Antybiotyki Flashcards
1
Q
Mechanizmy działania leków przeciw drobnoustrojom:
A
- zaburzanie podstawowych procesów życiowych związanych z pozyskiwaniem energii (synteza ATP, oddychanie komórkowe)
- zaburzanie procesów związanych z syntezą podstawowych “cegiełek” budujących organizm (aa, cukrów, lipidów)
- zaburzanie procesów związanych z syntezą makrocząsteczek (DNA, białek)
2
Q
Leki zaburzające podstawowe procesy życiowe związane z pozyskiwaniem energii
A
- reakcje bardzo podobne do zachodzących w organizmie gospodarza
- niska wybiórczość i wysoka toksyczność
- używane jedynie miejscowo
- oporność wtórna praktycznie nie występuje
3
Q
Leki zaburzające procesy związane z syntezą podstawowych “cegiełek” budujących organizm
A
- reakcje podobne do zachodzących w organizmie gospodarza, ale występują różnice w strukturze enzymów i białek oraz nasileniu procesów
- względna wybiórczość
- różnica ilościowa (w zakresie stężeń terapeutycznych preparat działa preferencyjnie na drobnoustrój, ale w większych dawkach na komórki gospodarza)
- oporność wtórna może wystąpić
4
Q
Leki zaburzające procesy związane z syntezą makrocząsteczek
A
- reakcje inne niż zachodzące w organizmie gospodarza
- najwyższa wybiórczość
- oporność wtórna występuje
5
Q
Dysbakteriozy
A
- dolegliwości wynikające ze zniszczenia naturalnej flory bakteryjnej organizmu i z następujących zakażeń bakteriami opornymi na lek lub grzybami
- są wynikiem stosowania leków o szerokim spektrum
- ciężką i zagrażającą życiu formą dysbakteriozy jest zakażenie Clostridium difficile → rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
- zapobieganie: probiotyki pomiędzy dawkami antybiotyku
6
Q
Działanie bakterio-/grzybostatyczne:
A
- hamuje namnażanie się drobnoustrojów, ale ich nie zabija
* umożliwia układowi immunologicznemu nadążenie za rozwojem infekcji
7
Q
Działanie bakterio-/grzybobójcze
A
- bezpośrednio zabijają drobnoustroje
* preferowane u osób z upośledzoną odpornością
8
Q
Efekt postantybiotykowy
A
- działanie typu hit and run
- lek po połączeniu z punktem uchwytu wywołuje na tyle trwałe zmiany w organizmie drobnoustroju, że jego stała obecność nie jest konieczna
9
Q
Działanie bakteriobójcze zależne od stężenia
A
- skuteczność zależy bezpośrednio od stężenia uzyskanego w okolicy zakażenia
- aktywność leku utrzymuje się długo, nawet jeśli jego stężenie się obniży (efekt postantybiotykowy)
- rzadkie dawkowanie leku (raz dziennie)
10
Q
Działanie bakteriobójcze zależne od czasu
A
- drobnoustroje zabijane są wtedy, gdy stężenie leku przekracza MBC
- niezbędna stała obecność leku w odpowiednim stężeniu
- częste dawkowanie leku (3-4 razy dziennie)
11
Q
MIC
A
- minimalne stężenie hamujące wzrost drobnoustroju
* minimal inhibitory concetration
12
Q
MBC
A
- minimalne stężenie zabijające drobnoustrój
* minimal bactericidal concetration
13
Q
Rodzaje oporności drobnoustrojów na działanie leków
A
pierwotna (naturalna) lub wtórna (nabyta)
14
Q
Oporność pierwotna
A
- oporność naturalna
* organizy przed podjęciem leczenia są niewrażliwe na dany lek
15
Q
Oporność wtórna
A
- oporność nabyta
- oporność pojawia się w czasie terapii na skutek mutacji lub nabycia genów oporności od innych drobnoustrojów oraz selekcji organizmów opornych
16
Q
Drogi wymiany genów oporności między bakteriami
A
- koniugacja
- transdukcja
- transformacja
17
Q
Koniugacja
A
- bezpośredni kontakt bakterii w obrębie jednego gatunku lub międzygatunkowo, w czasie którego dochodzi do wymiany chromosomalnego lub pozachromosomalnego materiału genetycznego
- najważniejszy mechanizm wymiany genów oporności
- typowo zachodzi w gęsto zasiedlonych niszach ekologicznych
18
Q
Transdukcja
A
- DNA plazmidu jest wbudowywane i przenoszone przez wirusa lub faga pomiędzy bakteriami tego samego gatunku
- bierze udział w szerzeniu się oporności w obrębie gronkowców i paciorkowców
19
Q
Transformacja
A
- bakterie wychwytują i wbudowują DNA obecny w otoczeniu
* mechanizm wymiany genów oporności mało istotny klinicznie
20
Q
Biochemiczne podłoże oporności:
A
- wytwarzanie enzymów inaktywujących lek
- produkowanie enzymów modyfikujących niepodatną na rozkład cząsteczkę antybiotyku
- zmiana molekularnego punktu uchwytu dla danej substancji terapeutycznej
- zaburzenie przenikania leku do drobnoustroju
- pojawienie się mechanizmów aktywnego wyrzutu leków w drobnoustroju
- zmiana metabolizmu
21
Q
Oporność krzyżowa
A
występuje gdy drobnoustroje wykazują oporność na co najmniej dwa leki o pokrewnej budowie chemicznej i/lub wykazujące taki sam mechanizm działania
22
Q
Rodzaje oporności krzyżowej
A
- obustronna (bakterie oporne na jeden lek z grupy tetracyklin są zawsze oporne na wszystkie inne z tej grupy)
- jednostronna (bakterie oporne na amikacynę są zawsze oporne na gentamycynę, ale nie wszystkie szczepy oporne na gentamycynę wykazują oporność na amikacynę)
23
Q
Biofilm
A
- kolonia drobnoustrojów zróżnicowanych pod względem cech metabolizmu i funkcji, współpracujących między sobą, zawartych w macierzy wytwarzanych przez siebie zewnątrzkomórkowych polisacharydów tworzących złożoną, często zwartą oraz trudną do usunięcia trójwymiarową strukturę
- zapewnia bakteriom ochronę przed lekami i układem immunologicznym
24
Q
Pochodne nitrofuranu - przedstawiciele
A
- furagina
- nifuroksazyd
- furazolidon
- nifurzyd
- nitrofural
- nitrofurantoina
25
Pochodne nitrofuranu - mechanizm działania
* bakteriostatyczne (w większych stężeniach bakteriobójcze)
* uwalnianie wolnych rodników nitrowych → uszkadzanie DNA i białek
* hamowanie enzymów przemian węglowodanów
26
Pochodne nitrofuranu - spektrum
* bakterie G(+) i G(-)
* grzyby
* pierwotniaki
* szerokie
* nie przejawiają aktywności wobec Pseudosomonas aeruginosa i Acinetobacter spp.
27
Pochodne nitrofuranu - gatunki oporne
* Pseudomonas aeruginosa
| * Acinetobacter spp.
