HC week 9 Flashcards
1
Q
Wat zijn complicaties van een orgaantransplantatie?
A
- Nabloeding
- Andere chirurgische complicatie
- Infecties
- Afstotingsreactie
2
Q
Welke factoren hebben invloed op de immunogeniciteit van een orgaan?
A
- variatie in MHC-expressieniveau
- variatie in aantal APC’s, met name DC’s
3
Q
Wat is een directe T-cel alloreactie?
A
directe herkenning van vreemd, intact donor MHC door TCR van ontvanger
4
Q
Wat is een indirecte T-cel alloreactie?
A
herkenning door TCR van ontvanger van vreemde donor MHC peptiden (of andere allo-peptiden), gepresenteerd door eigen MHC
5
Q
Welke 3 typen afstotingsreacties onderscheiden we?
A
1: hyperacuut, humoraal
2: acuut, cellulair en/of humoraal
3: chronisch
6
Q
Waardoor ontstaan hyperacute afstotingsreacties?
A
door gepreformeerde allo-antistoffen tegen donor MHC en AB0 bloedgroep
7
Q
Hoe komen we aan de allo-antistoffen tegen HLA-moleculen bij een hyperacute afstotingsreactie?
A
- eerdere transplantatie
- zwangerschap
- bloedtransfusie
8
Q
Waardoor ontstaan acute afstotingsreacties?
A
door inductie adaptieve allo-immuunrespons tegen donor MHC
9
Q
Waardoor ontstaan chronische afstotingsreacties?
A
door zowel allo-immuunresponsen als niet-immunologische oorzaken
10
Q
Noem een aantal niet-immunologische oorzaken van chronische afstotingsreacties
A
- hypertensie
- hyperlipidemie
- geneesmiddelentoxiciteit
- virale infecties
- late effecten van ischemie-/reperfusieschade
- terugkeer van oorspronkelijke ziekte
11
Q
Noem drie histologisch zichtbare veranderingen bij vaatschade bij een chronische afstotingsreactie
A
- proliferatie van myofibroblasten
- hypertrofie tunica intima
- neo-intima
12
Q
Noem 4 factoren die een effect hebben op de kwaliteit van het gedoneerde orgaan
A
- ziekte of trauma waaraan donor is overleden
- duur hersendood
- mate ischemie-/reperfusieschade
- operatieprocedure
13
Q
Wat zijn donor-derived infecties?
A
infecties van de recipient door micro-organismen die meetransplanteren met het orgaan
14
Q
Welk type infecties heb je in de eerste maand na transplantatie?
A
- donor derived
- nosocomiaal
- recipient derived
15
Q
Welk type infecties heb je tussen 1 en 12 maanden na transplantatie?
A
- reactivatie latente infectie
- opportunistische infectie
16
Q
Welk type infecties heb je vanaf 12 maanden na transplantatie?
A
- community acquired
- late intracellulaire infecties
- kanker (huid, PTLD)
17
Q
Wat zijn de kenmerken van CMV-syndroom?
A
- koorts
- spierpijn
- gewrichtspijn
- beenmergsuppressie
18
Q
Wat zijn de kenmerken van CMV-ziekte?
A
- hepatitis
- colitis
- retinitis
- pneumonitis
19
Q
Waarop duidt CMV D+/R+?
A
cave reactivatie
20
Q
Waarop duidt CMV D+/R-?
A
cave primo infectie CMV -> profylaxeWa
21
Q
Waarop duidt CMV D-/R+?
A
cave reactivatie
22
Q
Hoe kan je CMV ziekte voorkomen?
A
- profylaxe: valganciclovir per os 1x 450 mg dagelijks
- pre-emptieve therapie: regelmatig CMV-DNA meten en indien hoger dan bepaalde waarde: start therapie met valganciclovir 2x 900 mg per os en verminderen immuunsuppressie
23
Q
Hoe kan je CMV ziekte behandelen?
A
- Verminderen immuunsuppressie
- Ganciclovir iv of valganciclovir 2x 900 mg per os
24
Q
Wat toont serologie bij een primo infectie VZV?
A
- IgM positief
- IgG positief
25
Wat toont serologie bij een reactivatie VZV?
- IgM negatief
- IgG positief
26
Wat is de behandeling van VZV?
- aciclovir
- valaciclovir
27
Hoe presenteert een rejectie van een niertransplantatie zich meestal?
