Farma IV wapń cukrzyca Flashcards
Chlorowodorek sewelameru
substancja sekwestrująca wiążąca fosforany w PP
nie zawiera Ca (prototyp)
wywoływał kwasicę metaboliczną i hiperkaliemię
zapobieganie hiperfosfatemii przy nadczynności przytarczyc
Dulaglutyd
analog GLP-1 o fizjologicznych właściwościach inkretynowych (wzrost poposiłkowego wydzielania insuliny), oporny na rozkład przez DPPIV
działanie wspomagające w leczeniu cukrzycy
1x/tydz
2 łańcuchy analogów GLP-1, połączonych S-S
+ łącznik peptydowy - zmodyfikowane Fc IgG4
=> cząsteczka jest większa, powoli się wchłania, powoli jest wydalana przez nerki (T1/2 mierzony w dniach)
=> dzięki Fc cząsteczka jest mniej immunogenna
Kanaglifozyna
flozyna - inhibitor SGLT2 w cewce proksymalnej nefronu, hamujące absorpcję zwrotną sodu i glukozy
wywołuje glikozurię i powoduje zmiejszenie zapotrzebowania na insulinę
DN: UTI
Węglan wapnia
Najczęściej stosowany preparat Ca ze względu na koszt i właść alkalizujące
Preparaty wapnia stosujemy w niedoczynności przytarczyc, osteoporozie, niedoborach (złe wchłanianie, dożywianie itd.)
Suplementacja w okresie postmenopauzalnym ma niewielki wpływ ochronny
Należy podawać preparat Ca + wit D
Amylina
endogenny hormon (37aa) produkowany w komórkach B wysp trzustkowych Langerhansa, wydzielany razem z insuliną, działa z nią synergistycznie
analog: pramlintyd - kontrola glikemii poposiłkowej
Glukonian wapnia
Najczęściej stosowany dożylny preparat Ca (i.v.)
Preparaty wapnia stosujemy w niedoczynności przytarczyc, osteoporozie, niedoborach (złe wchłanianie, dożywianie itd.)
Albiglutyd
analog GLP-1 o fizjologicznych właściwościach inkretynowych (wzrost poposiłkowego wydzielania insuliny), oporny na rozkład przez DPPIV
działanie wspomagające w leczeniu cukrzycy
1x/tydz
Fosfatoniny
FGF-23
Rozyglitazon
Tiazolidynodiony (glitazony) - leki uważliwiające na działanie insuliny
musi być zachowane przynajmniej resztkowe wydzielanie insuliny - tylko II
obniżają insulinooporność
agonista PPARy (peroxysome proliferator activated receptor y) - jądrowy receptor hormonalny
zminejszaja [TG] i [WKT]
DN: obrzęki
sercowo-naczyniowe, zwiększone ryzyko udaru mózgu i zawału serca - wycofany w Europie z obrotu
nie wywołuje hipoglikemii
SLC30A8
GEN kodujący transporter Zn w błonie kom B wysp trzustkowych Langerhansa (Zn jest niezbędny do tworzenia kryształków insuliny w kom B)
1) Ig p/SLC30A8 pojawiają się wcześnie w cukrzycy 1
2) polimorfizmy w tym genie modyfikują ryzyko cukrzycy 2
suplementujmy jony cynku?
Insulina
Biologiczny czas półtrwania T1/2=40min
Rozkładana przez insulinazę w wątrobie i nerkach
Na cukrzycę:
1 - insulinoterapia jest podstawą leczenia cukrzycy typu 1
2 - w późniejszych okresach
Stosuje się insuliny ludzkie i ich analogi
Efekty metaboliczne - działanie anaboliczne:
- w mm: wychwyt aa, synteza białek, synteza i magazynowanie glikogenu (niedużo)
- w mm szkieletowych: wzrost fosforylacji oksydatywnej
- w tk tłuszczowej: zwiększenie ekspresji lipazy lipoproteinowej, zahamowanie lipaz wewnątrzkomórkowych -> wychwyt WKT przez adipocyty, tam synteza TG
reasumując, mamy zahamowanie rozpadu triglicerydów w adipocytach i stymulację ich syntezy przez zwiększenie ilości WKT we krwi, a więc = nagromadzenie tłuszczów
- w wątrobie: uwięzienie glukozy w wątrobie poprzez jej fosforylację - aktywacja heksokinazy, zmniejszenie aktywności glukozo-6-fosfatazy
- synteza glikogenu - aktywacja fosfofruktokinazy i syntazy glikogenu
- aktywacja pompy sodowo-potasowej - potas ucieka z przestrzeni naczyniowej do komórek
STĄD preparat KIG - K insulina glukoza
Selektywne modulatory receptorów estrogenowych
agonistyczne na rec estrogenowe w niekt tkankach np. w kostnej, a nie pobudzają innych np. w sutku
bezpieczniejsze
bad klin
np. raloksyfen
Kwas pamidronowy
Bisfosfonian - hamuje funkcje osteoklastów
100x silniejszy od etydronianu
ch. Pageta (ARPT)
neo (PZ)
