Farma IV podwzgórze, przysadka, tarczyca Flashcards
Gonadotropina kosmówkowa (hCG)
produkowana przez łożysko - uzyskiwana z moczu kobiet ciężarnych, właść zbliżone do LH
- przed pokwitaniem w celu wywołania zstąpienia jąder do worka mosznowego u chłopców z wnętrostwem
- W przypadkach bezpłodności spowodowanej brakiem owulacji kilkakrotnie w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego podawana jest MENOTROPINA, aby wywołać wzrost pęcherzyka Graafa, po czym podawana jest jednorazowo dawka GONADOTROPINY KOSMÓWKOWEJ mająca wywołać owulację.
Propylotiouracyl
najpopularniejsze tyreostatyki
pochodna tiouracylowa
hamuje peroksydazę tarczycową
1) hamuje utlenianie I- do I2 i wbudowywanie w tyreoglobulinę
2) hamuje sprzęganie reszt tyrozynowych
+ 3) hamuje obwodową konwersję T4 do T3, ale nie ma dowodów, aby to przekładało się na skuteczność kliniczną propylotiouracylu
= hamuje powstawanie hormonów tarczycy, bez wpływu na ich uwalnianie
efekt terapeutyczny po tygodniu, tyreostatyczny po kilku tyg, bo tarczyca ma zapasy
DN: skórne reakcje nadwrażliwości
bóle stawowe
podrażnienie PP
polekowe zapalenie wątroby
leukopenia, agranulogytoza (w pierwszych miesiącach uwaga na objawy gryopodobne)
powiększenie wola tarczycy - zanik długiej pętli sprzężenia zwrotnego - odhamowanie TSH - pobudzenie przez TSH przerostu tarczycy
Agoniści receptorów dopaminowych
- leczenie akromegalii Bromokryptyna - też prolactinoma Kabergolina - też prolactinoma Lizuryd Pergolid Chinagolid - też prolactinoma Tergulid
- leczenie z wyboru w prolactinomie (jedyny gruczolak przysadki w którym z wyboru nie jest operacja chirurgiczna, ale leczenie farmakologiczne)
mechanizm działania paradoksalny
- fizjologicznie - stymulują wydzielanie GH
- przy nadmiarze GH - analogi receptorów dopaminowych hamują produkcję GH
mogą być podawane (p.o.) - są tańsze
Protyrelina
preparat TRH
diagnostyka niedoczynności tarczycy - po podaniu leku badany [TSH] we krwi
-neuromodulator w OUN
bad klin
- p/bólowo
- p/drgawkowo
- neuroprotekcyjnie (np. w zwyrodnieniu rdzeniowo-móżdżkowym)
- chroniąco u oddechowy wcześniaków przed niewydolnością odd
Menotropina
menopauzalna gonadotropina - preparat gonadotropiny izolowany z moczu kobiet, które przeszły menopauzę (nie ma hormonów płciowych, a więc nie ma hamowania GnRH)
- w przypadkach hipogonadyzmu hipogonadotropowego u mężczyzn
- W przypadkach bezpłodności spowodowanej brakiem owulacji kilkakrotnie w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego podawana jest MENOTROPINA, aby wywołać wzrost pęcherzyka Graafa, po czym podawana jest jednorazowo dawka GONADOTROPINY KOSMÓWKOWEJ mająca wywołać owulację.
Lanreotyd
analog somatostatyny (GHIH)
aktywuje przede wszystkim receptor dla somatostatyny 2 SSTR2
1x/tydz
jako autożel (wodny rr octanu lanreotydu) 1x.msc (tak samo jak ten super oktreotyd LAN)
DN:
1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca
Histrelina
agonista rec. GnRH, działa długo więc - funkcjonalny antagonista - ze względu na downregulację
=> spada produkcja FSH i LH
=> zmniejsza się stężenie hormonów płciowych
leczenie schorzeń zależnych od androgenów i estrogenów:
endometriozy
włókniaków macicy
przedwczesnego dojrzewania płciowego
raka prostaty (UWAGA - najpierw mamy działanie agonistyczne na receptory, a dopiero po kilku dniach desensytyzację -> nagłe zwiększenie stężenia androgenów na początku może stymulować wzrost neo, dlatego podajemy osłonę w postaci antagonistów rec. testosteronu)
1x/d i.m. (jak leuprorelina)
DN: zmniejszenie stężenia hormonów płciowych: uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy, spadek libido
Degareliks
antagonista rec. GnRH
rak prostaty
pozbawiony DN abareliksu (anafilaksja, arytmia (QT))
Lizuryd
zwiększa sygnalizację szlakiem dopaminergicznym
leczenie akromegalii
Gonadorelina
agonista rec. GnRH
T1/2=5min - nadaje się do pobudzenia rec. GnRH
(problem w tym, że GnRH fizjologicznie wydzielany jest w sposób pulsacyjny; ciągła stymulacja receptora prowadzi do jego desensytyzacji i down-regulation)
podawanie: pompa infuzyjna s.c. w bolusach co 1-2h
leczenie
1) brak miesiączki z powodu podwzgórza (hypothalamus) - pozwala uzyskać owulację i zajść w ciążę
diagnostyka
2) ocena wydolności komórek przysadki do uwalniania LH i FSH
Folitropina rekombinowana
rekombinowane ludzkie FSH
Preparaty FSH są stosowane w celu wywołania owulacji w zabiegach sztucznego zapłodnienia.
