Farma IV podwzgórze, przysadka, tarczyca

Question 1

Gonadotropina kosmówkowa (hCG)

Answer 1

produkowana przez łożysko - uzyskiwana z moczu kobiet ciężarnych, właść zbliżone do LH

• przed pokwitaniem w celu wywołania zstąpienia jąder do worka mosznowego u chłopców z wnętrostwem
• W przypadkach bezpłodności spowodowanej brakiem owulacji kilkakrotnie w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego podawana jest MENOTROPINA, aby wywołać wzrost pęcherzyka Graafa, po czym podawana jest jednorazowo dawka GONADOTROPINY KOSMÓWKOWEJ mająca wywołać owulację.

Question 2

Propylotiouracyl

Answer 2

najpopularniejsze tyreostatyki
pochodna tiouracylowa

hamuje peroksydazę tarczycową
1) hamuje utlenianie I- do I2 i wbudowywanie w tyreoglobulinę
2) hamuje sprzęganie reszt tyrozynowych
+ 3) hamuje obwodową konwersję T4 do T3, ale nie ma dowodów, aby to przekładało się na skuteczność kliniczną propylotiouracylu

= hamuje powstawanie hormonów tarczycy, bez wpływu na ich uwalnianie
efekt terapeutyczny po tygodniu, tyreostatyczny po kilku tyg, bo tarczyca ma zapasy

DN: skórne reakcje nadwrażliwości
bóle stawowe
podrażnienie PP
polekowe zapalenie wątroby
leukopenia, agranulogytoza (w pierwszych miesiącach uwaga na objawy gryopodobne)
powiększenie wola tarczycy - zanik długiej pętli sprzężenia zwrotnego - odhamowanie TSH - pobudzenie przez TSH przerostu tarczycy

Question 3

Agoniści receptorów dopaminowych

Answer 3

- leczenie akromegalii
Bromokryptyna - też prolactinoma
Kabergolina - też prolactinoma
Lizuryd
Pergolid
Chinagolid - też prolactinoma
Tergulid

• leczenie z wyboru w prolactinomie (jedyny gruczolak przysadki w którym z wyboru nie jest operacja chirurgiczna, ale leczenie farmakologiczne)

mechanizm działania paradoksalny

• fizjologicznie - stymulują wydzielanie GH
• przy nadmiarze GH - analogi receptorów dopaminowych hamują produkcję GH

mogą być podawane (p.o.) - są tańsze

Question 4

Protyrelina

Answer 4

preparat TRH

diagnostyka niedoczynności tarczycy - po podaniu leku badany [TSH] we krwi

-neuromodulator w OUN

bad klin

• p/bólowo
• p/drgawkowo
• neuroprotekcyjnie (np. w zwyrodnieniu rdzeniowo-móżdżkowym)
• chroniąco u oddechowy wcześniaków przed niewydolnością odd

Question 5

Menotropina

Answer 5

menopauzalna gonadotropina - preparat gonadotropiny izolowany z moczu kobiet, które przeszły menopauzę (nie ma hormonów płciowych, a więc nie ma hamowania GnRH)

• w przypadkach hipogonadyzmu hipogonadotropowego u mężczyzn
• W przypadkach bezpłodności spowodowanej brakiem owulacji kilkakrotnie w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego podawana jest MENOTROPINA, aby wywołać wzrost pęcherzyka Graafa, po czym podawana jest jednorazowo dawka GONADOTROPINY KOSMÓWKOWEJ mająca wywołać owulację.

