HOOFDSTUK 8 Flashcards
mineralen en spoorelementen
minerale elementen
= anorganisch materiaal dat achterblijft na verassing van de organische matrix van een voedingsmiddel
minerale behoefte
= meer dan 100 mg/dag
sporenelementen behoefte?
= enkele µg tot mg/dag
essentiële mineralen en sporenelementen
= anorganische elementen die een essentiële fysiologische functie in het lichaam vervullen
mineralen?
calcium, magnesium, natrium, kalium, fosfaat, sulfaat en chloor
sporenelementen
ijzer, zink, koper, selenium, jood, Cobalt, mangaan, chroom, fluor
functies van mineralen?
handhaving van lichaamshomeostasen
functies van sporenelementen?
katalysator van enzymsystemen
stabilisator van celmembranen
specifieke functies voor specifiek spoorelement
belang van absorptie
= hoeveelheid nutriënt dewelke wordt geabsorbeerd en aangewend voor normale lichaamsfuncties
alkalimetalen:
- voorkomen
- oplosbaarheid
- absorptie
ion
hoog
hoog
halogenen:
- voorkomen
- oplosbaarheid
- absorptie
ion
hoog
hoog
aardalkalimetalen:
- voorkomen
- oplosbaarheid
- absorptie
ion/ anorganisch zout gebonden
variërend
variërend
fosfor/seleen
- voorkomen
- oplosbaarheid
- absorptie
gebonden/ oxy-anionen
P = variërend en Se = goede oplosbaarheid
P = variërend en Se = goede absorptie
transitiemetalen:
- voorkomen
- oplosbaarheid
- absorptie
gebonden
lage oplosbaarheid
lage absorptie
extrinsieke (voedings)factoren
- synergistische effecten
- antagonistische effecten
synergistische effecten?
= bepaald component in voedsel zal de opname van het mineraal/sporenelement bevorderen
antagonistische effecten?
= tegenwerken
- kan door complexvorming
deficiëntie definitie?
= toestand waarbij een tekort bestaat aan het essentieel element, waardoor bepaalde elementafhankelijke functies niet optimaal kunnen worden uitgevoerd
Natrium
- wat?
- behoefte
- ADH
- waar zit het in?
= zout = belangrijk extracellulair kation (<-> extracellulair anion is Cl)
- behoefte zout = onder 500 mg/dag
- ADH Na = 600 - 2000 mg
- weinig in natuurlijke voedingsmiddelen <-> rijkelijk in industrieel bereide producten
kalium
- wat?
- functies
- ADH
= belangrijkste intracellulair kation (<-> intracellulair anion = HPO42-)
- ADH 3 - 4 g/dag
- functies = handhaven osmotische druk in lichaamsvloeistoffen + anabolisme + hartfunctie
toxiciteit van hyperkaliëmie?
Kalium verlies uit de cel stijgt
Kaliumexcretie thv de nier
hypokaliëmie?
= zelden nutritioneel, eerder pathologie
- tgv diuretica, tgv stijging in renaal verlies
- tgv diarree
- lichte tot matige hypokaliëmie = asymptomatisch
- spierzwakte, moeheid, spiernecrose, hartritmestoornissen
Magnesium
- waar?
- functie?
- ADH
- toxiciteit
- 50% gebeente, 25% spieren, rest in zenuwstelsel en organen
- co-factor van aantal enzyymsystemen
- ADH vrouw = 300mg, man = 350 mg
- hypermagnesmie = Mg-bevattende geneesmiddelen en nierinsufficiëntie
deficiëntie magnesium?
zeldzaam bij gezonde volwassenen
soms bij oudere, chronisch zieke patiënten
- vaak samen mt hypokaliëmie, hypocalcemie
- spierkrampen
- hartritmestoornissen
fosfor
- wat?
- waar?
- functies?
- ADI HGR
- ADH
- deficiëntie
= intracellulaire anion = H2PO4
- 80 - 85% zit in skelet, tanden = fosforcalciumzouten
- skeletopbouw, zuurbase-evenwicht, opbouw nucleïnezuren, opbouw energierijke verbindingen
- inname van 1 - 1,5 g/dag
- ADH = 800 mg/dag
- deficiëntie = leidt tot osteomalacie
Calcium
- waar?