Wapreotyd
analog somatostatyny (GHIH)
aktywuje receptory SSTR 2 i 5, trochę mniej 4
(i.v.) bolus -> potem wolny wlew
lek specjalnie do leczenia żylaków przełyku
(duża ilość reeptorów somatostatynowych w żyłach przełyku - wapreotyd powoduje obkurczenie tętnic doprowadzających i zahamowanie produkcji czynników naczyniorozszerzających)
równie skuteczne co wazopresyna i chirurgiczna skleroterapia
DN:
1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca
Pergolid
zwiększa sygnalizację szlakiem dopaminergicznym
leczenie akromegalii
Tergulid
zwiększa sygnalizację szlakiem dopaminergicznym
leczenie akromegalii
Analog GHRH
Sermorelina
Tesamorelina
stymuluje uwalnianie GH niezależnie od układu GHRH/GHIG: grelina
Tetrac
kwas tetra jodo tyreo octowy - deaminowana pochodna T4
antagonista receptora błonowego dla hormonów tarczycy, nie wnika do wnętrza komórki
receptor błonowy = integryna aVb5 = rec. witronektynowy CD51/CD61, stymuluje angiogenezę i proliferację kom nowotworowych
lek przeciwnowotworowy?
Syntetyczna kortykotropina
ACTH
zawiera 24-N końcowe aa, pełna zdolność do stymulacji nadnerczy przy mniejszej immunogenności (rzadziej wywołuje reakcje alergiczne)
terapeutycznie: rzadko w niewydolności nadnerczy (wolimy GKSy, bo ACTH musi być podawana parenteralnie)
diagnostycznie:
- diagno niewydolności nadnerczy (np. jatrogennej, po długotrwałym podawaniu GKSów)
- różnicowanie wrodzonego przerostu nadnerczy (brak hormonów bo nie ma enzymu-> ACTH -> przerost nadnerczy; nagromadzone prekursory kortyzolu są metabolizowane do androgenów) z hiperandrogenizmem jajnikowym (brak zwiększenia stęż ACTH)
Urofolitropina
oczyszczone FSH z moczu
Preparaty FSH są stosowane w celu wywołania owulacji w zabiegach sztucznego zapłodnienia.
Bromokryptyna
niewybiórczy agonista receptorów dopaminowych
działa długo
- leczenie akromegalii
- leczenie z wyboru w prolactinomie
Analogi somatostatyny i ich DN
oktreotyd
lanreotyd
pazyreotyd
wapreotyd
DN:
1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca - zahamowanie wydzielania insuliny z komórek beta wysp langerhansa
Propranolol
Metoprolol
Beta blokery jako tyreostatyki
u. współczulny - hormony tarczycy działają
we wszelkich stanach nagłych związanych z nadczynnością tarczycy
Somatrem
Syntetyczny GH (w odróżnieniu od somatropiny wydłużony o dodatkową N-końcową Met)
leczenie niskorosłości (karłowatości) z powodu podwzgórza lub przysadki
Somatostatyna
GHIH
także hamuje wydzielanie hormonów jelitowych i trzustkowych
5 podtypów receptorów (SSTR1-5) - obecne także na powierzchni wielu guzów litych
guzy lite- farmakoterapia guzów przysadki gruczołowej GRUCZOLAKÓW (lub: ag D2 lub antag rec GH)
na powierzchni guzów złośliwych są przede wszystkim SSTR2 i SSR5
zbyt krótki T1/2 (kilka min)
Tyreotropina
TSH
leczenie pt z rakiem tarczycy i z wolem wieloguzkowym
TSH + I 131 (jod radioaktywny, niszczy za pomocą promieniowania beta)
TSH -> zwiększa wychwyt jodu przez tarczycę,w tej sytuacji jodu radioaktywnego
pozwala to na stosowanie mniejszych dawek jodu radioaktywnego
Cetroreliks
Ganireliks
antagoniści rec. GnRH
IN VITRO
Leki te stosuje się w procedurach sztucznego zapłodnienia, gdy wymagane są wygaszenie produkcji endogennych oraz suplementacja egzogennymi gonadotropinami w celu uzyskania lepszej kontroli nad cyklem miesiączkowym i owulacją
Metoklopramid a oś podwzgórze-przysadka-PRL
