KOMU WEEK 2 Flashcards
Antas ng Wika, Barayti at Rehistro ng Wika, Monolinggwalismo, Bilinggwalismo, Multilinggwalismo, Homogenous at Heterogenous na Wika, Unang Wika, Ikalawang Wika, Ikatlong Wika
dalawang antas ng wika
PORMAL AT IMPORMAL NA WIKA
ANTAS NG WIKA
PAMBANSA
PAMPANITIKAN
LALAWIGANIN
KOLOKYAL
BALBAL
2 uri ng wika sa ilalim ng PORMAL
PAMBANSA
PAMPANITIKAN
3 uri ng wika sa ilalim ng IMPORMAL
LALAWIGANIN
KOLOKYAL
BALBAL
Ito ang salitang istandard dahil kinikilala, tinatanggap at ginagamit ng higit na nakararami lalo na ang nakapag-aral ng wika.
PORMAL
Ito ang salitang karaniwang ginagamit sa mga aklat pangwika/ pambalarila sa lahat ng mga paaralan
PAMBANSA
Ito ang mga salating gamitin ng mga manunulat sa kanilang mga akdang pampanitikan.
PAMPANITIKAN
Ito ang mga salitang karaniwang matatayog, malalalim, makulay at masining. Madalas itong gumagamit ng mga idyoma at/o tayutay.
PAMPANITIKAN O PANRETORIKA
Ito ang mga salitang karaniwan, palasak, pang- araw-araw na madalas nating gamitin sa pakikipagusap at pakikipagtalastasan sa mga kakilala at kaibigan.
IMPORMAL
Ito ang bokabularyong dayalektal.
LALAWIGANIN
Gamitin ang mga ito sa mga partikular na pook o lalawigan lamang, maliban kung ang mga taal na gumagamit nito ay magkikita-kita sa ibang lugar dahil natural na sila itong naibubulalas.
LALAWIGANIN
Makikilala rin ito sa pagkakaroon na
kakaibang tono, o ang tinatawag ng marami na punto.
LALAWIGANIN
Ito’y mga pang-araw-araw na salita na ginagamit sa mga pagkakataong impormal.
KOLOKYAL
Maaaring may kagaspangan nang kaunti ang mga salitang ito ngunit
maaari rin itong maging repinado ayon sa kung sino ang
nagsasalita nito.
KOLOKYAL
Ang pagpapaikli ng isa, dalawa o higit pang mga salita lalo na sa mga pasalitang komunikasyon ay mauuri rin sa antas nito.
KOLOKYAL
- Nasa’n (nasaan), pa’no (paano), sa’kin (sa akin).
- Sa’yo (sa iyo), kelan (kailan), meron (mayroon).
KOLOKYAL
Ito ang tinatawag sa Ingles na slang.
BALBAL
Sa mga pangkat-pangkat nagmumula ang ang mga ito upang ang mga pangkat ay magkaroon ng sariling codes
BALBAL
higit pang mababang antas kaysa sa Balbal
ANTAS-BULGAR
(Halimbawa nito ay mga mura at
mga salitang may kabastusan).
ANTAS-BULGAR
Ina
PAMBANSA
Ilaw ng tahanan
PAMPANITIKAN
Inang
LALAWIGANIN
Nanay
KOLOKYAL
Ermat
BALBAL
Ama
PAMBANSA
Haligi ng tahanan
PAMPANITIKAN
Itang
LALAWIGANIN
Tatay
KOLOKYAL
Erpat
BALBAL
Baliw
PAMBANSA
Nasisiraan ng bait
PAMPANITIKAN
Muret, bal-la, buang
LALAWIGANIN
Sira ulo
KOLOKYAL
Praning, me toyo
BALBAL
Umiiyak
PAMBANSA
Lumuluha
PAMPANITIKAN
Agsangsangit, naghilaka
LALAWIGANIN
Umiiyak
KOLOKYAL
Krayola
BALBAL
Marikit
PAMPANITIKAN
Maganda
PAMBANSA
Nagpinta, magayon, gwapa
LALAWIGANIN
Maganda
KOLOKYAL
adnagam
BALBAL
Paraan o Proseso ng Pagbuo ng Salitang Balbal
- Paghango sa salitang katutubo/Lalawiganin
- Panghihiram sa Wikang
Banyaga - Pagbibigay ng Bagong
kahulugan sa salitang Tagalog - Pagpapaikli/Reduksyon
- Pagbabaligtad/ Metatesis
- Paggamit ng akronim
- Paggamit ng bilang
- Pagpapalit ng pantig
- Paghahalo ng Wika
- Kumbinasyon
gurang (Bic., Bis)
bayot (Ceb.)
buang (Bis.)
dako (Bis)
Paghango sa salitang
katutubo/Lalawiganin
maaaring nananatili o nagbabago ang orihinal na kahulugan ng salita
Panghihiram sa Wikang Banyaga
pikon (pick on, Eng.)
wheels ( Eng.)
