onkologia - bręborowicz Flashcards
trombospondyna 1 - co to
wg bręborowicza czynnik antyangiogenny
przeciwieństwo VEGF i FGF
jaki odsetek infekcji HPV ulega samowyleczeniu
80%
a 20% pozostaje jaki przetrwałe, materiał HPV wbudowuje się do DNA komórki
białka onkogenne HPV – rodzaje i działanie
E6 i E7
hamują geny supresorowe RB i TP53
ile mija od infekcji HPV do CIN, a ile z CIN do raka szyjki
infekcja -> 7-10 lat -> CIN
CIN -> 3-5 lat -> rak
obecność przetrwałego zakażenia HPV – jaki test wykrywa
mRNA HPV
(HPV DNA wykrywa infekcję, ale nie wbudowanie genomu HPV)
rak endometrium – mutacje w jakich genach predysponują
MSH2
MSH6
MLH1
BRCA – co to za gen
supresorowy odpowiadający za skierowanie komórki na drogę apoptozy
podział działań profilaktycznych w onkologii
a) profilaktyka pierwotna – działania prozdrowotne, zmniejszające ryzyko zachorowania na dany nowotwór
b) profilaktyka wtórna – wykrywanie toczących się procesów nowotworowych – stanów przedrakowych i wczesnych postaci
profilaktyka pierwotna HPV to
- monogamia
- wstrzemięźliwość seksualna
- szczepienia
czułość cytologii SzM wynosi
65-70%
dlaczego nie ma skriningu na raka endometrium
bo krwawienie to wczesny objaw i rzadko jest ignorowany
badania skriningowe nie przyniosłyby zmniejszenia śmiertelności, co jest jednym z warunków ich prowadzenia (łatwy test + wykrywanie wczesnego stadium + zmniejszenie śmiertelności)
jaką czułość i swoistość musi mieć minimalnie test skriningowy
czułość >75%
swoistość >= 99,6%
co to jest - czułość, swoistość, PPV i NPV
czułość – jeśli czynnik jest obecny (np. HPV+), to w jakim odsetku przypadków, test rzeczywiście go wykryje, czyli da wynik pozytywny (czyli nie da fałszywie ujemnego)
swoistość - jeśli czynnik jest nieobecny (np. HPV-), to w jakim odsetku przypadków, test rzeczywiście powie, że go nie ma, czyli da wynik negatywny (czyli nie da fałszywie pozytywnego)
pozytywna wartość predykcyjna - jaki odsetek dodatnich wyników rzeczywiście świadczy o obecności czynnika (np. że jak test (+) to HPV+)
negatywna wartość predykcyjna - jaki odsetek negatywnych wyników rzeczywiście mówi o nieobecności czynnika (np. że jak test (–) to HPV–)
endorette to
narzędzie do mikroscratchingu endometrium - forma biopsji endometrium obok pipelli
minimalna średnica zmiany do uwidocznienia w badaniach obrazowych
0,5-1,0 cm
poniżej tego nie widać
badanie TK - przy planowaniu leczenia jakich raków ginekologicznych
jajnika i surowiczego endometrium
co w TK dyskwalifikuje z leczenia operacyjnego raka jajnika
przerzuty do krezki jelita grubego
wskazanie do TK płuc w rakach ginekologicznych
przy raku kosmówki po stwierdzeniu zmian w RTG klp
TK w ciąży
w wyjątkowych przypadkach po 15 tc
MRI - kiedy
rak szyjki macicy
rak endometrium
szczególnie ocena przymacicz
zmiana w jajniku - kiedy wskazany PET
kiedy zmiana okazuje sie przerzutowa i nie wiadomo jakie jest ognisko pierwotne
najbardziej wiarygodny marker; w jakim nowotworze
beta-hCG w choriocarcinoma - “jest samodzielnym elementem diagnozy i leczenia”
CA-125
1. fizjologiczna produkcja
2. stężenie
3. patologiczna produkcja (czego marker i w jakim %)
4. kiedy fałszywie dodatni
- naturalnie występuje w
komórki pierwotnej jamy ciała, mezotelialne, tj. opłucna, osierdzie, otrzewna, śluzówka jajowodów i endocervix; komórki jajnika fizjologicznie nie produkują - jest markerem >35 U/ml, u 85% chorych na raka jajnika jest podwyższony, ale tylko u 50% przy FIGO I
- marker raka jajnika (≠rak śluzowy, ≠rak jasnokomórkowy, ≠BOT)
podwyższony też w raku endometrium, raku piersi, raku płuc - podwyższone poziomy
- endometrioza
- mięśniaki macicy
- marskość wątroby
- PID
może służyć do monitorowania leczenia raka jajnika i nawrotu
Ca125 + HE4 = test ROMA
HE4
1. fizjologiczna produkcja
2. marker
3. inne stany podwyższenia
4. prawidłowe stężenie
