Les 2 Begrazingsbeheer Flashcards
Wat is het doel van begrazen?
- Beïnvloeden vegetatie(structuur) en landschapsbeeld
- Natuurlijk proces introduceren, als doel &middel tegelijk.
Wat is het doel van begrazen als het gaat om de visie?
Past als middel &doel vooral in natuurlijke, begeleid-natuurlijke.
Soms in half-natuurlijke systemen
(* bv heidebeheer met gescheperde kudde)
Proces- maar ook patroonbenadering
Wat is de Intermediate disturbance hypothese?
Hoogste biodiversiteit bij een matige graasdruk
Hoe werkt begrazing? (Directe invloed)
- nutriëntenverdeling (vraat/ontlasting)
- betreding (tred) en veegschade
- zaadverspreiding
- facilitatie
Begrazing beïnvloed indirect?
- samenstelling flora
- verhoudingen in vegetatiestructuur & vegetatietypen
- ruimtelijke structuur landschap c.q. de successiestadia
Hoe heeft vraat van grote grazers effecten in het terrein?
- Preferente planten(delen); voedselrijk & lekker
- Vermijden van bepaalde planten(delen): prikkend / vies / giftig / slecht verteerbaar
Welke soort is een niet herkauwer?
Paard
Wat eten grote grazers graag? En welke invloed heeft dit op het landschap?
Voorkeur voor grasland, maar eten ook bomen en struiken.
-> remt successie
-> vergroot structuurvariatie
Wie millimeteren het landschap en waardoor komt dat?
Paarden, ganzen en schapen. (bijgroei eiwitrijk jong blad van hoge kwaliteit). Paarden millimeteren door hun ondergebit.
Koeien hebben dit niet en die creëren meer structuur door hun tong.
Noem verschillen tussen paarden en runderen a.d.h.v. Morfologie, Anatomie en Fysiologie
- omvang buik, breedte bek, snijtanden, tong
- lengte spijsverteringskanaal , aantal magen
- verblijftijd in lichaam
Hoe zorgen grote grazers door zaadverspreiding?
Vacht & ontlasting
Hoe heeft nutriëntenverplaatsing door grote grazers effecten in het terrein (Proces)?
- snelle turnover van stoffen binnen ecosysteem (kringlopen); snelle mineralisatie
- minder ophoping van dood organisch materiaal (DOM)
- minder vervilting van de grasmat -> versterkt kiemkansen
Hoe heeft nutriëntenverplaatsing door grote grazers effecten in het terrein (Ruimtelijk effect)?
- grote terreindelen verschralen in beperkte mate
- lokale delen verruigen (latrines, rustplaatsen, paden)
- netto meer variatie
Wat is het effect van tred door grazers in het terrein? Maak onderscheid tussen klei en zand
Klei: verdichten/verslempen
zand: lostrappen
Kiemplekken specifieke soorten
Hoe speelt facilitatie door grote grazers een rol in het landschap?
Soort A profiteert van soort B (veelal sturing op voedsel, primaire levensbehoefte; kan ook op structuur als habitateis, zie volgende slide)
Voorbeeld: paarden creëren kort gras; mooi foerageergebied voor ganzen
Facilitatie of concurrentie in de Oostvaardersplassen
Lage dichtheden: paarden faciliteerden edelhert en Heckrund; Hogere dichtheden: paarden verdrongen met name de runderen
Geef een voorbeeld van hoe een bever faciliteert
Door bevervraat aan bomen, meer lichtinval -> gras- en kruiden ontwikkeling
Beverdam -> verandering lokale standplaatsfactoren -> lokaal moeras& nat grasland faciliteert o.a. grote grazers.
Wat is indirect en direct het totaaleffect van grazers op vegetatie?
- invloed samenstelling flora en verspreiding
- meer variatie in vegetatiestructuur
- graasgradiënten (Limes divergens bij lichte/matige graasdruk; limes convergens bij hoge begrazingsdruk)
Wat betekent limes convergens?
grensmilieu dat wordt gekenmerkt door een scherpe overgang, die in de loop der tijd van plaats kan verschuiven (hoge begrazingsdruk)
Wat betekent limes divergens?
grensmilieu dat wordt gekenmerkt door een vage overgang, die in de loop der tijd stabiel op dezelfde plaats ligt. (lage begrazingsdruk)
Welke 5 begrazingssystemen kun je noemen?
- jaarrond begrazing
- seizoensbegrazing (zomer- of winterbegrazing)
- Raster/standbeweiding
- drukbegrazing
- kuddebegrazing ~ drukbegrazing (met herder/mobiel raster)
Noem 4 effecten van winterbegrazing
- eten van takken, twijgen en schors+ de verse aangroei van grassen. (mineraalrijk voedel)
- remt verbossingsfase van successie: bosfase wordt opener en gevarieerder; bomen en struiken krijgen de kans om op te groeien, maar zullen op andere plekken telkens weer opgegeten worden.
