ObUN Flashcards
1
Q
Tachyfilaksja
A
- inaczej odwrażliwienie
- występuje po kilkakrotnym podaniu leku w krótkim czasie
- czas: minuty
2
Q
Tolerancja na lek
A
- występuje po dłuższym stosowaniu leku
* czas: godziny, dni
3
Q
Leki o małej masie cząsteczkowej - mechanizm działania
A
- poprzez swoisty receptor
- wpływają na aktywność enzymu
- łączą się z makrocząsteczkami i zaburzają ich strukturę
- oddziałują w sposób nieswoisty (np. wpływ na płynność błon komórkowych)
4
Q
Co jest miarą bezwzględnej aktywności leku?
A
ED50 - im jest ona niższa, tym jest większa bezwzględna aktywność leku
5
Q
Co jest miarą względnej aktywności leku?
A
LD50/ED50 (indeks leczniczy) - im jest ona wyższa, tym większe są względna aktywność leki i bezpieczeństwo jego stosowania
6
Q
ED50
A
dawka efektywna = dawka, która w 50% przypadków wywołuje maksymalny efekt leczniczy
7
Q
LD50
A
dawka śmiertelna = dawka, która w 50% przypadków powoduje śmierć
8
Q
Aktywność wewnętrzna
A
zdolność leku do wywołania efektu po połączeniu z receptorem
9
Q
Miara aktywności wewnętrznej
A
α = Ea / Em
Ea - efekt wywołany przez dany ligand
Em - maksymalny efekt możliwy w danym systemie biologicznym
10
Q
Agonista
A
substancja, która wykazuje powinowactwo do receptora i aktywność wewnętrzną
11
Q
Pełny agonista
A
agonista o aktywności wewnętrznej równej 1
12
Q
Częściowy agonista
A
agonista o aktywności wewnętrznej większej od 0 i mniejszej od 1
13
Q
Możliwe stany (konformacje) receptora:
A
- nieaktywny (spoczynkowy)
* aktywny (zaktywowany)
14
Q
Receptor o konstytutywnej aktywności
A
receptor, który nawet bez obecności liganda może się znaleźć w stanie zaktywowanym
15
Q
Odwrotny agonista
A
substancja, wiążąca się z receptorem w stanie nieaktywnym, przesuwająca stan równowagi w kierunku spoczynkowym - zmniejsza stan aktywności konstytutywnej receptora
16
Q
Antagonista
A
substancja, która wykazuje powinowactwo do receptora, ale nie przejawia aktywności wewnętrznej (aktywność wewnętrzna równa 0)
17
Q
Antagonista kompetytywny
A
- antagonista, który wiąże się do miejsca efektorowego w sposób odwracalny, w tym samym miejscu co agonista
- podanie agonisty może wyprzeć cząsteczki antagonisty z miejsca efektorowego
18
Q
Antagonista niekompetytywny
A
- antagonista wiążący się do receptora w innym miejscu niż agonista
- podanie agonisty nie może wyprzeć cząsteczki antagonisty z miejsca efektorowego
19
Q
Mieszany agonista-antagonista
A
substancja, która w różny sposób oddziałuje na poszczególne receptory jednej grupy
20
Q
Down-regulation
A
- regulacja “w dół”
- zmniejszenie siły działania leku po pewnym czasie stosowania
- jest wynikiem odwrażliwienia receptorów lub zmniejszenia ich liczby
21
Q
Up-regulation
A
- regulacja “w górę”
- zwiększenie siły działania leku po pewnym czasie stosowania
- nadwrażliwość lub zwiększenie liczby receptorów
22
Q
Typy receptorów
A
- receptor jonotropowy (bezpośrednia kontrola kanału jonowego)
- receptor metabotropowy (pośrednie - przez białko G - wiązanie z enzymem lub kanałem jonowym)
- bezpośrednia kontrola fosforylacji białka
- kontrola transkrypcji DNA
23
Q
Działanie receptorów jonotropowych
A
- pobudzenie komórki poprzez hiperpolaryzację lub depolaryzację błony komórkowej
- milisekundy
- np. rec. nikotynowy lub rec. GABA A
24
Q
Działanie receptorów metabotropowych
A
• pobudzenie komórki poprzez drugi przekaźnik bądź otwarcie kanału jonowego przez podjednostkę białka G
• sekundy
np. rec. muskarynowe lub rec. adrenergiczne
25
Działanie receptorów kontrolujących bezpośrednią fosforylację białka
* pobudzenie komórki poprzez fosforylację białek komórkowych
* minuty
* np. rec. insulinowy
26
Działanie receptorów kontrolujących transkrypcję DNA
* pobudzenie komórki poprzez transkrypcje odcinka DNA
* receptor w cytoplazmie
* godziny
* np. rec. estrogenowy
27
Z jakich podjednostek zbudowane jest białko G?
α, β i γ
28
Białko Gq
* związane z receptorami M₁, M₃, α₁
* aktywacja fosfolipazy C
* rozszczepienie PIP₂ na IP₃ i DAG
* w ER receptory dla IP₃ → ↑[Ca²⁺]i
* DAG - aktywacja kinaz białkowych typu C
29
IP₃ i DAG
* fosfolipaza C rozszczepia błonowy PIP₂ na IP₃ i DAG
* DAG pozostaje w błonie komórkowej, a IP₃ z niej dyfunduje
* IP₃ wiąże się z kanałami wapniowymi w ER → zwiększa [Ca²⁺]i
* aktywacja kinazy białkowej C: wiązanie Ca²⁺, a następnie DAG
* kinaza białkowa C fosforyluje reszty seryny i treoniny białek
30
Białko Gs
* związane z receptorami β₁, β₂, β₃, D₁
* aktywacja cyklazy adenylanowej
* ↑ produkcji cAMP
* aktywacja kinazy białkowej A
31
Białko Gi
* związane z receptorami α₂, M₂
* zahamowanie cyklazy adenylanowej
* ↓ produkcji cAMP
32
Desensytyzacja receptorów związanych z białkiem G (GPCR) - mechanizmy
* regulowane przez wtórne przekaźniki kinazny białkowe A oraz C fosforylują GPCR i redukują ich wiązanie się z białkami G
* kinazy fosforylują związane z agonistą GPCR i zwiększają ich zdolność do wiązania się z białkiem β-arestyną (związanie z β-arestyną uniemożliwia dalsze wiązanie się z białkiem G)
33
β-arestyna
białko cytozolowe, które uczestniczy w procesie desensytyzacji GPCR
34
cAMP
* wtórny przekaźnik
* cAMP pobudza kinazy białkowe zależne od cAMP
* synteza: ATP → cAMP + PPi (pod wpływem cyklazy adenylanowej)
* inaktywacja: cAMP → 5'-AMP (katalizuje fosfodiesteraza = PDE)
35
Wtórne przekaźniki - przykłady
* Ca2+
* cAMP, cGMP
