Kafli 1

Question 1

Kúabóla verndaði gegn…

Answer 1

bólusótt (1794)

Question 2

Hver uppgötvaði smitefni?

Answer 2

Robert Koch

Question 3

Hver uppgötvaði bóluefni?

Answer 3

Louis Pasteur

Question 4

Hverjir uppgötvuðu tilvisst anti-toxic efna í sermi?

Answer 4

Emil von Behring og Shibasaburo Kitasato

Question 5

Hver uppgötvaði frumur sem átu örverur(átfrumur)?

Answer 5

Elie Methcnikoff

Question 6

Áunnið sértækt ónæmi (adaptive immunity)

Answer 6

sértækar varnir gegn ákveðnum sýklum. Ónæmissvör gegn framandi sameindum og ónæmisminni

Question 7

Sértækt ónæmissvar getur veitt…

Answer 7

ævilanga vernd, verndandi ónæmi gegn endursýkingu af völdum viðkomandi sýkils

Question 8

Hvaða ár lýsti WHO því yfir að bólusótt væri útrýmt með bólusetningum?

Answer 8

1979

Question 9

Ósértækt ónæmissvar (innate immunity)

Answer 9

er alltaf til staðar og bregst fljótt við innkomu sýkils

Question 10

Hvaða frumur tilheyra Sértæka ónæmissvari?

Answer 10

Eitilfrumur B&T

Question 11

Hvaða frumur tilheyra ósértæka ónæmissvari?

Answer 11

átfrumur og frumur sem seyta ýmsum virkum sameindum sem uppræta sýkla

Question 12

Hvað tilheyrir ósértæka ónæminu?

Answer 12

• normal örveruflóran
• þekjuvefur
• örverudrepandi peptíð/ensím
• angafrumur
• makrófagar
• mastfrumur
• neutrofilar, eosinofilar, basofilar
• NK frumur og ILC (innate lymphoid cells)

Question 13

Er ósértæka ónæmið sértækt fyrir vaka?

Answer 13

nei, er ekki sértækt fyrir vaka (antigen)

Question 14

Hvernig er svörun ósértæka ónæmis?

Answer 14

hröð svörun, enginn biðtími

Question 15

Sértækt ónæmi skiptist í:

Answer 15

• vessabundið ónæmi
• frumubundið ónæmi

Question 16

Er sértækt ónæmi sértækt fyrir vaka?

Answer 16

já, er sértækt fyrir vaka (antigen)

Question 17

Hvernig er svörun sértæka ónæmiskerfisins?

Answer 17

hæg, biðtími >96klst

Question 18

Hvað er einkennandi við sértæka ónæmiskerfið?

Answer 18

myndun ónæmisminnis

Question 19

Hvað tilheyrir vessabundnu ónæmi?

Answer 19

B frumur sem mynda sértæk mótefni (antibodies)

Question 20

Hvað tilheyrir frumubundnu ónæmi?

Answer 20

T frumur sem mynda boðefni (cytokines) sem veita öðrum frumum hjálp eða geta ýtt frumum í stýrðan frumudauða (apoptósis)

Question 21

Hvaða frumur ósértæka ónæmiskerfisins eru langlífar?

Answer 21

makrófagar, angafrumur og mastfrumur

Question 22

Hvaða frumur ósértæka ónæmiskerfisins eru skammlífar?

Answer 22

granúlócýtar (neutrófílar, eosínófílar, basófílar)

Question 23

Hvaða frumur ósértæka ónæmiskerfisins seyta frá sér til að drepa?

Answer 23

Mast frumur, eosínófílar og basófílar

Question 24

Hvaða frumur ósértæka ónæmiskerfisins gleypa sýkilinn?

Answer 24

makrófagar, angafrumur og neutrófílar

Question 25

B frumur mynda…

Answer 25

sértæk mótefni (antiboidies) sem hlutleysa sýkil og ýta undir át sýkils af átfrumum

Question 26

T frumur seyta…

Answer 26

boðefnum (cytokines) sem veita öðrum frumum hjálp/örva þær að eyða sýklum í átbólum sínum

Question 27

T frumur geta greint….

Answer 27

sýktar eða krabbameinsfrumur og ýtt þeim í stýrðan frumudauða (apoptósu)

Question 28

Ónæmisvaki (immunogen)

Answer 28

er sameind sem getur vakið ónæmissvar ein og sér

Question 29

Vaki (antigen)

Answer 29

er sameind sem getur bundist sértækt við vakaviðtaka eitilfrumu

Question 30

Vakaeining/epitóp

Answer 30

er sá hluti vakasameindar sem binst tilteknum vakaviðtaka

Question 31

Hvað greinir B-frumuviðtakinn á yfirborði sameindar?

Answer 31

fjölbreytta þrívíddarstrúktúra

Question 32

Hvað greinir T-frumuviðtakinn á sameind?

Answer 32

línulega peptíðbúta sem sitja á vefjaflokkasameindum (MHC). Verður að greina bæði peptíðbútinn og MHC

Question 33

Hvers konar viðtaka notar Ósértæka ÓK?

Answer 33

notar breiðvirka og ósérhæfða viðtaka til að þekkja sýkla

Question 34

B og T frumur bera viðtaka sem eru mjög sértækir fyrir…

Answer 34

vaka (antigen)

Question 35

Hvað er einkennandi fyrir B og T frumuviðtaka?

Answer 35

þeir eru svo fjölbreytilegir sem gerir ÓK kleift að greina fjöldan allan af sýklum í umhverfi okkar

Question 36

1. stigs eitilvefir (myndun og þroskun hvítfrumna)

Answer 36

• beinmergur (myndun hvítfrumna)
• týmus (þroskun T frumna

Question 37

2. stigs eitilvefir (starfsstöðvar eitilfrumna)

Answer 37

• eitlar (sía sogæðavökva)
• hálskirtlar
• nefkirtlar
• eitilflákar (eitilvefur slímhúða)
• milta (síar blóð)

Question 38

Þroskun T frumna fer fram í…

Answer 38

týmus

Question 39

Hvenær er týmusinn stærstur?

Answer 39

við fæðingu og við kynþroska

Question 40

Hvar eru kjöraðstæður fyrir eitilfrumur að finna ónæmisvaka og virkjast til að geta útrýmt þeim sýklum sem ónæmisvakinn er kominn fram?

Answer 40

í eitlum

Question 41

hvernig berast eitilfrumur inní eitil?

Answer 41

með vessum/sogæðum um aðlæga vessaganga

Question 42

Hvernig yfirgefa eitilfrumur eitlana?

Answer 42

með frálægum vessæðum

Question 43

Ónæmiskerfi slímhúða (MALT) skiptist í:

Answer 43

• ÓK meltingarvegs
• ÓK í lungum (BALT)
• ÓK efri öndunarvega (NALT)

Question 44

Hversu oft skipta lymphoblastar sér?

Answer 44

2-4x á dag í 3-5 daga

Question 45

Ein eitilfruma sem virkjast getur myndað….

Answer 45

sirka 1000 dótturfrumur

Question 46

Lymphoblastar sérhæfast í…

Answer 46

hriffrumur/verkfrumur og minnisfrumur

Question 47

B frumur verða að…

Answer 47

plasmafrumum eða mótefnaseytandi frumum

Question 48

T frumur verða að….

Answer 48

T-hjálparfrumum, T-drápsfrumur, T-stýrifrumur