28
Przeciwwskazania do stosowania pochodnych nitrofuranu
* kobiety w ciąży
* niemowlęta
* niewydolność wątroby
* niewydolność nerek
29
Pochodne nitrofuranu - oporność wtórna
praktycznie nie występuje
30
Furagina
* pochodna nitrofuranu
* wchłania się z przewodu pokarmowego
* od razu jest wydalana z moczem i nie uzyskuje w tkankach stężeń umożliwiających działanie
31
Furagina - zastosowanie
* niepowikłane (niewystępujące na tle wady anatomicznej) zakażenia prostaty
* zakażenia dróg moczowych niewywołane przez "trudne" bakterie
32
Nifuroksazyd
* pochodna nitrofuranu
| * nie wchłania się z przewodu pokarmowego
33
Nifuroksazyd - zastosowanie
* ostre biegunki
* salmonelloza
* giardiaza
34
Pochodne nitroimidazolu - przedstawiciele
• metronidazol
* tynidazol
* nimorazol
* ornidazol
35
Pochodne nitroimidazolu - charakterystyka
* dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego
* penetrują do wszystkich tkanek, w tym OUN
* wydalane są głównie w postaci niezmienionej przez nerki
* wzmacniają działanie doustnych antykoagulantów
36
Metronidazol - mechanizm działania
uwalnianie wolnych rodników nitrowych → uszkadzanie DNA i białek (redukcja zachodzi najłatwiej przy małej ilości tlenu)
37
Metronidazol - spektrum
* większość bakterii beztlenowych
| * pierwotniaki beztlenowe (rzęsistek pochwowy, pełzak czerwonki)
38
Metronidazol - oporność wtórna
może występować w przypadku bakterii i rzadziej w przypadku pierwotniaków
39
Metronidazol - zastosowanie
* zakażenia beztlenowcami
* zakażenia przyzębia
* eradykacja Helicobacter pylori
* rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
* colitis ulcerosa, choroba Leśniowskiego-Crohna
* trądzik różowaty, mieszane zapalenia skóry
* rzęsistkowica, giardiaza, amebioza
40
Metronidazol - działania niepożądane
* metaliczny smak w ustach, nudności i wymioty, biegunka, obłożony język, zapalenie trzustki
* zaburzenia neurologiczne
* zaburzenia hematologiczne
* reakcja disulfiramowa
* brązowe zabarwienie moczu
41
Metronidazol - przeciwwskazania
* noworodki
* kobiety karmiące
* I trymestr ciąży (użycie w absolutnej konieczności w II i III trymestrze)
42
Kwas foliowy dla bakterii
* potrzebny do syntezy tymidylanu i zasad purynowych (składników DNA)
* syntetyzują go de novo z PABA (kwasu para-aminobenzoesowego), pterydyny i kwasu glutaminowego
* nie potrafią pobierać gotowego tetrahydrofolianu z otoczenia (jak komórki człowieka)
43
Sulfonamidy - mechanizm działania
* podobieństwo do PABA → kompetycyjne hamowanie syntazy dihydrofolianu → hamowanie syntezy tetrahydrofolianu na 1. etapie
* bakteriostatyczne
44
Sulfonamidy - mechanizmy oporności
* nadprodukcja PABA
* mutacja syntazy dihydrofolianu
* zmniejszenie przepuszczalności błony bakterii dla leków
45
Sulfonamidy - spektrum
* bakterie G(+) i G(-)
* chlamydie
* pierwotniaki
* grzyby
• szerokie
46
Sulfonamidy - zastosowanie
```
• ogólnie:
∙ jaglica
• miejscowo:
∙ jaglica
∙ bakteryjne zapalenie spojówek
∙ zakażenia skóry
∙ oczyszczanie przewodu pokarmowego przed operacją
```
47
Sulfonamidy - gatunki oporne
* bakterie beztlenowe
* rodzaje: Pseudomonas, Proteus, Serratia, Treponema
* mikoplazmy
48
Sulfonamidy - interakcje
```
• silne wiązanie się z białkami osocza:
∙ ↑ działania leków hipoglikemizujących
∙ ↑ działania doustnych koagulantów
• pogłębianie toksyczności metotreksatu
• ich działanie jest niwelowane przez prokainę i tetrakainę (są metabolizowane do PABA)
• obecność ropy osłabia ich działanie
• sulfonamidy stymulują wzrost riketsji
• krzyżowa alergia z diretykami pętlowymi, tiazydowymi, pochodnymi sulfonylomocznika i diazoksydem
```
49
Sulfonamidy - działania niepożądane
* reakcje alergiczne
* zmiany skórne
* zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego
* zaburzenia związane z układem moczowym
* zaburzenia hematologiczne
* zaburzenia psychiczne, zapalenia stawów, spojówek, wątroby
50
Sulfonamidy - wydalanie
w postaci niezmienionej lub jako acetylowane i glukuronidowane pochodne z moczem (w kwaśnym pH może dojść do krystalurii)
51
Zapobieganie uszkodzeniu szpiku przez sulfonamidy
podawanie kwasu folinowego lub kwasu lewofolinowego
52
Mafenid - swoiste działania niepożądane
hamowanie AW → kwasica metaboliczna
53
Sulfonamidy - przeciwwskazania
* III trymestr ciąży (→ żółtaczka jąder podkorowych)
| * niedobór dehydrogenazy G6P (→ niedokrwistość hemolityczna)
54
Inhibitory reduktazy dihydrofolianu - przedstawiciele
• trimetoprym
* pirymetamina
* iklaprym
55
Inhibitory reduktazy dihydrofolianu - mechanizm działania
niekompetycyjne hamowanie reduktazy dihydrofolianu → hamowanie syntezy tetrahydrofolianu na 2. etapie
56
Korzyści z połączenia sulfonamidu z inhibitorem reduktazy dihydrofolianu
* efekt synergistyczny
| * połączenie to wobec niektórych drobnoustrojów ma działanie bakteriobójcze, a nie jedynie bakteriostatyczne
57
Trimetoprym
* inhibitor reduktazy dihydrofolianu
* podany doustnie dobrze się wchłania
* penetruje do wszystkich tkanek, w tym OUN
* kumuluje się w prostacie i wydzielinie pochwowej
* stosowany samodzielnie w ZUM
* najczęściej łączony z sulfametoksazolem (→ ko-trymoksazol)
58
Trimetoprym - mechanizmy oporności
* spadek przepuszczalności ściany komórkowej
* nadprodukcja DHFR
* mutacja DHFR
59
Trimetoprym - działania niepożądane
* nudności i wymioty
* wysypka
* niedokrwistość megaloblastyczna
* leukopenia
60
Połączenia sulfonamidów z inhibitorami DHFR
• sulfametoksazol + trimetoprym (Ko-trymoksazol)
* sulfadiazyna + pirymetamina
* sulfadoksyna + pirymetamina (Fansidar)
61
Ko-trymoksazol
* sulfametoksazol + trimetoprym (5:1)
* większa skuteczność i szersze spektrum działania niż każdy ze skłądników preparatu z osobna
* podawany doustnie lub dożylnie (w ciężkich zakażeniach)
* wiele opornych szczepów
62
Ko-trymoksazol - zastosowanie
∙ ZUM
∙ zakażenia Shigella i Salmonella
∙ zakażenie Pneumocystis jiroveci
63
Ko-trymoksazol - przeciwwskazania
* niewydolność nerek
* niewydolność wątroby
* nadwrażliwość na sulfonamidy
* kobiety w ciąży
64
Inhibitory gyrazy - mechanizm działania
• działanie bakteriobójcze:
∙ hamowanie podjednostki A topoizomerazy II
∙ hamowanie topoizomerazy IV
• efekt postantybiotykowy
65
Podział inhibitorów gyrazy
* I grupa (chinolony)
* II grupa (fluorochinolony)
* III grupa (fluorochinolony o rozszerzonym działaniu)
66
Drogi podania inhibitorów gyrazy
* doustnie
* dożylnie
* miejscowo
67
I grupa chinolonów - przedstawiciele
• kwas nalidyksowy
* kwas pipemidowy
* enoksacyna
* norfloksacyna
68
I grupa chinolonów - charakterystyka
• wąskie spektrum:
∙ Enterobacteriaceae
∙ Pseudomonas aeruginosa (z wyjątkiem kwasu nalidyksowego)
• szybko wydalane z moczem, nie osiągają w tkankach odpowiednich stężeń
• stosowane w niepowikłanych ZUM
69
Chinolon I grupy, który nie działa na Pseudomonas aeruginosa
kwas nalidyksowy
70
Cechy charakterystyczne fluorochinolonów
* wartościowe preparaty
* dobra biodostępność po podaniu doustnym
* szeroka dystrybucja w tkankach
* kumulacja w prostacie
* częściowa oporność krzyżowa między fluorochinolonami
71
Fluorochinolony - przeciwwskazania
* zakażenia MRSA, VRE, Listeria monocytegenes
* kobiety w ciąży
* <18 r.ż. (wyjątki: mukowiscydoza, zakażenie Pseudomonas aeruginosa)
* szczególna ostrożność u pacjentów z hipokaliemią, stosujących środki antyarytmiczne klasy IA i III oraz inne leki przedłużające odstęp QTc
72
Fluorochinolony - działania niepożądane
* dobrze tolerowane
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* zaburzenia OUN
* uszkadzanie chrząstek wzrostowych
* tendinitis, pękanie ścięgien
* fototoksyczność
* wydłużenie QTc, działanie proarytmiczne
73
Fluorochinolony - interakcje
* antybiotyki β-laktamowe nasilają ich działanie
* leki zobojętniające upośledzają ich wchłanianie
* w połączeniu z NLPZ (oprócz aspiryny) mogą wystąpić drgawki
* hamowanie metabolizmu teofiliny oraz benzodiazepin → ryzyko zatrucia
* z pochodnymi nitrofuranu i norfloksacyną wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność
* należy zachować ostrożność w przypadku hipokaliemii, stosowania leków antyarytmicznych klasy Ia i III, leków wydłużających QTc
74
II grupa chinolonów - przedstawiciele
• cyprofloksacyna
* pefloksacyna
* ofloksacyna
75
II grupa chinolonów - spektrum
* szersze spektrum niż chinolony I grupy
* Haemophilus
* Salmonella
* Enterobacteriaceae
* gonokoki
* Pseudosomonas aeruginosa (jedynie cyprofloksacyna)
76
II grupa chinolonów - zastosowanie
* powikłane ZUM (drugi rzut)
* przewlekłe zapalenie prostaty
* zakażenia w przebiegu mukowiscydozy
* biegunka podróżnych, dur brzuszny, salmonellozy
* wąglik
* zakażenia kości, stawów, skóry, tkanki podskórnej
* zapalenie otrzewnej, OZT (w skojarzeniu z metronidazolem)
* niepowikłana rzeżączka i chlamydiowe zakażenia dróg moczowo-płciowych
77
Chinolon II grupy, który działa na Pseudomonas aeruginosa
cyprofloksacyna
78
Fluorochinolony - oporność wtórna
* częściowa oporność krzyżowa
* najczęściej w przypadku Pseudosomonas aeruginosa, Serratia i gronkowców
* szczepy oporne: MRSA, VRE oraz Listeria monocytogenes
79
Fluorochinolony - mechanizmy oporności
* mutacja i zmiana struktury gyrazy
| * pompa wyrzucająca leki poza organizm bakterii
80
Chinolony III grupy - przedstawiciele
* lewofloksacyna
* moksyfloksacyna
* lomefloksacyna
* gemifloksacyna
* bezyfloksacyna
81
Chinolony III grupy - spektrum
* Haemophilus
* Enterobacteriaceae
* gonokoki
* gronkowce
* paciorkowce
* Legionella spp.
