregabalina
* lewetyracetam
* briwarcetam
* fenobarbital
* prymidon
172
Lek przeciwpadaczkowy o najszerszym zakresie działania
kwas walproinowy
173
Leki przeciwpadaczkowe stosowane w chorobie dwubiegunowej
* walpromid
| * karbamazepina
174
Leki przeciwpadaczkowe, których nie należy stosować w ciąży
* fenytoina
| * kwas walproinowy
175
Leki przeciwpadaczkowe mogące wywołać zespół Stevensa-Johnsona
* lamotrygina
| * fenobarbital
176
Leki przeciwpadaczkowe, których nie należy stosować w padaczkach typu nieświadomości
* karbamazepina, okskarbazepina
* fenytoina, fosfenytoina
* fenobarbital
* prymidon
* tiagabina
177
Kwas walproinowy - zakres działania
* hamowanie kanałów wapniowych T
* hamowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych
* hamowanie enzymów rozkładających GABA
* stymulacja dekarboksylazy kwasu glutaminowego (↑GABA)
178
Kwas walproinowy - wskazania
* napady częściowe
* napady uogólnione toniczno-kloniczne
* napady uogólnione typu nieświadomości
* napady złożone (jeden rodzaj napadów przechodzi w inny lub występują naprzemiennie)
* gdy leki podstawowe dla danego typu napadów nie są efektywne
179
Kwas walproinowy - działania niepożądane
* podrażnienie przewodu pokarmowego
* wzmożony apetyt, wzrost masy ciała
* ataksja, drżenia mięśniowe
* hepatotoksyczność (może prowadzić do śmiertelnej niewydolności wątroby)
180
Kwas walproinowy - formy występowania
* wolny kwas
* sól sodowa kwasu
* diwalproeks (sól sodowa kwasu 1:1 wolny kwas)
* walpromid (prolek uwalniający kwas)
181
Kwas walproinowy - przeciwwskazania
* dzieci poniżej 2 roku życia
* kobiety w ciąży (ryzyko rozszczepu kręgosłupa)
* w czasie stosowania leku należy monitorować enzymy wątrobowe (może prowadzić do śmiertelnej niewydolności wątroby)
182
Diwalproeks
* mieszanina 1:1 kwasu walproinowego i jego soli
* wolniej się wchłania
* daje mniej działań niepożądanych
* w mniejszym stopniu wpływa na OUN i przewód pokarmowy
183
Walpromid
* prolek uwalniający kwas walproinowy
| * stosowany także w chorobie afektywnej dwubiegunowej
184
Topiramat - zakres działania
* hamowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych
* hamowanie kanałów wapniowych aktywowanych wysokim napięciem
* blokowanie receptorów AMPA i kainowych (↓Glu)
* nasilanie aktywacji receptorów GABA A przez GABA
185
Topiramat - wskazania
* napady częściowe (samodzielny/dodatkowy)
| * napady uogólnione toniczno-kloniczne (dodatkowy)
186
Topiramat - działania niepożądane
* sedacja
* spowolnienie psychomotoryczne
* problemy z mową
* uczucie zmęczenia
* słaby inhibitor AW → kamica moczowa, parestezje
187
Felbamat - zakres działania
* blokowanie miejsca wiążącego glicynę na receptorach NMDA (↓Glu)
* hamowanie napięciowo zależnych kanałów sodowych
* hamowanie kanałów wapniowych aktywowanych wysokim napięciem
* wpływ na układ GABA-ergiczny
188
Felbamat - działania niepożądane
* zarezerwowany dla najcięższych przypadków, opornych na inne leczenie
* niedokrwistość aplastyczna → zgon
* ostra niewydolność wątroby → zgon
* fotouczulenie, zmiany skórne
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* zawroty głowy
* zaburzenia chodu
189
Flebamat - wskazania
* zarezerwowany dla najcięższych przypadków, opornych na inne leczenie
* bardzo skuteczny w napadach częściowych i uogólnionych toniczno-klonicznych
* nie wywołuje działania nasennego ani zmian w zachowaniu
190
Gabapentyna - zakres działania
* analog GABA, ale nie działa na rec. GABA
* wzrost uwalniania GABA w OUN
* hamowanie kanałów wapniowych aktywowanych wysokim napięciem
191
Gabapentyna - wskazania
* napady częściowe (raczej jako lek dodatkowy)