Question 6

Lanreotyd

Answer 6

analog somatostatyny (GHIH)

aktywuje przede wszystkim receptor dla somatostatyny 2 SSTR2

1x/tydz
jako autożel (wodny rr octanu lanreotydu) 1x.msc (tak samo jak ten super oktreotyd LAN)

DN:

1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca

Question 7

Histrelina

Answer 7

agonista rec. GnRH, działa długo więc - funkcjonalny antagonista - ze względu na downregulację
=> spada produkcja FSH i LH
=> zmniejsza się stężenie hormonów płciowych
leczenie schorzeń zależnych od androgenów i estrogenów:
endometriozy
włókniaków macicy
przedwczesnego dojrzewania płciowego
raka prostaty (UWAGA - najpierw mamy działanie agonistyczne na receptory, a dopiero po kilku dniach desensytyzację -> nagłe zwiększenie stężenia androgenów na początku może stymulować wzrost neo, dlatego podajemy osłonę w postaci antagonistów rec. testosteronu)

1x/d i.m. (jak leuprorelina)

DN: zmniejszenie stężenia hormonów płciowych: uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy, spadek libido

Question 8

Degareliks

Answer 8

antagonista rec. GnRH

rak prostaty

pozbawiony DN abareliksu (anafilaksja, arytmia (QT))

Question 9

Lizuryd

Answer 9

zwiększa sygnalizację szlakiem dopaminergicznym

leczenie akromegalii

Question 10

Gonadorelina

Answer 10

agonista rec. GnRH

T1/2=5min - nadaje się do pobudzenia rec. GnRH
(problem w tym, że GnRH fizjologicznie wydzielany jest w sposób pulsacyjny; ciągła stymulacja receptora prowadzi do jego desensytyzacji i down-regulation)

podawanie: pompa infuzyjna s.c. w bolusach co 1-2h

leczenie
1) brak miesiączki z powodu podwzgórza (hypothalamus) - pozwala uzyskać owulację i zajść w ciążę
diagnostyka
2) ocena wydolności komórek przysadki do uwalniania LH i FSH

Question 11

Folitropina rekombinowana

Answer 11

rekombinowane ludzkie FSH

Preparaty FSH są stosowane w celu wywołania owulacji w zabiegach sztucznego zapłodnienia.

Question 12

Wapreotyd

Answer 12

analog somatostatyny (GHIH)

aktywuje receptory SSTR 2 i 5, trochę mniej 4

(i.v.) bolus -> potem wolny wlew

lek specjalnie do leczenia żylaków przełyku
(duża ilość reeptorów somatostatynowych w żyłach przełyku - wapreotyd powoduje obkurczenie tętnic doprowadzających i zahamowanie produkcji czynników naczyniorozszerzających)
równie skuteczne co wazopresyna i chirurgiczna skleroterapia

DN:

1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca

Question 13

Pergolid

Answer 13

zwiększa sygnalizację szlakiem dopaminergicznym

leczenie akromegalii

Question 14

Tergulid

Answer 14

zwiększa sygnalizację szlakiem dopaminergicznym

leczenie akromegalii

Question 15

Analog GHRH

Answer 15

Sermorelina
Tesamorelina
stymuluje uwalnianie GH niezależnie od układu GHRH/GHIG: grelina

Question 16

Tetrac

Answer 16

kwas tetra jodo tyreo octowy - deaminowana pochodna T4

antagonista receptora błonowego dla hormonów tarczycy, nie wnika do wnętrza komórki
receptor błonowy = integryna aVb5 = rec. witronektynowy CD51/CD61, stymuluje angiogenezę i proliferację kom nowotworowych

lek przeciwnowotworowy?

Question 17

Syntetyczna kortykotropina

Answer 17

ACTH
zawiera 24-N końcowe aa, pełna zdolność do stymulacji nadnerczy przy mniejszej immunogenności (rzadziej wywołuje reakcje alergiczne)

terapeutycznie: rzadko w niewydolności nadnerczy (wolimy GKSy, bo ACTH musi być podawana parenteralnie)

diagnostycznie:

• diagno niewydolności nadnerczy (np. jatrogennej, po długotrwałym podawaniu GKSów)
• różnicowanie wrodzonego przerostu nadnerczy (brak hormonów bo nie ma enzymu-> ACTH -> przerost nadnerczy; nagromadzone prekursory kortyzolu są metabolizowane do androgenów) z hiperandrogenizmem jajnikowym (brak zwiększenia stęż ACTH)

Question 18

Urofolitropina

Answer 18

oczyszczone FSH z moczu

Preparaty FSH są stosowane w celu wywołania owulacji w zabiegach sztucznego zapłodnienia.