Indian (Eng.)
Salvage (Eng.)
Panghihiram sa Wikang
Banyaga
hiyas (gem –virginity)
Luto (cook –game fixing)
Taga (hack –commission)
Ube (purple yam- (P 100)
Bata (child,fiancee)
Pagbibigay ng Bagong kahulugan sa salitang Tagalog
Pagbibigay ng Bagong kahulugan sa salitang Tagalog
hiyas (gem –virginity)
Luto (cook –game fixing)
Taga (hack –commission)
Ube (purple yam- (P 100)
Bata (child,fiancee)
Muntinlupa – Munti
Kaputol- utol/tol
Wala –wa
Amerikana - Kano
Pagpapaikli/Reduksyon
bata- atab
kita- atik
bakla – alkab
Pagbabaligtad/ Metatesis
a.) Buong Salita
pulis-lespu
kotse-tsikot
tigas –astig
kaliwa-wakali
Pagbabaligtad/ Metatesis
b. Papantig
gg- (galunggong)
Hp (hindi pansin)
Ksp (kulang sa pansin)
Pg (patay gutom)
Hd (hidden desire)
Tl ( true love)
Paggamit ng akronim
14344 (I love you very much)
1432 ( I love you too)
5254 ( mahal na mahal kita)
50-50( naghihingalo, pantay)
48 years ( matagal)
Paggamit ng bilang
daya-joya
Asawa – jowa
bakla – jokla
Walanghiya- walanjo/walastik
Pagpapalit ng pantig
Anong say mo
ma-take
bakal boy
ma-get
Paghahalo ng Wika
hiya-yahi-dyahi
wala-alaw-alaws
Kumbinasyon
a. Pagbabaligtad at pagdaragdag
Pilipino –Pino- Pinoy
Bagito – baget –bagets
Kumbinasyon
b. Pagpapaikli at Pagdaragdag
pantalon –talon –lonta
sigarilyo - siyo –yosi
Kumbinasyon
c. Pagpapaikli at Pagbabaligtad
Dead malice – dedma
boy –amboy
tomar – toma
security – sikyo
Kumbinasyon
d. Panghihiram at Pagpapaikli
get – gets/getsing
cry-crayola
in-love –inlab/inlababo
dead - dedo
Kumbinasyon
Panghihiramat Pagdaragdag
Nag-ugat ang barayti ng wika sa pagkakaiba-ibang mga indibidwal at grupo, maging ng kani-kanilang tirahan, interes, gawain, pinag-aralan at iba pa.
WASTO
Sa aklat ni ________ Binigyang -linaw nina __________ na may varayti ang wika ayon sa lugar kung saan ginagamit ito. Bunga raw ito ng ng punto, bokabolaryo o pagkakabuo ng mga salita. May varayti ang pagsasalita ng Tagalog sa mga lugar kung saan ito sinasalita. Iba ang punto, indayog at ritmo ng Tagalog sa Quezon, Nueva Ecija, Batangas,
Bulacan, Zambales, Rizal, Laguna, Marinduque, Bataan at Cavite.
Austero, (2012)
Zapra at Constantino(2001)
Para sa mga sosyolinggwistik na nag-aaral ng lenggwahe ng
lipunan, ang varyasyon ay nangyayari ayon sa konteksto ng _________. Sa linggwistiks, tinutukoy ang varyasyong fonolohikal, varyasyong morpolohikal, varyasyong sintaktik at varyasyong semantik.
etniciti, sosyal klas, seks, heyograpiya, edad at iba pang faktor
Varyasyon sa Punto, Titik at Ispeling(phonological, morphological)
- Varyasyon sa pagbigkas at
ispeling ng salita ayon sa lugar
kung saan ito sinasalita - Ginagamit din ang ekspresyong
ah, ala eh, ga ire - Varyasyon sa wikang Visaya. Mas
ginagamit ang unlaping mag kaysa
sa um. - Varyasyon pa rin sa pagbigkas
dalawang dimension ang
baryabilidad ng wika
DIMENSYONG HEOGRAPIKO at DIMENSYONG SOSYAL.