* DAG i IP₃
36
Cyklaza adenylanowa
* enzym katalizujący: ATP → cAMP + PPi
| * pobudzana lub hamowana przez białka G
37
Król wtórnych przekaźników
wapń → odwracalnie wiąże się z białkami i reguluje ich funkcje
38
Stężenie wapnia w komórce
* zbyt duże wewnątrzkomórkowe stężenie wapnia jest zabójcze dla komórki
* musi być utrzymywane na niskim poziomie → zapobieganie wytrącaniu nierozpuszczalnych soli wapna
* nadmiar wapnia jest buforowany → wiązanie ze specjalnymi białkami / transport do zbiorników siateczki śródplazmatycznej gładkiej (pompy wapniowe) / magazynowanie w mitochondriach
39
Mechanizmy wejścia wapnia do komórki
* kanały regulowane zmianą potencjału
* kanały otwierane przez połączenie cząsteczki kanału ze swoistym ligandem
* kanały otwierane, gdy następuje zubożenie zasobów wapnia w siateczce śródplazmatycznej (występujące w błonie komórkowej)
40
Mechanizmy wyjścia wapnia z cytoplazmy
* kanały wapniowe zależne od ATP
* SERCA = zależne od ATP kanały wapniowe, pompujące w mięśniówce jony wapnia z cytoplazmy do sarkoplazmy podczas rozkurczu
* wymienniki Na⁺/Ca²⁺
41
Mechanizmy uwalniania wapnia z ER
* receptory dla IP₃
| * receptory rianodynowe (RyR)
42
Botulina
* inaczej: toksyna botulinowa / botulinotoksyna / jad kiełbasiany
* neurotoksyna pochodzenia egzogennego
* trwale łączy się z płytką nerwowo-mięśniową → porażenie skurczu mięśnia
* powoduje fragmenacje SNAP-25, niezbędnego do wydzielania ACh z zakończeń presynaptycznych
* do powrotu przekazywania impulsów dochodzi wraz z tworzeniem się nowych zakończeń nerwowo-mięśniowych
43
Botulina - zastosowanie
* w stanach chorobowych, charakteryzujących się nadmiernym, nieprawidłowym napięciem mięśniowym (kurcz powiek, połowiczny kurcz twarzy, kręcz karku, stopa końsko-szpotawa, achalazja przełyku, nadmierna spastyczność mięśni)
* nadmierna potliwość
* medycyna kosmetyczna
44
↑ częstości i siły skurczów serca - receptor
* β₁
| * unerwienie współczulne
45
↓ częstości i siły skurczów serca - receptor
* M₂
| * unerwienie przywspółczulne
46
Rozkurcz naczyń krwionośnych mięśni szkieletowych - receptor
* β₂
| * unerwienie współczulne
47
Skurcz naczyń krwionośnych (oprócz mięśni szkieletowych) - receptor
* α₁
| * unerwienie współczulne
48
Wydzielanie potu - receptor
* M₃ (sympatyczne włókna cholinergiczne)
| * unerwienie współczulne
49
Piloerekcja - receptor
* α₁
| * unerwienie współczulne
50
Rozkurcz oskrzeli - receptor
* β₂ (brak działania na gruczoły)
| * unerwienie współczulne
51
Skurcz oskrzeli - receptor
* M₃ (powoduje też ↑ wydzielania gruczołów)
| * unerwienie przywspółczulne
52
↑ wydzielania gruczołów oskrzelowych - receptor
* M₃ (powoduje też skurcz oskrzeli)
| * unerwienie przywspółczulne
53
Wydzielanie niewielkiej ilości gęstej śliny - receptor
* α₁
| * unerwienie współczulne
54
Wydzielanie obfitej ilości wodnistej śliny - receptor
* M₃
| * unerwienie przywspółczulne
55
Wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny - receptor
* Nn (receptor zwojowy na komórkach chromochłonnych rdzenia nadnerczy)
* unerwienie współczulne
56
Unerwienie układu przywspółczulnego
* przedzwojowe - cholinergiczne
| * pozazwojowe - cholinergiczne
57
Unerwienie układu współczulnego
* przedzwojowe - cholinergiczne
* pozazwojowe - adrenergiczne (większość)
* pozazwojowe do gruczołów potowych - cholinergiczne
* do komórek chromochłonnych nadnerczy - cholinergiczne
58
Unerwienie płytki nerwowo-mięśniowej
cholinergiczne
59
Receptory, na które działa acetylocholina - rodzaje
* muskarynowe (metabotropowe)
| * nikotynowe (jonotropowe)
60
Receptory muskarynowe - rodzaje
* M₁ - neuronalny
* M₂ - sercowy
* M₃ - gruczołowy
61
Receptor M₁
* "neuronalny"
* mechanizm: białko Gq (wzrost IP₃ i DAG)
* występowanie: w neuronach OUN i zwojach (jelitowych, autonomicznych)
62
Aktywacja receptora M₁
* pobudzenie OUN
* ↑ perystaltyki
* ↑ wydzielania soku żołądkowego
63
Selektywny antagonista M₁
pirenzepina
64
Receptor M₂
* "sercowy"
* mechanizm: białko Gi (↓cAMP)
* występowanie: serce (przedsionki, układ przewodzący) i zakończenia presynaptyczne neuronów
65
Aktywacja receptora M₂
* ↓ częstości i siły skurczów
| * hamowanie presynaptyczne
66
Receptor M₃
* "gruczołowy"
* mechanizm: białko Gq (wzrost IP₃ i DAG)
* występowanie: gruczoły egzokrynne, mięśnie gładkie i śródbłonek naczyń
67
Aktywacja receptora M₃
* ↑ wydzielania egzokrynnego
* skurcz mięśni gładkich
* ↑ syntezy NO → rozkurcz naczyń krwionośnych
68
Leki cholinomimetyczne
= leki pobudzające muskarynowy receptor cholinergiczny
69
Leki cholinomimetyczne - rodzaje
* agoniści muskarynowi - działają bezpośrednio na receptory muskarynowe w błonie postsynaptycznej obwodowej synapsy parasympatycznej
* inhibitory acetylocholinesterazy - działają pośrednio, za pośrednictwem endogennej ACh, której rozkład został zahamowany
70
Agoniści muskarynowi - przedstawiciele
* acetylocholina
* karbachol
* betanechol
* metacholina
* muskaryna
* pilokarpina
71
Działanie agonistów muskarynowych
* efekty sercowo-naczyniowe: ↓ akcji serca, ↓ objętości wyrzutowej, uogólnione rozszerzenie naczyń (wywołane przez NO) → ↓CTK
* mięśnie gładkie: skurcz (poza naczyniowymi mięśniami gładkimi) → wzrost perystaltyki (może powodować ból o charakterze kolki), skurcz mięśni gładkich pęcherza i oskrzeli