(i.v.) (PZ) niweluje to ryzyko powikłań ze strony PP
Sybutramina
Leki p/ptyłości
2. Sybutramina
budowa a’la amfa
mechanizm: zahamowanie wychwytu 5-HT i NA
wycofana bo zwiększała częstość epizodów sercowo-naczyniowych i udarów mózgu
Glitazary
Tezaglitazar, muraglitazar
podwójni agoniści rec. PPARa i PPARy
rola terapeutyczna niejednoznaczna - nie zostały wprowadzone do leczenia, ale mogą się stać prekursorami nowej klasy leków
Próby kliniczne - leki mające zahamować rozwój cukrzycy 1 w okresie miesiąca miodowego (honeymoon period)
Alfa1 antytrypsyna (Aralast)
Kanakinumab
Anakinra
Rylonacept
Glimepiryd
Pochodne sulfonylomocznika - II generacja (Glimepiryd, glipizyd, glibenklamid (gliburyd), gliklazyd, glikwidon)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
leki II gen działają silniej, gdyż mają większe powinowactwo do receptora SUR1 - można stosować mniejsze dawki
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Metamfetaminal, dektroamfetamina, metylfenidat
- Leki p/ptyłości
Prekursory leków o działaniu ośrodkowym
anorektyczne
stymulują OUN
DN: uzależnienie, objawy odstawnienia, psychozy amfetaminowe, choroby serca
nie długoterminowo
nie stosowane, chyba że z otyłością oporną
Inhibitory DPPIV
GLIPTYNY - inhibitory dipeptydylopeptydazy IV, która rozkłada GLP-1
= wydłużają czas działania endogennego GLP-1
Chlorowodorek sewelameru
substancja sekwestrująca wiążąca fosforany w PP
zapobieganie hiperfosfatemii przy nadczynności przytarczyc
Insuliny z zastąpionym buforem fosforanowym przez bufor octanowy z jonami Zn
insuliny długo działające
częściowe wytrącanie się insuliny w postaci krystalicznej lub amorficznej wydłuża czas działania
Insulina wziewna
short-acting
zbliżona do insuliny naturalnej
kontrolowanie glikemii poposiłkowej
równie skuteczna jak insulina s.c., ale droższa, więc bez sensu
Takalcytol
pochodna kalcytriolu, stosowana w łuszczycy (też: kalcypotriol)
ma mniejsze właściwości hiperkalcemizujące; wykorzystanie hamowania lim T przez kalcytriol
Kalcytonina
32aa
prod: kom. C tarczycy
jedyny hormon ludzki zmniejszający [Ca2+] we krwi
kalcytonina wiąże się ze swoim rec. na osteoklastach
stymuluje cyklazę adenylową
hamuje aktywność osteoklastów
mniej Ca2+ i PO42- we krwi
nie wydaje się odgrywać kluczowej roli homeostatycznej u osób z normokalcemią - usunięcie tarczycy nie powoduje zaburzenia gospodarki wapniowej
parenteralnie
donosowo
Liragutyd
analog GLP-1 o fizjologicznych właściwościach inkretynowych (wzrost poposiłkowego wydzielania insuliny), oporny na rozkład przez DPPIV
działanie wspomagające w leczeniu cukrzycy
1x/d
Liraglutyd i liksysenatyd skutecznie obniżają masę ciała (leki p/otyłości)
Hormony tarczycy - wpływ na kości
nadczynność tarczycy - aktywowana jest przebudowa kości - działanie kościogubne
utrata masy kostnej
Alfa1 antytrypsyna (Aralast)
Próby kliniczne - leki mające zahamować rozwój cukrzycy 1 w okresie miesiąca miodowego (honeymoon period)
hamuje proteinazy
działa p/zapalnie
Kalcypotriol
pochodna kalcytriolu, stosowana w łuszczycy (też: takalcytol
ma mniejsze właściwości hiperkalcemizujące; wykorzystanie hamowania lim T przez kalcytriol
Lorkaseryna
Lek p/otyłości
5. lorkaseryna
agonista rec 5-HT2C w OUN
zwiększa ekspresję proopiomelanokortyny i wywołuje poczucie sytości
więcej neo u zwierząt, nie aż tak obniżały masę ciała
nie wprowadzono
HTZ
użycie estrogenów i gestagenów zmniejsza ryzyko złamań w obrębie kręgów i szyjki kości udowej
małe korzyści, duże skutki uboczne (neo sutka)
polecana jedynie w niekt grupach wiekowych
Asfotaza alfa
rekobinowana glikoproteina
zawiera domenę katalityczną tkankowo niespecyficznej fosfatazy alkalicznej
(s.c.) u pt bez tej fosfatazy
uszkodzenie genu -> brak fosfatazy na osteoblastach i chondrocytach -> hipofosfatazja, zaburza mineralizację kości, prowadzi do krzywicy i osteomalacji
Insulina DETEMIR
long-acting
kontrola glikemii podstawowej, dawkowanie 1x/dziennie
