Geðlyf 1

Question 1

CYP450 ensím hvati vs hemill

Answer 1

Hvati (inducer/induction):
* Eykur niðurbrot lyfs smáms saman, tekur viku eða meira að ná hámarki. Lyf A dregur úr verkun lyfs B.

Hemill (inhibition):
* Hamlar umbrot lyfs. Gerist á klukkustundum og milliverkun komin fram á fyrsta sólarhringnum og gengur jafnframt fyrr til baka.
* Lyf A eykur verkun lyfs B.

Question 2

3 kjarnaeinkenni þunglyndis

Answer 2

1. Lækkað geðslag
2. Gleiðileysi
3. Orkuleysi

(Önnur einkenni: Sektarkennd, vonleysi, svartsýni, eirðarleysi, einbeitingarskortur, einangrun, svefnröskun, matarlyst minni, minni umhirða. Tilfinningaleg flatneskja, Reiði.)

Question 3

Algengi þunglyndis og kvíða

Answer 3

Þunglundi = 1 af hverjum 5 hafa verið með þunglydni

Kvíði = 30% með kvíða í almennu þýði

Question 4

Hvort eru konur eða karlar líklegri til að greinast með kvíða?

Answer 4

Konur

Question 5

Dæmi um SSRI lyf (5)
Selective seratonin reuptake inhibitor

Answer 5

1. Fluoxetine (20-60mg)
2. Sertraline (50-200mg)
3. Paroxetine (10-60mg)
4. Citalopram (10-40mg)
5. Escitalopram (5-20mg)

Question 6

Hvað tekur það SSRI lyf að jafnaði langan tíma að virka á kvíða? en þunglyndi?

Answer 6

Þunglyndi = 2-3 vikur

Kvíða = 6-8 vikur

*Oft stærri skammtar fyrir kvíða
*Meðferð að lágmarki í 3-6 mánuði

Question 7

Hvenær er hætta á seratonin syndrome?

Hver eru einkenni seratonin syndrome? (6)

Answer 7

• Hætta er á seratonin syndrome þegar gefin eru þunglyndislyf samtímis MAO-B hemlum. (*sérstaklega þríh.laga og selegiline *aldrei má gefa MAO-B + pethidin!!)

Einkenni:
Mild tilfelli: skjálfti og niðurgangur
Alvarleg tilfelli: mikill stirðleika, vöðvakippir, hyperreflexia og hár hiti

Question 8

Má taka fluoxetin með barn á brjósti?

Answer 8

Nei - um 10% af fluoxetin berst í brjóstamjólkina og barnið gæti upplifað kveisu, niðurgang ofl.

Mætti ráðleggja sertralin eða paroxin frekar ef móðir er með barn á brjósti. (Styttri helm.tími og minna magn berst í brjóstamjólkina)

Question 9

Dæmi um SNRI lyf (2)
Serótónín noradrenalín reuptake inhibitor

Answer 9

1. Venlafaxin(Efexor)
2. Duloxetin (Cymbalta)

*ábendingar: þunglyndi, kvíði, krónískur verkjavandi

Question 10

Venlafaxine - hver er byrjunarskammtur og hvenær hefur það NA virkni og hvenær serótónín virkni?

Answer 10

• Byrjunarskammtur = 75mg (37,5 í panik) (má svo hækka upp í 375mg (þunglyndi) eða í 225mg (kvíðaraskanir) )

NA virkni = Hár skammtur
Serótónín virkni = lágur skammtur

Question 11

Dulocetine - hver er byrjunarskammtur og hvenær er neiri NA virkni?

Answer 11

-Byrjunarskammtur = 30 - 90mg (hægt að fara upp í 120mg)

-Því hærri skammtur því meiri noradrenalín virkni

Question 12

Hverju þarf ma. að fylgjast vel með hjá sjúklingum á Venlafaxín?

Answer 12

Fylgjast vel með blóðþrýsting og mæla hann í upphafi meðferðar, við skammtabreytingu og amk. á 6 mánaða fresti.

