Histologia - rosliny def. Flashcards
hydatoda
nieduża struktura przypominająca nieco budową aparat szparkowy, pełniąca rolę w gutacji. Zazwyczaj znajduje się na brzegu blaszki liściowej przy zakończeniu drobnej wiązki przewodzącej. Szparka hydatody nie może się zamykać.
kaloza
polisacharyd wyściełający pory w ścianach komórek sitowych i członów rurek sitowych. Warstwa kalozy stopniowo grubieje i może spowodować zamknięcie porów (sezonowe lub stałe). Kaloza wydzielana jest także w miejscach zranienia rośliny (ma zdolność silnego pęcznienia w wodzie).
kambium
rodzaj tkanki twórczej wtórnej (merystem wtórny, merystem boczny) – podziały komórek miazgi powodują wtórny przyrost rośliny na grubość. Komórki potomne różnicują się w elementy drewna wtórnego – najczęściej odkładane są do wewnątrz i łyka wtórnego – na zewnątrz.
Synonimy:
miazga
kambium waskularne
– walec tkanki merystematycznej u roślin zdrewniałych, który produkuje warstwy wtórnych tkanek przewodzących: ksylemu (drewna) wtórnego i floemu (łyka) wtórnego.
kora
w komórce eukariotycznej zewnętrzny region cytoplazmy, leżący tuż pod błoną komórkową, który ma bardziej żelową konsystencję niż inne rejony cytoplazmy ze względu na obecność wielu mikrofilamentów,
u roślin tkanka miękiszowa, która znajduje się między tkanką przewodzącą a okrywającą w korzeniu lub łodydze,
wszystkie tkanki znajdujące się na zewnątrz walca osiowego i miazgi, składające się głównie z łyka wtórnego i warstw perydermy,
u zwierząt zewnętrzna warstwa narządu, np. kora nadnerczy, kora nerki.
kutykula
arstewka kutyny pokrywająca cały pęd. Ma grubość od ułamka do nawet 100 mikrometrów i wytwarzana jest przez komórki epidermy. Główny składnik: kutyna to hydrofobowa, niejednorodna substancja organiczna powstająca z kwasów tłuszczowych. Składnikiem kutykuli mogą być też woski. Kutykula chroni rośliny lądowe przed utratą wody (przed wysychaniem), przed patogenami, stanowi też dodatkowe wzmocnienie zewnętrznych ścian komórkowych.
ztywny szkielet zewnętrzny stawonogów składający się z warstw białek i chityny, który jest różnorodnie zmodyfikowany, tak by mógł pełnić różne funkcje. Synonim: oskórek;
(zool.)– “otoczka”, która chroni ciało nicienia.
kalus
– tkanka twórcza regeneracyjna zwana merystemem przyrannym wytwarzana przez komórki tkanki miękiszowej rośliny. Kalus wytwarzają głównie rośliny drzewiaste w miejscach gojenia się zranień (na uszkodzonej powierzchni). Ma też duże znaczenie w zrastaniu tkanek w miejscu szczepienia i w ukorzenianiu sadzonek. Właściwości kalusa wykorzystywane są także w biotechnologii podczas klonowania roślin GMO.
Kalus tworzy masa niezróżnicowanych, dużych cienkościennych komórek.
kambium korkotwórcze
cylinder z tkanki merystematycznej w zdrewniałych roślinach. Aktywność komórek tej tanki prowadzi do zastąpienia epidermy grubszymi i twardszymi komórkami korka.
kolenchyma
– tkanka wzmacniająca zbudowana z żywych komórek. Występuje w młodych organach, nadaje im odporność mechaniczną na złamianie, nie hamując wzrostu, cechuje ją duża elastyczność. Komórki kolenchymy są wydłużone i mają dość elastyczne celulozowe zgrubiałe ściany komórkowe. Skupienia komórek kolenchymy tworzą łańcuchy lub cylindry, które wzmacniają młode części roślin, nie zaburzając wzrostu.
Synonimy:
zwarcica
ksylem
niejednorodna tkanka przewodząca (waskularna) roślin składająca się głównie z martwych, wydłużonych komórek (cewek lub członów naczyń), które przewodzą wodę z solami mineralnymi w górę od korzenia do reszty rośliny. Martwe elementy drewna pełnią też funkcję mechaniczną. W skład drewna wchodzą również włókna drzewne i miękisz drzewny.
Ze względu na pochodzenie w ontogenezie wyróżnia się drewno pierwotne i drewno wtórne.