- fizjologicznie produkcja zachodzi w komórkach najądrza (Human Epidydymis Protein 4), a w ograniczonym stopniu: endocervix, endometrium, błona śluzowa jajowodów, oskrzela
ekspresja rośnie w torbielach inkluzyjnych kory jajnika (np. czekoladowa); - ↑ rak surowiczy
↑ rak endometrialny - rak płuca, piersi, trzustki, raki układu moczowego, niewydolność nerek
- 120-150 pmol/l
nierekomendowana do monitorowania leczenia raka jajnika oraz w follow-up (wartość nieznana)
czułośćhCG jako markera wynosi
100%, po wykluczeniu ciąży = nowotwór trofoblastu
co bręborowicz sądzi o oznaczaniu beta-hCG przez różne laboratoria
niezalecane
jest parenaście różnych form hCG, testy powinny obejmować wszystkie formy hCG ich wolne podjednostki oraz produkty ich degradacji
dlatego musi monitorowaćjedno laboratorium, bo inaczej wyniki są niemiarodajne
nowotwory germinalne to ; markery
nowotwory z pierwotnych komórek płciowych, tzw gonocytów (pozniej w tabelce jest, ze potworniak nie jest z pierwotnych)
- dysgerminoma (rozrodczak), histologicznie = seminoma ;
LDH, hCG, E2 - carcinoma embrionale (rak zarodkowy) ;
LDH, hCG, AFP, E2 - teratoma immaturum (potworniak niedojrzały) ;
LDH, AFP, E2, DHEA - choriocarcinoma (rak kosmówki) ;
hCG, LDH - endodermal sinus tumor (yolk sac tumor) (rak pęcherzyka zarodkowego/guz zatoki endodermalnej) ;
AFP, LDH - gonadoblastoma (rozrodczak zarodkowy) ;
E2, inhibina, testosteron, androstendion, DHEA - polyembrioma (nie ma polskiej nazwy) ;
AFP, hCG ; - nowotwory mieszane germinalne ;
hCG, AFP, LDH
nowotwory gonadalne to
nowotwory ze sznurów płciowych (sex cord stromal tumors)
1. folliculoma (ziarniszczak)
2. thecoma (otoczkowiak)
3. fibroma (włókniak)
4. jądrzak (androblastoma), w bręborze oddzielnie jako: sertolioma (guz z komórek sertolego) i leydigioma (guz z komórek leydiga)
marker dysgerminoma
- LDH ↑
- hCG
- E2
marker carcinoma embrionale
- hCG
- AFP
- LDH
- E2
marker teratoma immaturum
- AFP
- LDH
- E2
- DHEA
marker choriocarcinoma
- hCG
- LDH
marker yolk sac tumor
- AFP
- LDH
- marker gonadoblastoma
- E2
- inhibina
- testosteron
- androstendion
- DHEA
marker polyembrioma
- hCG
- AFP
marker nowotworów mieszanych germinalnych
- hCG
- AFP
- LDH
marker thecoma
nie ma (wszystko w tej tabelce było na minus), ale tak naprawdęzwykle produkuje estradiol(!)
zwykle niezłośliwy
marker fibroma
w tabelce w bręborze wszystko na minus
w necie: czasem podwyższone Ca125
marker sertolioma
- AFP
- E2
- inhibina
- testosteron
- androstendion
- DHEA
marker leydigoma
takie same jak sertolioma
1. AFP
2. E2
3. inhibina
4. testosteron
5. androstendion
6. DHEA
jakich guzów markerem jest AFP
germinalne:
1. carcinoma embrionale
2. teratoma immaturum
3. yolk sac tumor
4. polyembrioma
5. nowotwory mieszane germinalne
gonadalne:
1. sertolioma
2. leydigoma
jakich guzów markerem jest hCG
tylko germinalnych
1. dysgerminima
2. choriocarcinoma
3. carcinoma embrionale
4. polyembrioma
5. nowotwory mieszane germinalne
LDH – jakich guzów “nienabłonkowych” jest markerem i kiedy jeszcze wzrasta
mało specyficzny marker, wzrasta w wielu nowotworach, wg netu niezalecany, ewentualnie czasem zalecany do monitorowania leczenia
wg tabelki z brębora co do germinalnych i gonadalnych to:
rośnie tylko w germinalnych
1. dysgerminoma
2. yolk sac tumor
3. carcinoma embrionale
4. teratoma immaturum
5. choriocarcinoma
6. nowotwory mieszane
(czyli nie rośnie tylko w polyembrioma i gonadoblastomie)
bywa podwyższony w
- niewydolności serca,
- niedokrwistości,
- niedoczynności tarczycy,
- chorobach płuc,
- chorobach wątroby
estradiol – jest markerem jakich guzów gonadalnych/germinalnych
germinalnych:
1. dysgerminoma
2. carcinoma embrionale
3. teratoma immaturum
4. gonadoblastoma
gonadalnych:
1. folliculoma
2. sertolioma
3. leydigoma
4. thecoma (wg brębora nie, wg netu tak)
inhibina – jest markerem jakich guzów “nienabłonkowych”
głównie folliculomy
germinalnych:
1. gonadoblastoma
gonadalnych
2. folliculoma