* pobudzenie gruczołów egzokrynnych → pocenie, łzawienie, ślinienie i sekrecja oskrzelowa (razem ze skurczem oskrzeli → utrudnione oddychanie)
* skurcz m. zwieracza źrenicy, m. rzęskowego → zwężenie źrenicy, modulacja ciśnienia wewnątrz gałki ocznej, zwiększenie grubości soczewki i zmniejszenie jej ogniskowej
72
Wskazania do stosowania agonistów muskarynowych
* atonia przewodu pokarmowego
* hipotonia pęcherza moczowego
* jaskra z zamkniętym kątem przesączania
* zatrucie atropiną
* próby prowokacyjne w diagnostyce astmy oskrzelowej
73
Agoniści muskarynowi w jaskrze
utrudniony odpływ cieczy wodnistej z powodu zamkniętego kąta przesączania (rozszerzona źrenica) powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego → pobudzenie mięśnia zwieracza źrenicy przez agonistów muskarynowych zmniejsza ciśnienie wewnątrzgałkowe
74
Przeciwwskazania do stosowania agonistów muskarynowych
* astma oskrzelowa
* czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
* stany skurczowe przewodu pokarmowego
* niedrożność dróg moczowych i żółciowych
* choroba Parkinsona
* ciężkie niedociśnienie
* zawał, zaburzenia przewodzenia sercowego
* nadczynność tarczycy
75
Działania niepożądane agonistów muskarynowych
* nudności, wymioty, biegunka
* zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia, łzawienie
* ślinotok
* pocenie się
* bradykardia
76
Acetylocholina
* agonista muskarynowy
| * środek pomocniczy przy zabiegach przeprowadzanych na oku (szybkie zwężenie źrenicy)
77
Acetylocholina - synteza
cholina + acetylokoenzym A → ACh
enzym: acetylotransferaza cholinowa
78
Acetylocholina - enzym rozkładający
acetylocholinesteraza
79
Cholinesteraza - rodzaje
* acetylocholinesteraza (esteraza acetylocholinowa, AChE) - związana z błoną neuronu, swoista wobec ACh
* butyrylocholinesteraza (pseudocholinesteraza, BChE) - względnie nieselektywna, występuje w osoczu i wielu tkankach
80
Karbachol
* agonista muskarynowy
* jest bardzo wolno rozkładany przez AChE = działa dłużej niż ACh
* zastosowanie: leczenie pooperacyjnej atonii jelit i pęcherza moczowego i w jaskrze pierwotnej zamykającego się kąta (zamiast pilokarpiny)
81
Betanechol
* agonista muskarynowy
| * zastosowanie: leczenie pooperacyjnej hipotonii jelit i pęcherza moczowego
82
Metacholina
* agonista muskarynowy
| * zastosowanie: próby prowokacyjne w diagnostyce astmy oskrzelowej
83
Muskaryna
* agonista muskarynowy
| * zastosowanie: farmakologia eksperymentalna
84
Pilokarpina
• agonista muskarynowy
• zastosowanie:
∙ leczenie jaskry z zamkniętym kątem przesączania
∙ w zatruciach cholinolitykami (np. atropiną)
∙ po radioterapii ślinianek (pobudzenie czynności gruczołów ślinowych)
∙ w zespole Sjögrena (zwiększenie wydzielania łez i śliny)
∙ próba potowa w diagnostyce mukowiscydozy
85
Inhibitory AChE - przedstawiciele
* edrofonium
* fizostygmina
* neostygmina
* pirydostygmina
* ekotiopat
* dyflos
* donepezyl
* galantamina
* rywastygmina
86
Inhibitory AChE - grupy substancji
* leki
* trucizny stosowane jako środki owadobójcze (pestycydy)
* gazy bojowe
87
Inhibitory AChE - różnica między lekiem a trucizną
leki są powoli hydrolizowane przez enzym, a trucizny łączą się w sposób nieodwracalny z AChE
88
Wskazania do stosowania inhibitorów AChE
* jaskra z zamkniętym kątem przesączania
* diagnostyka i leczenie miastenii
* choroba Alzheimera
* zatrucie lekami cholinolitycznymi
* odwrócenie bloku nerwowo-mięśniowego
89
Przeciwwskazania do stosowania inhibitorów AChE
* astma oskrzelowa
* czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
* stany skurczowe przewodu pokarmowego
* niedrożność dróg moczowych i żółciowych
* choroba Parkinsona
* ciężkie niedociśnienie
* zawał, zaburzenia przewodzenia sercowego
* nadczynność tarczycy
90
Działania niepożądane inhibitorów AChE
* nudności, wymioty, biegunka
* zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia, łzawienie
* ślinotok
* pocenie się
* bradykardia
91
Edrofonium
* AChEI
* ma zbyt krótki czas działania do stosowania terapeutycznego
* zastosowanie: diagnostyka miastenii
92
Przyczyna miastenii
autoimmunologiczny atak własnych przeciwciał na receptory dla ACh w płytce nerwowo-mięśniowej (Nm) → spadek liczby receptorów nikotynowych w mięśniach szkieletowych
93
Fizostygmina
* AChEI
* dobrze przenika do OUN
* zastosowanie: leczenie ciężkich zatruć cholinolitykami
94
Neostygmina
• AChEI
• nie przenika przez barierę krew-mózg
• zastosowanie:
∙ leczenie miastenii
∙ w pooperacyjnej atonii jelit i pęcherza moczowego
∙ w zatruciach cholinolitykami (np. atropiną)
∙ odwracanie bloku nerwowo-mięśniowego w zatruciu lekami zwiotczającymi niedepolaryzującymi
95
Pirydostygmina
* AChEI
* lepiej się wchłania i dłużej działa niż neostygmina
* zastosowanie: leczenie miastenii
96
Ekotiopat
* AChEI
* ma długi czas działania
* zastosowanie: krople do oczu do leczenia jaskry
* podobne: dyflos
97
Dyflos
* AChEI
* ma długi czas działania
* zastosowanie: krople do oczu do leczenia jaskry
* podobne: ekotiopat
98
Donepezyl
* AChEI
* przenika do OUN
* zastosowanie: leczenie objawowe łagodnych i średnio ciężkich postaci demencji w chorobie Alzheimera
* podobne: galantamina, rywastygmina
99
Galantamina
* AChEI
* przenika do OUN
* zastosowanie: leczenie objawowe łagodnych i średnio ciężkich postaci demencji w chorobie Alzheimera
* podobne: donepezyl, rywastygmina
100
Rywastygmina
* AChEI
* przenika do OUN