* Pseudomonas aeruginosa (słabiej niż cyprofloksacyna)
82
Chinolony III grupy - zastosowanie
* zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli
* pozaszpitalne zapalenie płuc
* szpitalne zapalenie płuc (jedynie lewofloksacyna)
* ostre zapalenie zatok
* niepowikłane zakażenia skóry i tkanki podskórnej
83
Mechanizm działania antybiotyków β-laktamowych
* bakteriobójcze
| * hamowanie syntezy peptydoglikanu na etapie transpeptydylacji dzięki wiązaniu się z PBP
84
PBP
* Penicillin-Binding Proteins
* białka biorące udział w syntezie peptydoglikanu ściany komórkowej bakterii
* antybiotyki β-laktamowe nieodwracalnie blokują centrum aktywne PBP
85
Mechanizm inaktywacji antybiotyków β-laktamowych
hydroliza czteroczłonowego pierścienia β-laktamowego przez β-laktamazy
86
Skutki działania antybiotyków β-laktamowych na bakterie Gram-dodatnie
* odwarstwienie grubej ściany od błony komórkowej → liza osmotyczna bakterii
* z reguły (są wyjątki) antybiotyki β-laktamowe wykazują większą aktywność wobec bakterii Gram-dodatnich
87
Skutki działania antybiotyków β-laktamowych na bakterie Gram-ujemne
* zahamowanie syntezy ściany komórkowej
* aktywacja autolizyn
* stymulacja powstawania holin → dziurawienie błony komórkowej
* z reguły (są wyjątki) antybiotyki β-laktamowe wykazują większą aktywność wobec bakterii Gram-dodatnich
88
Holiny
• peptydy dziurawiące błonę komórkową bakterii
• skutki ich działania:
∙ zaburzenie gospodarki elektrolitowej
∙ wypływ hydrolaz mureiny w okolicę ściany komórkowej
89
Poryny bakterii Gram-ujemnych
* kanały w błonie zewnętrznej bakterii
| * antybiotyki muszą przez nie przejść
90
Wobec której grupy bakterii antybiotyki β-laktamowe wykazują z reguły większą aktywność?
wobec bakterii Gram-dodatnich
91
Antybiotyki β-laktamowe: bakteriobójcze czy bakteriostatyczne?
* bakteriobójcze
| * wyjątek: bakteriostatyczne działanie benzylopenicyliny na Enterococcus faecalis
92
Antybiotyki β-laktamowe w obecności antybiotyków bakteriostatycznych
antybiotyki β-laktamowe działają tylko na bakterie w fazie wzrostu i rozmnażanie (gdy budują ścianę), zatem w obecności antybiotyków bakteriostatycznych nie będą działać
93
Antybiotyki β-laktamowe mają działanie zależne od czasu czy od stężenia?
efekt bakteriobójczy zależny od czasu (podawane 2-4 razy na dobę)
94
Antybiotyki β-laktamowe - mechanizmy oporności
* wytwarzanie β-laktamaz
* mutacja PBP
* zaburzenie przedostawania się leku do PBP
* aktywne wypompowywanie leku z drobnoustroju
* inne mechanizmy
95
Które bakterie wytwarzają β-laktamazy?
* Gram-ujemne
| * spośród Gram-dodatnich jedynie gronkowce
96
Antybiotyki β-laktamowe - bezpieczeństwo stosowania
* leki mało toksyczne
* najbezpieczniejsze: penicyliny naturalne, aminopenicyliny i większość cefalosporyn
* penicyliny i cefalosporyny mogą wywoływać alergię
97
Podział antybiotyków β-laktamowych
* penicyliny
* cefalosporyny
* karbapenemy
* monobaktamy
98
Podział penicylin
* penicyliny naturalne
* penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe
* aminopenicyliny
* karboksypenicyliny
* ureidopenicyliny
* połączenia penicylin z inhibitorami β-laktamaz
99
Penicyliny - alergia
w całej grupie penicylin występuje alergia krzyżowa
100
Penicyliny naturalne - przedstawiciele
* benzylopenicylina
* benzylopenicylina prokainowa
* benzylopenicylina benzatynowa
* fenoksymetylopenicylina
101
Benzylopenicylina
* penicylina G
* penicylina naturalna
* podawana domięśniowo lub dożylnie
* dobrze penetruje do większości tkanek, z wyjątkiem: OUN (przenika w czasie zapalenia), cieczy wodnistej oka,płodu i pokarmu kobiecego
* wydalana przez nerki
* duże dawki mogą prowadzić do przeciążenia sodem lub potasem
* duże dawki podaje się dożylnie w zatruciu muchomorem sromotnikowym
102
Inna nazwa benzylopenicyliny
Penicylina G
103
Benzylopenicylina - interakcje
* z aminoglikozydami (in vitro inaktywacja, in vivo działanie synergistycznie)
* probenecyd zmniejsza wydalanie z moczem
* NLPZ działają jak probenceyd, ale słabiej
* silnie wiąże się z białkami osocza
104
Benzylopenicylina - dawkowanie
4-6 razy na dobę domięśniowo lub dożylnie
105
Do jakich tkanek NIE penetruje penicylina G?
* OUN (przenika w czasie zapalenia)
* cieczy wodnistej oka
* płodu
* pokarmu kobiecego
106
Benzylopenicylina prokainowa
* penicylina naturalna
* połączenie benzylopenicyliny i prokainy
* omyłkowe podanie dożylne → zespół Hoigné
* przed zastosowaniem wskazana jest próba uczuleniowa
107
Benzylopenicylina prokainowa - dawkowanie
podawana domięśniowo 2x dziennie
108
Benzylopenicylina benzatynowa
* penicylina naturalna
| * wykazuje powolne uwalnianie
109
Benzylopenicylina prokainowa - zastosowanie
* rzadko stosowana
* profilaktyka choroby reumatycznej u dzieci
* zakaz podawania ambulatoryjnego
110
Benzylopenicylina benzatynowa - zastosowanie
* rzadko stosowana
| * profilaktyka choroby reumatycznej u dzieci
111
Benzylopenicylina benzatynowa - dawkowanie
podawana domięśniowo raz na 2-4 tygodnie
112
Fenoksymetylopenicylina
* penicylina naturalna
* nie wchłania się całkowicie - działa dość słabo
* zastosowanie: płonica, zakażenia górnych dróg oddechowych
113
Fenoksymetylopenicylina - dawkowanie
podawana doustnie 2-4x dziennie
114
Inna nazwa fenoksymetylopenicyliny
Penicylina V
115
Penicyliny naturalne - spektrum
* wąskie
* paciorkowce
* Actinomyces sp.