3. sertolioma
4. leydigoma
które guzy gonadalne/germinalne wydzielajątestosteron
germinalne:
1. gonadoblastoma
gonadalne:
1. folliculoma
2. sertolioma
3. leydigoma
które guzy gonadalne/germinalne wydzielają androstendion
germinalne:
1. gonadoblastoma
gonadalne:
1. sertolioma
2. leydigoma
które guzy germinalne/gonadalne wydzielają DHEA
germinalne:
1. teratoma immaturum
2. gonadoblastoma
gonadalne:
1. sertolioma
2. leydigoma
marker folliculoma
inhibina
E2
testosteron
w radioterapii stosuje się – jakie promieniowanie
w teleradioterapii promieniowanie elektromagnetyczne (lampa rentgenowska) i cząsteczkowe (przyspieszacze liniowe, pierwiastki promieniotwórcze)
w brachyterapii –cząsteczkowe
narząd krytyczny w radioterapii to
narząd, którego funkcja jest bardzo ważna albo kluczowa, który nie powinien być napromieniowany
powikłania radioterapii - podział i objawy
wczesne (≤6 miesięcy) – przemijające
późne (>6 miesięcy) – POI, jelita (biegunki, perforacje, niedrożności), układ moczowy (krwiomocz, dyzuria, częstomocz, zmniejszenie objętości pęcherza moczowego)
chemioterapia indukcyjna –co to
podanie chemioterapii przed operacją w przypadku guzów nieoperacyjnych celem zmniejszenia ich masy i uczynienia operacji możliwą/prostszą
jakie nowotwory są leczone tylko chemioterapią
nowotwory trofoblastu
czym się różnią powikłania po chemioterapii od tych po radioterapii
1) chemioterapia częściej dotyczy układu krwiotwórczego
2) powikłania po chemioterapii trwają w trakcie i krótko po – rzadko są następstwa odległe (wg brębora: zwłóknienie płuc po bleomycynie i indukowane nowotwory: ostra białaczka szpikowa, rak pęcherza moczowego, mięsaki)
jakie nowotwory mogą byćwyindukowane chemioterapią
ostra białaczka szpikowa
rak pęcherza moczowego
mięsaki
charakterystyczne powikłanie po bleomycynie
zwłóknienie płuc
najskuteczniejszym sposobem leczenia HSIL wykrywanych w kanale szyjki wg brębora jest
histerektomia
średnia zachorowania na raka szyjki
55-59 lat
czynniki ryzyka raka szyjki wg brębora
- wielorództwo
- wczesne współżycie
- wielu partnerów seksualnych
- niski status socjoekonomiczny
- palenie papierosów
do jakiego stadium zaawansowania raka szyjki macicy jest dopuszczalne wycięcie zmiany z marginesem, a powyżej którego konieczna operacja radykalna (bręborowicz)
FIGO IA1 – wycięcie zmiany
FIGO IA2 lub więcej –radykalna operacja + limfadenektomia
rak endometrium typ I:
typ histologiczny
częstość
mutacje
przebieg kliniczny
hormonozależność
receptory
stan przedrakowy
zw. z menopauzą
typ histologiczny – gruczolakorak endometrioidalny (adenocarcinoma endometrioides)
częstość – 80%
mutacje – PTEN, K-ras, niestabilnośćmikrostatelitarna (MSI/MMR), beta-kateniny, PIK3CA, ARID1A
przebieg kliniczny – wolny rozwój/dobre rokowanie
hormonozależność – tak
receptory – estrogen+, progesteron+
stan przedrakowy – rozrost z atypią
zw. z menopauzą – przed menopauzą i po menopauzie
rak endometrium typ II:
typ histologiczny
częstość
mutacje
przebieg kliniczny
hormonozależność
receptory
stan przedrakowy
zw. z menopauzą
typ histologiczny – raka surowiczego, raka jasnokomórkowego, guzy niezróżnicowane oraz mieszane (clear cell carcinoma, papillary serous carcinoma)
częstość – 20%
mutacje – P53, HER-2/neu, p16
przebieg kliniczny – agresywny przebieg, częste przerzuty, złe rokowanie
hormonozależność – nie
receptory – E2 (-), PRG (-)
stan przedrakowy – nieznany
zw. z menopauzą – po menopauzie
ryzyko raka trzonu macicy – co zwiększa (i ile razy), co zmniejsza
↑
estrogeny w niezrównoważonej długotrwałej terapii (10 x ↑)
PCOS (3 x ↑)
otyłość (2-4 x ↑)
cukrzyca (2 x ↑)
bezdzietność
długie miesiączkowanie
tamoksyfen
↓
palenie papierosów
OC
wielodzietność
zażywanie aspiryny
leczenie uzupełniające w FIGO IA raka trzonu macicy
w G1 i G2 –niezalecane (ryzyko nawrotu <5 %)
w G3 – brachyterapia
co jest niezbędne u kobiet z rakiem trzonu <40 rż.