- het stimuleert soortenrijke mantel- en zoomvegetaties
- ruigtesoorten als brandnetel, distelsoorten en witbol worden veel gegeten; anders dan in de zomer; winterruigtes bevatten voldoende voedingsstoffen en grazers houden hun maag- en darmstelsel ermee aan de gang
noem 4 effecten zomerbegrazing
- veel focus op kruidlaag; dieren kunnen selectief eten
- netto weinig invloed op structuurlandschap
- bos wordt nagenoeg niet aangetast
- tredplanten (rozetvormers) in voordeel
Wat is het effect van drukbegrazing (~piek- of stootbegrazing)
- lokaal wordt veel biomassa verwijderd
- kiemkansen voor soorten van opener, korte vegetatie in het voordeel
- kan heide vitaal houden
- risico op dominantie pijpestrootje, met name in winter omdat andere soorten lekkerder zijn
Wat is het effect van een herder met kudde?
Gerichte sturing op terreindelen
Wat gebeurt als voormalige landbouwgrond wordt omgezet in natuur en begrazing de beheerstrategie wordt (3 fases)?
Een verandering in fase:
Fase 1. oude structuur verdwijnt (afbraakperiode)
Fase 2. (plekgewijs) kans op explosieve ruigtesoorten die langdurig overheersen.
Fase 3. Ontwikkeling van gewenste/nieuwe (mozaïek)structuur is sterk afhankelijk van NPS-concentraties bodem
Wat is het advies in begrazing bij omvorming landbouw naar natuur
- liefst meteen gewenste graasdruk afgestemd op jaarlijkse biomassaproductie
- uitmijnen zou een oplossing kunnen zijn in fase 1 en 2.
Voorbeeld: hoe pak je begrazing aan in begeleid-natuurlijke natuur?
- grote kuddes
- meerdere soorten; facilitatie en concurrentie
- groot gevarieerd terrein gewenst
(voorkomt mineralen tekort & voedselgarantie in kritische periode (winter))
Voorbeeld: hoe pak je begrazing aan in half-natuurlijke natuur? En waar kan dit voorkomen?
Heide, duinen, schraalgraslanden (o.a. stroomdalgrasland)
- jaarrond of drukbegrazing
- met schapen, runderen, paarden en soms geiten
- groepsgrootte is een lastige variabele in kleine gebieden
Waarom wordt begrazing als beheermaatregel in duinen (duinbegrazing)?
Doel:
tegengaan vergrassing en verstruweling
- duinstruisgras en duinriet
- vlier, esdoorn, duindoorn
Wat is het risico & oplossing i.g.v. te weinig areaal natte duinvalleien?
- Risico: Wegeten van zeldzame soorten als rietorchis en moeraswespenorchis weggegeten (* Potter-effect)
- Oplossing : natte valleien (groten)deels uitrasteren
Waarom begrazing als beheermaatregel op de heide (heidebegrazing)?
Doel: tegengaan van vergrassing en verbossing
- pijpenstrootje
grove den, berk spec., Amerikaanse vogelkers
Noem 2 mogelijk negatieve effecten van heidebegrazing?
- plekgewijs gerichte vraat kan zeldzame soorten wegdrukken -> schaal is belangrijk
- vertrapping en verstoring fauna.
Waar moet je alert op zijn bij begrazing als beheermaatregel bij omvormen landbouwgrond beekdalen?
- vertrapping en vraat oever- en watervegetatie
- aantasting waterhabitat
Waar moet je alert op zijn bij begrazing als beheermaatregel in rivierenlandschap?
Aandacht voor droog stroomdalgrasland
-> te weinig begrazing (zomer) -> verruiging (voedselrijk systeem)
-> Te veel begrazing (winter/hoogwatervluchtplaats) -> vertrapping, vermesting ( pottereffect)
Wat is het potter-effect?
Verstoring/verlies levensgemeenschap t.g.v. onjuiste verhouding hoog dynamische en laag dynamische (“zwakke”) natuurtypen door plaatselijk tè hoge ( en soms te lage) graasdruk
Noem 3 oplossingen voor pottereffecten
- kwetsbare delen uitrasteren en apart beheren (klassiek beheer?)
- areaal kwetsbare delen vergroten (bv. door natuurgebieden te verbinden)
- bijvoeren als compensatie
Hoe kan nadelig effect van roosters door situering en aanleg voorkomen worden?
- 2 tot max 5 gladde draden met voltage
- voldoende afstand tot paden en houtwallen
- afgestemd op aanwezige wilde- en semi- gedomesticeerde soorten (* incl. aandacht wolf)
- handhaag milieugradiënten
Welke graasdruk wordt gehanteerd in uiterwaarden?
1 GVE per 1 à 3 ha
Welke graasdruk wordt gehanteerd op bos-hei (zandgrond)
1 GVE per 10 ha
Van welke factoren is graasdruk afhankelijk?
Bodem, vegetatie, diersoorten, waterbeschikbaarheid
Wat is bepalend voor bepaling graasdruk?