Question 19

Bromokryptyna

Answer 19

niewybiórczy agonista receptorów dopaminowych

działa długo

• leczenie akromegalii
• leczenie z wyboru w prolactinomie

Question 20

Analogi somatostatyny i ich DN

Answer 20

oktreotyd
lanreotyd
pazyreotyd
wapreotyd

DN:

1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca - zahamowanie wydzielania insuliny z komórek beta wysp langerhansa

Question 21

Propranolol

Metoprolol

Answer 21

Beta blokery jako tyreostatyki

u. współczulny - hormony tarczycy działają

we wszelkich stanach nagłych związanych z nadczynnością tarczycy

Question 22

Somatrem

Answer 22

Syntetyczny GH (w odróżnieniu od somatropiny wydłużony o dodatkową N-końcową Met)

leczenie niskorosłości (karłowatości) z powodu podwzgórza lub przysadki

Question 23

Somatostatyna

Answer 23

GHIH
także hamuje wydzielanie hormonów jelitowych i trzustkowych
5 podtypów receptorów (SSTR1-5) - obecne także na powierzchni wielu guzów litych

guzy lite- farmakoterapia guzów przysadki gruczołowej GRUCZOLAKÓW (lub: ag D2 lub antag rec GH)
na powierzchni guzów złośliwych są przede wszystkim SSTR2 i SSR5

zbyt krótki T1/2 (kilka min)

Question 24

Tyreotropina

Answer 24

TSH

leczenie pt z rakiem tarczycy i z wolem wieloguzkowym

TSH + I 131 (jod radioaktywny, niszczy za pomocą promieniowania beta)
TSH -> zwiększa wychwyt jodu przez tarczycę,w tej sytuacji jodu radioaktywnego
pozwala to na stosowanie mniejszych dawek jodu radioaktywnego

Question 25

Cetroreliks

Ganireliks

Answer 25

antagoniści rec. GnRH

IN VITRO

Leki te stosuje się w procedurach sztucznego zapłodnienia, gdy wymagane są wygaszenie produkcji endogennych oraz suplementacja egzogennymi gonadotropinami w celu uzyskania lepszej kontroli nad cyklem miesiączkowym i owulacją

Question 26

Metoklopramid a oś podwzgórze-przysadka-PRL

Answer 26

metoklopramid jest antagonistą rec. dopaminowych

rec dopaminowe w podwzgórzu stale tonicznie hamują wydzielanie PRL przez przysadkę
(wyjątek - bo wszystkie inne hormony mają tonus pobudzania wydzielania, dlatego - przy przerwaniu komunikacji podwzgórzowo przysadkowej wszystkie inne hormony przestają być stymulowane, czyli ich stężenia maleją, za to PRL zostaje odhamowana, czyli jej stężenie rośnie)

leczenie niewystarczającej laktacji - przez blokowanie receptorów hamujących - odhamowanie wydzielania prolaktyny

dużo DN, dlatego bad klin z rekombinowaną ludzką PRL

Question 27

Tesamorelina

Answer 27

syntetyczny analog GHRH

zapobieganie lipodystrofii polekowej u pt na antiretroviralsach (PI inhibiroty proteazy)

Question 28

Antagoniści receptora GnRH

Answer 28

Cetroreliks
Ganireliks
Abareliks

Question 29

Abareliks

Answer 29

antagonista rec. GnRH

długo działa

leczenie zaawansowanego raka gruczołu krokowego
1x i.m. -> farmakologiczna kastracja po kilku tygodniach, utrzymuje się u większości pacjentów przez > rok.