* zastosowanie: leczenie objawowe łagodnych i średnio ciężkich postaci demencji w chorobie Alzheimera
* podobne: donepezyl, galantamina
101
AChEI przenikające do OUN
* fizostygmina
* donepezyl
* galantamina
* rywastygmina
102
Cholinomimetyki w zatruciu atropiną
* pilokarpina
* neostygmina
* fizostygmina
103
Objawy zatrucia inhibitorami AChE
* muskarynowe: obfite pocenie się, ślinienie, łzawienie, wydzielanie śluzu w oskrzelach, nudności i wymioty, bolesne kurcze jelit, wzmożona perystaltyka, biegunka, ucisk w klatce piersiowej, duszność o charakterze astmatycznym, sinica, zwężenie źrenic, bradykardia
* nikotynowe: drżenie włókienkowe mięśni, drętwienie, osłabienie mięśnowe, zesztywnienie mięśni, drgawki kloniczno-toniczne o charakterze epileptycznym
* z OUN: wzmożenie pobudliwości nerwowej, lęk, niestałość emocjonalna, koszmary senne, apatia, ból i zawroty głowy, analgezja, zaburzenia świadomości (śpiączka)
104
Zatrucie inhibitorami AChE - leczenie
* siarczan atropiny
| * reaktywatory AChE ("oksymy": pralidoksym, obidoksym)
105
Siarczan atropiny w leczeniu zatrucia AChEI
* dożylnie, domięśniowo lub podskórnie w dawce adekwatnej do ciężkości zatrucia
* powtarzany do wystąpienia wyraźnej atropinizacji
106
Atropinizacja w leczeniu zatrucia AChEI - objawy
* poszerzenie źrenic
* suchość skóry
* ustąpienie wzmożonej sekrecji w drogach oddechowych
* przyspieszenie akcji serca
107
Oksymy w leczeniu zatrucia AChEI
* pralidoksym, obidoksym
* mają zdolność reaktywacji zablokowanego enzymu
* "oksymy" są skuteczne tylko we wczesnym okresie zatrucia i tylko w zatruciach związkami fosforoorganicznymi (nieskuteczne w zatruciu karbaminianami)
108
Leki cholinolityczne
= antagoniści muskarynowi = parasympatykolityki
109
Efekty działania parasympatykolityków
* hamowanie wydzielania gruczołów
* suchość w jamie ustnej
* tachykardia
* rozszerzenie źrenicy i porażenie akomodacji
* rozkurcz mięśniówki gładkiej (jelit, oskrzeli, przewodów żółciowych, pęcherza moczowego)
* hamowanie wydzielania soku żołądkowego
* działanie na OUN (atropina pobudzająco, hioscyna hamująco z niepamięcią) - przeciwwymiotne i przeciwparkinsonowskie
110
Wskazania do stosowania parasympatykolityków
* skurcze mięśniówki gładkiej przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych, powodujące często dolegliwości bólowe (kolki)
* arytmie z bradykardią
* astma oskrzelowa, POChP
* choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
* choroba lub zespół Parkinsona
* zatrucie inhibitorami AChE
* przed badaniem dna oka, w zapaleniu tęczówki i ciała rzęskowego → rozszerzenie źrenicy
* podczas znieczulenia ogólnego (wyłączenie odruchów n. błędnego, zmniejszenie wydzielania śluzu w drogach oddechowych)
111
Przeciwwskazania do stosowania parasympatykolityków
* jaskra
* przerost prostaty
* niedrożność przewodu pokarmowego
* niedrożność dróg moczowych
* choroba niedokrwienna serca (względne przeciwwskazanie)
112
Działania niepożądane parasympatykolityków
* zatrzymanie moczu
* zaparcia
* rozszerzenie źrenic, niewyraźne widzenie, światłowstręt
* wzrost ciśnienia śródgałkowego
* suchość w jamie ustnej
* zmniejszenie wydzielania potu
113
Pokrzyk wilcza jagoda - substancja
atropina
114
Bieluń dziędzierzawa - substancja
hioscyna (skopolamina)
115
Atropina
* nieselektywny antagonista receptorów M
* należy do leków uwalniających bezpośrednio histaminę z mastocytów
* dobrze się wchłania po podaniu doustnym
* przechodzi przez barierę krew-mózg
* pobudza OUN
116
Atropina - zastosowanie
```
∙ w zatruciach inhibitorami AChE
∙ w bradykardii (konieczna wyższa dawka)
∙ w stanach skurczowych dróg moczowych i żółciowych
∙ przy zwiększonej perystaltyce jelit
∙ premedykacja anestezjologiczna
```
117
Leki bezpośrednio uwalniające histaminę z mastocytów
* atropina
* tubokuraryna
* morfina
118
Hioscyna (skopolamina)
* antagonista receptorów M
* podobna do atropiny, ale działa depresyjnie na OUN
* obecnie zastępuje się ją preparatami o większym bezpieczeństwie stosowania
119
Hioscyna (skopolamina) - zastosowanie
∙ w zatruciach inhibitorami AChE
∙ w bradykardii (konieczna wyższa dawka)
∙ w stanach skurczowych dróg moczowych i żółciowych
∙ przy zwiększonej perystaltyce jelit
∙ premedykacja anestezjologiczna
∙ zapobieganie chorobie lokomocyjnej i jej leczenie
120
Tropikamid
* antagonista receptorów M
* zastosowanie: w okulistyce do rozszerzenia źrenic i porażenia mięśni rzęskowych → niemożność akomodacji oka
* podobne: cyklopentolat
121
Cyklopentolat
* antagonista receptorów M
* zastosowanie: w okulistyce do rozszerzenia źrenic i porażenia mięśni rzęskowych → niemożność akomodacji oka
* działa dłużej niż tropikamid
122
Ipratropium
* antagonista receptorów M
* słabo wchłania się przez błony biologiczne
* w postaci inhalacji hamuje receptory M₃ w oskrzelach (rozszerzenie) - jednocześnie nie wywołuje niepożądanych objawów ubocznych w organizmie
* niekiedy hamuje również receptory M₂ (paradoksalny bronchospazm)
123
Ipratropium - zastosowanie
∙ POChP (silniejsze działanie bronchodylatacyjne niż agoniści β₂)
∙ lek wspomagający w astmie oskrzelowej (działa później niż agoniści β₂ i tylko na duże oskrzela)
124
Tiotropium
* antagonista receptorów M
* długo hamuje receptory M₁ i M₃, a krótko M₂
* działa 10x silniej niż ipratropium
125
Pirenzepina
* selektywny antagonista receptorów M₁