ma boczny mirystylowy łańcuch tłuszczowy, przyczepiony do 29LYS (łańcuch B) -> daje to możliwość wiązania leku z albuminą i jego powolnego uwalniania, co wydłuża jego T1/2
Widagliptyna
inhibitor dipeptydylopeptydazy IV, która rozkłada GLP-1
= wydłużaja czas działania endogennego GLP-1
Cholekalcyferol
witamina (hormon) D3 (powstaje w skórze ludzi i zwierząt z 7-dehydrocholesterolu)
postać aktywna: 1,25-(OH)2 cholekalcyferol = kalcytriol
25 hydroksylacja w wątrobie
1a hydroksylacj w nerkach - hydroksylaza 1alfa jest stymulowana przez PTH
zbyt dużo aktywnej formy -> nerki hydroksylują w miejscu 24 zamiast 1 do postaci nieaktywnej
suplementacja wit. D3
Standardowe preparaty wit. D zawierają cholekalcyferol lub ergokalcyferol
+ suplementujemy dietę wapniem (bo D3 działa przede wszystkim na PP)
Glipizyd
Pochodne sulfonylomocznika - II generacja (Glimepiryd, glipizyd, glibenklamid (gliburyd), gliklazyd, glikwidon)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
leki II gen działają silniej, gdyż mają większe powinowactwo do receptora SUR1 - można stosować mniejsze dawki
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Chlorpropamid
Pochodne sulfonylomocznika - I generacja (acetoheksamid, chlorpropamid, tolbutamid, tolazamid)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Leki wiążące fosforany
Węglan wapnia Chlorowodorek sewelameru Węglan sewelameru węglan lantanu substancje sekwestrujące wiążące fosforany w PP
zapobieganie hiperfosfatemii przy nadczynności przytarczyc
Rylonacept
Próby kliniczne - leki mające zahamować rozwój cukrzycy 1 w okresie miesiąca miodowego (honeymoon period)
- zahamowanie procesu zapalnego - nie doprowadzić do zniszczenia
długo działa
fuzja
zewnątrzkomórkowej domeny ludzkiego receptora dla IL-1
oraz domeny stałej ludzkiego IgG1, łączącego się z IL-1 i neutralizującego ją
Kwas ryzedronowy
Bisfosfonian - hamuje funkcje osteoklastów
100x silniejszy od etydronianu
osteoporoza (ARTI)
ch. Pageta (ARPT)
1x/tydz
Linagliptyna
inhibitor dipeptydylopeptydazy IV, która rozkłada GLP-1
= wydłużaja czas działania endogennego GLP-1
badania kliniczne
Alfakalcidol
suplementacja wit. D u pt niewydolnością nerek:
jest już hydroksylowany w pozycji 1alfa
podawany też w niedoczynności przytarczyc (prosta sprawa - bez PTH nie ma 1alfa hydroksylacji)
pochodna wit. D3
Bupropion
Lek p/otyłości
6. Bupropion
inhibitor wychwytu zwrotnego dopaminy i NA
lek przeciwdepresyjny
+ naltrekson (antag rec opioidowych)
+ zonisamid (lek p/drgawkowy) bad klin
Orlistat
lek p/otyłości o działaniu obwodowym
inhibitor lipazy
(p.o.) przez posiłkiem - przyjęte z pokarmem TG nie zostają strawione i są wydalane z kałem (zmniejsza ilość wchłanianych triglicerydów o 1/4-1/3)
jedyny lek w otyłości który może być przyjmowany bezpiecznie przez długi czas
1 rok - 3 kg
DN: luźne tłuszczowe stolce -> dieta niskotłuszczowa
rzadko niewydolność wątroby lub nerek
hipowitaminozy
bad klin: cetylistat
GKSy - wpływ na kości
hamują wchłanianie Ca w jelitach i jego reabsorpcję w nerkach
homeostaza przeciwdziałająca hipokalcemii -> uruchomienie przytarczyc
długoterminowo -> utrata masy kostnej, resorpcja kości
+ GKSy hamują dojrzewanie i aktywność osteoblastów i stymulują ich apoptozę
Inhibitory DPPIV
GLIPTYNY - inhibitory dipeptydylopeptydazy IV, która rozkłada GLP-1
= wydłużają czas działania endogennego GLP-1
Eksenatyd
analog GLP-1 o fizjologicznych właściwościach inkretynowych (wzrost poposiłkowego wydzielania insuliny), oporny na rozkład przez DPPIV
działanie wspomagające w leczeniu cukrzycy
2x/d
1x/tydz (długo działająca forma eksenatydu)
(lek p/otyłości)
Fentermina
Leki p/ptyłości
4. Fentermina
zwiększa uwalnianie NA w OUN -> efekt anorektyczny
obecnie jedynie dostępna samodzielnie
+ topiramat (lek p/drgawkowy pozwala to na zmiejszenie dawki i DN)
topiramat także zmniejsza perystaltykę jelit, co opóźnia opróżnianie żołądkowe i daje uczucie sytości