DN: reakcja anafilaktyczna (wywołana wyrzutem histaminy)
wydłuża QT

Question 30

Lewotyroksyna

Answer 30

syntetyczne T4

1) (p.o.) niedoczynność tarczycy - najczęściej używana

długi T1/2 = 7 dni
przy dawkowaniu 1x/d możemy uzyskać stabilne stężenie leku we krwi

2) terapia supresyjna: uruchomienie długiej pętli sprzężenia zwrotnego - mniej TSH - TSH przestaje stymulować nieprawidłową tkankę tarczycową
guzki tarczycy
wole rozlane
rak tarczycy

Question 31

Nafarelina

Answer 31

agonista rec. GnRH, działa długo więc - funkcjonalny antagonista - ze względu na downregulację
=> spada produkcja FSH i LH
=> zmniejsza się stężenie hormonów płciowych
leczenie schorzeń zależnych od androgenów i estrogenów:
endometriozy
włókniaków macicy
przedwczesnego dojrzewania płciowego
raka prostaty

w sprayu donosowym

DN: zmniejszenie stężenia hormonów płciowych: uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy, spadek libido

Question 32

Chinagolid

Answer 32

zwiększa sygnalizację szlakiem dopaminergicznym

• leczenie akromegalii
• leczenie z wyboru w prolactinomie

Question 33

Kabergolina

Answer 33

agonista rec. D2

szczególnie skuteczna w leczeniu guzów przysadki które produkują TSH i PRL (obok GH lub niezależnie)

działa długo

• leczenie akromegalii
• leczenie z wyboru w prolactinomie

DN: niewielkie (GI distress, vertigo)
duże dawki - zaburzenia f. zastawek, zwłaszcza TRÓJDZIELNEJ - obserwowane przede wszystkim podczas leczenia choroby Parkinsona)

Question 34

Sermorelina

Answer 34

syntetyczny analog GHRH

1. diagnostycznie - czy niedobór GH jest z podwzgórza czy z przysadki
   - z podwzgórza - po podaniu syntetycznego GHRH zwiększenie wydzielania GH
   - z przysadki - podanie syntetycznego GHRH nic nie da bo przysadka nie działa
2. terapteutycznie
   a) w niedoborze GHRH z przyczyn podwzrógrzowych
   b) w kacheksji z powodu AIDS

Question 35

Liotyronina

Answer 35

syntetyczne T3

(p.o.) niedoczynność tarczycy

T1/2=1 dzień - aby uzyskać stabilne stężenie leku we krwi musielibyśmy dawkować kilka razy dziennie
ale jest silniejsza i ma lepsza biodostępność niż LEWO

Question 36

Gozerelina

Answer 36

superagonista rec. GnRH - wywołuje efekt większy niż 100% efektów endogennego agonisty

agonista rec. GnRH, działa długo więc - funkcjonalny antagonista - ze względu na downregulację
=> spada produkcja FSH i LH
=> zmniejsza się stężenie hormonów płciowych
leczenie schorzeń zależnych od androgenów i estrogenów:
endometriozy
włókniaków macicy
przedwczesnego dojrzewania płciowego
raka prostaty (UWAGA - najpierw mamy działanie agonistyczne na receptory, a dopiero po kilku dniach desensytyzację -> nagłe zwiększenie stężenia androgenów na początku może stymulować wzrost neo, dlatego podajemy osłonę w postaci antagonistów rec. testosteronu)

1/msc - dostępna w formie wolno uwalnianej

DN: zmniejszenie stężenia hormonów płciowych: uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy, spadek libido

Question 37

Pazyreotyd

Answer 37

analog somatostatyny (GHIH)

P jak POLIreceptorowy - aktywuje receptory SSTR 1 2 3 5

• oporna akromegalia
• guzy lite

W ogóle - analogi somatostatyny są efektywne w leczeniu nieoperacyjnych guzów neuroendokrynnych przewodu pokarmowego ze względu na obecność receptorów somatostatynowych na komórkach neo (- doprowadza to do zahamowania wytwarzania przez komórki neo hormonów i obniżenia objawów np. zespołu rakowiaka)

DN:

1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca

Question 38

Ludzka rekombinowana tyreotropina

Answer 38

Pozwala uniknąć deprywacji hormonów tarczycy w takiej oto sytuacji:

pacjenci po neo są bez tarczycy i muszą mieć suplementowane hormony tarczycy
nawrót nowotworowy -> odkładamy egzogenne T4 -> zwiększenie TSH -> większy wychwyt jodu radioaktywnego