Meestal: heel weinig tot geen klachten
Rejectie is ontsteking, dus ip zijn de ontstekingsverschijnselen (tumor, dolor, rubor, calor, functio laesa) aanwezig, maar mede door de goede immuunsuppressie meestal alleen:
* Functio laesa = verminderde nierfunctie = lagere GFR
* Soms koorts, soms pijn, soms zwelling
* Oedeem en hypertensie
28
Wat zijn de karakteristieke afwijkingen in nierbiopt bij een T-cel gemedieerde rejectie (TCMR)?
- interstitieel infiltraat
- tubulitis
- vasculitis / arteritis
29
Wat zijn de karakteristieke afwijkingen in nierbiopt bij een antistof gemedieerde rejectie (ABMR)?
- glomerulitis
- peritubulaire capillaritis
- vasculitis / arteritis
- complement 4d depositie
30
Beschrijf de rejectiebehandeling van een niertransplantatie
Eerstelijnsbehandeling; hoge dosis corticosteroïden
* 3 dagen methylprednisolon (solumedrol) 500-1000 mg/dag
Tweedelijnsbehandeling; anti-T cel therapie
* Polyklonaal antilichaam anti thymocyten globuline (ATG)
* Monoklonaal antilichaam (alemtuzumab)
Behandeling bij ABMR is niet duidelijk
* Bij aantoonbare antistoffen; plasmawisseling + IVIG
* Aanvullende therapie?
31
Door welke factoren wordt immunologische reactiviteit na niertransplantatie bepaald (de belangrijkste)?
* Antigeniciteit van orgaan
o HLA matching
o Ischemische reperfusieschade (want dan opregulatie van antigenen)
o Donor behandeling (minder afstoting bij donor behandeling)
Bijvoorbeeld de donor prednison geven
o Etc.
* Activiteit van alloreactieve effector T cellen
o Immuunsuppressiva
o Leeftijd ontvanger
o Bijspelende infecties (o.a. CMV)
o Etc.
32
Welke cellen uit allogene transplantaat veroorzaakt GVHD?
* T-lymfocyten, vooral CD4+ Th-cellen
* Ook NK-cellen, Tc-cellen en APC’s
33
Wanneer kan GVHD ontstaan?
1. Transplantaat bevat immunocompetente T-cellen
2. Donor en ontvanger zijn HLA-incompatibel (allogene HSC-transplantatie)
3. Ontvanger is immunodeficiënt (b.v. door ziekte, cytostatica, bestraling)
34
Wat is alloreactiviteit?
herkennen van vreemd MHC en de reactie hierop
35
In welke situaties kan GVHD optreden?
- allo-HSCT
- orgaantransplantatie (vooral van dunne darm)
- bloedtransfusie (bij pasgeborene, immuundeficiëntie pt., pt. die worden behandeld met hoge doses cytostatica)
36
Wat is een H-Y antigeen?
antigeen dat wel aanwezig is bij man, maar niet bij vrouw.
Als je transplantatie van vrouw aan man geeft, kunnen reacties ontstaan specifiek tegen antigenen die tot expressie worden gebracht op dat Y-chromosoom
37
Beschrijf de pathogenese van acute-GVHD
1: weefselschade door de conditionering (dus door de voorafgaande behandeling)
* Hierdoor komen allerlei pro-inflammatoire producten en microbiële producten vrij, en die producten leiden uiteindelijk tot activatie van APC ↓
2: activatie van antigen presenterende cellen (APCs) van de patiënt
* APCs migreren naar lymfoïde weefsel.
3: presentatie van antigenen door APCs aan donor T-lymfocyten
* Die presenteren daar of hun vreemde MHC-molecuul, of in de HLA-gematchte setting non-HLA antigenen.
4: activatie van donor T-lymfocyten met als gevolg cytokineproductie
* En expansie van T-cellen
5: toename van weefselschade door o.a. cytotoxische T-cellen, NK-cellen en inflammatoire cytokines.
38
Wat is de belangrijkste risicofactor voor acute GVHD?
mate van HLA match
39
Wat zijn de targetorganen bij acute GVHD?
* Target organen: alle, maar in het bijzonder
o Huid: schilfering tot blaarvorming en volledige afstoting
o Darm: verdwijnen darmepitheel
o Lever: geelzucht
40
Wat is de eerstelijnsbehandeling van acute GVHD graad I?
topicale steroïden
41
Wat is de eerstelijnsbehandeling van acute GVHD graad II-IV?