Uwaga: u roślin wieloletnich, gdy rozpoczyna się okres wegetacji, drewno transportuje również substancje organiczne z elementów spichrzowych (głównie korzeni i pni) do rozwijających się pędów i liści.
lignina
– jeden z podstawowych składników drewna (obok celulozy i hemiceluloz). Usieciowany polimer, którego monomerami są związki organiczne będące pochodnymi alkoholi fenolowych. Jest substancją lepiszczową nadającą drewnu sztywność i wytrzymałość na ściskanie.
Uwaga: przemysłowe usuwanie ligniny (delignifikacją), poprzez dodatek silnie alkalicznych związków sodu (ługu warzelnego), prowadzi do zmiękczenia substancji drzewnej, co jest procesem niezbędnym podczas produkcji papieru.
Krótko: twarda substancja połączona z celulozą, usztywniająca ścianę niektórych komórek lądowych roślin naczyniowych.
Synonimy:
drzewnik
merystem
– tkanka roślinna, która pozostaje w stanie zarodkowym przez cały okres życia rośliny, zapewniając jej możliwość nieograniczonego wzrostu. Komórki merystematyczne mają relatywnie duże jądro komórkowe, cienką ścianę komórkową i ulegają szybkim podziałom.
miękisz
– zróżnicowany rodzaj tkanki budującej lub współtworzącej wszystkie organy roślinne. Jej komórki są żywe, cienkościenne o dużych wakuolach, między komórkami występują przestwory międzykomórkowe.
Synonimy:
parenchyma
merystem interkalarny
– tkanka twórcza pierwotna, powodująca przyrost łodygi na długość. Skupienia komórek merystemu interkalarnego są rozmieszczone wzdłuż łodygi u podstawy międzywęźli i chronione przez pochewki liściowe. Komórki merystemu interkalarnego pochodzą od stożka wzrostu pędu.
Merystemy interkalarne tworzą się zazwyczaj u roślin, które bardzo szybko na szczycie łodygi wytwarzają kwiaty lub kwiatostany (rośliny jednoliścienne, goździkowate).
miękisz wodonośny
miękisz wodonośny – tkanka wyspecjalizowana w gromadzeniu i przechowywaniu wody, zbudowana z cienkościennych komórek zawierających duże wakuole. W soku wakuoli zawarte są substancje śluzowe i pektyny, które pęcznieją i zatrzymują dużą ilość wody (jednocześnie zmniejszają szybkość jej oddawania). Ten rodzaj miękiszu występuje najczęściej u sukulentów w łodygach (np. kaktusy i niektóre wilczomlecze) lub w liściach (np. aloes, agawa, grubosz).
naczynie
naczynie – dwa znaczenia:
u roślin ciągła rurka przewodząca wodę występująca u większości okrytozalążkowych (ciąg członów naczyń).
u zwierząt rurkowaty element, przez który przepływa krew, limfa lub hemolimfa.
organ
wyodrębniona morfologicznie część organizmu spełniająca określone funkcje. Zwykle jest zbudowany z wielu różnych typów tkanek. Przykłady: liść, łodyga, korzeń, nasiono, nerka, mięśnie, płuca, serce, mózg.
Ważne: u zwierząt nazywany jest częściej narządem.
Synonimy:
narząd
parenchyma
- (bot.) tkanka miękiszowa (miękisz),
- (zool.) rodzaj pierwotnej tkanki łącznej, która jest zespołem luźno połączonych komórek różnego pochodzenia i o rozmaitych funkcjach. Wypełnia wnętrze ciała części zwierząt bezjamowych – parenchymowców.
Uwaga: w nowszych opracowaniach akademickich parenchyny nie nazywa się tkanką łączną, ponieważ zawiera także komórki nabłonkowe, a nawet komórki zmysłowe.
peryderma
zewnętrzna warstwa ochronna okrywająca łodygi i korzenie roślin wykazujących wtórny przyrost na grubość. Korkowicę tworzą: korek, fellogen i felloderma – tkanka miękiszowa wytworzona przez fellogen.
Synonimy:
korkowica
pasemko Caspary’ego
nieprzepuszczalny dla wody woskowy pierścień w komórkach endodermy roślin naczyniowych. Blokuje pasywny przepływ wody do walca osiowego drogą apoplastyczną.
plazmodesma
połączenie międzykomórkowe występujące w komórkach roślinnych. Ma postać pasemka cytozolu z kanalikiem siateczki śródplazmatycznej, przenikającego przez delikatny por (kanał) w ścianie komórkowej. Każda plazmodesma jest otoczona błoną, która stanowi przedłużenie błony komórkowej. Plazmodesmy łączą ze sobą protoplasty sąsiednich komórek. Dzięki nim komórki w łatwy sposób mogą wymieniać pomiędzy sobą różne substancje.
por szparki
mikroskopijny, szczelinowaty otwór otoczony przez dwie komórki szparkowe w epidermie liści i łodyg, który umożliwia wymianę gazową między środowiskiem, a wnętrzem rośliny.
płytka sitowa
końcowa, perforowana ściana członu rurki sitowej, która ułatwia przepływ soku floemowego w łyku okrytozalążkowych.
przetchlinka
. (bot.) mały, nieco wyniesiony obszar w perydermie pnia lub korzenia, który pozwala na wymianę gazową między żywymi komórkami a środowiskiem zewnętrznym.