De hoeveelheid voedsel eind winter (trial & error)
Waar of niet waar; harde rassen zijn winterhard (ook jonge dieren)
Waar:
- kou, sneeuw, regen -> vacht
- Voedingsstoffen uit dor gras, twijfel
- goede vet aanleg
Waar of niet waar; harde rassen krijgen zelf hun veulens (zelf afkalveren)
Waar
- langzame groei
- laat vruchtbaar
Welke zorg is vanuit de wettelijke zorgplicht vereist?
- jaarlijkse veterinaire controle
- haarmonsters
- DNA-analyse
- labels
Welke regelmatige controle is nodig?
- hoeven
- botbreuken
Wat is geen overbodige verzorging?
- bijvoeren; wanneer wel, wanneer niet?
- niet ontwormen
méér insecten , méér schimmels -> completere levensgemeenschap - geen maximalisatie conditie/gewicht
Wanneer bijvoeren:
- half natuurlijke beheerstrategie
- begeleid natuurlijke strategie
- nagenoeg natuurlijke strategie (oostvaardersplassen)
- altijd
- (vrijwel) alleen noodgevallen
- nooit
Wanneer kan kuddebeheer nog meer nuttig zijn?
I.v.m. inteelt
Welke soorten hebben verhoogd risico t.o.v. publiek?
- Heckrund
- Limousin
Wat is risicogedrag (begrazing & publiek)?
- Dier voelt dreiging ; tolerantie afstand
- moeder- jong
- vluchtgedrag
(kuddedynamiek; onvoorspelbaar gedrag)
Gedrag van dieren is belangrijk in de keuze van natuurbeheer en de maatregelen
Wat is onnatuurlijk gedrag m.b.t. grazers
- gewenning
- voeren en aaien
Waarom willen we begrazing?
Als doel: terugzetten van successiestadia
Proces: dan bekijk je hoe het loopt
patroon: als je bijv. een blauwgrasland wilt
Waar of niet waar; ree en eland eten selectief
Waar, zij hebben hoogwaardige voeding nodig.
Gras is laagwaardig voedsel; daar moet meer van gegeten worden.
Wat geeft betreding op klei?
meer vernatting en plassen
Waar of niet waar; ganzen zitten graag op kort gras. afhankelijk van de dichtheid van de populatie is het facilitatie of concurrentie
Waar
Wanneer kan je jaarrond begrazing plaats laten vinden?
Als er altijd voedsel is.
Waarom winterbegrazing?
ook slecht verteerbaar voedsel wordt dan ook gegeten. Remt de verbossing -> je maakt het gebied meer open bijvoorbeeld met paarden, wisenten
Waarom zomerbegrazing?
alleen invloed op de lage vegetatie, hoge structuur blijft hetzelfde.
Waarom herder met kudde?
o Sturing; de nutriënten (poep) worden afgevoerd naar de stal. Heeft een vertragend effect.
o Cultuurhistorie
Heidebeheer(herder)=verschralend effect. Ook cultuurhistorisch & maatschappelijk (recreatie)
Heeft uitmijnen op kleigrond zin?
Nee. Uitmijnen heeft zin op oude enkeerdgronden, niet op kleigronden. Kleigronden horen ook niet uitgemijnd te worden dit is van nature een rijke grond
Waar/niet waar: hoe hoger de ven, hoe zuurder
Waar:
* Hoe hoger: zuurder door regenwater, minder kwel.
* Hoe lager: meer kwel, zuurder, meer gebufferd,
Wanneer is begrazing om je doel te bereiken gunstig?
Als de schaal in ruimte en tijd voldoende aanwezig is.
Kan begrazing zowel middel als doel zijn?
Ja
Waar ontbreekt het aan als je last hebt van het potter-effect?
Pottereffect : te hoge of te lage graasdruk -> is gebrek aan schaal & ruimte
Waar of niet waar: Hoe armer de grond, hoe lagere graasdruk (haarpodzolgronden)
Waar
Samenvatting begrazing in 8 punten
- Verschralingseffect begrazing zwakker dan bijv. plaggen en vernatten
- begrazing kan ook negatief zijn (monitoren op pottereffecten)
- Proces natuur: in tijd wisselen opbouw en afbraak van levensgemeenschappen elkaar af; progressieve en regressieve successie door natuurlijke processen; begrazing draagt daaraan bij
- begrazing is verrijkend én verarmend (nutriëntenverplaatsing)
- begrazing afstemmen op natuurlijke graasdruk passend bij landschapstype, al dan niet met zelfregulerende kuddes
- half-natuurlijke systemen: begrazing afstemmen op vegetatie met grootste oppervlak + aanvullende maatregelen t.a.v. zwakke natuurtypen
- een relatief lage graasintensiteit lebert de grootste bijdrage aan biodiversiteit
- lastige soorten - ruigten - reageren beperkt op begrazing.
Wat is het potter-effect
kwetsbare plekken ervaren nadelen van te hoge integrale begrazing (bijvoorbeeld kwetsbare duinvalleien)
Dit speelt in de duinen heel erg vanwege het dynamische karakter
Wat is een oplossing om het potter-effect te voorkomen?
Hekken / omrasteren en daarmee delen vrijstellen van begrazing