- hoge dosis systemische steroïden (1-2 mg/kg per dag); intraveneus
42
Wat is de tweedelijnsbehandeling van acute GVHD?
tweedelijns immuunsuppressieve middelen
43
Wanneer is iets steroid-refractory (SR) GVHD?
o Progressive symptoms na 3 dagen therapie
o Lack of improvement after 1 to 2 weeks of therapy
44
Hoe kan GVHD na allo-HSC-transplantatie worden voorkomen?
1. Depletie T-cellen uit transplantaat voorafgaand aan de transplantatie
2. Behandeling patiënt met immuunsuppressieve geneesmiddelen (ciclosporine, methotrexaat, tacrolimus, mycofenolaat mofetil, antithymocyten globuline (ATG), sirolimus)
45
Wat is de eerstelijnsbehandeling van chronische GVHD?
- milde cGVHD: topicale corticosteroïden
- moderate/ernstige cGVHD: systemische therapie met corticosteroïden alleen of in combinatie
- toegevoegde ondersteuning afh. van betrokken orgaan
- multidisciplinair
46
Wat is de tweedelijnsbehandeling van chronische GVHD?
- meerdere middelen
- geen standaard
- steroid sparing effect
47
Wat zijn nadelen van T-cel depletie ter preventie van GVHD?
* Verminderd kans op ‘aanslaan’ van allogene HSC-transplantaat
* Bij hematologische maligniteiten: verhoogt de kans op het optreden van een recidief
48
Vertel wat over post-transplantatie cyclofosfamide
* Hoge dosis cyclofosfamide na allo-SCT
o Selectieve depletie van alloreactieve T-cellen verantwoordelijk voor GVHD en rejectie
o Spaart de niet-alloreactieve T-cellen verantwoordelijk voor immuunherstel en bescherming tegen infecties
* Behoud van graft-vs-tumor effect
* NB geen effect op de stamcellen (resistent!)
hebben hoge concentratie van het enzym aldehyde dehydrogenase waarmee cyclosfosfamide geïnactiveerd wordt.
49
Wat zijn de indicaties voor glucocorticoïden?
- bijna alle AIZ
- allergische reacties
- transplantatie
50
Wat zijn bijwerkingen van glucocorticoïden?
- Cushing habitus
- osteoporose
- infectie
- diabetes mellitus
- mentale dysfunctie, waaronder psychose
- aseptische botnecrose
- huidbloedingen
50
Wat is de werking van purine synthese inhibitors?
* Purine antagonist
* Interfereert met synthese van nucleïnezuren
* Blokkeert synthese van adenosine en guanosine
* Cytostatisch
* Werking op prolifererende cellen
50
Wat zijn de bijwerkingen van purine synthese inhibitors?
- beenmergtoxiciteit (granulocytopenie, trombocytopenie)
- anemie
- hepatotoxiciteit
51
Wat zijn de indicaties voor purine synthese inhibitors?
* Veel AIZ
* Meestal gebruikt als steroïidsparende drug
* Previously “anti-rejection therapy”
52
Wat is de werking van mycofenolaat?
* Remt inosinemonofosfaatdehydrogenase
* Remt de-novo synthese van purines
* Remt selectief proliferatie van lymfocyten
53
Wat zijn indicaties voor mycofenolaat?
* Transplantaatafstoting
* SLE
* Uveïtis
54
Wat zijn bijwerkingen van mycofenolaat?
* Diarree
* Leukopenie
* Infecties
55
Wat is de werking van alkylerende middelen?
* Covalente alkylering van andere moleculen
* Cross-linking van DNA-ketens
* Remt deling van DNA-ketens tijdens proliferatie
* Cytotoxiciteit
56
Wat zijn de indicaties van alkylerende middelen?
* Alleen orgaan en levensbedreigende aandoeningen/condities
* Vasculitis (bv. polyangiitis met granulomatosus)
* SLE (nier en hersenontwikkeling)
57
Wat zijn de bijwerkingen van alkylerende middelen?
* Infertiel
* Infecties
* Hemorrhagische cystitis
* Secundaire maligniteiten (10%)
o Lymfomen
o Blaaskanker o.a.
58
Wat is de werking van methotrexaat?
* Structurele analoog van folic acid (foliumzuur)
* Blokkeert folic dependent routes essentieel voor DNA synthese
59
Wat zijn indicaties voor methotrexaat?