metoklopramid jest antagonistą rec. dopaminowych
rec dopaminowe w podwzgórzu stale tonicznie hamują wydzielanie PRL przez przysadkę
(wyjątek - bo wszystkie inne hormony mają tonus pobudzania wydzielania, dlatego - przy przerwaniu komunikacji podwzgórzowo przysadkowej wszystkie inne hormony przestają być stymulowane, czyli ich stężenia maleją, za to PRL zostaje odhamowana, czyli jej stężenie rośnie)
leczenie niewystarczającej laktacji - przez blokowanie receptorów hamujących - odhamowanie wydzielania prolaktyny
dużo DN, dlatego bad klin z rekombinowaną ludzką PRL
Tesamorelina
syntetyczny analog GHRH
zapobieganie lipodystrofii polekowej u pt na antiretroviralsach (PI inhibiroty proteazy)
Antagoniści receptora GnRH
Cetroreliks
Ganireliks
Abareliks
Abareliks
antagonista rec. GnRH
długo działa
leczenie zaawansowanego raka gruczołu krokowego
1x i.m. -> farmakologiczna kastracja po kilku tygodniach, utrzymuje się u większości pacjentów przez > rok.
DN: reakcja anafilaktyczna (wywołana wyrzutem histaminy)
wydłuża QT
Lewotyroksyna
syntetyczne T4
1) (p.o.) niedoczynność tarczycy - najczęściej używana
długi T1/2 = 7 dni
przy dawkowaniu 1x/d możemy uzyskać stabilne stężenie leku we krwi
2) terapia supresyjna: uruchomienie długiej pętli sprzężenia zwrotnego - mniej TSH - TSH przestaje stymulować nieprawidłową tkankę tarczycową
guzki tarczycy
wole rozlane
rak tarczycy
Nafarelina
agonista rec. GnRH, działa długo więc - funkcjonalny antagonista - ze względu na downregulację
=> spada produkcja FSH i LH
=> zmniejsza się stężenie hormonów płciowych
leczenie schorzeń zależnych od androgenów i estrogenów:
endometriozy
włókniaków macicy
przedwczesnego dojrzewania płciowego
raka prostaty
w sprayu donosowym
DN: zmniejszenie stężenia hormonów płciowych: uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy, spadek libido
Chinagolid
zwiększa sygnalizację szlakiem dopaminergicznym
- leczenie akromegalii
- leczenie z wyboru w prolactinomie
Kabergolina
agonista rec. D2
szczególnie skuteczna w leczeniu guzów przysadki które produkują TSH i PRL (obok GH lub niezależnie)
działa długo
- leczenie akromegalii
- leczenie z wyboru w prolactinomie
DN: niewielkie (GI distress, vertigo)
duże dawki - zaburzenia f. zastawek, zwłaszcza TRÓJDZIELNEJ - obserwowane przede wszystkim podczas leczenia choroby Parkinsona)
Sermorelina
syntetyczny analog GHRH
- diagnostycznie - czy niedobór GH jest z podwzgórza czy z przysadki
- z podwzgórza - po podaniu syntetycznego GHRH zwiększenie wydzielania GH
- z przysadki - podanie syntetycznego GHRH nic nie da bo przysadka nie działa - terapteutycznie
a) w niedoborze GHRH z przyczyn podwzrógrzowych
b) w kacheksji z powodu AIDS
Liotyronina
syntetyczne T3
(p.o.) niedoczynność tarczycy
T1/2=1 dzień - aby uzyskać stabilne stężenie leku we krwi musielibyśmy dawkować kilka razy dziennie
ale jest silniejsza i ma lepsza biodostępność niż LEWO
Gozerelina
superagonista rec. GnRH - wywołuje efekt większy niż 100% efektów endogennego agonisty
agonista rec. GnRH, działa długo więc - funkcjonalny antagonista - ze względu na downregulację
=> spada produkcja FSH i LH
=> zmniejsza się stężenie hormonów płciowych
leczenie schorzeń zależnych od androgenów i estrogenów:
endometriozy
włókniaków macicy
przedwczesnego dojrzewania płciowego