Nalilikha ng dimensyong heograpiko
DAYALEK o DIYALEKTO
Wikang ginagamit sa isang
partikular na rehiyon, lalawigan
o pook.
DAYALEK o DIYALEKTO
Ayon kay Ernesto Constantino,
mayroong higit sa ________ ang dayalek na ginagamit
sa kapuluan ng ating bansa.
apat na raan (400)
Barayting nabubuo batay sa dimensyong sosyal Maaari ring may okupasyunal na rehistro.
SOSYOLEK
Tinatawag din itong sosyal na varayti ng wika dahil nakabatay ito sa mga pangkat panlipunan.
SOSYOLEK
Mga tangi ng bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng Gawain.
JARGON
wika ng mga estudyante, wika ng matatanda, wika ng kababaihan, wika ng mga preso, wika ng mga bakla at ng iba pang mga pangkat
SOSYOLEK
Ito ay wikang ginagamit sa iba’t ibang propesyon.
JARGON
a. Accountancy – account, debit, credit, balance, net income
b. Nursing – diagnosis, therapy, emergency, prescription
c. Lawyer – hearing, court, justice, complainant, appeal
JARGON
Ang indibidwal na katangian ng tao ay nakaiimpluwensya pa rin sa paggamit ng wika.
IDYOLEK
Mike Enriquez
Mon Tulfo
Noli de Castro
Gus Abelgas
Rey Langit
IDYOLEK
Isang uri ng barayti ng wika na nadebelop mula sa salita ng
mga etnolonggwistang grupo.
ETNOLEK
ETNOLEK
VAKUUL
BULANIM
LAYLAYDEK SIKA
PALANGGA
tumutukoy sa mga gamit ng mga ivatan na pantakip sa kanilang ulo
VAKUUL
salitang naglalarawan sa pagkahugis buo ng buwan
BULANIM
iniirog, sinisinta, minamahal Kalipay – tuwa, ligaya, saya
PALANGGA
Salitang “iniirog kita” ng mga grupo ng Kankanaey ng Mountain Province
LAYLAYDEK SIKA
Isang baryant ng Taglish, ilang salitang may salitang ingles na inihahalo sa Filipino kaya’y
masasabing may code switching na nangyayari.
Coñotic o Coño
Barayti ng wika na kadalasang ginagamit sa loob ng ating tahanan.
EKOLEK
Ito ang mga salitang madalas na
namumutawi sa bibig ng mga bata at mga nakatatanda.
EKOLEK
Palikuran – banyo o kubeta
Silid tulogan o pahingahan/kuwarto
Pamingganan – lalagyan ng plato Pappy – ama/tatay
Mumsy – nanay/ina
EKOLEK
nobody’s native language
PIDGIN
Pansinin ang pananagalog ng mga Intsik sa Binondo. Ang salitang gamit nila ay Tagalog ngunit ang istruktura ng kanilang pangungusap ay hango sa kanilang unang wika. Ganito ang madalas na maririnig sa kanila: Suki, ikaw bili tinda mura.
PIDGIN
nativized
CREOLE
Isang wika na unang naging pigin at kalaunan ay naging likas na wika (nativized). Nagkaroon nito sapagkat may komunidad ng mga
tagapagsalita ang nag-aangkin dito
bilang kanilang unang wika.
CREOLE
ang mga Chavacano na hindi
masasabing purong Kastila dahil sa
impluwensya ng ating katutubong
wika sa istruktura nito.
CREOLE
iba’t ibang barayti ng wika
- DAYALEK
- SOSYOLEK
- IDYOLEK
- ETNOLEK
- EKOLEK
- JARGON
- PIDGIN
- CREOLE
wikang ginagamit sa partikular na lugar.
DAYALEK
Nakabatay ang pagkakaibang ito sa katayuan o istatus ng isang gumagamit sa wika – Mahirap o mayaman, may pinag-aralan o
wala.
SOSYOLEK
Sariling pamamaraan ng paggamit ng wika.