* Neisseria meningitidis
* Treponema pallidum
* Bacillus anthracis
* Listeria monocytogenes
* bakterie beztlenowe
116
Penicyliny naturalne - szczepy oporne
* Neisseria gonorrhoeae
* gronkowce
* bakterie Gram-ujemne
117
Penicyliny naturalne - zastosowanie
* infekcje paciorkowcowe (angina, róża, ropnie, płonica)
* promienica
* infekcje meningokokowe (penicyliny naturalne przenikają do OUN tylko w przypadku stanu zapalnego opon mózgowo-rdzeniowych)
* infekcje bakteriami beztlenowymi
* wąglik
118
Penicyliny naturalne - działania niepożądane
* reakcje uczuleniowe
* niedokrwistość hemolityczna, małopłytkowość
* drgawki (pobudzenie NMDA, hamowanie GABA A)
* reakcja Jarischa-Herxheimera
* zespół Nicolau
* zespół Hoigné
* przeciążenie sodem, potasem
119
Zalety penicylin naturalnych
* niska toksyczność
* możliwość stosowania u kobiet w ciąży
* działanie bakteriobójcze
* dobra penetracja do tkanek (zwłaszcza w czasie zapalenia)
120
Wady penicylin naturalnych
* wrażliwość na rozkład przez β-laktamazy → wiele szczepów opornych
* działanie zależne od czasu → konieczność częstego podawania
* częste reakcje uczuleniowe
121
Próba uczuleniowa na β-laktamy
u każdego chorego, u którego planuje się pozajelitowe użycie penicylin naturalnych, półsyntetycznych lub karbapenemów, powinno się wykonać próbę uczuleniową
122
Przeciwwskazanie do próby uczuleniowej na β-laktamy
* wywiad wskazujący na przebycie polekowego zespołu Stevensa-Johnsona czy zespołu Lyella
* 4 tygodnie po stosowaniu przeciwhistaminików
* silny dermografizm
123
Penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe - przedstawiciele
• kloksacylina
* metycylina
* oksacylina
* flukloksacylina
* dikloksacylina
124
Penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe - zastosowanie
* infekcje gronkowcami wytwarzającymi β-laktamazy (jeśli szczep jest wrażliwy na benzylopenicyline, to należy ją preferować w leczeniu)
* infekcje wrażliwymi paciorkowcami
125
Penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe - szczepy oporne
* MRSA
* enterokoki
* Listeria sp.
126
Penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe - działania niepożądane
* reakcje alergiczne (rzadziej niż w przypadku benzylopenicyliny)
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* po podaniu dożylnym: zapalenie żyły, eozynofilia, gorączka
127
Aminopenicyliny - przedstawiciele
* amoksycylina
| * ampicylina
128
Amoksycylina
* aminopenicylina
* podawana doustnie, domięśniowo, dożylnie
* dobrze się wchłania, posiłek nie ma wpływu
129
Amoksycylina - zastosowanie
* ostre zapalenie zatok (pierwszy rzut)
* zapalenie ucha środkowego (pierwszy rzut)
* paciorkowcowe zapalenie gardła
* pozaszpitalne zapalenie płuc
* zaostrzenie POChP
* enterokokowe ZUM
* eradykacja Helicobacter pylori (w skojarzeniu z metronidazolem lub klarytromycyną)
130
Ampicylina
* aminopenicylina
* podawana doustnie, dożylnie
* wchłania się gorzej od amoksycyliny, posiłek hamuje
131
Ampicylina - zastosowanie
* dożylnie w zakażeniu Listeria monocytogenes, enterokokami (w skojarzeniu z aminoglikozydem)
* niekiedy w durze brzusznym, salmonellozie (choć może spowodować bezobjawowe nosicielstwo)
132
Aminopenicyliny - spektrum
* szerokie
* bakterie G(+)
* bakterie G(-) niewytwarzające β-laktamaz
133
Aminopenicyliny - działania niepożądane
* mało toksyczne
* typowe dla penicylin naturalnych
* reakcje uczuleniowe
* dysbakteriozy
* osutka plamisto-grudkowa
* rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
134
Ampicylina - szczepy oporne
* Pseudosomonas
* Actinobacter
* Serratia
* Proteus
* Enterobacter
* Klebsiella
135
Ureidopenicyliny - przedstawiciele
• azlocylina
* mezlocylina
* piperacylina
136
Ureidopenicyliny - spektrum
* bardzo szerokie
* bakterie G(+)
* bakterie G(-) - zwłaszcza Pseudosomonas aeruginosa i enterokoki
137
Ureidopenicyliny - szczepy oporne
* chlamydie
* mikoplazmy
* Enterococcus faecium
138
Ureidopenicyliny
* leki o bardzo szerokim spektrum
* działają na Pseudosomonas aeruginosa i enterokoki
* często stosowane łącznie z aminoglikozydami lub fluorochinolonami
139
Ureidopenicyliny - zastosowanie
ciężkie zakażenia szpitalne wywołane przez Pseudosomonas aeruginosa lub Klebsiella pneumoniae
140
Ureidopenicyliny - działania niepożądane
* większa toksyczność
* reakcje alergiczne
* reakcje w miejscu podania
* hipokaliemia
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* zaburzenia pracy nerek
* zaburzenia OUN
* zaburzenia hematologiczne
* zespół Stevensa-Johnsona
141
Karboksypenicyliny - przedstawiciele
* tykarcylina
| * karbenicylina
142
Karboksypenicyliny - zastosowanie
ciężkie zakażenia szpitalne
143
Karboksypenicyliny - działania niepożądane
* reakcje alergiczne
* gorączka, eozynofilia, małopłytkowość, neutropenia
* hipokaliemia, hipomagnezemia
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* drgawki
144
Tykarcylina
* karboksypenicylina
* wrażliwa na rozkład przez β-laktamazy (dlatego podaje się ją w skojarzeniu z kwasem klawulonowym)
* aktywniejsza wobec Pseudosomonas i Proteus niż karbenicylina
145
Inhibitory β-laktamaz - przedstawiciele
• kwas klawulanowy
* sulbaktam
* tazobaktam
* awibaktam
* relebaktam
146
Inhibitory β-laktamaz - działanie
* hamują β-laktamazy, rozszerzając spektrum działania penicylin
* β-laktamazy klasy A są najsilniej blokowane
* β-laktamazy klasy C są słabo hamowane
* same nie mają znaczących właściwości p-bakteryjnych
147
β-laktamazy klasy A - wsytępowanie
* gronkowce
* Haemophilus influenzae
* Neisseria gonorrhoeae
* Salmonella sp.
* Shigella sp.
* Escherichia coli
* Klebsiella pneumoniae)
148
β-laktamazy klasy C - wsytępowanie
* Pseudomonas
* Serratia
* Enterobacter
* Citrobacter
149
Kwas klawulanowy - działania niepożądane
* dobrze tolerowany
* cholestaza
* uszkodzenie wątroby
* biegunka
150
Podstawowe połączenia penicylin z inhibitorami β-laktamaz
* Agumentin (amoksycylina + kwas klawulanowy)
* Timentin (tykarcylina + kwas klawulanowy)
* Tazobac (piperacylina + tazobaktam)
• Unasyn (ampicylina + sulbaktam)
151
Augmentin
• amoksycylina + kwas klawulanowy
• kwas klawulanowy rozszerza działanie amoksycyliny o bakterie beztlenowe
• zastosowanie:
∙ zakażenia górnych dróg oddechowych (drugi rzut)
∙ pozaszpitalne zapalenie płuc
∙ nawracające bakteryjne zapalenie gardła
∙ ZUM (lek III rzutu)
152
Timentin
* tykarcylina + kwas klawulanowy
* często podawany razem z aminoglikozydem
* dobrze zwalcza Enterobacteriaceae, Xanthomonas maltophilia, Bacteroides fragilis