konsultacja genetyczna, bo z. Lyncha
mięsaki trzonu macicy – rodzaje
- podścieliskowe (endometrial stromal sarcoma) – 15-20%
- gładkokomórkowe (leiomyosarcoma) – 40%
- podścieliskowe niezróżnicowane (undifferentiated sarcoma) - 5-10%
- gruczolakomięsak (adenosarcoma)
- mięsakorak (carcinosarcoma)
hormonoterapia w mięsaku trzonu – kiedy
w gładkokomórkowym (leiomyosarcoma) – wykazują czasem ekspresję receptorów hormonalnych – należy tę ekspresję oznaczyć w wycinanym guzie
mięsak najczęstszy po menopauzie to
mięsak podścieliskowy
zakresy operacji w mięsakach macicy
a) w gładkokomórkowym wycięcie przydatków przed menopauzą niezalecane –rzadko dająprzerzuty do przydatków (~3%)
b) w mięsaku podścieliskowym – histerektomia radykalna z przydatkami (można zostawić jajniki <3 cm u kobiet <35 rż.)
c)
jakich leków nie wolno dawać w mięsaku podścieliskowym
tamoksifenu (proliferacyjny wpływ na podścielisko)
HTZ
obraz histologiczny gruczolakomięsaka i mięsakoraka
gruczolakomięsak ma komponentęnabłonkową niezłośliwą+ złośliwą mezenchymalną
mięsakorak – złośliwy charakter komponenty nabłonkowej + złośliwy mezenchymalnej
przebieg kliniczny mięsakoraka jest podobny do
endometrialnego G3
raka jajnika surowiczego
w których mięsakach można stosować hormonoterapię
mięsakorak (30% komórek ma receptory E2 i PRG)
gruczolakomięsak
mięsak podścieliskowy - przeciwwskazana
mięsak podścieliskowy niezróżnicowany – niehormonozależny
mięsak gładkokomórkowy –można, po oznaczeniu ekspresji w guzie pierwotnym
rak jajnika typ I –
częstość zachorowań
typy histologiczne
mutacje
stabilnośćgenetyczna
zaawansowanie przy rozpoznaniu
wzrost
wrażliwość na chemioterapię
nawroty
rokowanie
klasyfikacja wg Kurmana-Shiha
częstość zachorowań – 25% raków jajnika
typy histologiczne –
surowiczy G1 i G2
endometrialny G1 i G2
śluzowy
jasnokomórkowy
rak Brennera (z nabłonka przejściowego)
mutacje – K-ras, PTEN, BRAS, PAX8
stabilnośćgenetyczna – duża
zaawansowanie przy rozpoznaniu – mniej zaawansowane
wzrost – powolny
wrażliwość na chemioterapię – mała
nawroty – rzadkie
rokowanie – dobre (80% 5-letnich przeżyć)
rak jajnika typ II –
częstość zachorowań
typy histologiczne
mutacje
stabilnośćgenetyczna
zaawansowanie przy rozpoznaniu
wzrost
wrażliwość na chemioterapię
nawroty
rokowanie
klasyfikacja wg Kurmana-Shiha
częstość zachorowań – 75%
typy histologiczne –
rak surowiczy G3
rak endometrialny G3
rak niezróżnicowany G3
mięsakorak
mutacje – TP53
stabilnośćgenetyczna – niestabilne genetycznie
zaawansowanie przy rozpoznaniu – w III i IV stopniu (FIGO?)