| * zastosowanie: leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy
126
Benzatropina
* antagonista receptorów M
| * zastosowanie: leczenie choroby Parkinsona i zespołów parkinsonowskich na różnym tle (także polekowych)
127
Objawy zatrucia atropiną
* rozpalony jak piec (pobudzenie ośrodka termoregulacyjnego)
* ślepy jak nietoperz (rozszerzone źrenice)
* suchy jak pieprz (porażenie wydzielania gruczołów potowch)
* czerwony jak burak (uwolnienie histaminy z mastocytów i rozszerzenie naczyń skórtnych)
* niespokojny jak tygrys w klatce (pobudzenie psychomotoryczne OUN)
128
Przypadkowe spożycie - zatrucie atropiną
* owoce wilczej jagody
* nasiona lulka czarnego
* bieluń dziędzierzawa
129
Receptor nikotynowy - rodzaje
* neuronalny (Nn)
| * mięśniowy (Nm)
130
Receptor Nn
* neuronalny receptor nikotynowy
* mechanizm: jonotropowy
* występowanie: zwoje autonomiczne, OUN i komórki chromochłonne rdzenia nadnerczy
* odpowiedzialny za przewodnictwo zwojowe
131
Receptor Nm
* mięśniowy receptor nikotynowy
* mechanizm: jonotropowy
* występowanie: płytka nerwowo-mięśniowa
* odpowiedzialny za przewodnictwo nerwowo-mięśniowe w mięśniach szkieletowych
132
Agoniści receptora Nn - przedstawiciele
nikotyna
133
Nikotyna
* agonista receptora nikotynowego
| * w małych dawkach pobudza, a w dużych poraża receptory Nn w zwojach wegetatywnych
134
Antagoniści receptora Nn - przedstawiciele
trimetafan
135
Trimetafan
* antagonista receptora nikotynowego
* obniża ciśnienie tętnicze krwi
* podawany dożylnie
* ma gwałtowne, silne działanie
* szybko rozwija się tolerancja na lek
136
Trimetafan - zastosowanie
do niedawna był stosowany w stanach nagłych (przełom nadciśnieniowy, nadciśnienie złośliwe) oraz w zabiegach chirurgicznych
137
Trimetafan - działania niepożądane
* suchość w jamie ustnej
* zablokowanie wydzielania soku żołądkowego
* rozszerzenie źrenic
* zaburzenia akomodacji
* hipotonia ortostatyczna
138
Leki wpływające na złącze nerwowo-mięśniowe
związki zwiotczające mięśnie poprzecznie prążkowane, działające na rec. Nm
139
Niedepolaryzujące leki zwiotczające - mechanizm działania
wykazują powinowactwo do rec. Nm i nie mają aktywności wewnętrznej → wypierają ACh z miejsca wiązania → zapobiegają depolaryzacji → brak skurczu i zwiotczenie mięśni
140
Niedepolaryzujące leki zwiotczające - przedstawiciele
* tubokuraryna
* pankuronium
* wekuronium
* atrakurium
* cisatrakurium
* miwakurium
141
Tubokuraryna
* niedepolaryzujący lek zwiotczający
* należy do leków uwalniających bezpośrednio histaminę z mastocytów
* wycofana ze względu na działania niepożądane
142
Pankuronium
* niedepolaryzujący lek zwiotczający
| * działa szybko, przez średnio długi czas
143
Wekuronium
* niedepolaryzujący lek zwiotczający
| * działa 3x krócej niż pankuronium
144
Rokuronium
* niedepolaryzujący lek zwiotczający
| * 6x słabszy niż wekuronium
145
Atrakurium
* niedepolaryzujący lek zwiotczający
* spontaniczna nieenzymatyczna degradacja w osoczu
* bezpieczne u chorych z niewydolnością wątroby i nerek
146
Cisatrakurium
* niedepolaryzujący lek zwiotczający
* czysty izomer atrakurium
* 3x silniejszy niż atrakurium, powoduje mniejszy wyrzut histaminy
* bezpieczne u chorych z niewydolnością wątroby i nerek
147
Miwakurium
* niedepolaryzujący lek zwiotczający
* podobny do atrakurium
* szybko rozkładany przez cholinesterazę
* bezpieczne u chorych z niewydolnością wątroby i nerek
148
Leki zwiotczające niedepolaryzujące bezpieczne u chorych z niewydolnością wątroby i nerek
atrakurium, cisatrakurium i miwakurium (szybka degradacja w osoczu)
149
Odwracanie bloku niedepolaryzacyjnego
* inhibitory AChE (neostygmina)
| * SRBA (sugammadeks) - wybiórczo wiąże się z rokuronium (silnie) i wekuronium (niece słabiej)
150
Sugammadeks
* selective relaxant binding agent (SRBA)
* wybiórczo wiąże się z rokuronium (silnie) i wekuronium (niece słabiej)
* zastosowanie: odwracanie niedepolaryzacyjnego bloku nerwowo-mięśniowego wywołanego przez rokuronium i werkuronium i w przypadku przedawkowania tych leków
151
Depolaryzujące leki zwiotczające - mechanizm działania
wykazują powinowactwo do rec. Nm i mają aktywność wewnętrzną → powodują depolaryzację → uniemożliwiają natychmiastową repolaryzację (znacznie wolniej ulegają rozkładowi) → do pobudzenia skurczowego konieczna jest seria impulsów elektrycznych → blokada płytki n-m i zwiotczenie mięśni
152
Depolaryzujące leki zwiotczające - przedstawiciele
suksametonium (sukcynylocholina)
153
AChEI w bloku depolaryzacyjnym
nie odwracają bloku depolaryzacyjnego, ich podanie nasila działanie zwiotczające
154
Suksametonium (sukcynylocholina)
* jedyny stosowany u ludzi depolaryzujący lek zwiotczający
* budowa chemiczna podwojonej cząsteczki ACh
* nie można odwrócić bloku
155
Działania niepożądane suksametonium
* bradykardia
* ↑[K⁺] we krwi
* ↑ ciśnienia śródgałkowego
* przedłużone zwiotczenie (uwarunkowane genetycznie - obecność atypowej cholinesterazy)
* złośliwa hipertermia (uwarunkowana genetycznie autosomalnie dominująco)
156
Biogenne aminy katecholowe:
adrenalina (epinefryna), noradrenalina (norepinefryna) i dopamina
157
Biosynteza amin katecholowych
tyrozyna → (hydroksylaza tyrozyny) → DOPA → (dekarboksylaza DOPA) → dopamina → (β-hydroksylaza dopaminy) → noradrenalina → (N-metylotransferaza fenyloetanoloamin) → adrenalina
158
Gdzie zachodzi biosynteza aminkatecholowych?