IDYOLEK
nededebelop mula sa mga salita ng mga etnolinggwistikong grupo
ETNOLEK
Kadalasang mula o sinasalita sa loob ng bahay.
EKOLEK
wikang ginagamit sa isang partikular na domeyn na may tikay
na pagpapakahulugan.
JARGON
Tinatawag na “Nobody’s native language”. Ginagamit ng dalawang tao na nag-uusap na magkaiba ang wika.
PIDGIN
Ako tinda damit ganda.
Suki ikaw bili akin ako bigay diskawt.
PIDGIN
indibidwal, mula sa magkaibang lugar hanggang sa ito ay naging pangunahing wika ng partikular na lugar.
CREOLE
Chavacano – Buenas Dias – Magandang Umaga.
CREOLE
layunin nito na ipatupad ang iisang wika sa isang bansa
MONOLINGGWALISMO
tumutukoy sa kakayahan ng isang taong makapagsalita ng dalawang wika
BILINGGWALISMO
Maaari ring ilapat ang konsepto sa isang buong komunidad kung saan ginagamit ng mga mamamayan ang dalawang magkaibang wika o kaya naman ay ang politikal o institusyonal na pagkilala sa dalawang wika.
BILINGGWALISMO
Ayon dito, ang mga bilingguwal na bata ay kadalasang mas malikhain at nagpapakita ng kahusayan sa pagpaplano at paglutas ng mga kompleks na suliranin kaysa sa mga batang iisang wika lamang ang nauunawaan. Para naman sa mga matatandang bilingguwal, nababawasan ang pagkakasakit na may kinalaman sa pag-iisip dala ng pagtanda.
Lowry (2011), isang Speech-Language Pathologist
Ipinapakitang mas nagkakaroon din ng access sa kapwa at kaparaanan ang mga mga bilingguwal. Halimbawa, sa bansang Canada, mas mataas ang employment rate o bilang ng mga may hanapbuhay ng mga nakapagsasalita ng wikang Pranses at Ingles kaysa sa mga monolingguwal
Lowry (2011), isang Speech-Language Pathologist
BEP
Bilingual Education Policy
Ipinatupad ang Bilingual Education Policy (BEP) sa Pilipinas sa pamamagitan ng
National Board of Education (NBE) Resolution No. 73-7, S. 1973.
Noong 1994, ipinatupad ang polisiya sa pamamagitan ng paglalabas ng DECS ng _________ na may titulong Implementing Guidelines for the Policy on Bilingual Education
Department Order No. 25, s. 1974
Ayon sa polisiya, Pilipino (kalaunan ay naging Filipino) ang gagamitin bilang wikang panturo sa mga asignaturang may kinalaman sa Araling Panlipunan/Agham Panlipunan, Musika, Sining, Physical Education, Home Economics at Values Education. Ingles naman ang gagamitin sa Syensya, Teknolohiya at Matematika.
Bilingual Education Policy (BEP)
tumutukoy sa kakayahan ng isang indibiduwal na makapagsalita at makaunawa ng iba’t ibang wika.
MULTILINGGWALISMO
Sa antas ng lipunan, ito ay nangangahulugan ng pagkakaroon ng iba’t ibang wika na sinasalita ng iba’t ibang grupo ng mga tao sa mga lalawigan at rehiyon.
MULTILINGGWALISMO
Ayon kay __________, iilang bansa lamang sa buong mundo ang monolingguwal. Ibig sabihin, mas laganap ang mga lipunang multilingguwal kung hindi man bilingguwal.
Stavenhagen (1990)
KAPAKINABANGAN NG MULTILINGGWALISMO
- Kritikal na pag-iisip
- Kahusayan sa paglutas ng mga suliranin
- Mas mahusay na kasanayan sa pakikinig
- Matalas na memorya
- Mas maunlad na kognitibong kakayahan at mas mabilis na pagkatuto ng iba’t ibang wika bukod sa unang wika.
- Sa kabuuan, ipinakikita rin ng mga pananaliksik na mas pleksibol at bukas sa pagbabago ang mga multilingguwal , gayundin may mas malalim na pag- unawa at paggalang sa iba’t ibang kultura at paniniwala (Cummins,1981)
Ayon sa ________ , upang tugunan ang suliranin sa pagiging eksklusibo ng edukasyon para sa iilan, kailangang buuin ang isang uri ng edukasyong mataas ang kalidad at may pagpapahalaga sa katutubong kultura at wika ng mag-aaral. Gayon din, binuo ang tatlong bahagi ng rasyonal na sumusuporta sa MTB_MLE sa lahat ng antas ng edukasyon.