wzrost – szybki
wrażliwość na chemioterapię – duża
nawroty – szybkie/częste
rokowanie – złe (90% umiera)
punktem wyjścia dla raka surowiczego G3 jest
dystalna część jajowodu (strzępki) lub
nabłonek inkluzyjnych torbieli
raki jajnika powiązane z endometrioząto
endometrialny
jasnokomórkowy
rak jajnika – jakie typy najczęstsze
surowiczy – 75%
śluzowy i endometrialny – ~10%
jasnokomórkowe, Brennera, niezróżnicowane – <1%
rak jajnika – czynniki ryzyka
↑
wczesna menarche
późna menopauza
niepłodność
mała liczba ciąż
↑ BMI
>10-letnie stos. estrogenowej HTZ
↓
>5 lat OC
BSO
BRCA – które mutacje w Polsce i jak często; jakie ryzyko
BRCA1 – częste w Polsce
BRCA2 – rzadkie
10-14% chorych na raka jajnika ma mutację BRCA1 lub BRCA2
ryzyko zachorowania przy mutacji BRCA1 – 35-46% (skumulowane dla 70-latki: 40-50%)
przy mutacji BRCA2 – 13-23% (skumulowane 70 rż.: 10-25%)
cechy raków jajnika zw. z BRCA:
1) zachorowanie pojawia się u kobiet średnio 10 lat młodszych niż normalnie w raku jajnika
2) w momencie rozpoznania raki są bardziej zaawansowanie (FIGO III i IV) i mniej zróżnicowane (G3)
3) lepsza odpowiedź na leczenie i długie okresy bez nawrotu choroby
najczęstszy objaw raka jajnika to
niespecyficzne dolegliwości bólowe w jamie brzusznej lub miednicy (do 50% z FIGO I)
rzadziej:
częstomocz
parcia naglące
powiększenie obwodu brzucha
dolegliwości z PP (wzdęcia/uczucie pełności)
z rakami jajnika często współistnieje wysięk w…
jamie otrzewnowej (wodobrzusze)
i opłucnej
warunek stosowania chemioterapii neoadjuwantowej
posiadanie rozpoznania mikroskopowego
dlatego zwykle konieczna LPSC/LPT zwiadowcza
bewacyzumab – mechanizm działania
anty-VEGF; antyangiogenny
chemioterapia dootrzewnowa –stopień kwalifikujący, plusy i minusy
≥FIGO III u optymalnie zoperowanych
+
wydłuża okres wolny od nawrotu
wydłuża przeżycie
- więcej ciężkich powikłań:
niedrożność porażenna
gorączki
bóle
zakażenia
po którym chemioterapeutyku jako charakterystyczne powikłanie występuje zwłóknienie płuc
po bleomycynie
radioterapia w jakich typach raka jajnika
do rozważenia w endometrialnym i śluzowym
wzrost Ca125 może wyprzedzać nawrót raka jajnika o
3 miesiące (u 70% pacjentek)
wskaźnik 5-letnich przeżyć w zależności od FIGO raka jajnika
FIGO IA – 89%
FIGO IB –86%
FIGO IC–83%
FIGO IIA –70%
FIGO IIB –65%
FIGO IIC – 71% (?)
FIGO IIIA – 46%
FIGO IIIB – 41%
FIGO IIIC –32%
FIGO IV – 18%
najczęstsze guzy jajników i dziewczynek i nastolatek
germinalne – 70%
2/3 z tego jest złośliwych
podział guzów germinalnych wg brębora
A. złośliwe z pierwotnych komórek germinalnych
- rozrodczak (dysgerminoma) – 30-40%
- rak pęcherzyka żółtkowego (yolk sac tumor) –14%
- rak embrionalny (carcinoma embryonale) – 4%
- polyembrioma
- rak kosmówki (choriocarcinoma) – 2%
- mieszane guzy germinalne – 5%, częściej u starszych, rokowanie gorsze
B. potworniaki niemonodermalne
- potworniak niedojrzały (teratoma immaturum) –35%
- potworniak dojrzały (teratoma maturum), niezłośliwy
C. potworniaki monodermalne i guzy z komórek somatycznych współistniejące z torbielami dermoidalnymi
- wole jajnikowe (struma ovarii), guz z komórkami tarczycy, złośliwy lub niezłośliwy
- rakowiak (carcinoid), różne formy
- pierwotne guzy neuroendokrynne
- glejak (glioblastoma)
- czerniak (melanoma)
- inne
objawy guzów germinalnych
ból
bardzo szybki wzrost guza –skręt przydatków
objawy otrzewnowe –krwawienie po pęknięciu szybko rosnącego guza
rzadko: wolny płyn w otrzewnej/opłucnej
wskazaniem do LPSC przed pokwitaniem jest zmiana jajnika jakich wymiarów
średnica >2 cm
uwaga: do zrobienia kariotyp, bo dysgenezja gonad
rozrodczak –cechy kliniczne
duży, zwykle >10 cm
posiada torebkę
90% jednostronnie, ale są jedynymi germinalnymi, które mogąwystępować obustronnie (to nie prawda)
najczęściej rozpoznawany guz złośliwy jajnika u ciężarnych
najczęściej rozpoznawanym guzem złośliwym jajnika u ciężarnych jest (i kiedy chemioterapia)
dysgerminoma
chemia jeśli > IA stopnia zaawansowania
dysgerminoma –leczenie
jednostronna adneksektomia
chemioterapia >FIGO IA
histerektomia i BSO niezalecane
można zachodzićw ciążę po rocznej obserwacji
95% przeżywa 5-lat (gorzej rokuje wielkość guza >10 cm, wiek <20 rż., liczne mitozy/anaplazje)
potworniak niedojrzały – leczenie i rokowanie
fertlilty sparing:
wycięcie przydatku i wszystkich zmian/ognisk
nie należy wykonywać biopsji drugiego!
pełen staging:
omentektomia
wymazy z otrzewnej
biopsja węzłów jeśli powiększone
po zakończonym rozrodzie:
histerektomia + BSO
mało wrażliwe na chemioterapię
przeżycie 5-letnie 70-80% (90-9% w FIGO I)
lepsze rokowanie wykazują guzy mniej dojrzałe!