153
Tazobac
• piperacylina + tazobaktam
• często podawany razem z aminoglikozydem
• chętnie podawany pacjentom z neutropenią
• zastosowanie:
∙ ciężkie szpitalne zakażenia dróg oddechowych
∙ ciężkie szpitalne ZUM
∙ ciężkie szpitalne zakażenia wewnątrzbrzuszne (opócz trzustki)
154
I generacja cefalosporyn - przedstawiciele
• cefazolina
* cefadroksyl
* cefaleksyna
* cefalotyna
* cefradyna
* cefapiryna
155
I generacja cefalosporyn - spektrum
* gronkowce (oprócz MRSA)
* paciorkowce
* ziarenkowce beztlenowe (oprócz Bacteroides fragilis)
* słabiej: bakterie G(-)
156
Cefazolina
* cefalosporyna I generacji
| * używana w profilaktyce chirurgicznej i zakażeniach Staphylococcus aureus
157
II generacja cefalosporyn - przedstawiciele
* cefaklor
* cefamandol
* cefuroksym
* cefprozyl
* ceforanid
* cefonicyd
* lorakarbef
* cefoksytyna
* cefmetazol
* cefotetan
158
II generacja cefalosporyn - spektrum
* gronkowce (oprócz MRSA)
* paciorkowce
* ziarenkowce beztlenowe (oprócz Bacteroides fragilis)
* słabiej: bakterie G(-)
• oporne bakterie G(-)
159
Cefalosporyny II generacji podawane doustnie
* cefaklor
* cefuroksym
* cefprozyl
* lorakarbef
160
Cefaklor
* cefalosporyna II generacji
* może być podawana doustnie
* używana w pozaszpitalnych zakażeniach górnych dróg oddechowych, ZUM
161
Cefuroksym
```
• cefalosporyna II generacji
• może być podawana doustnie
• zastosowanie:
∙ ostre zapalenie ucha środkowego
∙ ostre zapalenie zatok
∙ pozaszpitalne zapalenie płuc
∙ zaostrzenie POChP
∙ ZUM wywołane przez oporne bakterie
∙ wczesne stadium boreliozy
```
162
III generacja cefalosporyn - przedstawiciele
* cefoperazon
* cefotaksym
* ceftazydym
* ceftriakson
* cefpodoksym
* ceftybuten
* cefiksym
* ceftyzoksym
* cefdynir
* cefdytoren
* moksolaktam
163
III generacja cefalosporyn - spektrum
* gronkowce (oprócz MRSA)
* paciorkowce
* ziarenkowce beztlenowe (oprócz Bacteroides fragilis)
* słabiej: bakterie G(-)
* oporne bakterie G(-)
• trudne bakterie G(-)
164
Ceftazydym
* cefalosporyna III generacji
| * działa na Pseudomonas aeruginosa
165
Cefoperazon
* cefalosporyna III generacji
| * działa na Pseudomonas aeruginosa
166
Ceftriakson
• cefalosporyna III generacji
• uzyskuje duże stężenia w żółci
• zastosowanie:
∙ ciężkie pozaszpitalne i szpitalne zapalenia płuc
∙ zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
∙ rzeżączka (w większych skupiskach ludzkich)
∙ bakteryjne zapalenie wsierdzia
∙ posocznica pozaszpitalna
∙ profilaktyka posocznicy meningokokowej (zwłaszcza u kobiet w ciąży)
167
Cefotaksym
• cefalosporyna III generacji
• zastosowanie:
∙ ciężkie pozaszpitalne i szpitalne zapalenia płuc
∙ zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
∙ rzeżączka (w większych skupiskach ludzkich)
∙ bakteryjne zapalenie wsierdzia
∙ posocznica pozaszpitalna
∙ profilaktyka posocznicy meningokokowej (zwłaszcza u kobiet w ciąży)
168
IV generacja cefalosporyn - przedstawiciele
* cefepim
| * cefpirom
169
IV generacja cefalosporyn - charakterystyka
* bardzo szerokie spektrum
* podawane dożylnie
* dobrze penetrują do OUN
* zarezerwowane do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych wrażliwymi bakteriami
170
V generacja cefalosporyn - przedstawiciele
• ceftolozan (tylko jako składnik leku złożonego z tazobaktamem)
* ceftobiprol
* ceftarolina
171
V generacja cefalosporyn - charakterystyka
* najszersze spektrum (również MRSA i oporne enterokoki)
* podawane dożylnie
* dobrze penetrują do OUN
* zarezerwowane do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych wrażliwymi bakteriami
172
IV generacja cefalosporyn - spektrum
* gronkowce (oprócz MRSA)
* paciorkowce
* ziarenkowce beztlenowe (oprócz Bacteroides fragilis)
* słabiej: bakterie G(-)
* oporne bakterie G(-)
* trudne bakterie G(-)
* Pseudosomonas
* Enterobacter
* Staphylococcus aureus
* Streptococcus pneumoniae
* Neisseria
* Haemophilus
173
V generacja cefalosporyn - działanie
* gronkowce (oprócz MRSA)
* paciorkowce
* ziarenkowce beztlenowe (oprócz Bacteroides fragilis)
* słabiej: bakterie G(-)
* oporne bakterie G(-)
* trudne bakterie G(-)
* Pseudosomonas
* Enterobacter
* Staphylococcus aureus
* Streptococcus pneumoniae
* Neisseria
* Haemophilus
* oporne enterokoki
* MRSA
174
Cefalosporyny - działania niepożądane
* leki mało toksyczne
* większość może być używana w okresie ciąży
* reakcje alergiczne
* podrażnienie i ból w miejscu wstrzyknięcia
* nefrotoksyczność
* reakcja disulfiramowa
* hipoprotrombinemia
* dysbakteriozy
175
Zerbaxa
```
• ceftolozan + tazobaktam
• wskazania:
∙ powikłane ZUM
∙ powikłane zakażenia w jamie brzusznej
∙ ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek
∙ ciężkie szpitalne i pozaszpitalne zapalenia płuc
```
176
Avycaz
```
• ceftazydym + awibaktam
• wskazania:
∙ powikłane ZUM
∙ powikłane zakażenia w jamie brzusznej
∙ ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek
∙ ciężkie szpitalne i pozaszpitalne zapalenia płuc
```
177
Cefprozyl - która generacja?
II generacja
178
Ceforanid - która generacja?
II generacja
179
Cefonicyd - która generacja?
II generacja
180
Cefmetazol - która generacja?
II generacja (cefamycyna)
181
Cefpodoksym - która generacja?
III generacja
182
Cefiksym - która generacja?
III generacja
183
Moksolaktam - która generacja?
III generacja
184
Cefpirom - która generacja?
IV generacja
185
Ceftobiprol - która generacja?
V generacja
186
Ceftarolina - która generacja?
V generacja
187
Ceftolozan - która generacja?
V generacja
188
Cefadroksyl - która generacja?
I generacja
189
Cefapiryna - która generacja?
I generacja
190
Cefaklor - która generacja?
II generacja
191
Cefamandol - która generacja?
II generacja
192
Cefuroksym - która generacja?
II generacja
193
Lorakarbef - która generacja?
II generacja
194
Cefoksytyna - która generacja?
II generacja (cefamycyna)
195
Cefotetan - która generacja?
II generacja (cefamycyna)
196
Cefoperazon - która generacja?
III generacja
197
Ceftazydym - która generacja?
III generacja
198
Ceftybuten - która generacja?
III generacja
199
Ceftyzoksym - która generacja?
III generacja
200
Cefdynir - która generacja?
III generacja
201
Cefdytoren - która generacja?
III generacja
202
Cefepim - która generacja?
IV generacja
203
Cefazolina - która generacja?
I generacja
204
Cefaleksyna - która generacja?
I generacja
205
Cefalotyna - która generacja?
I generacja
206
Cefradyna - która generacja?
I generacja
207
Cefotaksym - która generacja?
III generacja
208
Ceftriakson - która generacja?