Question 13

Hvernig á að stöðva notkun SNRI? (2)

Answer 13

• Trappa þau út í þrepum og forðast að stöðva þau skyndilega (hætta á alarlegur fráhvarfseinkennum)

-Tekur amk. 1-2 vikur en oft klínískt mikið lengur

Question 14

Hvaða áhrif hafa reykignar á Duloxetine? (2)

Answer 14

1. Minnka aðgengi duloxetine vegna áhrfia DYP1A2.
2. Reykingamenn hafa næstum 50% lægri þéttni duloxetine í plasma samanborið við þá sem reykja ekki

Question 15

Dæmi um Tricyclic antidepressants (TCA) (3)

Answer 15

1. Amitriptyline (Amilín)
2. Nortriptyline (Noritren)
3. Clomipramine (Anafranil)

Question 16

Hvaða frábendingar eru frá notkun TCA ?

Answer 16

1. Fj. saga um lengingu á QT bili
2. Fj. saga um hjarta skyndidauða
3. Ofnæmisviðbragð
4. Nýlegt hjartadrep eða greinrof

*ekki mælt með að nota samhliða SSRI eða lyfjum sem valda lengdu QT eða hægtakti

Question 17

Hvernig á að trappa niður TCA?

Answer 17

• Trappa niður í 2-4 vikur

(Skyndileg stöðvun getur valdið svima, þreytu, höfuðverk, ógleði ofl. einkennum)

Question 18

Hvaða áhrif hefur staða albúmíns á TCA?

Answer 18

• TCA er með >90% próteinbindingu í plasma, ef fólk er með lágt albúmín þá hefur lyfið minna prótein til að bindast = minnir styrkur af lyfinu í blóði.

Question 19

Hvort hefur míron meiri slævandi áhrif í lágum skammt eða háum skammt?

Answer 19

Hefur meiri slævandi/svefn áhrif í lágum skammt - Því lægri því meiri svefnvirkni

Því hærri sem skammturinn er því meiri noradrenalín virkni

Question 20

Hvaða lyf er fyrsti kosturinn við bipolar?

Answer 20

Lithium

Question 21

Hvaða tvö lyf eru verndandi gegn sjálfsvígum?

Answer 21

Lithum og cloazapin

Question 22

Hvaða blóðgildi vill maður hafa á lithium í viðhaldsmeðferð og í maníu?
Hver eru eitrunarmörkin?

Answer 22

Viðhaldsmeðferð = 0,6 - 0,8 mmól/L

Manía = 0,8 - 1,0 mmól/L

Eitrunarmörk = í kringum 1,2 mmól/L

*mæla á 3mán fresti 1 árið, svo á 6 mán fresti.
*Mæla 12 klst eftir síðasta skammt

Question 23

Hvaða lyf milliverka við lithium? (4)

Answer 23

1. ACE
2. ARB
3. Thíasíð (og fl. þvagræsilyf)
4. NSAID.

*Niðurgangur getur einnig aukið blóðþéttni

Question 24

Lithium aukaverkanir (11)

Answer 24

1. Aukin þvagútskilnaður => Hefur áhrif á vasopresin í nýrum
2. Þorsti
3. Flökurleiki
4. Niðurgangur/linar hægðir
5. Skjálfti – handskjálfti
6. Bjúgur
7. Hárlos
8. Bólur
9. Þyngdaraukning (algeng 80%)
10. Áhrif á vitræna getu
11. Málmbragð

Question 25

Einkenni lithumeitrunar
Í byrjun (5) og síðar ( 5)

Answer 25

Fyrstu einkenni: handskjálfti, ógleði, uppköst, niðurgangur, aukin þvaglát

Síðar: rugl, óstöðuleiki, ósamhægðar hreyfingar, krampar, hjartsláttarórega

*Meðferðin er að stöðva lithium gjöf og gefa mikinn vökva IV í fríu flæði, ef það skilar ekki árangri þarf dialisu.

Question 26

Má nota lithium á meðgöngu og brjóstagjöf?

Answer 26

Já er tiltölulega öruggt á meðgöngu og í brjóstagjöf en samt mælt með því að plana þungun svo hægt sé að stýra blóðþéttni