była stosowana + Fenfluramina (zwiększa dostępność 5-HT w OUN) ale DN: wady zastawkowe
fenfluramina jest wycofana
Eksendyna-4
analog GLP-1 o fizjologicznych właściwościach inkretynowych (wzrost poposiłkowego wydzielania insuliny)
działanie wspomagające w leczeniu cukrzycy
ta ze śliny jaszczurki
Kwas ibandronowy
Bisfosfonian - hamuje funkcje osteoklastów
1000x silniejszy od etydronianu
osteoporoza (ARTI)
1x/msc
Metformina
biguanid; uwrażliwia tkanki na insulinę - skuteczna jedynie przy zachowanym resztkowym wydzielaniu insuliny
aktywuje AMPK (AMP dependent kinase), co hamuje rozpad kwasów tłuszczowych, glikogenolizę i glukoneogenezę + zwiększa sygnalizację przez receptor insulinowy czyli: spadek syntezy glukozy w wątrobie + większe jej użytkowanie w tkankach obwodowych
LEK PIERWSZEGO RZUTU W II, jeśli możliwe jest jego zastosowanie
DN: PP
kwasica mleczanowa
-> nie powoduje hipoglikemii jako DN - różnica z pochodnymi sulfonylomocznika
-> brak działania anabolicznego - nie powoduje wzrotsu masy ciała, super dla cukrzyków II (większość leków doustnych ma działanie anaboliczne, ale nie metformina)
bywa podawana w celu obniżenia masy ciała (lek p/otyłości)
Kwas zoledronowy
Bisfosfonian - hamuje funkcje osteoklastów
1000x silniejszy od etydronianu
neo (PZ)
(i.v.) (PZ) niweluje to ryzyko powikłań ze strony PP
Ergokalcyferol
witamina D2 (w roślinach)
Standardowe preparaty wit. D zawierają cholekalcyferol lub ergokalcyferol
Insulina normalna (niemodyfikowana, regularna, krystaliczna)
short-acting
—-30min (max 1-3h) {————–5-8h————-]
(s.c.) bez sensu - wymaga podawania co 2h
samodzielnie: (i.v. wlew) ŚPIĄCZKA KETONOWA
także dodatkowo krystaloidy z dwuwęglanem sodu
mieszanie z insuliną izofanową (NPH) (zasadniczy schemat dawniej stosowanej terapii insulinowej)
Glinidy (meglitynidy)
Nateglinid, repaglinid
Leki insulinotropowe - łączą się z innym miejscem na receptorze SUR1 niż pochodne sulfonylomocznika
- powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
Kanakinumab
Próby kliniczne - leki mające zahamować rozwój cukrzycy 1 w okresie miesiąca miodowego (honeymoon period)
- zahamowanie procesu zapalnego - nie doprowadzić do zniszczenia
P/ciało monoklonalne p/IL-1B
Insulina DEGLUDEC
long-acting
kontrola glikemii podstawowej, dawkowanie 1x/dziennie
ma usuniętą końcową THR (pozycja 30 łańcucha B)
do 29LYS dołączony łańcuch 16C (kwas heksadekanowy)
insulina z roztworu, po podaniu s.c. ulega wytrąceniu , skąd uwalniane są powoli do krążenia rozpuszczalne multiheksamery
wg. producenta ma mniejszą
Dihydrotachysterol
syntetyczny analog D2, który przyjmuje taką konformację przestrzenną, że nie wymaga już hydroksylacji aby stymulować receptor dla wit D
działa szybko i krótko
jest bardziej aktywny pod względem zdolności do mineralizacji tkanki kostnej niż większość pochodnych D
Kalcytonina łososiowa
ma większe powinowactwo do rec. ludzkiego niż ludzka
wolniej rozkładana
-> SILNIEJSZA
efekt: HIPOKALCEMIA
problem: desensytyzacja własnych receptorów, co wygasza jej aktywnosć
skuteczne podawanie max 2 lata
w osteoporozie,
Pagecie,
hiperkalcemii,
przerzuty neo (fajnie bo kalcytonina działa też analgetycznie)
Tolbutamid
Pochodne sulfonylomocznika - I generacja (acetoheksamid, chlorpropamid, tolbutamid, tolazamid)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Insulina neutralna/ protaminowa / izofanowa (NPH Neutral Protamine Hagedorn)
intermediate-acting (wg Korbuta- insuliny długo działające)
występuje w postaci kryształów z protaminą i cynkiem
dobrze rozpuszczalna
nadaje się do mieszanek z innymi insulinami
- można ją mieszać z insuliną normalną, co pozwalan na indywidualne dostosowanie składu insuliny
Sukcynobukol
anagol PROBUKOLU - sub stosowanej w hiperlipidemii
p/zapalny:
- hamuje NOS-2
- obniża prod cytokin prozapalnych
- (+) indukuje heme oxigenase 1 - może to zwiększać reendotelializację (śródbłonek jest uszkodzony w cukrzycy?)
