Kafli 10

Question 1

Æxlisvakar (tumor antigen) - “driver mutations”

Answer 1

eru afurðir stökkbreyttra eða yfirvíxlaðra æxlis- eða bæliegna sem stuðla líklega að æxlismyndun

Question 2

Farþegastökkbreytingar (passenger mutations)

Answer 2

krabbamein í mönnum sem hafa engin áhrif á æxlismyndun en geta vakið ónæmissvör gegn æxlinu

Question 3

Tegundir af æxlisvökum sem T frumur greina:

Answer 3

• farþegastökkbreytingar
• æxlisvakar
• eðlileg prótein sem vekja ónæmissvar þegar þau eru tjáð í æxlum en ekki heilbrigðum vef
• krabbameinsvaldandi veirur

Question 4

Aðalferlin við eyðingu æxlis er…

Answer 4

Dráp æxlisfrumna af völdum T-drápsfurmna (CTL - cytotoxic T lymphocytes) sem eru sértækar fyrir æxlisvaka

Question 5

Lýstu virkun ÓK gagnvart krabbameinsfrumum

Answer 5

peptíð eru sýnd í MHC I og greind af MHC I skilyrtum CD8+ CTL frumum sem drepa þær frumur sem framleiða ónæmisvakann

Question 6

DAMP (damage associated molecular patterns)

Answer 6

eru á deyjandi æxlisfrumum og vekja tjáningu hjálparboða á sýnifrumum

Question 7

Afhverju tekst ÓK ekki alltaf að draga úr æxlisvexti?

Answer 7

æxlin geta forðað sér undan greiningu ÓK og varist árásum þess

Question 8

Nefndu dæmi um það hvernig æxlin geta forðað sér undan greiningu ÓK

Answer 8

• sum æxli hætta að tjá ónæmisvaka sem ónæmissvar beinist gegn
• sum æxli hætta að tjá MHC I og geta því ekki sýnt CD8+ CTL peptíð úr æxlisvökum
• sum æxli seyta ónæmisbælandi boðefnum eða stuðla að virkjun bælifrumna sem bæla ónæmissvör

Question 9

Helstu leiðir í ónæmislækningum krabbameina beinist að því að…

Answer 9

virkja ónæmissvar gegn æxlinu, mótefni og T frumur, þ.e. sértæk ónæmissvör gegn æxli sem sjúklingur hefur og að örva eigin ónæmissvör þeirra gegn æxlinu

Question 10

Ein leið til að örva ónæmissvar gegn æxli er að…

Answer 10

bólusetja sjúkling með þeirra eigin æxlisfrumum eða ónæmisvökum úr þeim (þarf að skilgreina æxlisvaka)

Question 11

Lýstu því hvernig transfer passive immunity virkar

Answer 11

þá ertu með T frumur frá einstaklingi sem er með krabbamein og þú fjölgar þeim í tilraunaglasi (og gefur einnig mótefni sem er spesifísk fyrir krabbameininu sjálfu) og setur svo til baka í krabbameinssjúklinginn í þeim tilgangi að þær ráðist á krabbameinið og mótefnin geta þá bundist við túmor frumunnar og ýtt undir það að átfrumurnar komi og éti túmorið

Question 12

Lýstu því hvernig CAR-T frumur virka

Answer 12

þá er einstaklingur með t.d. leukemia og þú tekur þá T frumurnar frá honum og fjölgar þeim og trandúcar þeim með CAR geni sem er í raun hannaður viðtaki sem er sértækur fyrir túmorið sjálft. Svo eru CAR T frumurnar settar til baka í sjúklinginn og þá ráðast frumurnar á túmorið

Question 13

Höfnun ígræddra líffæra orsakast af…

Answer 13

sérhæfðum ónæmissvörum sem eru sértæk og sýna ónæmisminni og eru háð eitilfrumum

Question 14

Hvaða gen eru það sem hafa mest áhrif á höfnun vefja?

Answer 14

MHC og HLA (gen sem skrá fyrir vefjaflokksameindirnar)

Question 15

Hvað er eitt sterkasta ónæmissvar sem til er?

Answer 15

ónæmissvar gegn MHC ónæmisvökum á yfirborði frumna úr öðrum einstaklingi

Question 16

Lýstu því hvernig ferli höfnun ígræðslu á sér stað:

Answer 16

1. við ígræðslu verður bólga og þá koma þega-angafrumur inní líffærið
2. þega og gjafa-angafrumur berast í nærliggjandi eitil
3. þega-angafruma sýnir vefi úr gjafa-nýranu í MHC sameindum sem T fruma (CD4+) greinir og virkjast og fjölgar sér
4. CD8+ T fruma greinir OC-samgena MHC sameinda á yfirborði gjafa-angafrumunnar og veit þá að sú angafruma er ekki hluti af þega-líkamanum
5. Báðar T frumurnar berast til ígrædda líffærisins og fara að koma af stað höfnun

Question 17

Direct recognition

Answer 17

T frumur greina ósamgena MHC sameindir á græðlingum sem angafrumur í honum sýna

Question 18

Indirect recognition

Answer 18

Allo-antigen eru tekin upp og sýnd af sýnifrumum þegans

Question 19

Mixed Lymphocyte Reaction (MLR)

Answer 19

er in vitro líkan fyrir T frumugreiningu á allo-antigenum og er mælikvarði á muninn í HLA/MHC milli einstaklinga

Question 20

Mjög bráð líffærahöfnun verður vegna…

Answer 20

mótefna gegn ígrædda líffærinu

Question 21

Bráð líffærahöfnun verður vegna…

Answer 21

• CD8+ CTL frumna sem drepa frumur ígrædda líffærisins
• CD4+ frumna sem seyta boðefnum og valda bólgu sem skemmir ígrædda líffærið og geta líka skaðað æðar sem liggja til líffærisins
• mótefna, einkum gegn æðunum geta valdið bráðri höfnun

Question 22

Langvinn líffærahöfnun verður vegna…

Answer 22

T frumna sem greina allo-antigen ígrædda líffærisins seyta boðefnum, valda frumufjölgun og virkja fíbróblasta og slétta vöðva í æðum líffærisins

Question 23

Helsta leiðin til að hindra og meðhöndla vefjahöfnun er…

Answer 23

ónæmisbæling, einkum með lyfjum sem hindra ræsingu og virkni T frumna

Question 24

hematopoietic stem cell transplantation er notuð í vaxandi mæli till að…

Answer 24

• leiðrétta galla í blóðfrumum
• endurnýja beinmerg sem hefur skemmst vegna geislunar
• meðhöndla hvítblæði