Hoofdstuk 3: Langeveld - Taalkundige Begrippen En Betekenis & Vertalen

Question 1

Wie is Arthur Langeveld?

Answer 1

Een slavist en vertaler (1947) die ‘Vertalen wat er staat’ schreef.

Question 2

Waar gaat ‘Vertalen wat er staat’ over?

Answer 2

Het illustreert moeilijkheden van het vertalen en praktische oplossingen hiervan.

Question 3

Op wiens ideeën bouwt Arthur Langeveld verder in zijn boek?

Answer 3

James S. Holmes ideeën over descriptieve en theoretische vertaalwetenschap.

Question 4

Wat is synonymie?

Answer 4

Woorden, woordgroepen of zinnen hebben dezelfde betekenis ongeacht nuanceverschillen.

Question 5

Wat is een hyperoniem?

Answer 5

Een overkoepelende term voor verschillende hyponiemen.
B.v. ‘kleur’ is een hyperoniem van ‘rood’.

Question 6

Wat is een hyponiem?

Answer 6

Een subcategorie van een hyperoniem.
B.v. ‘rood’ is een hyponiem van ‘kleur’.

Question 7

Wat is homonymie?

Answer 7

Woorden van dezelfde woordsoort die dezelfde spelling & uitspraak hebben maar iets compleet anders betekenen.
B.v. koper en koper.

Question 8

Wat is polysemie?

Answer 8

Woorden van dezelfde woordsoort met dezelfde spelling & uitspraak maar iets anders betekenen. De betekenissen hebben echter wel iets met elkaar te maken.
B.v. glas en glas.

Question 9

Wat is antonymie?

Answer 9

Woorden met een tegenovergestelde betekenis. (‘Niet’ gebruiken).
B.v. oud is niet jong.

Question 10

Wat is conversie?

Answer 10

Beschrijft dezelfde situatie maar dan vanuit omgekeerd perspectief.
B.v. A verkoopt B een huis. -> B koopt een huis van A.

Question 11

Wat zijn collocaties?

Answer 11

Vaste of gebruikelijke woordcombinaties.
B.v. Een feestje /geven/.

Question 12

Waarnaar verwijst de referentiële/denotatieve betekenis?

Answer 12

Naar een element in de werkelijkheid.

Question 13

Uit welke 2 dingen bestaat een referentiële/denotatieve betekenis?

Answer 13

1. Een componentiële analyse bestaande uit semantische kenmerken (geheel van eigenschappen), en;
2. Een verzameling passende referenten.

Question 14

Waarnaar verwijst de connotatieve betekenis?

Answer 14

De gevoelswaarde die de spreker aan het woord toekent.

Sommige woorden hebben alleen maar een connotatieve betekenis, zoals scheldwoorden.

Question 15

Hoe noemen we woorden die bijna automatisch een connotatieve betekenis hebben (zoals ‘herrie’)?

Answer 15

Stilistisch gekleurd.

Question 16

Welke 2 andere termen zijn nog meer van belang bij betekenis?

Answer 16

1. Associatie. Sommige woorden hebben speciale betekenissen omdat ze geassocieerd worden met bijzondere gebeurtenissen (zoals oliebollen voor Nederlanders).
2. Frequentie. Ondanks dat een woord precies dezelfde referentiële en connotatieve betekenis heeft, kan het toch anders overkomen doordat het woord veel vaker/minder gebruikt wordt dan in de brontaal.

Question 17

Welke 3 soorten betekenissen onderscheidt Langeveld?

Answer 17

1. Lexicale betekenis: betekenis die overgebracht wordt door woorden.
2. Grammaticale betekenis: betekenis die overgebracht wordt door grammaticale elementen.
3. Syntactische betekenis: betekenis die overgebracht wordt door de zinsvolgorde.

Question 18

Waardoor ontstaan veelvoorkomende verschillen in talen m.b.t. lexicale betekenissen?

Answer 18

Woorden zijn een manier om de werkelijkheid in te delen maar geen enkele taal heeft exact dezelfde indeling als een andere.

Denk aan familierelaties en het kleurenspectrum.

Question 19

Is lexicale betekenis verplicht?