zmniejsza to częstość występowania nowych prypadków cukrzycy - PROFILAKTYKA
Amfepramon
Leki p/ptyłości
3. Amfepramon
zwiększa uwalnianie NA w OUN -> efekt anorektyczny
prolek, nie wywołuje uzależnienia
Acetoheksamid
Pochodne sulfonylomocznika - I generacja (acetoheksamid, chlorpropamid, tolbutamid, tolazamid)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Flozyny
inhibitory SGLT2 w cewce proksymalnej nefronu, hamujące absorpcję zwrotną sodu i glukozy
=> glikozuria => zmniejszenie obciążenia organizmu wchłoniętą po posiłku glukozą, co obniża zapotrzebowanie na insulinę
DN: UTI
Insulina GLULIZYNOWA
rapid acting - insuliny o szczególnie szybkim początku działania
rapid onset - quick peak - short duration
(zmiejszona zdolność insuliny do tworzenia heksamerów, co zwiększa szybkość whcłaniania z tkanki podskórnej - szybszy początek działania)
kontrola glikemii okołoposiłkowej, podawanie bezpośrednio przed posiłkami
zamiast 3ASN jest 3LYS (łańcuch B)
zamiast 28LYSjest 28GLU (łańcuch B)
Pochodne sulfonylomocznika
Acetoheksamid, chlorpropamid, tolbutamid, tolazamid
Glimepiryd, glipizyd, glibenklamid (gliburyd), gliklazyd, glikwidon
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
- hamują ATP-zależny kanał K+ (podjednostka SUR1- sulfonureas) - wypierają z niego endogenny kompleks Mg-ADP, które fizjologicznie aktywują kanał
(przypomina to fizjologiczny stan po dostarczeniu pokarmu)
skuteczne tylko wtedy gdy zachowane jest przynajmniej częściowe wydzielanie insuliny
DN: hipoglikemia
Glikwidon
Pochodne sulfonylomocznika - II generacja (Glimepiryd, glipizyd, glibenklamid (gliburyd), gliklazyd, glikwidon)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
leki II gen działają silniej, gdyż mają większe powinowactwo do receptora SUR1 - można stosować mniejsze dawki
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Hormony płciowe - wpływ na kości
estrogeny i androgeny - spowalniają przebudowę kości, co sprzyja zachowaniu prawidłowej masy i gęstości kostnej
późny wiek - niedobory
- hormony płciowe hamują prod. cytokin np. IL-6 przez osteoblasty
=> mniejsza aktywacja i rekrutacja osteoklastów - hamują apoptozę osteoblastów, stymulują osteoklastów
Gliklazyd
Pochodne sulfonylomocznika - II generacja (Glimepiryd, glipizyd, glibenklamid (gliburyd), gliklazyd, glikwidon)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
leki II gen działają silniej, gdyż mają większe powinowactwo do receptora SUR1 - można stosować mniejsze dawki
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Węglan wapnia
substancja sekwestrująca wiążąca fosforany w PP
zapobieganie hiperfosfatemii przy nadczynności przytarczyc
podawany z jedzeniem, wchłonięciu nie ulegają Ca i P
wzrasta wtedy wchłanianie wapnia i indeks Ca-P się nie zmieni
Saksagliptyna
inhibitor dipeptydylopeptydazy IV, która rozkłada GLP-1
= wydłużaja czas działania endogennego GLP-1
Kalcyferol
witamina D1 (np. w tranie)
Tolazamid
Pochodne sulfonylomocznika - I generacja (acetoheksamid, chlorpropamid, tolbutamid, tolazamid)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Kwas etydronowy
Bisfosfonian - hamuje funkcje osteoklastów
stosowany rzadko, bo są leki mocniejsze
Teryparatyd
analog PTH - zawiera 34-N końcowe aa
krótko działający, T1/2=1h - przerywane, czasowe pobudzenie receptorów
kościotwórczy
leczenie osteoporozy u obu płci
max przez 2 lata - u zwierząt zwiększał częstość mięsaków kości
Denagliptyna
inhibitor dipeptydylopeptydazy IV, która rozkłada GLP-1
= wydłużaja czas działania endogennego GLP-1
badania kliniczne
Biguanidy
obecnie jedynym przedstawicielem biguanidów jest metformina
uwrażliwiają tkanki na insulinę
Dapagliflozyna
flozyna - inhibitor SGLT2 w cewce proksymalnej nefronu, hamujące absorpcję zwrotną sodu i glukozy
wywołuje glikozurię i powoduje zmiejszenie zapotrzebowania na insulinę
DN: UTI
Parykalcytol
nadczynność przytarczyc -> niedobót wit D.