- ADH
- absorptie
- 99% van lichaamscalcium zit in het bot
- ADH = 950 mg/dag (zeker 60+ers, zwangeren, post-menopauze)
- verteringsfase +absorptiefase
verteringsfase
= Ca2+ moet verteerd zijn en in oplossing
absorptiefase
= actieve en passieve route
- paracellulair
- transcellulair
paracellulair route van Ca
= transport van Ca2+ tussen de cel
- langs gehele darm, geen regulatie, electrochemische gradiënt, passief, belangrijkste route bij zuigelingen
transcellulaire route van Ca
= transport van Ca2+ doorheen de cel
- duodenum en jejunum
- regulatie van vitamine D, verzadigbaar
- actief proces
- bij pasgeborenen minder van belang
calciumhomeostase
- geregeld door hromonen
- te lage concentratie in serum = parathyroïdehormoon wordt gesecreteerd = vrijstellen van Ca in verschillende routes
- te hoge concentratie in serum = calcium calcitonine = remming van osteoclasten, meer Ca uitscheiden
osteoporose?
= botontkalking
= demineralisatie van bot = lage botmassa en verstoring samenhang van het bot
= vanaf 45j, vrouwen, botresorptie > botvorming
osteoporose
- suppletie van vitamine D/Ca in preventie/behandeling
ADI vitamine D = 20 µg/dg of 800 eenheden
ADI calcium = 950 mg/dag
toxiciteit van calcium?
= meer dan 2,5 g
= hypercalciëmie, nierproblemen
ijzer
- aangerade hoeveelheid?
- in plasma
- voedselbronnen?
- 4 - 5 mg ijzer voor volwassenen
- in plasma = transferrine (30 - 40% saturatie)
- dierlijkebronnen + plantaardige bronnen
redoxsysteem van Fe?
oxidatie = Fe2+ -> Fe3+
reductie = Fe3+ -> Fe2+
Fe3+ = ferri-ijzer
Fe2+ = ferro-ijzer
transcellulaire absorptie?
- actief proces
- opname van haem
- opname van niet-haem
- opslag in cel = ferritine
- passage celmembraan via transporteiwitten en binding aan transferrine
paracellulaire absorptie?
- passieve diffusie
- bij hoge intraluminale concentratie = niet zo van belang behalve bij hoge concentratie
DMT 1
= divalent metaal transporter 1 eiwit
= neemt Fe2+ op
- vormt ferritine
- gaat naar basolaterale membraan
Dcyt b
= duodenaal cytochroom B
= specifiek membraaneiwit dat Fe3+ reduceert tot Fe2+
Fe-absorptie
= transcellulaire route
= verschil tussen heem en niet-heem ijzer
ADH ijzer
- man
- vrouw
man = 9 mg
vrouw = 15 mg (post-menopausaal = 9mg)
deficiëntie Fe
ferriprieve anemie = komt regelmatig voor
- fase 1 = sideropenie
- fase 2 = latent Fe-gebrek
- fase 3 = anemie
toxiciteit ijzer?
= sterke toename = vrij sterk = toxisch
- UL = veilige inname voor gezonde volwassenen = 45 mg/dag
- Ca2+ kan ook interfereren met absorptie van ijzer
zink
- regeling?
- hoeveelheid?
= goed homeostatisch geregeld qua opname = geen voorraadplaats aanwezig
- 1,5 - 2,5g Zn in volwassenen
Zink: ADH vrouw en man?
voruw = 8 mg
man = 11 mg
= zinkstatus is efficiënt geregeld thv absorptie en excretie
deficiëntie zink?
fase 1 = marginale deficiëntie
fase 2 = deficiëntie
fase 3 = ernstge deficiëntie
toxiciteit van Zink?
> 50 mg/dag = daling erythocytair SOD
100 - 300 mg/dag = serum Cu-gehalte daalt en HDL daalt
MTI = 25 mg/dag
koper
- functies
- ADH
co-factor van verschillende oxidatie-enzymen + vorming bindweefsel, bot en bloedvaten + ijzermetabolisme
ADH man = 1,7 mg, vrouw = 1,2 mg
interacties met metaalionen (koper)
= antagonisme Cu-Zn
- Zn-inname stijgt sterk
- inductie an Cu-deficiëntie
- Zn/Cu verhouding = 10/1
- extra Cu aanvoeren
jodium
- hoeveelheid
- functies
- ADH
- 15 - 20mg volwassenen (75 - 80% in schildklier)
- essentieel in de structuur van schildklierhormonen en trijodothyronine
- ADH = 150 µg/dag
-> zwangeren = +200 µg/dag
jodium deficiëntie?
minder T4 = stimulatie van thyroïd
- goiter, hypothyroidie
- toename in foetale mortaliteit en kindersterfte
- daling in vruchtbaarheid
- cretinisme = irreversibele mentale retardatie
- adequate joodvoorziening = hersenontwikkeling !!!!!!!!!
seleen
- hoeveelheid
- functies
- vorm van voorkomen
- ADH
- 30 mg in volwassenen
- cofactor van glutathionperoxidase
- in voedsel = anorganisch Se (SeO32- en SeO42-)
- ADH = 70 µg/dag