III generacja
209
Karbapenemy - przedstawiciele
* imipenem
* meropenem
* ertapenem
* faropenem
* dorypenem
210
Karbapenemy - charakterystyka
* bardzo oporne na rozkład przez β-laktamazy
* rozkładane przez karbapenemazy i metalo-β-laktamazy
* bardzo szerokie spektrum
* dobrze penetrują do tkanek, w tym OUN
* wydalane przez nerki
* alergia krzyżowa z penicylinami
211
Karbapenemy - spektrum
* bardzo szerokie spektrum
* G(+)
* G(-)
* beztlenowe
212
Karbapenemy - szczepy oporne
* Enterococcus faecium
* MRSA
* Clostridium difficile
* Burkholderia cepacia
* Xanthomonas maltophilia
213
Karbapenemy - mechanizm oporności
* oporność krzyżowa pomiędzy karbapenami
* wytwarzanie karbapenemaz
* zmniejszenie przepuszczalności ściany bakterii dla leku
214
Karbapenemy - zastosowanie
leki II i III rzutu w ciężkich zakażeniach szpitalnych
215
Imipenem - podawanie
* z cylastatyną
* jako jedyny spośród karbapenemów jest rozkładany przez dihydropeptydazę w nerkach
* cylastyna jest inhibitorem dihydropeptydazy
216
Karbapenemy - działania niepożądane
* najczęściej po imipenemie
* reakcje alergiczne, wysypka
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* reakcje miejscowe
* drgawki po imipenemie
217
Monobaktamy - przedstawiciele
aztreonam
218
Aztreonam
* jedyny przedstawiciel monobaktamów
* wąskie spektrum
* podawany dożylnie, domięśniowo, wziewnie
* częsty składnik leczenia skojarzonego
219
Aztreonam - działania niepożądane
* wysypka
* nudności, wymioty
* ↑ AspAT, AlAT
* eozynofilia
* małopłytkowość, leukopenia, zaburzenia krzepnięcia
220
Aztreonam - spektrum
bakterie G(-)
221
Glikopeptydy - przedstawiciele
* wankomycyna
| * teikoplanina
222
Glikopeptydy - mechanizm działania
* wiąże -D-Ala-D-Ala- → hamuje syntezę ściany bakterii
| * działa bakteriobójczo
223
Glikopeptydy - mechanizm oporności
* zastąpienie w sekwencji wiążącej peptydoglikanu D-alaniny przez D-mleczan
* Stapylococcus aureus, VRE nabywają w ten sposób oporność
224
Wankomycyna - spektrum
tlenowe i beztlenowe bakterie G(+)
225
Wankomycyna - dawkowanie
podawany dożylnie 2x/dobę
226
Glikopeptydy - szczepy oporne
* Nocardia
* Lactobacillus
* Erysipelothrix rhusiopathiae
227
Wankomycyna - zastosowanie
* zakażenia MRSA, gronkowcami koagulazoujemnymi opornymi na metycylinę (MRCNS), enterokokami opornymi na aminopenicyliny, pneumokokami opornymi na penicylinę i cefalosporyny III generacji
* doustnie jako lek II rzutu w rzekomobłoniastym zapaleniu jelit
* do jamy otrzewnej w zapaleniu otrzewnej u chorych dializowanych
* do komór mózgu w zapaleniu opon mózgowych
228
Wankomycyna - działania niepożądane
* zapalenie żyły w miejscu podania
* gorączka, dreszcze, osutka
* red man syndrome
* skurcz oskrzeli
* bolesny skurcz mięśni tułowia
* ototoksyczność
* nefrotoksyczność
229
Teikoplanina - spektrum
* tlenowe i beztlenowe bakterie G(+)
| * słabiej niż wankomycyna na gronkowce koagulazoujemne
230
Teikoplanina - dawkowanie
podawany dożylnie/domięśniowo raz dziennie
231
Teikoplanina - zastosowanie
zakażenia MRSA, gronkowcami koagulazoujemnymi opornymi na metycylinę (MRCNS), enterokokami opornymi na aminopenicyliny, pneumokokami opornymi na penicylinę i cefalosporyny III generacji
232
Teikoplanina - działania niepożądane
* rzadziej niż po wankomycynie
* zapalenie żyły w miejscu podania
* gorączka, dreszcze, osutka
* red man syndrome
* skurcz oskrzeli
* bolesny skurcz mięśni tułowia
233
Lipopeptydy - przedstawiciele
daptomycyna
234
Daptomycyna
* antybiotyk lipopeptydowy
| * inaktywowany przez surfaktant (nie nadaje się do leczenia zakażeń płuc)
235
Daptomycyna - mechanizm działania
* łączy się z błoną bakterii → powoduje wypływ K⁺ → wtórne nieprawidłowości w replikacji DNA i syntezie białek
* działa bakteriobójczo na ziarenkowce G(+)
236
Daptomycyna - spektrum
ziarenkowce G(+) - w tym szczepy wielooporne VRE, MRSA
237
Daptomycyna - szczepy oporne
Listeria i Clostridium
238
Daptomycyna - zastosowanie
* ciężkie zakażenia skóry i tkanki podskórnej
| * zapalenie wsierdzia wywołane przez Staphylococcus aureus i MRSA
239
Daptomycyna - działania niepożądane
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* zapalenie żyły w miejscu podania, świąd skóry, osutka
* spadek CTK
* niedokrwistość
240
Aminoglikozydy - przedstawiciele
* streptomycyna
* gentamycyna
* neomycyna
* tobramycyna
* amikacyna
* sepamycyna
* kanamycyna
* paromomycyna
* netylmycyna
241
Aminoglikozydy - charakterystyka
* stabilne, rozpuszczalne w wodzie, aktywne w alkalicznym pH
* nie wchłaniają się po podaniu doustnym
* słabo przenikają do tkanki płucnej i OUN
* wykazują silny efekt postantybiotykowy
* działają synergistycznie z β-laktamami i wankomycyną
242
Aminoglikozydy - mechanizm działania
* działają bakteriobójczo
* bierna dyfuzja przez poryny → aktywne wpompowanie (zależne od łańcucha oddechowego i wysokiego pH) → wiązanie z 30S rybosomu → zaburzanie syntezy białek
* nieodwracalne inhibitory syntezy białek
* wykazują silny efekt postantybiotykowy
243
Aminoglikozydy - interakcje
antybiotyki β-laktamamowe i wankomycyna działają synergistycznie z aminoglikozydami
244
Aminoglikozydy - mechanizmy oporności
* wytwarzanie enzymów dołączających do cząsteczki leku różne grupy funkcyjne, co zaburza wiązanie z rybosomem
* zaburzenie transportu leku do bakterii
* zmiany w miejscu wiążącym leki na rybosomie
245
Aminoglikozydy - spektrum
* tlenowe bakterie G(-)
* tlenowe bakterie G(+), zwłaszcza gronkowce
* Mycobacterium tuberculosis
246
Aminoglikozyd, na który najrzadziej występuje oporność
amikacyna
247
Aminoglikozyd najskuteczniejszy wobec Pseudosomonas aeruginosa
tobramycyna
248
Aminoglikozydy - szczepy oporne
bakterie beztlenowe
249
Aminoglikozydy - zastosowanie
* ciężkie zakażenia Enterobacteriaceae (w skojarzeniu z odpowiednimi β-laktamamami) i Pseudomonas aeruginosa (w skojarzeniu z ceftazydymem lub cefepimem)
* zakażenia u chorych z neutropenią (amikacyna + cefalosporyna III generacji)
* enterokokowe zapalenie wsierdzia lub posocznica
* zapalenie otrzewnej
* zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez tlenowe pałeczki G(-)
* powikłane ZUM
* gruźlica
* mukowiscydoza
250
Aminoglikozydy - działania niepożądane
* ototoksyczność
* nefrotoksyczność
* nasilanie blokady nerwowo-mięśniowej
* reakcje alergiczne (także u personelu podającego lek)
* możliwość uszkodzenia nerek i ucha u płodu
251
Najbardziej nefrotoksyczne aminoglikozydy
tobramycyna i gentamycyna
252
Odwrócenie bloku nerwowo-mięśniowego nasilonego przez aminoglikozydy
glukonian wapnia i neostygmina
253
Aminoglikozydy - działanie zależne od czasu czy stężenia?
zależne od stężenia (podawane raz dziennie, wyjątkiem jest zapalenie wsierdzia - 3x dziennie)
254
Streptomycyna
* antybiotyk aminoglikozydowy
* powinna być stosowana tylko w skojarzeniu z innymi lekami (szybko narasta oporność na stosowaną w monoterapii)
* lek II rzutu w leczeniu gruźlicy
* używany również w leczeniu dżumy, tularemii, brucelozy
* często wywołuje reakcje alergiczne
255
Gentamycyna
* flagowy antybiotyk aminoglikozydowy
| * silnie nefro- i ototoksyczny
256
Neomycyna
* antybiotyk aminoglikozydowy
* wykazuje aktywność wobec niektórych prątków
* stosowana miejscowo: do oka, ucha, przewodu pokarmowego, na skórę
* może wywoływać skórne reakcje alergiczne
257
Tobramycyna
* antybiotyk aminoglikozydowy
* spektrum podobne do gentamycyny
* mogą występować szczepy oporne na gentamycynę a wrażliwe na tobramycynę
* stosowany wziewnie w zakażeniu Pseudomonas aeruginosa w przebiegu mukowiscydozy
258
Amikacyna
* antybiotyk aminoglikozydowy
* półsyntetyczny → mniej toksyczny
* mało podatny na inaktywację → działa na większość szczepów opornych, w tym szczepy wielooporne Mycobacterium tuberculosis
259
Tetracykliny - przedstawiciele
* tetracyklina
* doksycyklina
* demeklocyklina
* oksytetracyklina
* minocyklina
* metacyklina
260
Tetracykliny - mechanizm oporności
* zmniejszenie transportu leku do bakterii
* pompa wyrzucającej tetracykliny
* białka hamujące związanie leku z rybosomem
* enzymatyczna inaktywacja leku
261
Tetracykliny - mechanizm działania
* działanie bakteriostatyczne
* dyfuzja bierna i aktywny transport do wnętrza bakterii → odwracalne wiązanie z podjednostką 30S rybosomu → blokowanie wiązania aa-tRNA → hamowanie elongacji łańcucha peptydowego
262
Tetracykliny - oporność krzyżowa
w tej grupie leków występuje całkowita oporność krzyżowa
263
Tetracykliny - spektrum
* szerokie
* bakterie Gram-dodatnie
* bakterie Gram-ujemne
* bakterie beztlenowe
* Borrelia burgdorferi
* Treponema pallidum
* riketsje
* chlamydie
* mikoplazmy
* niektóre pierwotniaki
264
Tetracykliny - gatunki oporne
* Proteus sp.
| * Pseudomonas sp.
265
Podział tetracyklin
* krótko działające (T1/2 = 6-8h)
* o pośrednim czasie działania (T1/2 = 12h)
* długo działające (T1/2 = 16-18h)
266
Tetracykliny krótko działające - przedstawiciele
* tetracyklina
| * oksytetracyklina
267
Tetracykliny o pośrednim czasie działania - przedstawiciele
* demeklocyklina
| * metacyklina
268
Tetracykliny długo działające - przedstawiciele
* doksycyklina
| * minocyklina
269
Tetracykliny najlepiej wchłaniające się z przewodu pokarmowego
* doksycyklina
* minocyklina
* biodostępność po podaniu doustnym zależy od przyjmowanego pokarmu.