* obwodowa neuropatia cukrzycowa
* zespół niespokojnych nóg
* profilaktyka migreny
192
Gabapentyna - działania niepożądane
* ataksja
* drżenia mięśniowe
* zawroty głowy
* oczopląs
193
Pregabalina - zakres działania
* analog GABA
* stymulacja dekarboksylazy kwasu glutaminowego (↑GABA)
* hamowanie kanałów wapniowych aktywowanych wysokim napięciem
194
Pregabalina - wskazania
* u dorosłych
* napady częściowe
* napady wtórnie uogólnione
* stany lękowe
* bóle neuropatyczne
* zastosowanie jako lek dodatkowy (pozwala na obniżenie dawki leku głównego i zmniejszenie związanych z nim objawów ubocznych)
195
Pregabalina - działania niepożądane
* zawroty głowy
* zaburzenia widzenia
* splątanie
* ataksja
* drżenia mięśniowe
196
Lewetyracetam - zakres działania
* wiąże się z glikoproteiną pęcherzyków synaptycznych SV2A
* hamowanie powstawania potencjałów typu "burst firing"
* nie wpływa na zwykłe potencjały czynnościowe
* hamowanie presynaptycznych kanałów wapniowych aktywowanych wysokim napięciem
* hamowanie kanałów wapniowych typu T
* wpływ na układ GABA-ergiczny
197
Lewetyracetam - wskazania
* napady częściowe
* zastosowanie jako lek dodatkowy
* zwłaszcza u dzieci
198
Lewetyracetam - działania niepożądane
* senność, uczucie zmęczenia
* psychozy
* zaburzenia hematologiczne
199
Briwaracetam
* analog lewetyracetamu
| * wiąże się z glikoproteiną pęcherzyków synaptycznych SV2A
200
Briwaracetam - wskazania
napady pierwotnie częściowe, niezależnie od możliwości późniejszego ich uogólnienia
201
Briwaracetam - działania niepożądane
* senność
* zawroty głowy
* zmiany w zachowaniu
202
Fenobarbital - zakres działania
* wiązanie się z receptorem GABA A → wzrost napływu Cl⁻
* hamowanie kanałów wapniowych aktywowanych wysokim napięciem
* blokowanie receptorów AMPA i kainowych (↓Glu)
203
Fenobarbital - wskazania
* napady częściowe
* napady uogólnione toniczno-kloniczne
* nie powinien być stosowany w padaczkach z napadami nieświadomości
* bezsenność
* sedacja przedoperacyjna
* jest to lek przeciwpadaczkowy drugiego rzutu
204
Fenobarbital - działania niepożądane
* senność
* ataksja
* zawroty głowy
* depresja
* spadek libido
* z. Stevensa-Johnsona
* zaburzenia hematologiczne
205
Prymidon
* fenobarbital + PEMA (amid kwasu fenyloetylomalonowego)
* PEMA hamuje napięciowo zależne kanały sodowe
* charakterystyka zbliżona do fenobarbitalu
206
Prymidon - zastosowanie
* napady częściowe
* napady uogólnione toniczno-kloniczne
* niewskazany w padaczkach z napadami nieświadomości
207
Leki przeciwpadaczkowe działające na układ GABA-ergiczny - przedstawiciele
* benzodiazepiny
* tiagabina
* wigabatryna
208
Benzodiazepiny przeciwpadaczkowe - przedstawiciele
* klonazepam
* klorazepan dipotasowy (prolek → diazepam)
* diazepam
* lorazepam
* midazolam
209
Benzodiazepiny przeciwpadaczkowe - wskazania
* napady częściowe
* napady uogólnione toniczno-kloniczne
* zastosowanie w stanach ostrych
210
Klonazepam - zakres działania
* wiązanie się z receptorem GABA A → wzrost napływu Cl⁻
| * hamowanie kanałów wapniowych T
211
Klonazepam - wskazania
* napady typu nieświadomości
| * zastosowanie w przypadku oporności na inne leczenie
212
Klobazam
* lek dodatkowy
* padaczka lekooporna
* napady związane z zespołem Lennoxa-Gastauta
213
Tiagabina - zakres działania
* hamowanie wychwytu zwrotnego GABA przez neurony i komórki gleju
* nasilanie działania GABA na receptory postsynaptyczne
214
Tiagabina - wskazania
* napady częściowe
* napady wtórnie uogólnione
* zastosowanie jako lek dodatkowy
* nie powinna być stosowana w napadach nieświadomości ani w żadnych napadach u dzieci poniżej 12. r.ż.