raka prostaty (UWAGA - najpierw mamy działanie agonistyczne na receptory, a dopiero po kilku dniach desensytyzację -> nagłe zwiększenie stężenia androgenów na początku może stymulować wzrost neo, dlatego podajemy osłonę w postaci antagonistów rec. testosteronu)
1/msc - dostępna w formie wolno uwalnianej
DN: zmniejszenie stężenia hormonów płciowych: uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy, spadek libido
Pazyreotyd
analog somatostatyny (GHIH)
P jak POLIreceptorowy - aktywuje receptory SSTR 1 2 3 5
- oporna akromegalia
- guzy lite
W ogóle - analogi somatostatyny są efektywne w leczeniu nieoperacyjnych guzów neuroendokrynnych przewodu pokarmowego ze względu na obecność receptorów somatostatynowych na komórkach neo (- doprowadza to do zahamowania wytwarzania przez komórki neo hormonów i obniżenia objawów np. zespołu rakowiaka)
DN:
1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca
Ludzka rekombinowana tyreotropina
Pozwala uniknąć deprywacji hormonów tarczycy w takiej oto sytuacji:
pacjenci po neo są bez tarczycy i muszą mieć suplementowane hormony tarczycy
nawrót nowotworowy -> odkładamy egzogenne T4 -> zwiększenie TSH -> większy wychwyt jodu radioaktywnego
Nadchlorany
tyreostatyki
aniony
w sposób kompetycyjny blokują wychwyt I- przez tarczycę
początek działania po długim czasie - bo tarczyca ma ZAPASY I2
skuteczność mniejsza niż pozostałych grup leków
DN: agranulocytoza
Analog GH
Pegwisomant - antagonista rec. GH
Peksacerfont
antagonista receptora 1 dla CRH
bad klin - zaburzenia lękowe
Związki jodu
- suplementacja (p.o.) u kobiet w ciąży, leczenie wola wywołanego niedoborem I2, zapobieganie nawrotom wola po operacjach
- właściwe tyreostatyki - dużo wyższe dawki (KI, płyn Lugola)
1) hamują działanie peroksydazy tarczycowej - hamują utlenianie I- do I2 - hamują wbudowywanie jodu do tyreoglobuliny
- hamują sprzęganie cząsteczek jodotyrozyny
2) niemal natychmiast hamują uwalnianie hormonów tarczycy z tyreoglobuliny
działają SZYBKO ale KRÓTKO
poprawa kliniczna w ciągu kilku dni
kompensacja
kontrast - jod - przejściowa niedoczynność tarczycy
zastosowanie
1■ gdy wskazane jest SZYBKIE zablokowanie WYCHWYTU jodu ze środowiska, np. po awarii reaktora atomowego;
2■ jeśli chce się zahamować uwalnianie radioaktywnych
hormonów tarczycy z gruczołu w kilka dni po podaniu jodu RADIOAKTYWNEGO
3■ w celu uzyskania SZYBKIEJ poprawy klinicznej u pacjentów z zaawansowaną nadczynnością tarczycy, za nim zaczną działać inne równocześnie zastosowane tyreostatyki, których początek działania obserwowany jest kilka tygodni po podaniu;
4■ u osób przygotowywanych do planowej OPERACJI usunięcia gruczołu tarczowego - podanie związków jodu zmniejsza rozmiar tarczycy i ukrwienie, co znakomicie ułatwia zadanie chirurgowi.
DN:
objawy alergiczne, szczególnie skórne,
bolesny obrzęk ślinianek (gdzie te jest w pewnym stopniu gromadzony)
zaburzenia smaku
podrażnienie PP
Kortykorelina
CRH - hormon produkowany w podwzgórzu
leczniczo: rekombinowany peptyd o sekwencji ptasiego lub ludzkiego
w obrzęku mózgu
częściej stosujemy GKSy, ale mają większe DN + po odastawieniu - niewydolność nadnerczy
diagnostycznie:
- gruczolak przysadki produkujący ACTH - wrażliwy na CRH - po podaniu CRH wzrost produkcji ACTH i GKS
- hormonalnie czynny guz nadnerczy, ektopowe wydzielanie ACTH (neo płuc) - podanie CRH nie zwiększy stężenia ACTH
Mekazermina
syntetyczny IGF-1 = IGF-1 o sekwencji jak ludzki, ale uzyskany inż. gen.