* Chemotherapie
* Reumatoïde artritis
* Granulomateuze ontsteking
60
Wat zijn bijwerkingen van methotrexaat?
* Beenmergtoxiciteit (leukopenia, anemie)
* Levertoxisch (fibrose, cirrose)
* Ernstige longafwijkingen
* Teratogeen
61
Wat zijn voorbeelden van calcineurine blokkerende middelen?
cyclosporine
tacrolimus
62
Wat is de werking van calcineurine blokkerende middelen?
* Bindt cytoplasmatische eiwitten (cyclosporine – cyclophiline)
* Remt calcineurine
* Remt transcriptie van met name IL-2 en diverse andere interleukines
63
Wat zijn indicaties voor calcineurine blokkerende middelen?
transplantatie
64
Wat zijn bijwerkingen van calcineurine blokkerende middelen?
* Infecties
o Langdurig EBV
* Renale insufficiëntie
* Hypertensie
* Neurologisch, tremor
* Maligniteit
o Soms EBV-lymfomen
65
Wat zijn op dit moment indicaties voor JAK inhibitors?
- reumatoïde artritis
- psoriasis
66
Wat zijn bijwerkingen van hydroxychloroquine?
- zeldzame cardiomyopathie
- myopathie
- vermindering van de visie
67
Waaruit bestaat screening voor HCQ toxiciteit?
- baseline en jaarlijks oogonderzoek
- vaker oogonderzoek indien:
>6,5 mg/kg/dag
>6 jaar behandeld
nierziekte
> 65 jaar oud
68
Wat is het effect van cholchicine?
remt chemotaxis, adhesie en mobilisatie van neutrofielen
69
Welke middelen remmen IL-1?
anakinra
canakinumab
70
Welke middelen remmen TNF-alpha?
- infliximab
- adalimumab
- etanercept
- certolizumab
- golimumab
71
Welk middel remt IL-17?
secukinumab
72
Welk middel remt BlyS?
belimumab
73
Welk middel remt CD20?
rituximab
74
Welk middel remt IgE?
omalizumab
75
Welk middel remt CD38?
daratumumab
76
Welk middel remt CD80/86?
abatacept
77
Welk middel remt CD28/CD80-86 interactie?
ipilimumab
78
Welk middel remt P40 (IL-12/23)?
ustekinumab
79
Wat is de werking van IL-1beta?
* Endotheelcellen:
o Induceert de release van IL-6
Leidt tot de productie en release van acute fase-eiwitten van de lever
* Hersenen (hypothalamus)
o Induceert koorts en pijn sensitisatie
* Bot
o Induceert botresorptie en kraakbeenafbraak
o Induceert productie en verhoogde activatie van immuuncellen
Leidt tot de release van inflammatoire moleculen
80
Hoe herken je auto-inflammatoire aandoeningen?
* Gekarakteriseerd door inflammatie
o Koorts
o Rash
o Gewrichtsklachten (arthralgie of arthritis)
o Verhoogde ontstekingsparameters
ESR/BSE
CRP; belangrijke biomarker, (maar niet als IL-6 inhibitie gebruikt wordt)
MAAR: zonder infectie!!!
81
Wat zijn bijwerkingen en opmerkelijke dingen bij behandeling met anti-IL6R?
- infecties: tbc; seems low; hepatitis B
- hartziekte: dyslipidemie
- GI-perforatie
- leverziekte
- CP450 is diminished by IL-6
- zwangerschap: mogelijk teratogeen
- geen CRP als biomarker
82
Hoe werkt omalizumab?
omalizumab bindt aan circulerend IgE onafhankelijk van de specificiteit en vormt kleine, biologisch inerte Omalizumab-IgE complexen, die complement niet activeren
83
Hoe werkt abatacept?
het moduleert selectief co-stimulatie via de CD80/86 - CD28 pathway
84
Welke infecties zijn gerelateerd aan complementstoornissen?
infecties met gekapselde bacteriën:
- S. pneumoniae
- H. influenzae
- S. aureus
- N. meningitidis
85
Welk type infecties komen vaak voor bij stoornissen van neutrofiele granulocyten?
infecties met bacteriën/gisten/schimmels
86
Wat is een ecthyma gangrenosum?
hematogeen verspreide bacteriën die huidabcessen veroorzaken