215
Tiagabina - działania niepożądane
* zawroty głowy
* senność, zmęczenie
* drżenia
* splątanie
* zaburzenia pola widzenia
216
Tiagabina - przeciwwskazania
* napady typu nieświadomości
| * dzieci poniżej 12 roku życia
217
Wigabatryna - zakres działania
* analog GABA, nie działa na rec. GABA
| * nieodwracalne hamowanie transaminazy GABA → hamowanie rozkładu GABA
218
Wigabatryna - wskazania
* napady częściowe, oporne na leczenie (dodatkowy)
| * napady zgięciowe u niemowląt = zespół Westa (samodzielny)
219
Wigabatryna - działania niepożądane
* senność
* zaburzenia koncentracji
* nieodwracalne ubytki pola widzenia
220
Lek stosowany w zespole Westa u niemowląt
wigabatryna
221
Leki przeciwpadaczkowe zmniejszające transmisję glutaminergiczną - przedstawiciele
* topiramat
* felbamat
* fenobarbital
222
Pierwszy rzut w napadach częściowych
* karbamazepina
* fenytoina
* kwas walproinowy
223
Pierwszy rzut w napadach uogólnionych toniczno-klonicznych
* karbamazepina
* fenytoina
* kwas walproinowy
224
Drugi rzut w napadach częściowych
* fenobarbital
| * prymidon
225
Drugi rzut w napadach uogólnionych toniczno-klonicznych
* fenobarbital
| * prymidon
226
Dodatkowe leki w napadach częściowych
* lamotrygina
| * topiramat
227
Dodatkowe leki w napadach uogólnionych toniczno-klonicznych
* lamotrygina
| * topiramat
228
Pierwszy rzut w napadach typu nieświadomości u dorosłych
kwas walproinowy (także w każdym innym rodzaju napadu)
229
Pierwszy rzut w napadach typu nieświadomości u dzieci
etosuksymid
230
Drugi rzut w napadach typu nieświadomości
* lamotrygina
| * klonazepam
231
Napady uogólnione miokloniczne - leki
kwas walproinowy
232
Napady uogólnione atoniczne - leki
kwas walproinowy
233
Postępowanie w stanie padaczkowym
* dożylnie: benzodiazepina (diazepam lub lorazepam) - w celu przerwania napadu
* następnie: fosfenytoina lub fenobarbital - w celu ochrony przed drgawkami
* w przypadku braku efektu → znieczulenie ogólne (tiopental, midazolam, propofol) i intubacja w celu ochrony przed niedotlenieniem mózgu
234
Neuroleptyki
= leki przeciwpsychotyczne, stosowane w leczeniu schizofrenii
235
Schizofrenia
ciężka choroba psychiczna, polegająca na zaburzeniu w odbiorze rzeczywistości, mogą pojawić się objawy dodatnie (nowe, odbiegające od normy działania i zachowania) i objawy ujemne (utrata normalnych funkcji)
236
Przykłady objawów dodatnich w schizofrenii
* iluzje (nieprawidłowa interpretacja obserwowanej rzeczywistości)
* halucynacje (odbieranie nieistniejących w rzeczywistości wrażeń zmysłowych)
* zaburzenia mowy
* katatonia (sztywność ciała, wymuszone postawy ciała, bezcelowa aktywność, osłupienie)
237
Przykłady objawów ujemnych w schizofrenii
* spłaszczenie afektu (zmniejszenie intensywności emocji)
* alogia (zmniejszenie płynności mowy)
* anhedonia (nieodczuwanie przyjemności)
* awolicja (apatia i brak motywacji do wykonywania czynności zależnych od woli)
238
Przyczyna rowzoju schizofrenii
* zaburzenia w sygnalizacji dopaminergicznej,