Answer 19

Nee.
Ik ben nu bezet. -> Ik ben bezet.
Ook zonder lexicale tijdsaanduiding heeft de zin dezelfde betekenis.

Question 20

Welke 3 equivalentierelaties kennen we?

Answer 20

1. Volledige 1:1 equivalentie.
2. Gedeeltelijke equivalentie.
3. Equivalentloze lexicon.

Question 21

Wat is volledige 1:1-equivalentie?

Answer 21

Woorden met exact gelijke betekenis.
B.v. namen van dagen en maanden en geografische benamingen.

Question 22

Welke 4 soorten gedeeltelijke equivalentie onderscheiden we?

Answer 22

1. Dezelfde betekenissen met daarbuiten nog andere.
2. Dezelfde betekenissen, met elk daarbuiten nog andere.
3. Een verschil in gedifferentieerdheid.
4. Een verschil in hiërarchie/hyponymie.

Question 23

Wat verstaan we onder gedeeltelijke equivalentie: dezelfde betekenissen met daarbuiten nog andere?

Answer 23

Woord A heeft één of meerdere betekenissen en het gedeeltelijk equivalente woord B heeft dezelfde betekenissen en daarbuiten nog andere.
B.v. table -> tabel, tafel.

Question 24

Wat verstaan we onder gedeeltelijke equivalentie: dezelfde betekenissen, met elk daarbuiten nog andere?

Answer 24

De woorden A en B hebben één of meer betekenissen gemeen, maar hebben daarbuiten elk nog andere betekenissen.

Question 25

Wat verstaan we onder gedeeltelijke equivalentie: een verschil in gedifferentieerdheid?

Answer 25

Een verschil in indeling van de werkelijkheid.
B.v. het kleurenspectrum.

Question 26

Wat verstaan we onder gedeeltelijke equivalentie: een verschil in hiërarchie/hyponymie?

Answer 26

In de ene taal is woord A wél een hyponiem van woord B, maar in de andere taal niet.

B.v cottage cheese is cheese, maar kwark is geen kaas.

Question 27

Wat verstaan we onder het equivalentloze lexicon?

Answer 27

Het volledig ontbreken van equivalentie.

Question 28

Op welke 3 manieren kan een equivalentloze lexicon ontstaan?

Answer 28

1. Waar het woord naar verwijst is onbekend in de doelcultuur (realia).
2. Waar het woord naar verwijst is bekend in de doelcultuur maar de doeltaal heeft hier geen woord voor (hiaat).
3. Het woord verwijst naar personen of zaken, waaronder aardrijkskundige namen, die tot de broncultuur behoren.

Question 29

Welke soort woorden zijn volgens Langeveld lastiger te vertalen dan andere, en waarom?

Answer 29

Werkwoorden. Het gebruik ervan is taalafhankelijk.

Question 30

Welke 8 grammaticale aspecten onderscheiden we?

Answer 30

1. Geslacht (m/v).
2. Getal (ev/mv).
3. Naamval.
4. Persoon.
5. Tijd.
6. Actief/passief.
7. Aspect.
8. Bepaald/onbepaald (lidwoord).

Question 31

Is grammaticale betekenis verplicht?

Answer 31

Ja. Deze kun je niet weglaten.

B.v. Ik ben nu bezet. -> Ik nu bezet.

De grammaticale tijdsaanduiding is weggelaten, nu is de zin niet meer correct

Question 32

Wat verstaan we onder grammatica?

Answer 32

Het schrijft voor hoe gebruikers de taal gebruiken, waaronder morfologie en werkwoordsvormen.

Question 33

Wat verstaan we onder syntaxis?

Answer 33

Grammatica met specifieke betrekking tot de rangschikking van woorden in een zin.

Woorden die lexicaal gelijk zijn kunnen door een andere zinsopbouw een hele andere betekenis krijgen, bijvoorbeeld door leestekens.

B.v. De hond bijt de man. -> De man bijt de hond.
B.v. Let’s eat, grandma. -> Let’s eat grandma.

Question 34

Wat is een groot syntactisch verschil tussen het Engels en het Nederlands?

Answer 34

In het Engels is het veel makkelijker om een locatief, instrument, object of niet-levend wezen als onderwerp te gebruiken.