270
Tetracykliny a przyjmowany pokarm
* pokarm, zwłaszcza mleko silnie hamuje absorpcję leku
| * chelatują Ca²⁺, Mg²⁺, Fe²⁺, Al³⁺ → zmniejszenie wchłaniania leków i kationów
271
Tetracykliny - penetracja tkanek
* dobrze przenikają do wszystkich tkanek (także OUN)
* przenikają przez łożysko
* przenikają do mleka matki
272
Tetracykliny - drogi wydalania
* z żółcią
* z moczem
* osiągają tam dużo większe stężenia niż w surowicy
273
Tetracykliny - sposoby podawania
* doustnie
* dożylnie (doksycyklina)
* maść (doksycyklina, tetracyklina)
274
Tetracyklina - zastosowanie
trądzik pospolity
275
Doksycyklina - zastosowanie
* trądzik pospolity
* borelioza, riketsjoza, leptospiroza, choroba papuzia, tularemia, wąglik
* zakażenia ran po pokąsaniu przez zwierzęta
* zakażenia w obrębie miednicy mniejszej
* biegunki
* atypowe zapalenie płuc, zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli
* kiła, rzeżączka, chlamydioza
* zakażenia prątkami atypowymi
276
Demeklocyklina - zastosowanie
SIADH (zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny)
277
Tetracykliny - działania niepożądane
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* dysbakteriozy
* uszkodzenie wątroby
* uszkodzenie nerek
* u dzieci uszkodzenie nasad kości długich i szkliwa
* zaburzenia błędnikowe
* fotosensytyzacja
278
Tetracykliny - przeciwwskazania
* ciąża
* karmienie piersią
* dzieci < 12 r.ż.
279
Glicylcykliny - przedstawiciele
tygecyklina
280
Tygecyklina - charakterystyka
* antybiotyk z grupy glicylcyklin
* działa podobnie do tetracyklin
* nie jest substratem dla pompy wyrzucającej tetracykliny z bakterii (bakterie oporne na tetracykliny są wrażliwe na tygecyklinę)
* nie działa na gatunki pierwotnie oporne na tetracykliny (Pseudosomonas aeruginosa i Proteus)
281
Tygecyklina - mechanizm działania
* działanie bakteriostatyczne
| * mechanizm analogiczny do tetracyklin
282
Tygecyklina - spektrum
* szerokie
* gronkowce (również MRSA, VRSA)
* enterokoki
* Acinetobacter (także szczepy wielooporne)
* bakterie beztlenowe
* riketsje
* Chlamydia
* mikoplazy
* Legionella pneumophilia
* Mycobacterium
283
Tygecyklina - sposób podawania
* dożylnie
| * długi czas działania (36h)
284
Tygecyklina - wydalanie
głównie z żółcią
285
Tygecyklina - zastosowanie
* powikłane zakażenia skóry i tkanki podskórnej
| * zakażenia w obrębie jamy brzusznej (oprócz trzustki)
286
Tygecyklina - działania niepożądane
* nudności i wymioty
| * działania niepożądane typowe dla tetracyklin
287
Makrolidy - przedstawiciele
* erytromycyna
* roksytromycyna
* klarytromycyna
* spiramycyna
288
Makrolidy - mechanizm działania
* działanie bakteriostatyczne, a w większych stężeniach i alkalicznym pH na wrażliwe drobnoustroje bakteriobójcze
* wiązanie z 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu → hamowanie elongacji łańcucha peptydowego, hamowanie inicjacji translacji → hamowanie syntezy białek
289
Leki wiążące się z 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu
* makrolidy
* azalidy
* ketolidy
* linkozamidy
* oksazolidynony
* streptograminy
290
Makrolidy - mechanizmy oporności
* zahamowanie transportu leku do bakterii
* pojawienie się pompy wyrzucającej lek z bakterii
* enzymatyczny rozkład leku (esterazy u Enterobacteriaceae)
* metylacja miejsca wiążącego lek na rybosomie
291
Oporność krzyżowa w grupie makrolidów
* w tej grupie leków występuje całkowita oporność krzyżowa
| * oporność krzyżowa obejmuje również azalidy
292
Makrolidy - spektrum
* bakterie Gram-dodatnie
* bakterie Gram-ujemne
* Helicobacter pylori
* mikoplazmy
* chlamydie
* prątki atypowe
* Legionella pneumophilia, Borrelia burgdorferi, Treponema pallidum, Campylobacter sp., Listeria sp.
293
Aktywność klarytromycyny wykraczająca poza spektrum makrolidów
* Toxoplasma gondii
| * Mycobacterium leprae
294
Makrolidy - zastosowanie
* chorzy z nadwrażliwością na antybiotyki β-laktamowe
* krztusiec
* błonica
* zakażenia odzębowe
* eradykacja Helicobacter pylori
* zakażenia prątkami atypowymi
* legionelloza
* toksoplazmoza
295
Lek podawany w przypadku toksoplazmozy u kobiet w ciąży
Spiramycyna
296
Makrolidy - sposób podawania
podawane w postaci tabletek powlekanych
297
Makrolidy - droga wydalania
* z żółcią (erytromycyna, roksytromycyna)
| * z moczem (klarytromycyna)
298
Makrolidy - interakcje
* inaktywowane w kwaśnym pH
* kumulują się wewnątrz komórek (makrofagów)
* silna indukcja cytochromu P450 - ↑ stężenia we krwi fentanylu, teofiliny, cyklosporyny, metyloprednizolonu
* erytromycyna polepsza wchłanianie digoksyny z przewodu pokarmowego
299
Makrolidy - działania niepożądane
* stosunkowo nietoksyczne
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* cholestaza, zapalenie wątroby
* zaczerwienienie skóry, gorączka, eozynofilia
* zapalenie żyły w miejscu iniekcji dożylnej
300
Azalidy - przedstawiciele
azytromycyna
301
Azytromycyna - charakterystyka
* antybiotyk z grupy azalidów
* dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego
* dobrze penetruje do tkanek (z wyjątkiem OUN)
* silnie kumuluje się wewnątrz makrofagów, wędrując z nimi do miejsca infekcji
* właściwości pozwalają na dawkowanie raz dziennie i prowadzenie terapii krótko
302
Azytromycyna - mechanizm działania
* działanie bakteriostatyczne, a na wrażliwe drobnoustroje bakteriobójcze
* mechanizm identyczny jak makrolidy
* wiązanie z 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu → hamowanie elongacji łańcucha peptydowego, hamowanie inicjacji translacji → hamowanie syntezy białek
303
Azytromycyna - spektrum
* spektrum identyczne jak makrolidy
| * nieco większa aktywność wobec Haemophilus influenzae, Toxoplasma gondii, Mycobacterium avium-intracellulare
304
Azytromycyna - zastosowanie
* nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej
| * inne zastosowania typowe dla makrolidów
305
Ketolidy - przedstawiciele
* telitromycyna
| * cetromycyna
306
Ketolidy - charakterystyka
* mechanizm działania taki jak makrolidy
* spektrum takie jak makrolidy
* nie stanowią substratu dla pompy wyrzucającej makrolidy z bakterii
307
Ketolidy - zastosowanie
* ostre zapalenie zatok
* zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli
* pozaszpitalne zapalenie płuc
308
Ketolidy - działania niepożądane
* zaburzenia widzenia
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* uszkodzenie wątroby
* hamowanie CYP3A4
* wydłużanie odstępu QT
309
Linkozamidy - przedstawiciele
* klindamycyna
| * linkozamina
310
Linkozamidy - spektrum
* beztlenowce
| * tlenowe bakterie Gram-dodatnie
311
Linkozamidy - gatunki oporne
* tlenowe bakterie Gram-ujemne
| * enterokoki
312
Klindamycyna - penetracja tkanek
* dobrze penetruje do tkanek, w tym ropni i kości
| * nie penetruje do OUN
313
Linkozamidy - działania niepożądane
* dysbakteriozy
* nudności i wymioty
* wysypka
* uszkodzenie wątroby
* neutropenia
314
Klindamycyna - zastosowanie
* zakażenia skóry i tkanki podskórnej
* nawracające zakażenia gardła
* paciorkowcowy wstrząs septyczny
* gronkowcowe zakażenia kości i szpiku
* zakażenie Pneumocystis jirovecii u pacjentów z AIDS (+ prymachina)
* toksoplazmoza mózgu u chorych z AIDS (+ pirymetamina)
315
Leki stosowane w zakażeniu Pneumocystis jirovecii u chorych z AIDS
* ko-trymoksazol
| * klindamycyna + prymachina
316