| * możliwa przyczyna: zaburzenia w sygnalizacji szlaków serotoninergicznych i glutaminergicznych
239
Przyczyna objawów dodatnich w schizofrenii
zaburzenia w szlaku mezolimbicznym (uczestniczący w powstawaniu emocji i pamięci)
240
Przyczyna objawów ujemnych w schizofrenii
zaburzenia w szlaku mezokortykalnym (uczestniczący w planowaniu, nakierowaniu uwagi i motywacji dla czynów)
241
Neuroleptyki - podział
* typowe = wywołujące pozapiramidowe objawy niepożądane
| * atypowe = o mniejszej częstości tego typu zaburzeń
242
Zakres działania neuroleptyków typowych
* antagoniści rec. D₂
* słabi antagoniści rec. 5-HT₂
* antagoniści rec. α₁, H₁, M → objawy niepożądane
243
Zakres działania neuroleptyków atypowych
* antagoniści rec. 5-HT₂
| * słabi antagoniści rec. D₂
244
Neuroleptyki typowe - przedstawiciele
* chlorpromazyna, lewomepromazyna, promazyna
* perfenazyna, prochlorperazyna, perazyna, flufenazyna
* haloperydol
* flupentyksol, chlorprotyksen, zuklopentyksol
245
Neuroleptyki atypowe - przedstawiciele
* klozapina, olanzapina, kwetiapina
* sulpiryd, tiapryd, amisulpryd
* sertyndol, zyprazydon
* arypiprazol, brekspiprazol
* rysperydon
246
Sposób podawania neuroleptyków
* doustnie
* domięśniowo/dożylnie w razie napadu psychozy
* domięśniowe preparaty depot o powolnym uwalnianiu
247
Wskazania do stosowania neuroleptyków
* przede wszystkim schizofrenia
* depresja
* autyzm
* zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia)
* długotrwała czkawka
248
Problemy stwarzane przez neuroleptyki typowe
* brak skuteczności u 1/3 pacjentów
* niewielki wpływ na objawy ujemne
* działania niepożądane pozapiramidowe
* działania niepożądane z innych receptorów
249
Siła działania neuroleptyków typowych
wprost proporcjonalna do ich zdolności wiązania się z rec. D₂
250
Słabe neuroleptyki typowe - przedstawiciele
* chlorpromazyna
| * tiorydazyna
251
Silne neuroleptyki typowe - przedstawiciele
* flufenazyna
| * haloperydol
252
Neuroleptyki - działania niepożądane pozapiramidowe
* parkinsonizm polekowy
* akatyzje
* dystonie
* dyskinezy późne (najcięższe powikłania z tej grupy leków, mogą być nieodwracalne)
* hiperprolaktynemia, ginekomastia, zaburzenia płodności u kobiet i nieregularne miesiączkowanie
253
Akatyzja
niepokój ruchowy (tendencja do stałego wykonywania ruchów) bez objawów lęku lub splątania
254
Dystonie
stany zwiększonego i zaburzonego napięcia mięśniowego
255
Dyskinezy późne
rozwijają się po kilku, kilkunastu miesiącach stosowania leków, objawiają się niezależnymi od woli, powtarzającymi się ruchami, głównie mięśni twarzy (języka, warg)
256
Leczenie ostrych dystonii
leki przeciw chorobie Parkinsona
257
Leczenie akatyzji
* zmiana leku lub zmniejszenie dawki
* klonazepam
* propranolol
258
Leczenie parkinsonizmu polekowego
* redukcja dawki
* zmiana leku na inny
* środki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona
259
Leczenie późnych dyskinez
* głównie prewencja (zaprzestanie podawania lub zmiana leku w razie pierwszych objawów)
* leczenie późnych dyskinez raczej nieskuteczne
260