Question 39

Nadchlorany

Answer 39

tyreostatyki

aniony
w sposób kompetycyjny blokują wychwyt I- przez tarczycę

początek działania po długim czasie - bo tarczyca ma ZAPASY I2
skuteczność mniejsza niż pozostałych grup leków

DN: agranulocytoza

Question 40

Analog GH

Answer 40

Pegwisomant - antagonista rec. GH

Question 41

Peksacerfont

Answer 41

antagonista receptora 1 dla CRH

bad klin - zaburzenia lękowe

Question 42

Związki jodu

Answer 42

• suplementacja (p.o.) u kobiet w ciąży, leczenie wola wywołanego niedoborem I2, zapobieganie nawrotom wola po operacjach
• właściwe tyreostatyki - dużo wyższe dawki (KI, płyn Lugola)
  1) hamują działanie peroksydazy tarczycowej
• hamują utlenianie I- do I2 - hamują wbudowywanie jodu do tyreoglobuliny
• hamują sprzęganie cząsteczek jodotyrozyny
  2) niemal natychmiast hamują uwalnianie hormonów tarczycy z tyreoglobuliny

działają SZYBKO ale KRÓTKO
poprawa kliniczna w ciągu kilku dni
kompensacja

kontrast - jod - przejściowa niedoczynność tarczycy

zastosowanie
1■ gdy wskazane jest SZYBKIE zablokowanie WYCHWYTU jodu ze środowiska, np. po awarii reaktora atomowego;
2■ jeśli chce się zahamować uwalnianie radioaktywnych
hormonów tarczycy z gruczołu w kilka dni po podaniu jodu RADIOAKTYWNEGO
3■ w celu uzyskania SZYBKIEJ poprawy klinicznej u pacjentów z zaawansowaną nadczynnością tarczycy, za nim zaczną działać inne równocześnie zastosowane tyreostatyki, których początek działania obserwowany jest kilka tygodni po podaniu;
4■ u osób przygotowywanych do planowej OPERACJI usunięcia gruczołu tarczowego - podanie związków jodu zmniejsza rozmiar tarczycy i ukrwienie, co znakomicie ułatwia zadanie chirurgowi.

DN:
objawy alergiczne, szczególnie skórne,
bolesny obrzęk ślinianek (gdzie te jest w pewnym stopniu gromadzony)
zaburzenia smaku
podrażnienie PP

Question 43

Kortykorelina

Answer 43

CRH - hormon produkowany w podwzgórzu

leczniczo: rekombinowany peptyd o sekwencji ptasiego lub ludzkiego
w obrzęku mózgu
częściej stosujemy GKSy, ale mają większe DN + po odastawieniu - niewydolność nadnerczy

diagnostycznie:

• gruczolak przysadki produkujący ACTH - wrażliwy na CRH - po podaniu CRH wzrost produkcji ACTH i GKS
• hormonalnie czynny guz nadnerczy, ektopowe wydzielanie ACTH (neo płuc) - podanie CRH nie zwiększy stężenia ACTH

Question 44

Mekazermina

Answer 44

syntetyczny IGF-1 = IGF-1 o sekwencji jak ludzki, ale uzyskany inż. gen.

leczenie zespołu Larona = niewrażliwości na GH (są dobre stężenia GH, ale jest mutacja unieczynniająca sygnalizację wewnątrzkomórkową przez receptor dla GH)

mekazermina : IGFBP3 (stosunek równomolarny)

• kacheksja nowotworowa/AIDS
• SLA
• nie można w zespole Larona, a szkoda, bo było to skuteczne u pt którzy wytworzyli p/ciała p/GH lub u których sam IGF-1 powodował hipoglikemię

Question 45

Pegwisomant

Answer 45

Analog GH (hormonu wzrostu) - współzawodniczy z naturalnym GH o miejsce wiązania na receptorze
czyli jest antagonistą receptora dla GH! leczenie akromegalii

codzienne zastrzyki (s.c.)

pegylowany - a więc dłuższy okres półtrwania i mniejsze prawdopodobieństwo powstania przeciwciał

b skuteczny ale drogi

DN: jest ok tolerowany
ale mogą być zab f wątroby, reakcje skórne bo wstrzykiwany