stosujemy w terapii pochodne witaminy D
co prowadzi do HIPERKALCEMI i HIPERFOSFATEMII
pochodna 19-nor-1,25-dihydroksywitaminy D2
w dawkach terapeutycznych obniża PTH o połowę
trochę podwyższa wapń, ale 10x mniej niż kalcytriol
Liksysenatyd
analog GLP-1 o fizjologicznych właściwościach inkretynowych (wzrost poposiłkowego wydzielania insuliny), oporny na rozkład przez DPPIV
działanie wspomagające w leczeniu cukrzycy
1x/d
- opóźnia opróżnianie żołądka => daje uczucie sytości i zmniejsza ostatecznie ilość wchłanianego pokarmu
Liraglutyd i liksysenatyd skutecznie obniżają masę ciała (leki p/otyłości)
Tezaglitazar, muraglitazar
Glitazary
podwójni agoniści rec. PPARa i PPARy
Empagliflozyna
flozyna - inhibitor SGLT2 w cewce proksymalnej nefronu, hamujące absorpcję zwrotną sodu i glukozy
wywołuje glikozurię i powoduje zmiejszenie zapotrzebowania na insulinę
pierwszy lek doustny w cukrzycy typu 2, który zmniejsza ryzyko zawału serca, udaru i śmierci z przyczyn sercowo-naczyniowych
DN: UTI
Kwas alendronowy
Bisfosfonian - hamuje funkcje osteoklastów
100x silniejszy od etydronianu
osteoporoza (ARTI)
ch. Pageta (ARPT)
1x/tydz
4 DN insulin
- hipoglikemia (szczególnie przy intensywnej insulinoterapii)
- reakcje alergiczne
- lipodystrofia w miejscu wstrzyknięć s.c. - należy często zmieniać miejsce wkłucia
- wzrost masy ciała po dłuższym stosowaniu (nagromadzenie lipidów w adipocytach)
Miglitol
inhibitor alfa-glukozydazy - zmniejsza dostępność i wchłanianie glukozy
zmniejsza glikemię poposiłkową (ale nie glikemię na czczo)
DN: PP (wzdęcia, biegunki - nierozłożone cukry są pożywką dla bakterii)
zwiększenie [transaminaz] i [TG]
nie ma niebezpieczeństwa hpoglikemii :)
Działanie kalcytriolu (powstałego z cholekalcyferolu lub podawanego egzogennie):
- Działanie na jelito cienkie - poleprzenie wchłaniania Ca2+ prez zwiększenie ekspresji
- pompy Ca2+ w enterocytach po stronie światła jelita
- kalbindyny
- ATP-zależnej pompy Ca2+ wyrzucającej do krwioobiegu - Nerki - zwięszenie resorpcji zwrotnej Ca2+ i PO42-
- Działania na kości - zwiększenie liczby i czynności kości, stymulacja resorpcji kości
(bo to jest tak, że dzięki temu mamy duże [Ca2+] we krwi, a to z kolei jest potrzebne do działania osteoblastów. Kości powstaje więcej niż jest rozkładane) - Na przytarczyce - zahamowanie produkcji PTH
- Działanie na u. immunologiczny - kalcytriol jest produkowany przez makrofagi, hamuje wówczas czynność limfocytów T
nie może być stosowany jako lek immunomodulujący ze względu na ryzyko hiperkalcemii
HIPERKALCEMIA
HIPERFOSFATEMIA
- oba się lepiej wchłaniają z PP
- oba są mnie wydalane przez nerki
Insulina LISPRO
rapid acting - insuliny o szczególnie szybkim początku działania
rapid onset - quick peak - short duration
(zmiejszona zdolność insuliny do tworzenia heksamerów, co zwiększa szybkość whcłaniania z tkanki podskórnej - szybszy początek działania)
kontrola glikemii okołoposiłkowej, podawanie bezpośrednio przed posiłkami
zamiana miejsc: LIS PRO ma 28 - Lis i 29 - Pro (łańcuch B)
Rimonabant
Lek p/otyłości
7. Rimonabant
odwrotny agonista rec CB1
- łączy się z receptorem jak czysty agonista i - blokuje dostęp kannabinoidówndo receptora, ale w przeciwieństwie do agonisty - aktywuje kinazę adenylową
hamuje ośrodkowo apetyt
DN : ciężka depresja połączona z myślami samobójczymi
wycofany z obrotu
Plikamycyna
Antybiotyk o działaniu p/nowotworowym
hamuje akt PTH
hamuje aktywację osteoklastów
przerzuty osteolityczne do kości i hiperkalcemia
ciężka ch. Pageta
DN: jak dla cytostatyków: mielosupersja+anemia, skłonność do zakażeń, zaburzenia krzepniecia
NW
Parathormon - działanie
84aa
CaS - calcium sensing receptor - w błonie komórek głównych
duże stężenie Ca2+ hamuje PTH, a małe stymuluje
- Jelito cienkie - zwiększenie wchłaniania Ca2+ za posrednictwem wit D3 (+ hydroksylazę 1alfa) - efekty jelitowe to działanie długie w skali czasowej
- Nerki - zwiększenie resorpcji zwrotnej Ca, zmniejszenie PO42- (mniejsza ekspresjia transporterów NaPiII w cewkach proks)
szybkie działanie PTH - Kości
Długo (np. u pt z nadczynnością): wzrost resorpcji
osteoblasty -> IGFBP -> mniej wolnego IGF-1 który odp za różnicowanie osteoblastów
(+) ekspresji RANKL -> (+) osteoklastów
Krótko (do 2h): kościotwórczo
(+) cyklazy adenylowej -> mniejsza apoptoza osteoblastów
-> prod IGF-1
HIPERKALCEMIA i HIPERFOSFATEMIA
zwiększenie wchłaniania Ca2+ z PP dzięki D3
nerki zatrzymują Ca wysikują PO4
PTH o pełnej długości łańcucha nie jest stosowany w leczeniu
PTH o regularnym długim działaniu jest podawany pt z hipoCa będącą efektem niedoczynności przytarczyc
Glukagon
Hormon antagonistyczny do insuliny (29aa)
zwiększa stężeniue glukozy we krwi: nasila rozpad glikogenu do glukozy, stymuluje glukoneo
energia idzie ze wszystkiego tylko nie z glukozy: lipoliza, proteoliza, beta oksydacja, powstawanie ketonów
Zastosowanie:
HIPOGLIKEMIA, glukagon może być podawany nieprzytomnym pt w stanach nagłej hipoglikemii, gdy są trudności ze wstrzyknięciem glukozy i.v.