Objawy złośliwego zespołu neuroleptycznego
* gorączka
* sztywność mięśniowa
* mioglobinuria
261
Leczenie złośliwego zespołu neuroleptycznego
* natychmiastowe zaprzestanie terapii lekami przeciwpsychotycznymi
* dantrolen
* bromokryptyna
262
Neuroleptyki - działania niepożądane poza klasą
* α₁ → hipotonia ortostatyczna
* H₁ → sedacja
* M → zaburzenia akomodacji i perystaltyki, suchość w jamie ustnej
263
Klozapina
* neuroleptyk atypowy
* duże powinowactwo do rec. 5-HT₂ i D₄
* małe powinowactwo do rec. D₂
* może wywoływać agranulocytozę → groźne dla życia zakażenia
264
Klozapina - działania niepożądane
* silne działania niepożądane
* agranulocytoza
* hipotonia ortostatyczna
* zaburzenia perystaltyki
* zaburzenia akomodacji
* suchość w jamie ustnej
* sedacja
265
Olanzapina
* neuroleptyk atypowy
* nie jest antagonistą rec. α₁ i M
* słabiej wywołuje sedację
* niewielkie objawy pozapiramidowe
* powoduje wzrost masy ciała i zespół metaboliczny (przy dłuższym stosowaniu)
266
Brekspirazol
* neuroleptyk atypowy (trzeciej generacji)
* częściowy agonista rec. 5-HT₁A, D₂ i D₃
* antagonista rec. 5-HT₂A i 5-HT₂B
* przydatny oprócz schizofrenii w leczeniu depresji
267
Neuroleptyki trzeciej generacji
* arypiprazyna
* bekspiprazol
* karyprazyna
268
Karyprazyna
* neuroleptyk atypowy (trzeciej generacji)
* częściowy agonista rec. 5-HT₁A, D₂ i D₃
* szczególnie wysokie powinowactwo do rec. D₃ (nadzieja na leczenie deficytów poznawczych w schizofrenii)
269
Karyprazyna - działania niepożądane
* akatyzja
* pobudzenie
* objawy pozapiramidowe
* wzrost masy ciała
270
Neuroleptyki atypowe - wspólne działania niepożądane
zespół metaboliczny (hipercholesterolemia, otyłość, nadciśnienie tętnicze, hiperglikemia, cukrzyca typu 2, hiperurykemia)
271
Neuroleptyki atypowe wydłużające odcinek QT
* rysperydon
* sertyndol
* zyprazydon
272
Patogeneza choroby Parkinsona
* oksydacja dopaminy → powstawanie toksycznych metabolitów
* uszkodzenie neuronów dopaminergicznych szlaku "istota czarna - prążkowie"
* względna przewaga neuronów cholinergicznych z prążkowia
273
Prawidłowe funkcjonowanie neuronów dopaminergicznych z istoty czarnej umożliwia:
wykonywanie ruchów zależnych od woli
274
Joflupan
* połączony z radioaktywnym jodem I123
* powinowactwo do presynaptycznych transporterów dopaminy w prążkowiu
* umożliwia wczesne wykrycie uszkodzenia neuronów dopaminergicznych
275
Objawy choroby Parkinsona
* hipokineza (trudności z czynnościami motorycznymi zależnymi od woli)
* maskowaty wyraz twarzy i skąpa mimika
* drżenie spoczynkowe
* sztywność mięśniowa
276
Leczenie choroby Parkinsona - grupy leków
* prekursory dopaminy
* agoniści rec. dopaminowych
* zwiększające uwalnianie DA (amantadyna)
* inhibitory metabolizmu lewodopy i dopaminy
* leki cholinolityczne
* inne
277
Prekursory dopaminy - przedstawiciele
lewodopa (L-DOPA)
278
Dlaczego dopamina nie może być wykorzystywana w leczeniu choroby Parkinsona?
nie przenika bariery krew-mózg, a L-DOPA tak
279
Jaki posiłek może wpływać na wchłanianie L-DOPA?