Klindamycyna - działania niepożądane
* rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
| * + działania niepożądane typowe dla linkozamidów
317
Oksazolidynony - przedstawiciele
• linezolid
* eperezolid
* tedizolid
318
Oksazolidynony - mechanizm działania
* działanie bakteriostatyczne (bakteriobójcze na paciorkowce)
* wiązanie z 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu → blokowanie inicjacji translacji → hamowanie syntezy białek
* miejsce wiązania z rybosomem jest inne niż dla pozostałych antybiotyków
319
Oksazolidynony - mechanizmy oporności
mutacje w określonych miejscach 23S rRNA
320
Oksazolidynony - spektrum
* bakterie Gram-dodatnie
| * Mycobacterium tuberculosis (in vitro)
321
Oksazolidynony - zastosowanie
szpitalne zakażenia VRA, MRSA i Streptococcus pneumoniae opornym na penicylinę
322
Oksazolidynony - sposób podawania
podawane doustnie i dożylnie
323
Oksazolidynony - działania niepożądane
* nie powinny być stosowane dłużej niż 4 tygodnie
* mielosupresja (neutropenia, małopłytkowość, niedokrwistość)
* nudności i wymioty
* kwasica mleczanowa
* neuropatia obwodowa i wzrokowa
324
Chloramfenikol - mechanizm działania
* bakteriostatyczny dla większości bakterii
* bakteriobójczy dla Hemophilus influenzae, Neisseria meningitidis i niektórych szczepów Bacteroides
* łączenie z podjednostką 50S rybosomu → hamowanie syntezy białek
325
Chloramfenikol - mechanizmy oporności
* wytwarzanie acetylotransferazy chloramfenikolu (inaktywuje antybiotyk)
* selekcja bakterii o mniej przepuszczalnej dla leku ścianie
326
Chloramfenikol - spektrum
* większość bakterii
| * riketsje
327
Chloramfenikol - gatunki oporne
chlamydie
328
Chloramfenikol - zastosowanie
* zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
* zakażenie VRE
* ciężkie zakażenia riketsjami
* miejscowo: oczy, uszy, skóra (maść Detreomycyna)
329
Chloramfenikol - penetracja tkanek
* dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego
| * dobrze penetruje do tkanek (w tym OUN)
330
Chloramfenikol - sposób podawania
podawany doustnie i pozajelitowo (w postaci bursztynianu)
331
Chloramfenikol - metabolizm i wydalnanie
* metabolizowany w wątrobie
| * wydalany z moczem
332
Chloramfenikol - działania niepożądane
* rzadko stosowany ze względu na toksyczność
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* zakażenia grzybicze
* uszkodzenie szpiku kostnego (odwracalne lub nieodwracalne)
* zespół szarego noworodka
333
Skutki uszkodzenia szpiku przez chloramfenikol
* odwracalne: upośledzenie erytropoezy
| * nieodwracalne (reakcja o typie idiosynkrazji): ciężka niedokrwistość aplastyczna, agranulocytoza
334
Objawy zespołu szarego noworodka
* wymioty
* wiotkość
* hipotermia
* zapaść krążeniowa
* szare zabarwienie skóry
335
Chloramfenikol - interakcje
* hamowanie cytochromu P450
* induktory enzymów wątrobowych zwiększają metabolizm tego leku
* paracetamol zmniejsza metabolizm tego leku
336
Fosfomycyna - charakterystyka
* antybiotyk
* analog PEP (fosfoenolopirogronianu)
* stosowany w niepowikłanych zakażeniach dróg moczowych, także u ciężarnych
337
Fosfomycyna - mechanizm działania
* działanie bakteriobójcze
* transport do bakterii przenośnikiem G6P
* hamowanie transferazy fosfoenolopirogronianowej (pierwszego etapu syntezy peptydoglikanu)
338
Fosfomycyna - mechanizmy oporności
zaburzenie funkcji transportera G6P
339
Fosfomycyna - spektrum
* bakterie Gram-dodatnie: gronkowce, enterokoki
| * bakterie Gram-ujemne: E. coli, Proteus sp., Klebsiella sp.
340
Fosfomycyna - działania niepożądane
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
| * bóle i zawroty głowy
341
Kwas fusydowy - oporność krzyżowa
nie wykazuje oporności krzyżowej z żadnym innym antybiotykiem
342
Kwas fusydowy - interakcje
działa synergistycznie z ryfampicyną, cefalosporynami, penicylinami izoksazolowymi, wankomycyną
343
Kwas fusydowy - mechanizm działania
* działanie bakteriostatyczne
* hamowanie czynnika elongacyjnego EF-G → hamowanie translokacji łańcucha peptydowego w rybosomie → hamowanie syntezy białek
344
Kwas fusydowy - mechanizmy oporności
* punktowa mutacja genu dla EF-G
| * oporność szybko narasta
345
Kwas fusydowy - zastosowanie
```
• zakażenia:
∙ Staphylococcus aureus (także MRSA)
∙ Corynebacterium sp.
∙ Clostridium sp.
• osteomyelitis (dobrze penetruje do kości)
• miejscowo w zapaleniu spojówek
```
346
Kwas fusydowy - działania niepożądane
* wysypka
* biegunka
* żółtaczka
* brązowe zabarwienie moczu
347
Polimyksyny - charakterystyka
* detergenty przeciwbakteryjne
* nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego
* po podaniu dożylnym wydalają się z moczem w postaci niezmienionej
348
Polimyksyny - mechanizm działania
* działanie bakteriobójcze
| * zaburzenie struktury i funkcji błony komórkowej → wzrost przepuszczalności błony dla jonów
349
Polimyksyny - mechanizmy oporności
* bardzo rzadko
| * zmniejszenie przenikania leku do bakterii
350
Polimyksyny - spektrum
bakterie Gram-ujemne (także Pseudomonas aeruginosa)
351
Polimyksyny - zastosowanie
* miejscowo: na skórę, do ucha, do worka spojówkowego
* doustnie: w zakażeniach przewodu pokarmowego i przed operacjami
* wziewnie: mukowiscydoza
* dożylnie: w ciężkich zakażeniach bakteryjnych, w powikłanych zakażeniach dróg moczowych
352
Polimyksyny - działania niepożądane
* miejscowo: nie występują
* dosutne: zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* dożylne: uszkodzenie nerek, blok nerwowo-mięśniowy, uwalnianie histaminy (silny skurcz oskrzeli, pokrzywka i świąd)
353
Kolistyna - inna nazwa
polimyksyna E
354
Bacytracyna - wchłanianie
nie wchłania się z przewodu pokarmowego
355
Bacytracyna - oporność krzyżowa
nie wykazuje oporności krzyżowej z żadnym innym antybiotykiem
356
Bacytracyna - mechanizm działania
* działa bakteriobójczo na bakterie Gram-dodatnie
| * hamowanie defosforylacji baktoprenolu → hamowanie syntezy ściany bakterii
357
Bacytracyna - zastosowanie
* miejscowo - na skórę, błony śluzowe, oczy
* w roztworach - płukanie jam ciała, stawów lub przemywanie ran
* doustnie - zakażenie Clostridium difficile
* domięśniowo - ciężkie zakażenia Staphylococcus aureus
358
Bacytracyna - działania niepożądane
* miejscowo: nie wywołuje skutków ubocznych
| * po iniekcji domięśniowej ryzyko uszkodzenia nerek
359
Ansamycyny - przedstawiciele
• ryfampicyna
* ryfabutyna
* ryfapentyna
* ryfaksymina
360
Ansamycyny - spektrum
* szerokie
* Gram-dodatnie (zwłaszcza gronkowce)
* Gram-ujemne
* prątki
* Chlamydia
361
Ansamycyny - zastosowanie
* gruźlica
* trąd
* cięższe zakażenia wrażliwymi bakteriami
362
Ryfampicyna
* antybiotyk z grupy ansamycyn
* dobrze wchłania się z pp
* silny induktor cytochromu P450 (liczne interakcje)
363
Ryfampicyna - działania niepożądane
* zaczerwienienie skóry
* małopłytkowość
* zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
* żółtaczka cholestatyczna i zapalenie wątroby
* pomarańczowoczerwone zabarwienie moczu, potu, łez i spermy
364
Antybiotyki zabronione w ciąży:
* pochodne nitrofuranu
* pochodne nitromidazolu (I trymestr)
* sulfonamidy (III trymestr)
* chinolony
* aminoglikozydy
* tetracykliny
365
Antybiotyki bezpieczne w ciąży:
* penicyliny naturalne
* aminopenicyliny
* większość cefalosporyn
* spiramycyna
* fosfomycyna