- przy przedawkowaniu insuliny
- przy przedawkowaniu B blokerów
Alogliptyna
inhibitor dipeptydylopeptydazy IV, która rozkłada GLP-1
= wydłużaja czas działania endogennego GLP-1
Tagatoza
SŁODZIK - powstaje z galaktozy pod wpływem Ca(OH)2, wyst naturalnie w niewielkich ilościach
92% słodyczy sacharozy
38% jej kaloryczności
1) jak akarboza - hamuje enzym rozkładający disacharydy i hamuje ich absoprcję
2) blokuje glikogenolizę wątrobową
Dokserkalcyferol
suplementacja wit. D u pt niewydolnością nerek:
jest już hydroksylowany w pozycji 1alfa
Er - pochodna wit. D2
Pramlintyd
Syntetyczyny analog amyliny
Zastosowanie: kontrola glikemii posiłkowej - pramlintyd jest podawany okołoposiłkowo, aby kontrolować występującą wówczas hiperglikemię
Cukrzyce: 1 i 2
w 1 mamy bezwzględny niedobór amyliny, w 2 względny
(lek p/otyłości)
próby połączenia: pramlintyd - metreleptyna (rekombinowana metionyloleptyna)
Nateglinid, repaglinid
Glinidy (meglitynidy)
Leki insulinotropowe - łączą się z innym miejscem na receptorze SUR1 niż pochodne sulfonylomocznika
- powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
Chlorowodorek sewelameru
substancja sekwestrująca wiążąca fosforany w PP
zapobieganie hiperfosfatemii przy nadczynności przytarczyc
Akarboza
inhibitor alfa-glukozydazy - zmniejsza dostępność i wchłanianie glukozy
zmniejsza glikemię poposiłkową (ale nie glikemię na czczo)
DN: PP (wzdęcia, biegunki - nierozłożone cukry są pożywką dla bakterii)
zwiększenie [transaminaz] i [TG]
nie ma niebezpieczeństwa hpoglikemii :)
Bisfosfoniany
Kwas alendronowy, ryzedronowy, pamidronowy, ibandronowy, zoledronowy
(różnią się stosunkiem hamowania mineralizacji do hamowania resorpcji)
analogi pirofosforanów - inhibitorów mineralizacji
PCP - nie ulegają hydrolizie pod wpływem fosfatazy alkalicznej (rozkład pirofosforanów do fosforanów)
po wbudowaniu do kości efektywny okres półtrwania - lata
źle wchłaniają się z pp (p.o.) - kilka %, z czego połowa wydalona niezmieniona przez nerki, połowa wbudowana do kości
- należy na czczo - pokarm osłabia wchłanianie
- przez 0,5h po przyjęciu leku być w pozycji spionizowanej
- obficie popić wodą - ryzyko owrzodzeń przełyku
przyczepiają się do hydroksyapatytów, pozostają w zmineralizowanej macierzy kostnej do chwili, gdy organizm będzie chciał kość resorbować - wówczas bisfosfoniany są uwalniane w miejscu aktywności osteoklastów; zmniejszają rozpuszczalność hydroksyapatytów
* hamują funkcje osteoklastów przez utrudnienie przytwierdzenia osteoklastów do kości (blokują resorpcję kości)
* jak wchłoną je fagocyty - hamują w nich szlak mewalonianu, obniżając produkcję pirofosforanów farnezylu i geranylu => zmniejsza się izoprenylacja białek
=> spadek aktywności pompy protonowej, nie ma lokalnie kwaśnego środowiska
osteoporoza
ch. Pageta
hiperkalcemia wywołana przerzutami osteolitycznymi
efekty leczenia po 3-6mscach
Cynakalcet
kalcymimetyk
uwrażliwia receptor Ca zlokalizowany na komórkach przytarczyc na działanie Ca -> obniżenie produkcji PTH
zapobieganie hiperfosfatemii przy nadczynności przytarczyc (tak by było gdybyśmy suplementowali tylko wit D)
Inhibitory alfa-glukozydazy
Akarboza, miglitol
opóźniają wchłanianie węglowodanów: hamują enzymatyczne (alfa glukozydaza) rozszczepienie oligo- i disacharydów w rąbku szczoteczkowym jelita cienkiego
czyli zmniejszają dostępność i wchłanianie glukozy
zmniejszają glikemię poposiłkową (ale nie glikemię na czczo)
DN: PP (wzdęcia, biegunki - nierozłożone cukry są pożywką dla bakterii)
zwiększenie [transaminaz] i [TG]
nie ma niebezpieczeństwa hpoglikemii :)
Metreleptyna
syntetyczny analog LEPTYNY
leczenie pt z niedoborem leptyny
lek z wyboru w UOGÓLNIONEJ LIPODYSTROFII
znacząco obniża glikemię u pt z cukrzycą II, szczególnie z zaburzeniami metabolicznymi - nadal nie jest zarejestrowana
Kalcytriol
1,25-dihyroksykalcyferol - w pełni gotowa, aktywna forma wit D:
- niedoczynność przytarczyc! (bez PTH nie ma 1alfa hydroksylacji)
- krzywica oporna na witaminę D
- osteodystrofia nerkowa
- pt dializowani - uwaga na HIPERFOSFATEMIĘ
(p.o.)