potworniak niedojrzały – epidemiologia
10-20% guzów złośliwych <20 rż
ale tylko 1% złośliwych wszystkich
rak pęcherzyka żółtkowego –
pochodzenie,
średnia zachorowania,
obraz kliniczny,
leczenie,
rokowanie
złośliwy NABŁONKOWY (!) z pierwotnego pęcherzyka żółtkowego
średnia zachorowania 18 rż. (1/3 przed pokwitaniem)
↑ AFP (również do monitorowania)
klinicznie:
rośnie bardzo szybko, średnio >15 cm średnicy, jednostronny, lity, kruchy, cienka torebka
leczenie:
jednostronna salpingoooforektomia (histerektomia + BSO nie zmienia rokowania)
kontrola co 3 miesiące przez 2 lata, w FIGO I i II 100% wyleczeń; nawrót zwykle w zakresie innej komponenty histologicznej pierwotnego guza
Ciąża dopuszczalna rok po zakończeniu chemii przy pozytywnej obserwacji
rak embrionalny –
średnia zachorowania,
obraz kliniczny,
leczenie,
rokowanie
złośliwy z anaplastycznych NABŁONKOWYCH (!)
średnia zachorowania 15 rż.
↑ AFP, ↑ hCG (również do monitorowania)
klinicznie jak yolk sac:
rośnie bardzo szybko, średnio >15 cm średnicy, jednostronny, lity, kruchy, cienka torebka
leczenie jak yolk sac:
jednostronna salpingoooforektomia (histerektomia + BSO nie zmienia rokowania)
mieszane guzy germinalne –jakie komponenty najczęściej
rozrodczak + rak pęcherzyka żółtkowego
(dysgerminoma + yolk sac tumor)
chirurgia + chemia, rokowanie dobre
ziarniszczak – w jakim odsetku złośliwy
zawsze złośliwy
ziarniszczak –
wiek występowania, jaki % przed pokwitaniem
jedno/obustronność
objawy kliniczne
markery
leczenie
czy nawraca?
rokowanie i kontrola pooperacyjna
występuje w każdym wieku, 5% przed pokwitaniem (przedwczesne dojrzewanie płciowe, bo ↑ E2)
jednostronny (tylko 2% obustronne)
guz współistnieje z rozrostem endometrium (20-50% przypadków) lub rakiem endometrium (5%)
wodobrzusze 10% przypadków
ostry brzuch – stosunkowo często pęka, natychmiastowa operacja
↑ inhibina, ↑ E2 (podwyższona inhibina z zatrzymaną miesiączką sugeruje ziarniszczaka przed menopauzą)
inhibina używana do monitorowania leczenia, E2 nie
leczenie:
jednostronnie przydatki - wystarcza w FIGO IA;
jeśli drugi jajnik zmieniony - biopsja (≠ guzy germinalne)
staging podczas operacji
histerektomia + BSO + omentektomia u kobiet bez woli FSS
chemia od FIGO II włącznie
nawroty mogą byćpóźne, średnio 4-6 lat, ale i 30 lat, w różnych miejscach w jamie brzusznej
oznaczanie inhibiny może być przydatne
75-90% w FIGO I wyleczeń; w wyższych stopniach znacznie mniej, 10-letnie przeżycie nawet tylko 34%
obserwacja do końca życia
sertolioma i leydigoma – jaki objaw ma 70-80% chorych
wirylizację
często: oligo- /amenorrhea
↑ testosteron, ↑ androstendion
DHEA zazwyczaj w normie, rzadko nieznacznie podwyższone
sertolioma i leydigoma – jaki objaw ma 70-80% chorych
wirylizację
często: oligo- /amenorrhea
↑ testosteron, ↑ androstendion
DHEA zazwyczaj w normie, rzadko nieznacznie podwyższone
jaki guz jajnika jest zawsze obustronny
rak drobnokomórkowy jajnika
rak drobnokomórkowy jajnika – objawy, średnia zachorowania
ok. 24 rż.