- (zool.) otwór, niekiedy aktywnie zamykany, prowadzący do układu oddechowego lądowych stawonogów oddychających tchawkami lub płucami.
Ogólnie: otwór w nieprzepuszczalnej powłoce organizmów lądowych, umożliwiający wymianę gazową.
ryzoderma
pierwotna tkanka okrywająca korzenie występująca w młodych partiach korzeni. Tworzona jest przez pojedynczą warstwę żywych, cienkościennych komórek, które ściśle do siebie przylegają. Część komórek ryzodermy wytwarza włośniki.
Główne funkcje:
podbieranie wody i soli mineralnych z gleby,
ochrona tkanek wewnętrznych,
w niewielkim stopniu wymiana gazowa i wydzielanie.
sklereidy
krótkie nieregularne komórki sklerenchymy w łupinkach orzecha i w osłonkach nasion. Sklereidy są także rozrzucone w miękiszu niektórych roślin.
system tkanek podstawowych
tkanki roślinne, które nie są ani tkanką dermalną, ani waskularną, spełniające wiele funkcji, takich jak magazynowanie, fotosynteza i wzmacnianie. Ogólnie są to tkanki miękiszowe i wzmacniające.
sklerenchyma
rodzaj tkanki wzmacniającej zbudowanej z martwych komórek o silnie zgrubiałych i zdrewniałych ścianach. Występuje pod postacią włókien sklerenchymatycznych lub komórek sklerenchymatycznych (sklereidów).
Synonimy:
twardzica
system tkanki okrywającej
zewnętrzna ochronna warstwa roślin.
szparkowy aparat
wytwór skórki nadziemnych części roślin telomowych, służący do kontrolowanej wymiany gazowej i transpiracji. U roślin naczyniowych zbudowany z dwóch komórek szparkowych otaczających por szparki. Często występują także komórki dodatkowe, tzw. przyszparkowe.
– szparka– mikroskopijny por otoczony przez dwie komórki szparkowe w epidermie liści i łodyg, który umożliwia wymianę gazową między środowiskiem a wnętrzem rośliny.
Synonimy:
szparka
tkanka
zintegrowany zespół komórek (u zwierząt wraz z istotą międzykomórkową) o podobnej budowie i wspólnym pochodzeniu, spełniających określoną funkcję. Tkanki są elementami składowymi narządów (organów) i ich układów. Dział biologii zajmujący się tkankami to histologia.
(gr. histos– utkanie, wypełnienie przestrzeni, tkanka)
tkanka waskularna
dojrzała, niejednorodna tkanka przewodząca zawierająca zwykle elementy drewna i elementy łyka (tworzące waskularne pasma zwane wiązkami przewodzącymi). Nigdy nie występuje na powierzchni rośliny.
Uwaga: czasem niezbyt ściśle nazywana jest tkanką naczyniową. Lepiej nie używać tego pojęcia.
tkanka jednorodna
tkanka roślinna, stała składająca się z komórek o podobnej budowie (jednego typu). Przykład miękisze.
tkanka złożona
tkanka roślinna, stała składająca się z komórek o różnej budowie (grupa komórek różnych typów powiązanych ze sobą funkcjonalnie).
Przykłady: drewno, łyko, korkowica.
włókno roślinne
rodzaj silnie wydłużonej, grubościennej (zlignifikowanych), martwej komórki, która pełni funkcje wzmacniające. W roślinie włókna ułożone są w pasma, które wspomagają mechanicznie drewno (włókna drzewne), łyko (włókna łykowe) lub całe organy wegetatywne (włókna sklerenchymatyczne).
wzrost ograniczony
– typ wzrostu charakterystyczny dla większości zwierząt i niektórych organów roślinnych (kwiatów, owoców i większości liści), które przestają rosnąć, gdy osiągną określoną wielkość.
wzrost nieograniczony
rodzaj wzrostu charakterystyczny dla roślin, w którym wzrost organizmu trwa przez całą ontogenezę.