leczenie zespołu Larona = niewrażliwości na GH (są dobre stężenia GH, ale jest mutacja unieczynniająca sygnalizację wewnątrzkomórkową przez receptor dla GH)
mekazermina : IGFBP3 (stosunek równomolarny)
- kacheksja nowotworowa/AIDS
- SLA
- nie można w zespole Larona, a szkoda, bo było to skuteczne u pt którzy wytworzyli p/ciała p/GH lub u których sam IGF-1 powodował hipoglikemię
Pegwisomant
Analog GH (hormonu wzrostu) - współzawodniczy z naturalnym GH o miejsce wiązania na receptorze czyli jest antagonistą receptora dla GH! leczenie akromegalii
codzienne zastrzyki (s.c.)
pegylowany - a więc dłuższy okres półtrwania i mniejsze prawdopodobieństwo powstania przeciwciał
b skuteczny ale drogi
DN: jest ok tolerowany
ale mogą być zab f wątroby, reakcje skórne bo wstrzykiwany
Agoniści receptora GnRH
Gonadorelina Buzerelina Gozerelina Leuprorelina Tryptorelina Histrelina Nafarelina
Tyreostatyki
leczenie nadczynności tarczycy
- związki jodu
- nadchlorany
- pochodne tioimidazolu
- pochodne tiouracylu
- pomocniczo beta blokery
Leuprorelina
agonista rec. GnRH, działa długo więc - funkcjonalny antagonista - ze względu na downregulację
=> spada produkcja FSH i LH
=> zmniejsza się stężenie hormonów płciowych
leczenie schorzeń zależnych od androgenów i estrogenów:
endometriozy
włókniaków macicy
przedwczesnego dojrzewania płciowego
raka prostaty (UWAGA - najpierw mamy działanie agonistyczne na receptory, a dopiero po kilku dniach desensytyzację -> nagłe zwiększenie stężenia androgenów na początku może stymulować wzrost neo, dlatego podajemy osłonę w postaci antagonistów rec. testosteronu)
1x/d i.m. (jak histrelina)
DN: zmniejszenie stężenia hormonów płciowych: uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, bóle głowy, spadek libido
Grelina
stymuluje uwalnianie GH niezależnie od układu GHRH/GHIG za pośrednictwem własnego receptora
bad klin
także leczenie otyłości i nadmiernego apetytu
Tiamazol
najpopularniejsze tyreostatyki
pochodna tioimidazolowa
hamuje peroksydazę tarczycową
1) hamuje utlenianie I- do I2 i wbudowywanie w tyreoglobulinę
2) hamuje sprzęganie reszt tyrozynowych
= hamuje powstawanie hormonów tarczycy, bez wpływu na ich uwalnianie
efekt terapeutyczny po tygodniu, tyreostatyczny po kilku tyg, bo tarczyca ma zapasy
DN: skórne reakcje nadwrażliwości
bóle stawowe
podrażnienie PP
polekowe zapalenie wątroby
leukopenia, agranulogytoza (w pierwszych miesiącach uwaga na objawy gryopodobne)
powiększenie wola tarczycy - zanik długiej pętli sprzężenia zwrotnego - odhamowanie TSH - pobudzenie przez TSH przerostu tarczycy
Syntetyczny GH
Somatropina
Somatrem
Oktreotyd
analog somatostatyny (GHIH)
aktywuje przede wszystkim receptor dla somatostatyny 2 SSTR2
OKT - co 8h s.c.
nowy okrteotyd LAR (long acting release - lek w polimerowych mikrosferach) i.m. 1x/msc
DN:
1) GI distress
2) kamica żółciowa
3) cukrzyca
Jod radioaktywny
T1/2=dni
ulega szybkiemu wbudowaniu w tarczycę
niszczy otaczającą tkankę za pomocą promieniowania B
- TSH - do zwiększenia wychwytu jodu radioaktywnego przez tarczycę
- I131
- I- do zatrzymania jodu radioaktywnego przez dłuższy czas w tarczycy
leczenie:
raka tarczycy
nadczynności
odstaw inne tyreostatyki i trzymaj przed zabiegiem pt na betablokerach
DN: niedoczynność
Leczenie śpiączki hipometabolicznej w przebiegu niedoczynności tarczycy
i.v. hormony tarczycy + GKSy
Somatropina
Syntetyczny GH
leczenie niskorosłości (karłowatości) z powodu podwzgórza lub przysadki
Liotyroks
syntetyczne hormony tarczycy, mieszanina T3 i T4 w fizjologicznym stosunku
nie wykazano, aby liotyroks miał jakąkolwiek przewagę nad lewotyroksyną, dlatego nie jest zbyt popularny
(p.o.) niedoczynność tarczycy