bogatobiałkowy → L-DOPA wykorzystuje transporter dla aminokwasów obojętnych, dlatego posiłek bogatobiałkowy może zmniejszyć jej wchłanianie
280
Enzym przekształcający L-DOPA do dopaminy w mózgu
dekarboksylaza aminokwasów aromatycznych
281
Lewodopa - zastosowanie
* najskuteczniejszy lek w chorobie Parkinsona
| * bezpośredni prekursor dopaminy
282
Lewodopa - problemy
* po kilku latach przyjmowania skuteczność wyraźnie spada
* działania niepożądane na obwodzie
* działania niepożądane w OUN
283
Spadek skuteczności lewodopy - mechanizm
* dawkowanie nie odzwierciedla fizjologicznego rytmu produkcji dopaminy
* długotrwałe podawanie → down-regulacja postsynaptycznych rec. dopaminowych i spadek intensywności sygnalizacji wewnątrzkomórkowej
284
Lewodopa - działania niepożądane na obwodzie
* rozszerzenie naczyń → hipotonia ortostatyczna
| * nudności
285
Lewodopa - ochrona przed działaniami niepożądanymi na obwodzie
* podawanie karbidopy lub beneserazyd w połączeniu z lewodopą
* inhibitor dekarbksylazy, który nie przenika bariery krew-mózg
286
Karbidopa - działanie
* inhibitor dekarboksylazy aminokwasów aromatycznych
* nie przechodzi przez barierę krew-mózg
* chroni lewodopę przed metabolizmem na obwodzie
287
Lewodopa - działania niepożądane w OUN
* ataki psychozy
* zjawisko "on-off"
* dyskinezy
288
Zjawisko "on-off"
* naprzemienne okresy "on" (kontroli objawów) i "off" (powrotu objawów)
* mechanizm: down-regulacja postsynaptycznych rec. dopaminowych
* w okresie "on" pojawiają się dyskinezy (rytmiczne ruchy głowy i tułowia)
289
Jatrogenny parkinsonizm polekowy - przyczyna
* podawanie leków przeciwpsychotycznych
| * leki przeciwpsychotyczne to antagoniści rec. dopaminowych
290
Agoniści rec. dopaminowych - przedstawiciele
* bromokryptyna
* pergolid
* pramipeksol
* ropinirol
* pirybedyl
* rotygotyna
* apomorfina
291
Bromokryptyna
* alkaloid sporyszu
* antagonista D₁
* agonista D₂
292
Bromokryptynę do leczenia choroby Parkinsona włączamy, gdy:
* pacjent nie reaguje na L-DOPA
* pojawiają się objawy nietolerancji L-DOPA
* pojawiają się objawy niepożądane L-DOPA (stosowane są wtedy razem)
293
Alkaloidy sporyszu w leczeniu choroby Parkinsona
* leki drugiego rzutu
* leczenie zaczyna się od niskich dawek (ze względu na działania niepożądane)
* konieczna kontrola pod kątem włóknienia płuc i opłucnej oraz włóknienia i wad zastawek serca
294
Pergolid
* alkaloid sporyszu
| * agonista receptorów D₁ i D₂
295
Pramipeksol
* agonista rec. dopaminowych
* działa silniej na D₃ niż na D₂
* podobne: ropinirol
296
Ropinirol
* agonista rec. dopaminowych
* działa silniej na D₃ niż na D₂
* podobne: pramipeksol
297
Pirybedyl
* agonista rec. dopaminowych
* występuje w formie plastrów przezskórnych
* podobnie: rotygotyna
298
Rogotygina
* agonista rec. dopaminowych
* występuje w formie plastrów przezskórnych
* podobnie: pirybedyl
299
Korzyści ze stosowania agonistów rec. dopaminowych w chorobie Parkinsona
* brak interferencji z systemem wchłaniania i metabolizmu lewodopy
* można je podawać w późnych stadiach choroby
300
Agoniści rec. dopaminowych - działania niepożądane
* wszyscy agoniści → sedacja i halucynacje (efekt propsychotyczny)
* pochodne alkaloidów sporyszu są rzadko stosowane → niedociśnienie, nudności i obrzęki
301
Apomorfina
* agonista rec. dopaminowych (pre- i postsynaptycznych)
* występuje w formie iniekcji
* szybko znosi silne objawy hipokinezy
302
Inhibitory metabolizmu lewodopy i dopaminy - grupy leków
* inhibitory MAO-B (monoaminooksydazy typu B)
| * inhibitory COMT (katecholo-O-metylotransferazy)
303
MAO-B
* monoaminooksydaza typu B
| * rozkłada dopaminę
304
COMT
* katecholo-O-metylotransferaza
| * rozkłada lewodopę
305
Inhibitory MAO-B - przedstawiciele
* selegilina
| * rasagilina
306
Selegilina
* podawana samodzielnie w początkowych stadiach choroby lub razem z lewodopą w późniejszych stadiach