* w neuronach adrenergicznych
| * w komórkach chromochłonnych rdzenia nadnerczy
159
Biosynteza amin katecholowych - mitochondrium
tyrozyna → (hydroksylaza tyrozyny) → DOPA
160
Biosynteza amin katecholowych - cytoplazma
DOPA → (dekarboksylaza DOPA) → dopamina → (β-hydroksylaza dopaminy) → noradrenalina → (N-metylotransferaza fenyloetanoloamin) → adrenalina
161
Ostatni etap biosyntezy amin katecholowych w neuronach adrenergicznych
powstanie noradrenaliny
162
Ostatni etap biosyntezy amin katecholowych w komórkach chromochłonnych nadnerczy
powstanie adrenaliny
163
Receptory adrenergiczne - rodzaje
* α₁, α₂
| * β₁, β₂, β₃
164
Receptor α₁
* mechanizm: białko Gq (wzrost IP₃ i DAG)
* działanie: skurcz mięśni gładkich (oprócz przewodu pokarmowego)
* selektywny agonista: fenylefryna
* selektywny antagonista: prazosyna, terazosyna, doksazosyna
165
Receptor α₂
* mechanizm: białko Gi (↓cAMP)
* działanie: hamowanie presynaptyczne uwalniania neuroprzekaźników, obniżenie ciśnienia krwi (działając w OUN) i agregacja płytek krwi
* selektywny agonista: klonidyna
* selektywny antagonista: johimbina
166
Receptor α₂ - występowanie
∙ α₂A: kora OUN, struktury odpowiedzialne za czuwanie (działanie uspokajające i nasenne)
∙ α₂B: strefa presyjna pnia mózgu RVLM (↓ impulsacji sympatycznej, ↓CTK)
167
Receptor β₁
* mechanizm: białko Gs (↑cAMP)
* działanie: ↑ częstości i siły skurczów serca, uwalnianie reniny z aparatu przykłębuszkowego nerek
* selektywny agonista: dobutamina
* selektywny antagonista: atenolol, metoprolol, acebutolol
168
Receptor β₂
* mechanizm: białko Gs (↑cAMP)
* działanie: rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli, naczyń i trzewi, glikogenoliza w wątrobie
* selektywny agonista: salbutamol, salmeterol
169
Receptor β₃
* mechanizm: białko Gs (↑cAMP)
* działanie: lipoliza w tkance tłuszczowej
* obecne też w sercu i śródbłonku - działa na nie nebiwolol (→ wazodylatacja przez NO)
170
Różnice w pobudzaniu receptorów α i β
* adrenalina i noradrenalina najsilniej pobudzają receptory α (skurcz naczyń)
* izoprenalina, a następnie adrenalina najsilniej pobudzają receptory β (stymulacja serca, rozkurcz mm. gładkich)
171
Leki sympatykomimetyczne - grupy
* aminy katecholowe
* pobudzające rec. α
* pobudzające rec. β
* pobudzające głównie rec. β₂
172
Adrenalina
* działa w równym stopniu na receptory α i β
| * stosowana w akcji reanimacyjnej, we wstrząsie anafilaktycznym i jako dodatek do LZM
173
Noradrenalina - działanie
* działa głównie na receptory α
* gwałtownie podnosi CTK
* po dożylnym podaniu następuje zwolnienie czynności serca ze względu na odruchową wagotonię (nie obserwuje się tego zjawiska w odnerwionym sercu - po przeszczepieniu)
174
Noradrenalina - wskazania
* niewydolność serca z zaawansowaną hipotonią
| * wstrząs septyczny
175
Dopamina - dawki
* 0,5-5 µg/kg/min → rec. D w nerkach (rozkurcza naczynia nerkowe i zwiększa diurezę)
* 5-10 µg/kg/min → rec. β₁ w sercu
* >10 µg/kg/min → rec. α₁ (uogólniony skurcz naczyń)
176
Dopamina - wskazania
∙ 2-3 µg/kg/min - leczenie ostrej niewydolności nerek i prewencja rozwojem niewydolności nerek
∙ >5 µg/kg/min - ostra niewydolność serca i wstrząs septyczny
177
Leki pobudzające rec. α - przedstawiciele
* fenylefryna
* nafazolina
* ksylometazolina
* tetryzolina
* midodryna
* droksydopa
178
Fenylefryna
* α-sympatykomimetyk
* selektywna wobec rec. α₁
* działanie naczynioskurczowe
179
Fenylefryna - wskazania
• pozajelitowo:
∙ znieczulenie przewodowe/ogólne w celu utrzymania prawidłowego ciśnienia krwi
∙ środek wspomagający w leczeniu wstrząsu i niedociśnienia tętniczego
• doustnie: z lekami przeciwhistaminowymi, przeciwkaszlowymi, przeciwbólowymi (składnik preparatów złożonych)
180
Fenylefryna - działania niepożądane
* lęk, niepokój, nerwowość, bezsenność, omamy
* drgawki, osłabienie
* bladość powłok
* zaburzenia widzenia
* zaburzenia oddychania
* zaburzenia oddawania moczu
* odruchowa bradykardia
181
Nafazolina
* α-sympatykomimetyk
* wskazania: nieżyt nosa na tle stanów zapalnych i alergicznych, ostre zapalenie spojówek
* podobnie: ksylometazolina
182
Ksylometazolina
* α-sympatykomimetyk
* wskazania: nieżyt nosa na tle stanów zapalnych i alergicznych, ostre zapalenie spojówek
* podobnie: nafazolina
183
Tetryzolina
```
• α-sympatykomimetyk
• wskazania:
∙ proste, nieinfekcyjne zapalenie spojówek, wywołane czynnikami fizycznymi lub alergią
∙ nieżyt nosa
∙ zapalenie zatok
```
184
Tetryzolina - działania niepożądane
* przekrwienie błony śluzowej
* nawrót objawów
* zespół suchego oka
* niedokrwienie przedniej części gałki ocznej
185
Midodryna
* α-sympatykomimetyk
| * wskazania: samoistna hipotonia ortostatyczna
186
Midodryna - działania niepożądane
* wysokie CTK w pozycji siedzącej i leżącej
* parestezje, świąd, dreszcze, gęsia skórka
* zaburzenia oddawania moczu
187
Droksydopa
* α-sympatykomimetyk
* najnowszy lek
* dekarboksylaza DOPA → noradrenalina
* wskazania: neurogenna hipotonia ortostatyczna (wstępująca często np. w chorobie Parkinsona)
188
Leki pobudzające rec. β - przedstawiciele
* izoprenaliza
* orcyprenalina
* dobutamina
189
Izoprenalina
* β-sympatykomimetyk
* w przeszłości używana w blokach serca
* obecnie rzadko wykorzystywana
190
Orcyprenalina
* β-sympatykomimetyk
* stosowana w przejściowych zaburzeniach przewodnictwa w sercu (niewymagających wszczepienia rozrusznika ani elektroterapii)
191
Dobutamina
• β-sympatykomimetyk
• wskazania:
∙ wstrząs kardiogenny
∙ przewlekła niewydolność serca z małym CO
∙ diagnostyka choroby niedokrwiennej serca
192
Leki pobudzające rec. β₂ - przedstawiciele
* salbutamol
* fenoterol
* terbutalina
* salmeterol
* formoterol
193
Salbutamol
* β₂-sympatykomimetyk
* krótko działający
* zastosowanie: astma oskrzelowa, POChP i hamowanie skurczów macicy (lek tokolityczny) w przypadku zagrażającego poronienia lub przedwczesnej akcji porodowej
* podobne: fenoterol
194
Fenoterol
* β₂-sympatykomimetyk