(i.v.)
szczególnie polecany, gdy istotna jest SZYBKOŚĆ DZIAŁANIA np. tężyczka po operacyjnym usunięciu przytarczyc
Tiazolidynodiony (glitazony)
leki uważliwiające na działanie insuliny
musi być zachowane przynajmniej resztkowe wydzielanie insuliny - tylko II
obniżają insulinooporność
agoniści PPARy (peroxysome proliferator activated receptor y) - jądrowy receptor hormonalny
zminejszają [TG] i [WKT]
DN: obrzęki
nie wywołują hipoglikemii
Insulina GLARGINOWA
long-acting
kontrola glikemii podstawowej, dawkowanie 1x/dziennie (zasadniczy schemat intensywnej insulinoterapii: 1x/d długo działająca i okołoposiłkowo krótko działające)
lek ma strukturę mikrokryształów, powoli uwalniających insulinę
działa 24h
BEZSZCZYTOWO = nie wywołuje nagłej hipoglikemii, nie wymaga przyjęcia posiłku po zastosowaniu
łańcuch A: zamast 21ASN jest 21GLY
łańcuch B wydłużony o 2x ARG (31ARG 32ARG)
Cytrynian wapnia
Preparat Ca wykazujący największą biodostępność po podaniu (p.o.)
Preparaty wapnia stosujemy w niedoczynności przytarczyc, osteoporozie, niedoborach (złe wchłanianie, dożywianie itd.)
Glibenklamid (gliburyd)
Pochodne sulfonylomocznika - II generacja (Glimepiryd, glipizyd, glibenklamid (gliburyd), gliklazyd, glikwidon)
Leki insulinotropowe
Sulfonureas SUMMON insulin - powodują uwalnianie insuliny z kom. B trzustki - zwiększają wrażliwość tych komórek na bodźce fizjologiczne
leki II gen działają silniej, gdyż mają większe powinowactwo do receptora SUR1 - można stosować mniejsze dawki
DN: hipoglikemia - unikać u osób starszych, z niepełną zdolnością do oceny przyjmowanej dawki
wzrost masy ciała (względne CI: nadwaga)
Denozumab
Ig p/RANKL - blokuje połączenie RANKL z RANK
=> zmniejsza różnicowanie osteoklastów
=> zahamowanie resorpcji kości
Witamina D
- kalcyferol D1
- ergokalcyferol D2
- cholekalcyferol D3
Standardowe preparaty wit. D zawierają cholekalcyferol lub ergokalcyferol
(p.o.)
leczenie niedoczynności przytarczyc (nie ma Ca2+)
wtórna nadczynność przytarczyc np. w niewydolności nerek (upośledzona hydroksylacja D3 - mniej wapnia wchłaniane-aktywacja przytarczyc)
KONTROLUJ FOSFORANY, zarówno jak leczysz niedoczynność jak i nadczynność przytarczyc
DN: zwapnienia pozaszkieletowe np. w tt wieńcowych -> ch. wieńcowa, śmierć
licz indeks wapniowo-fosforanowy (CaXP)
Anakinra
Próby kliniczne - leki mające zahamować rozwój cukrzycy 1 w okresie miesiąca miodowego (honeymoon period)
- zahamowanie procesu zapalnego - nie doprowadzić do zniszczenia
rekombinowany antagonista rec. dla IL-1B
Kwas tyludronowy
Bisfosfonian - hamuje funkcje osteoklastów
100x silniejszy od etydronianu
osteoporoza (ARTI)
ch. Pageta (ARPT)
Pioglitazon
Tiazolidynodiony (glitazony) - leki uważliwiające na działanie insuliny
musi być zachowane przynajmniej resztkowe wydzielanie insuliny - tylko II
obniżają insulinooporność
agonista PPARy (peroxysome proliferator activated receptor y) - jądrowy receptor hormonalny
zminejszaja [TG] i [WKT]
DN: obrzęki
URI (większe ryzyko infekcji GDO)
bezpieczniejszy niż rozyglitazon, nadal stosowany
nie wywołuje hipoglikemii
Sytagliptyna
inhibitor dipeptydylopeptydazy IV, która rozkłada GLP-1
= wydłużaja czas działania endogennego GLP-1
Kalcyfediol
suplementacja wit. D u pt niewydolnością wątroby:
jest już hydroksylowany w pozycji 25
Ranelinian strontu
(-) utratę masy kostnej - Sr odkłada się na powierzchni nowo utworzonej kości, blokuje ew późniejszą akt osteoklastów
(+) tworzenie nowej tkanki kostnej - pobudza powstawanie osteoblastów z ich prekursorów
leczenie osteoporozy
Insulina ASPART
rapid acting - insuliny o szczególnie szybkim początku działania
rapid onset - quick peak - short duration
(zmiejszona zdolność insuliny do tworzenia heksamerów, co zwiększa szybkość whcłaniania z tkanki podskórnej - szybszy początek działania)
kontrola glikemii okołoposiłkowej, podawanie bezpośrednio przed posiłkami
zamiast 28PRO jest 28ASP (łańcuch B)