UNESCO (2003)
Sa Pilipinas, ipinatupad ang multilingguwal na edukasyon sa pamamagitan ng
Department of Education Order 16,s.2012 (Guidelines on the Implementation of the MTB-MLE)
mula sa hom na nangangahulugan ng uri o klase at genos na nangagahulugan ng kaangkan o kalahi.
HOMOGENES (GRIYEGO)
Ito ay tumutukoy sa pagkakaroon ng iisang porma o estandard na anyo nito o kaya ay pagkakaroon ng iba’t ibang porma o barayti.
Homogenes(Griyego)
Maaaring magkaiba-iba ang paggamit ng isang wika batay sa iba’t ibang salik at kontekstong pinagmumulan ng nagsasalita nito.
Heterogenous
Pagkakaiba-iba ng uri at katangian ng isang wika. Nakapaloob sa palagay na ito ang iba’t ibang konsepto ng dayalektal na baryasyon sa wika.
Heterogenous
isang grupo ng mga taong gumagamit ng iisang uri ng barayti ng wika at nagkakaunawaan sa mga ispesipikong patakaran o mga alituntunin sa paggamit ng wika.
LINGGUWISTIKONG KOMUNIDAD
Sektor – mga manggagawa na malay sa kanilang karapatan at tungkulin sa bayan na nagbubuklod sa bayan na nagbubuklod sa pagsapi sa kilusang paggawa.
Grupong pormal –Bible study group na nangangaral ng Salita ng Diyos.
Grupong impormal – barkada
Yunit – team ng basketbol; organisasyon ng mga mag-aaral sa paaralan.
LINGGUWISTIKONG KOMUNIDAD
tunguhin ng linggiwistikong komunidad
kaisahan na tila may iisang mukha, wika, kilos, o tunguhin ang bawat kasapi.
layunin ng multikultural na komunidad
“pagkakaisa sa gitna ng pagkakaiba.”
Hindi kaisahan kundi pagkakaisa dahil iba’t ibang salik, anyo, kapookan, pananaw, at marami pang iba ang pinanggagalingan ng indibidwal.
Multikutural na Komunidad
Wikang katutubo na kinagisnan at natamo mula sa pagkasilang hanggang sa oras na magamit at maunawaan ng isang indibidwal.
UNANG WIKA
Ito ay tinatawag rin na Mother Tongue, katutubong wika o sinusong wika
UNANG WIKA
Ang wika kung saan nakilala at pamilyar ang isang indibidwal kaya nagkaroon ng kakayahang maangkin ito sa tulong ng kinalakihang komunidad.
UNANG WIKA
Ito ang pinakamataas o pinakamahusay na naipapahayag ng tao ang kanyang mga ideya, kaisipan at damdamin.
UNANG WIKA
UNANG WIKA
- kinagisnan
- Katutubong wika
- Mother tongue
- Arterial na wika
- L1
sapagkat ito ay hindi taal o likas na natutuhan ng isang indibidwal sa kanyang tahanan at kinabibilangang linggwistikong komunidad.
IKALAWANG WIKA
Ito ay wikang natutuhan sa paaralan o sa pakikipag-ugnayan sa ibang tao na may kakayahang gamitin ito. Natutuhan ito ng isang indibidwal, matapos siyang mahasa ang kakayahan sa paggamit ng unang wika. Ito ay mga karagdagan sa mga wikang natutuhan at pinag-aaralan sa mga paaralan.
IKALAWANG WIKA
Mula sa mga salitang paulit-ulit na naririnig, natutuhan hanggang sa ginamit sa pagpapahayag at pakikipag-usap sa tao.
IKALAWANG WIKA
pangunahing distinksyon o kakanyahan ang pangalawang wika (L2)
LEARNABILITY AT LEARNED
Marami ang mga taong nakakasalamuha, lugar na nararating, palabas sa tv na napapanood, mga aklat na nababasa at kasabay nito ang pagtaas ng antas ng pag-aaral. Dito’y may mga bagong wika na naririnig hanggang sa ginamit.
IKATLONG WIKA