* krótko działający
* zastosowanie: astma oskrzelowa, POChP i hamowanie skurczów macicy (lek tokolityczny) w przypadku zagrażającego poronienia lub przedwczesnej akcji porodowej
* podobne: salbutamol
195
Terbutalina
* β₂-sympatykomimetyk
* krótko działający
* zastosowanie: astma oskrzelowa i POChP
196
Salmeterol
* β₂-sympatykomimetyk
* działa długo, po 10-20 minutach
* właściwości przeciwzapalne
* zastosowanie: astma oskrzelowa i POChP
197
Formoterol
* β₂-sympatykomimetyk
* działa długo, po 1-3 minutach
* zastosowanie: astma oskrzelowa i POChP
198
Leki pobudzające receptory dopaminergiczne
fenoldopam
199
Fenoldopam
* wybiórczy agonista D₁
* słaby antagonista α₂
* stosowany we wlewie dożylnym
* szybko zbija CTK, rozszerzając tętnice
* stosowany wyłącznie w warunkach szpitalnych, nie dłużej niż 48h
200
Fenoldopam - wskazania
* ciężkie pierwotne/wtórne nadciśnienie tętnicze, w tym fazy złośliwej
* gdy konieczne jest szybkie obniżenie CTK
201
Pośrednie sympatykomimetyki - przedstawiciele
* efedryna
* pseudoefedryna
* amfetamina (wycofana)
202
Pośrednie sympatykomimetyki - działanie
uwalnianie NA z pęcherzyków synaptycznych i hamowanie jej zwrotnego wchłaniania ze szczeliny synaptycznej do neuronu presynaptycznego
203
Efedryna
* pośredni sympatykomimetyk
* najczęściej stosowany lek do zwężania naczyń w spadkach CTK w czasie znieczulenia
* silnie pobudza OUN
204
Pseudoefedryna
* pośredni sympatykomimetyk
* nie ma działania ośrodkowego
* obwodowo działa jak adrenalina
* ośrodkowo działa jak amfetamina (ale słabiej)
205
Pseudoefedryna - wskazania
* obkurczanie naczyń w nieżycie nosa
* zapalenie zatok
* zapalenie górnych dróg oddechowych
206
Wychwyt amin katecholwych
* wychwyt I "neuronalny" - przez zakończenia presynaptyczne neuronów (noradrenalina jest silniej pobierana niż adrenalina)
* wychwyt II "tkankowy" - przez mięśnie gładkie, mięsień serca i śródbłonek (adrenalina jest silniej pobierana niż noradrenalina)
207
Inhibitor wychwytu I katecholamin
kokaina i trójcykliczne leki p-depresyjne
208
Inhibitor wychwytu II katecholamin
glikokortykosteroidy
209
Enzymy degradujące katecholaminy
MAO (monoaminooksydaza) i COMT (katecholo-O-metylotransferaza)
210
MAO
* enzym występujący w wielu tkankach ustroju w mitochondrium
| * zaburzenia jego działania prowadzą do chorób afektywnych i zaburzeń ciśnienia tętniczego
211
MAO - rodzaje
* MAO-A w tkance nerwowej (odpowiada za degradację serotoniny, noradrenaliny i dopaminy)
* MAO-B w tkankach pozanerwowych (największe powinowactwo do dopaminy, następnie serotoniy i noradrenaliny)
212
COMT
* zlokalizowany w cytozolu
| * odpowiada za degradację dopaminy, adrenaliny i noradrenaliny
213
Końcowy metabolit katecholamin
* VMA (kwas wanilinomigdałowy)
| * jego stężenie w moczu jest podwyższone u pacjentów z guzem chromochłonnym nadnerczy
214
Nieselektywne leki α-adrenolityczne - przedstawiciele
* ergotamina
* dihydroergotamina
* dihydroergokryptyna
* dihydroergotoksyna
* fenoksybenzamina
* fentolamina
215
Alkaloidy sporyszu - przedstawiciele
* ergotamina
* dihydroergotamina
* dihydroergokryptyna
* dihydroergotoksyna
216
Alkaloidy sporyszu - działanie
• częściowi agoniści i częściowi antagoniści:
∙ receptorów α
∙ receptorów D
∙ receptorów 5-HT
217
Ergotamina
* alkaloid sporyszu
| * wskazania: napady migreny, w położnictwie po wydaleniu łożyska, w krwawieniach połogowych
218
Dihydroergotamina
* alkaloid sporyszu
| * wskazania: leczenie napadów migreny, hipotonia ortostatyczna
219
Dihydroergokryptyna
* alkaloid sporyszu
| * wskazania: profilaktyka migreny
220
Dihydroergotoksyna
* alkaloid sporyszu
| * wskazania: zaburzenia sprawności funkcji mózgowych w podeszłym wieku
221
Fenoksybenzamina
* nieselektywny α-adrenolityk
* nieodwracalnie alkiluje receptory α
* działa długo
222
Fenoksybenzamina - wskazania
* przełomy nadciśnieniowe, szczególnie w przebiegu guza chromochłonnego nadnerczy
* okołooperacyjna kontrola CTK przy chirurgicznym leczeniu guza chromochłonnego nadnerczy
* zaburzenia oddawania moczu wynikające z nadmiernej stymulacji receptorów α
223
Fentolamina
* nieselektywny α-adrenolityk
| * działa krótko
224
Fentolamina - wskazania
zapobiegawczo i leczniczo w przebiegu guza chromochłonnego nadnerczy w okresie okołooperacyjnym
225
Leki selektywnie α₁-adrenolityczne - przedstawiciele
* prazosyna
* terazosyna
* bunazosyna
* doksazosyna
* urapidyl
* tamsulozyna
* alfuzosyna
226
Prazosyna
* α₁-adrenolityk
* działa krótko
* nie blokuje α₂ → nie upośledza zwrotnego hamowania uwalniania NA → nie powoduje tachykardii
* na początku należy stosować w małych dawkach
227
Prazosyna - wskazania
* nadciśnienie tętnicze (monoterapia lub w połączeniu z innymi przeciwnadciśnieniowymi)
* choroba Raynauda
* zaburzenia oddawania moczu związane z łagodnym przerostem prostaty
228
Terazosyna - wskazania
* nadciśnienie tętnicze (monoterapia lub w połączeniu z innymi przeciwnadciśnieniowymi)
* choroba Raynauda
* zaburzenia oddawania moczu związane z łagodnym przerostem prostaty
229
Bunazosyna - wskazania
* nadciśnienie tętnicze (monoterapia lub w połączeniu z innymi przeciwnadciśnieniowymi)
* choroba Raynauda
* zaburzenia oddawania moczu związane z łagodnym przerostem prostaty
230
Doksazosyna - wskazania
* nadciśnienie tętnicze (monoterapia lub w połączeniu z innymi przeciwnadciśnieniowymi)
* choroba Raynauda
* zaburzenia oddawania moczu związane z łagodnym przerostem prostaty
231
Prazosyna - działania niepożądane
"efekt pierwszej dawki" - hipotonia ortostatyczna
232
Terazosyna
* α₁-adrenolityk
* działa długo
* podobne: bunazosyna, doksazosyna
233
Bunazosyna
* α₁-adrenolityk
* działa długo
* podobne: terazosyna, doksazosyna
234
Doksazosyna
* α₁-adrenolityk
* działa długo
* podobne: terazosyna, bunazosyna
235
Urapidyl
* α₁-adrenolityk
| * pobudza receptory 5-HT₁A w ośrodku naczynioruchowym (dodatkowe ośrodkowe działanie obniżające CTK)
236
Urapidyl - wskazania