zawsze obustronne
towarzyszący zespół paraneoplastyczny: hiperkalcemia
w momencie rozpoznania większość rozsiana, bardzo złośliwy, bardzo rzadki, przeżycie kilkanaście miesięcy
zmiany przedrakowe sromu to
- hiperplastyczny liszaj twardzinowy (-> rak rogowaciejący)
- VIN (-> rak płaskonabłonkowy)
rodzaj operacji w czerniaku sromu
tylko wycięcie zmiany z marginesem, radykalna wulwektomia nie poprawia rokowania
czynniki ryzyka raka sromu (bręborowicz)
- liszaj twardzinowy sromu
- VIN
- duża liczba partnerów seksualnych
- infekcja HIV
- infekcja HPV
- palenie papierosów
- niski status socjoekonomiczny
nowotwory i rozrosty trofoblastu to
rozrost:
1. zaśniad częściowy
2. zaśniad całkowity
nowotwór:
1. zaśniad inwazyjny
2. rak kosmówki
3. guz miejsca lozyskowego
4. epithelioid throphoblastic tumor
zaśniad częściowy i całkowity – liczba chromosomów
całkowity – diploidalny (nie ma materiału matki, jest 2n od ojca)
objawy zaśniadu groniastego całkowitego
silne wymioty
nadczynność tarczycy
torbiele tekaluteinowe
brak rozwoju zarodka
charakterystyczny obraz kosmków
oksytocyna/prostaglandyny w zaśniadzie
w całkowitym – przeciwwskazane – mogą spowodować zator płuc komórkami trofoblastu
w częściowym z widocznymi większymi elementami płodu – wymagane
zaśniad monitorowanie po
hCG co 7 dni zawsze w tym samym laboratorium
antykoncepcja hormonalna
nieleczony rak kosmówki – przebieg
szybko prowadzi do śmierci
rak kosmówki – objawy
różne,
rzadko: krwawienie z macicy (najczęściej tylko na początku)
potem raczej wynikające z ognisk przerzutowych (płuca, jelita, wątroba, nerki, OUN)
rak kosmówki –diagnostyka
biopsja p/wskazana– obfite unaczynienie i krwotok
samo hCG wystarcza do rozpoznania i wdrożenia leczenia
badania obrazowe są mało przydatne
rak kosmówki –czynniki prognostyczne gorszego rokowania
- zachorowanie bezpośrednio po porodzie
- przerzuty w wątrobie
- przerzuty w OUN
-> 60-70% 5-letnie przeżycie vs 100% u kobiet bez tych czynników i które odpowiadają na chemioterapię monolekową
rak kosmówki – monitorowanie hCG po leczeniu
przez 2 lata – co miesiąc
do końca życia – co 6 miesięcy
p/wskazane zajście w ciąże przez 2 lata po leczeniu, zalecana hormonalna antykoncepcja
zasady utrwalania do histpatu
- roztwor 10% formaliny (czyli 4%ego roztworu formaldehydu), pH 7,0-7,4
- maly material zanurzony, objetosc formaliny 10x wieksza niz materialu
- utrwalanie 6-48 godzin
- duzy material pociac, utrwalic jak maly, czas 24-72 godziny
zmiany nienowotworowe szyjki do roznicowania z nowotworowymi
1) grudkowe zapalenie
2) rozrost drobnogruczolowy
3) rozrost mezonefryczny
4) rozrost zrazikowy
5) tunnel claster
STIC to
serous tubular intraepithelial carcinoma
surowiczy rak wewnątrznabłonkowy jajowodu
stopniowanie histopatologiczne nowotworów złośliwych ginekologicznych
skalą 3 stopniową (G1-G3) określa się
1. raki płaskonabłonkowe (szyjki, pochwy, sromu)
2. raki gruczołowe szyjki macicy
3. raki endometrioidalne trzonu
4. raki śluzowe trzonu macicy
5. niedojrzałe potworniaki jajnika
2-stopniową (high/low grade):
i. surowicze
ii. niedojrzałe potworniaki jajnika
iii. mięsaki podścieliska endometrium
bez stopniowania:
a) raki jasnokomórkowe
b) mięsakoraki o granicznej złośliwości
c) nowotwory ze sznurów płciowych i podścieliska (z wyjątkiem guzów sertolioma i leydigoma)
d) nowotwory germinalne
zawsze high grade:
1) raki surowicze
2) raki jasnokomórkowe przejściowe
3) neuroendokrynne (drobno- i wielkokomórkowe)
4) raki niezróżnicowane/odróżnicowane
5) mięsakoraki trzonu macicy
6) mięśniakomięsako gładkokomórkowe trzonu macicy
zawsze G4:
- raki niewykazujące cech różnicowania lub wykazujące jedynie w minimalnym stopniu
czynniki prognostyczne raka sromu
podstawowe:
– przerzuty do węzłów chłonnych i ich liczba
– wielkośćprzerzutów,
– naciekanie poza torebkę węzła
dodatkowe:
–stopień wg FIGO
– głębokość naciekania guza pierwotnego
– typ histologiczny raka
– zmiany towarzyszące (liszaj twardzinowy, zmiany wewnątrznabłonkowe)
“nowe i obiecujące”
– ekspresja p53
– ekspresja p16
– gęstość mikronaczyń
rak szyjki macicy –czynniki prognostyczne