* jej metabolitem jest amfetamina
307
Amfetamina
* jest metabolitem selegiliny
| * wywołuje bezsenność i niepokój
308
Rasalgina
* inhibitor MAO-B
| * nie jest metabolizowana do amfetaminy
309
Inhibitory COMT - przedstawiciele
* tolkapon
| * entakapon
310
Tolkapon
* inhibitor COMT
* działa w OUN (przechodzi przez barierę krew-mózg) i na obwodzie
* hepatotoksyczny → obecnie niestosowany
311
Entakapon
* inhibitor COMT
| * działa tylko na obwodzie
312
Inhibitory COMT - działania niepożądane
* nudności
* biegunka
* hepatotoksyczność (tolkapon)
313
Inhibitory MAO i COMT - działanie
* hamowanie rozkładu dopaminy → zwiększenie jej dostępności
| * mogą być stosowane razem z karbidopą (inny mechanizm działania)
314
Leki cholinolityczne w chorobie Parkinsona - przedstawiciele
* benzatropina
* triheksyfenidyl
* biperyden
315
Leki cholinolityczne w chorobie Parkinsona - mechanizm
* przechodzą przez barierę krew-mózg
| * hamują receptory muskarynowe
316
Leki cholinolityczne w chorobie Parkinsona - łagodzone objawy
* głównie drżenie mięśniowe
* sztywność mięśniowa
* hipokineza
* mogą być stosowane w parkinsonizmie polekowym
317
Benzatropina
* lek cholinolityczny
* stosowany pomocniczo w chorobie Parkinsona
* może być stosowany w parkinsonizmie polekowym
* podobne: triheksyfenidyl, biperyden
318
Triheksyfenidyl
* lek cholinolityczny
* stosowany pomocniczo w chorobie Parkinsona
* może być stosowany w parkinsonizmie polekowym
* podobne: benzatropina, biperyden
319
Biperyden
* lek cholinolityczny
* stosowany pomocniczo w chorobie Parkinsona
* może być stosowany w parkinsonizmie polekowym
* podobne: benzatropina, triheksyfenidyl
320
Amantadyna
* lek przeciwwirusowy w grypie, ale jest używany w chorobie Parkinsona
* dobrze tolerowany
* mniej skuteczny niż lewodopa
* łagodzi sztywność, akinezję, zwiększa aktywność psychoruchową, słabo wpływa na drżenia
321
Amantadyna - działanie
* nasila uwalnianie dopaminy
* hamuje wychwyt presynaptyczny dopaminy
* blokuje uwalnianie ACh za pośrednictwem receptorów NMDA
322
Amantadyna - działania niepożądane
* zaburzenia snu
* pobudzenie psychomotoryczne
* zatrzymanie moczu
* sinica marmurkowata skóry
* wydłużenie odstępu QT
323
Klozapina
* neuroleptyk atypowy
* silnie blokuje rec. D4, umiarkowane powinowactwo do D1, D2, D3 i D5
* włączana gdy nasilone drżenie lub objawy psychotyczne po L-DOPA
324
Fipamezol
* antagonista rec. α₂-adrenergicznych
| * zmniejsza dyskinezy związane z terapią L-DOPA
325
Walbenazyna
* najnowszy lek do leczenia dyskinez późnych
* zmniejsza odwracalnie uwalnianie dopaminy
* wybiórcze hamowanie presynaptycznego VMAT2
326
VMAT2
transportuje wybiórczo dopaminę, bez większego wpływu na transport noradrenaliny, serotoniny i histaminy
327
Preladenant
* antagonista rec. adenozynowych A₂A
* pobudza sygnalizację dopaminergiczną
* wspomaga leczenie lewodopą
328
Pimawanseryna
* silny odwrotny agonista rec. 5-HT2A, słabiej wiąże się z rec. 5-HT2C
* halucynacje i iluzje w przebiegu choroby Parkinsona
329
Tetrabenazyna
* odwracalny inhibitor pęcherzykowy transportera VMAT2
| * stosowany u pacjentów z nasiloną pląsawicą, prowadzącą do częstych upadków i urazów
330
Rezerpina
* nieodwracalny inhibitor pęcherzykowy transportera VMAT2
| * stosowany u pacjentów z nasiloną pląsawicą, prowadzącą do częstych upadków i urazów
331
Inhibitory pęcherzykowe transportera VMAT2 - przedstawiciele
* tetrabenazyna
| * rezerpina
332
Inhibitory pęcherzykowe transportera VMAT2 - działania niepożądane
* depresja
| * niedociśnienie
333
Leki, których nie wolno stosować w chorobie Parkinsona:
* neuroleptyki (można klozapinę)
* neuroleptyki p-wymiotne (można domperidom i cisapryd)
* lit
* metyldopa
* rezepina
* wit. B6
334
Witamina B6 w chorobie Parkinsona
zwiększa przemianę L-DOPA → DA zanim dostanie się do mózgu →osłabia efektp-parkinsonowski i zwiększa objawy niepożądane