Question 46

Agoniści receptora GnRH

Answer 46

Gonadorelina
Buzerelina
Gozerelina
Leuprorelina
Tryptorelina
Histrelina
Nafarelina

Question 47

Tyreostatyki

Answer 47

leczenie nadczynności tarczycy

1. związki jodu
2. nadchlorany
3. pochodne tioimidazolu
4. pochodne tiouracylu
5. pomocniczo beta blokery

Question 48

Leuprorelina

Answer 48

agonista rec. GnRH, działa długo więc - funkcjonalny antagonista - ze względu na downregulację
=> spada produkcja FSH i LH
=> zmniejsza się stężenie hormonów płciowych
leczenie schorzeń zależnych od androgenów i estrogenów:
endometriozy
włókniaków macicy
przedwczesnego dojrzewania płciowego
raka prostaty (UWAGA - najpierw mamy działanie agonistyczne na receptory, a dopiero po kilku dniach desensytyzację -> nagłe zwiększenie stężenia androgenów na początku może stymulować wzrost neo, dlatego podajemy osłonę w postaci antagonistów rec. testosteronu)

1x/d i.m. (jak histrelina)

DN: zmniejszenie stężenia hormonów płciowych: uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy, spadek libido

Question 49

Grelina

Answer 49

stymuluje uwalnianie GH niezależnie od układu GHRH/GHIG za pośrednictwem własnego receptora
bad klin
także leczenie otyłości i nadmiernego apetytu

Question 50

Tiamazol

Answer 50

najpopularniejsze tyreostatyki
pochodna tioimidazolowa

hamuje peroksydazę tarczycową

1) hamuje utlenianie I- do I2 i wbudowywanie w tyreoglobulinę
2) hamuje sprzęganie reszt tyrozynowych

= hamuje powstawanie hormonów tarczycy, bez wpływu na ich uwalnianie
efekt terapeutyczny po tygodniu, tyreostatyczny po kilku tyg, bo tarczyca ma zapasy

DN: skórne reakcje nadwrażliwości
bóle stawowe
podrażnienie PP
polekowe zapalenie wątroby
leukopenia, agranulogytoza (w pierwszych miesiącach uwaga na objawy gryopodobne)
powiększenie wola tarczycy - zanik długiej pętli sprzężenia zwrotnego - odhamowanie TSH - pobudzenie przez TSH przerostu tarczycy

Question 51

Syntetyczny GH

Answer 51

Somatropina

Somatrem

Question 52

Oktreotyd

Answer 52

analog somatostatyny (GHIH)

aktywuje przede wszystkim receptor dla somatostatyny 2 SSTR2

OKT - co 8h s.c.
nowy okrteotyd LAR (long acting release - lek w polimerowych mikrosferach) i.m. 1x/msc

DN:

1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca

Question 53

Jod radioaktywny

Answer 53

T1/2=dni
ulega szybkiemu wbudowaniu w tarczycę
niszczy otaczającą tkankę za pomocą promieniowania B

1. TSH - do zwiększenia wychwytu jodu radioaktywnego przez tarczycę
2. I131
3. I- do zatrzymania jodu radioaktywnego przez dłuższy czas w tarczycy

leczenie:
raka tarczycy
nadczynności

odstaw inne tyreostatyki i trzymaj przed zabiegiem pt na betablokerach

DN: niedoczynność

Question 54

Leczenie śpiączki hipometabolicznej w przebiegu niedoczynności tarczycy

Answer 54

i.v. hormony tarczycy + GKSy

Question 55

Somatropina

Answer 55

Syntetyczny GH

leczenie niskorosłości (karłowatości) z powodu podwzgórza lub przysadki

Question 56

Liotyroks

Answer 56

syntetyczne hormony tarczycy, mieszanina T3 i T4 w fizjologicznym stosunku

nie wykazano, aby liotyroks miał jakąkolwiek przewagę nad lewotyroksyną, dlatego nie jest zbyt popularny

(p.o.) niedoczynność tarczycy