podstawowe:
– naciek przymacicz
– naciek bocznej ściany miednicy
– wielkość guza pierwotnego
– przerzuty do węzłów chłonnych
– naciek w linii cięcia chirurgicznego
dodatkowe:
– LVSI⊕
– typ histologiczny raka
“nowe i obiecujące”
– ekspresja VEGF
– ekspresja COX-2 (cyklooksygenaza 2)
rak trzonu macicy – czynniki prognostyczne
podstawowe:
– głębokość naciekania mięśniówki macicy
– stopień zróżnicowania raka
– typ histologiczny raka
– LVSI⊕
dodatkowe:
– przerzuty do węzłów chłonnych
“nowe i obiecujące” [tego nie było w bręborowiczu, ale]
diagnostyka molekularna, te wszystkie MMRd/MSI
rak jajnika i jajowodu –czynniki prognostyczne
podstawowe:
– typ histologiczny raka
– stopień zróżnicowania raka
– choroba resztkowa
dodatkowe:
– przerzuty do węzłów chłonnych,
– lokalizacja przerzutów
“nowe i obiecujące”
– aktywność proliferacyjna
– ekspresja p53
minimalna ilośćwęzłów, która powinna być pobrana i oceniona przy limfadenektomii:
10 –
rak endometrium,
jajnika
szyjki macicy
pochwy (limfadenektomia miedniczna)
6 –
rak sromu (limfadenektomia pachwinowo-udowa)
pochwy (limfadenektomia pachwinowo-udowa)
choroba Pageta sromu –co to
to pozasutkowa postać choroby Pageta;
histopatologiczne identyczna jak na gruczole sutkowym (komórki Pageta)
może być gruczolakiem skóry z gruczołów apokrynowych skóry; czasem jako choroba inwazyjna, szerząca się śródnaskórkowo (rak kolczystokomórkowy nierogowaciejący); czasem (15%) jest objawem leżącego w innym miejscu raka gruczolakoraka sromu
objawy: świad/pieczenie
leczenie: chirurgia
guz liściasty złośliwy – możliwe lokalizacje
sutek
i srom
guz z komórek Merkla
neuroendokrynny rak sromu, MCC merkel cell carcinoma
bardzo złośliwy
w jakim stopniu materiał pobrany do histpatu obkurcza się po utrwaleniu formaliną
5-50%
jak się utrwala płyn przesiękowy/wysiękowy
dodać 1 ml heparyny na 100 ml płynu
25-150 ml płynu minimum
przekazać od razu lub trzymać w 4st. C. max 12 godz
jak się utrwala popłuczyny z otrzewnej
nie trzeba heparyny jak w przesięku
50-100 ml 0,9% NaCl do płuania
przekazać od razu lub trzymać w 4st. C. max 12 godz
jak się utrwala BAC
na szkiełko i etanol 95% lub utrwalacz komercyjny
badanie śródoperacyjne zmiany jajnika – jaka najczęstsza pomyłka może zajść
nawet 40% przypadków
mylone gruczolakoraki pierwotne z przerzutowymi, głównie z piersi i przewodu pokarmowego (żołądek, j. grube, trzustka, drogi żółciowe)
o guzie przerzutowym do jajnika w intrze świadczą:
- komórki sygnetowate (gruczolakorak żołądka)
- guzy obustronne o śr. <10 cm
- rozległa “brudna” martwica
- pozaciągana powierzchnia jajnika
- zmiany wieloguzkowe
- zajęcie naczyń
+ wywiad mogący sugerować chorobę pierwotną gdzieś indziej
zmiana jajnika. w histpacie: komórki sygnetowate. co to
przerzut raka żołądka (guz Krukenberga)
guz Krukenberga – co to
zmiana w jajniku będąca przerzutem z przewodu pokarmowego; najczęściej (75%) sygnetowaty gruczolakorak żołądka, ale też jelito grube i inne.
w przypadku raka żołądka, nawet po owarektomii z powodu guza krukenberga, nie udaje sięwykryć ogniska pierwotnego – pozostaje mikroskopowe
jakie kryteria: mikro- i makroprzerzutów i izolowanych komórek raka, np. w badanym węźle chłonnym
izolowane komórki raka – gniazda <0,2 mm lub pojedyncze komórki
mikroprzerzuty – gniazda komórek neo o śr. 0,2-2 mm
makroprzerzuty – gniazda >2 mm
metoda Grocotta –co to
barwienie srebrem w histochemii/histopatologii do wykrywania komórek grzybów, inaczej: metoda Gomoriego-Grocotta
metoda Ziehl–Neelsena – co to
barwienie histopatologiczne do wykrywania prątków (gruźlica)
metoda PAS – co to
periodic acid-Schiff
wykrywa glikogen w komórkach, m.in. w drożdżakach (Candida spp.)
typy kliniczne raka jajnika
typ I
25%
niski potencjał złośliwości,
mniej zaawansowany
mniejsza wrażliwość na chemie
rzadsze nawroty
z torbieli inkluzyjnych, z guzow granicznych, endometrioza (jasnokomorkowy lub endometrioidalny)
surowiczy G1 + G2
endometrioidalny G1 + G2
śluzowy
Brennera
jasnokomórkowy
typ II
75%
lepsza odpowiedz na chemie
surowiczy G3
endometrioidalny G3
niezroznicowany G3
miesakorak