stany nagłe związane z nadciśnieniem tętniczym
237
Tamsulozyna
* selektywny antagonista receptorów α₁A w zwieraczu pęcherz moczowego
* powoduje rozluźnienie zwieracza pęcherza moczowego
* stosowana w łagodnym przeroście gruczołu krokowego
* podobne: alfuzosyna
238
Alfuzosyna
* selektywny antagonista receptorów α₁A w zwieraczu pęcherz moczowego
* powoduje rozluźnienie zwieracza pęcherza moczowego
* stosowana w łagodnym przeroście gruczołu krokowego
* podobne: tamsulozyna
239
Leki sympatykolityczne - przedstawiciele
* guanetydyna
* rezerpina
* klonidyna
* guanfacyna
* metyldopa
240
Guanetydyna
* blokuje uwalnianie NA z płytkich magazynów neuronalnych (zamraża NA)
* rzadko stosowana w nadciśnieniu tętniczym
* stosowana w leczeniu odruchowej dystrofii współczulnej
241
Rezerpina
* wiąże się trwale z pęcherzykami synaptycznymi NA, D i 5-HT (wypłukuje aminy katecholowe oraz serotoninę w OUN)
* wywołuje depresję
* rzadko stosowana w nadciśnieniu tętniczym
242
Klonidyna
* selektywnie pobudza receptory α₂ strefy presyjnej →hamowanie ośrodkowej impulsacji synaptycznej i zmniejszenie napięcia zwieraczy przedwłośniczkowych
* na obwodzie pobudza presynaptyczne α₂ → hamuje uwalnianie NA z zakończeń współczulnych
* obniża CTK
* stosowana w nadciśnieniu tętniczym
* nagłe przerwanie terapii → zespół odstawienny
243
Zespół odstawienny po nagłym przerwaniu terapii klonidyną - objawy
* bóle głowy
* uczucie lęku
* drżenie
* bóle brzucha
* pocenie się
* tachykardia
* pojawiają się 18-36h po odstawieniu
244
Guanfacyna
* obniża CTK podobnie do klonidyny
| * stosowana w nadciśnieniu tętniczym
245
Metyldopa
* prolek przekształcany w α-metylonoradrenalinę
* pobudza ośrodkowe, presynaptyczne rec. α₂
* działa ośrodkowo, obniża CTK
* stosowana w nadciśnieniu tętniczym (zwłaszcza w ciąży)
* może powodować anemię hemolityczną
246
Lek stosowany w nadciśnieniu tętniczym bezpieczny w ciąży
metyldopa
247
β-blokery - działanie na serce
* chronotropowo (-)
* inotropowo (-)
* batmotropowo (-)
* dromotropowo (-)
248
β-blokery - generacje
* I generacja - nieselektywne
* II generacja - kardioselektywne
* III generacja - wielofunkcyjne (hybrydowe) lub wazodylatacyjne
249
I generacja β-blokerów - charakterystyka
blokują oba podtypy rec. β
250
II generacja β-blokerów - charakterystyka
* pozbawione pozasercowych działań niepożądanych
| * różnią się stopniem kardioselektywności
251
III generacja β-blokerów - charakterystyka
łączą właściwości blokowania rec. β z działaniem rozszerzającym naczynia o różnych mechanizmach
252
I generacja β-blokerów - przedstawiciele
* propranolol
* nadolol
* sotalol
* bupranolol
* metypranolol
* penbutolol
* tymolol
253
II generacja β-blokerów - przedstawiciele
* acebutolol
* atenolol
* betaksolol
* bisprolol
* talinolol
* celiprolol
* metoprolol
* nebiwolol
* esmolol
254
III generacja β-blokerów - przedstawiciele
* labetalol
* bucindolol
* karwedylol
* celiprolol
* nebiwolol
255
Najbardziej kardioselektywne β-blokery - przedstawiciele
* bisoprolol
* betaksolol
* nebiwolol
256
β-blokery będące β₁- i α₁-antagonistami
* karwedylol (obecnie najważniejszy)
* labetalol
* bucindolol
257
β-blokery będące β₁-antagonistami i β₂-agonistami
celiprolol
258
Nebiwolol - działanie naczyniorozkurczające
mechanizm aktywacji szlaku przemian α-arginina/NO w śródbłonku
259
ISA
* β-blokery z wewnątrzną aktywniścią sympatykomimetyczną
| * intrinsic sympathomimetic activity
260
ISA - działanie
* zmniejszają efekt bradykardii typowej dla większości β-blokerów
* ujemne działanie inotropowe przy znacznie mniejszym ujemnym efekcie chronotropowym
* korzystniejsze pod względem gospodarki lipidowej
261
ISA - przedstawiciele
* acebutolol
* oksprenolol
* alprenolol
* pindolol
* celiprolol
* labetalol
262
β-blokery - wskazania
* nadciśnienie tętnicze
* choroba niedokrwienna serca (ale nie w postaci dławicy Prinzmetala)
* niewydolność serca (ale nie ciężka, niewyrównana)
* nadkomorowe zaburzenia rytmu
* wady wrodzone serca ze zwężeniem drogi odpływu z PK
* kardiomiopatia przerostowa
* wypadanie płatka zastawki mitralnej (p-k lewej)
* wrodzony zespół długiego QT
* phaeochromocytoma
* zespół Marfana
* omdlenia odruchowe
* jaskra
* nadczynność tarczycy
* profilaktyka migreny
263
β-blokery w klasyfikacji Vaughana Williamsa
* β-blokery tworzą II klasę leków antyarytmicznych
| * satolol należy do III klasy leków antyarytmicznych
264
β-blokery - przeciwwskazania
* objawowa bradykardia lub hipotonia
* blok p-k II lub III stopnia
* zespół chorego węzła zatokowo-przedsionkwego
* ciężka niewyrównana niewydolność serca
* astma
265
β-blokery - nie-przeciwwskazania XD
* POChP
* cukrzyca
* depresja
* choroba tętnic obwodowych
266
β-blokery a hipoglikemia
mogą tłumić objawy hipoglikemii (drżenia i tachykardię)
267
β-blokery i jakie inne leki mogą zwiększyć ryzyko cukrzycy w skojarzonym leczeniu nadciśnienia tętniczego
diuretyki + β-blokery
268
β-blokery - działania niepożądane
* bradykardia, blok P-K
* skurcz tętnic obwodowych, upośledzenie obwodowej perfuzji tkankowej w przypadku ciężkiej choroby tętnic obwodowych
* zmęczenie, ból głowy, zaburzenia snu, depresja
269
β-blokery - wpływ na gospodarkę lipidową
* ↑ VLDL
* ↓ HDL
* brak wpływu na LDL
270
Labetalol
* β-bloker III generacji
* ma zdolność blokowania receptorów α₁
* podobne: bucindolol, karwedylol
271
Bucindolol
* β-bloker III generacji
* ma zdolność blokowania receptorów α₁
* podobne: labetalol, karwedylol
272
Karwedylol
* β-bloker III generacji
* ma zdolność blokowania receptorów α₁
* podobne: labetalol, bucindolol
273
Celiprolol
* β-bloker III generacji
| * jest silnym agonistą receptorów β₂
274
Nebiwolol
* β-bloker III generacji
| * rozszerza naczynia poprzez aktywację eNOS
275
Efekt "pierwszego przejścia"
wychwytywanie przez wątrobę i metabolizowanie leku, zanim osiągnie on krążenie duże → przy doustnym stosowaniu dawka musi być znacznie wyższa niż przy innych drogach podania
