Farma III antybiotyki Flashcards
Chlorchinaldol, kliochinol
Pochodne 8-chloro-chinoliny
O niejasnym mechanizmie działania: w trakcie ich metabolizmu powstają wolno-rodnikowe pochodne chlorowe, które uszkadzają DNA i białka.
Ze względu na gorszą kontrolę przemian metabolicznych samych związków oraz
mniejszą skuteczność obrony przed wolnymi rodnikami
leki te względnie selektywnie uszkadzają drobnoustroje.
G+
słabiej grzyby
niektóre pierwotniaki (Trichomonas rzęsistek pochwowy, Entamoeba pełzak czerwonki)
Oporność wtórna praktycznie nie występuje
zakażenia bakteryjne i grzybicze
- na skórę (maść)
- przewód pokarmowy (tabletki do ssania) -> UWAGA
- drogi moczowo-płciowe (globulki dopochwowe), miejscowo stosowane także w terapii rzęsistkowicy
używa się ich rzadko
DN
przy dłuższym stosowaniu umożliwiającym wchłanianie się leku do krwi (tabletki do ssania) może wystąpić ciężkie uszkodzenie OUN: SMON - subacute myelo-optic neuropathy: ból, zaburzenia czucia i ruchowe, postępujący ubytek wzroku i trwała ślepota
- nieswoiste objawy uboczne (nudności, wymioty, alergiczne reakcje skórne).
Pochodne nitrofuranu
nitrofurantoina, furagina, nifuroksazyd, furazolidon, nifurzyd, nitrofural
Chemioterapeutyki o niejasnym mechanizmie
łania: prawdopodobnie redukowane w organizmach
drobnoustrojów do toksycznych metabolitów o charakterze wolnych rodników nitrowych, które uszkadzają DNA i białka.
W większych stężeniach hamują enzymy przemian węglowodanów.
bakteriostatycznie, w znacznych stężeniach bakteriobójczo
ze względu na gorszą kontrolę przemian metabolicznych samych związków oraz mniejszą skuteczność obrony przed wolnymi rodnikami względnie selektywnie uszkadzają drobnoustroje (jak pochodne chinoliny)
SZEROKIE PROSTE SPEKTRUM (NIE NA DZIWADŁA - tylko proste mikroby)
G+
G-
niekt grzybki
niekt pierwotniaki (Giardia lamblia)
nie działa na: Pseudomonas i Acinetobacter
Oporność wtórna praktycznie nie występuje
Nie stosuj u (osób z nadwyrężoną wątrobą): kobiet w ciąży niemowląt przy ciężkim uszkodzeniu wątroby i nerek > Reakcja disulfiramowa
Furagina
Pochodna nitrofuranu (nitrofurantoina, furagina, nifuroksazyd, furazolidon, nifurzyd, nitrofural)
redukowane do toksycznych wolnych rodników nitrowych, które uszkadzają DNA i białka; w większych stężeniach hamują enzymy przemian węglowodanów.
bakteriostatycznie (bakteriobójczo)
SZEROKIE PROSTE SPEKTRUM - NIE NA DZIWADŁA - tylko proste mikroby
G+
G-
niekt grzybki
niekt pierwotniaki (Giardia lamblia)
nie działa na: Pseudomonas i Acinetobacter
Wchłania się z przewodu pokarmowego (też: nitrofurantoina)
Niemal natychmiast wydalana jest z moczem i nie uzyskuje w tkankach stężeń umożliwiających działanie
Leczenie niepowikłanych zakażeń prostaty
UTI wywołane przez proste bakterie
Nie stosuj u: kobiet w ciąży
niemowląt
przy ciężkim uszkodzeniu wątroby i nerek
> Reakcja disulfiramowa
Nifuroksazyd
Pochodna nitrofuranu (nitrofurantoina, furagina, nifuroksazyd, furazolidon, nifurzyd, nitrofural)
redukowane do toksycznych wolnych rodników nitrowych, które uszkadzają DNA i białka; w większych stężeniach hamują enzymy przemian węglowodanów.
bakteriostatycznie (bakteriobójczo)
SZEROKIE PROSTE SPEKTRUM - NIE NA DZIWADŁA - tylko proste mikroby
G+
G-
niekt grzybki
niekt pierwotniaki (Giardia lamblia)
nie działa na: Pseudomonas i Acinetobacter
Praktycznie nie wchłania się z przewodu pokarmowego (też: furazolidon)
Leczenie zakażeń pp (ostre biegunki, salmonelloza, giardiaza)
Nie stosuj u: kobiet w ciąży
niemowląt
przy ciężkim uszkodzeniu wątroby i nerek
> Reakcja disulfiramowa
Furazolidon
Pochodna nitrofuranu (nitrofurantoina, furagina, nifuroksazyd, furazolidon, nifurzyd, nitrofural)
redukowane do toksycznych wolnych rodników nitrowych, które uszkadzają DNA i białka; w większych stężeniach hamują enzymy przemian węglowodanów.
bakteriostatycznie (bakteriobójczo)
SZEROKIE PROSTE SPEKTRUM - NIE NA DZIWADŁA - tylko proste mikroby
G+
G-
niekt grzybki
niekt pierwotniaki (Giardia lamblia)
nie działa na: Pseudomonas i Acinetobacter
Praktycznie nie wchłania się z przewodu pokarmowego (też: nifuroksazyd)
Leczenie zakażeń pp (ostre biegunki, salmonelloza, giardiaza), ale stosowany rzadziej niż nifuroksazyd
Ciekawe DN: hamuje MAO: hipotonia ortostatyczna
Nie stosuj u: kobiet w ciąży
niemowląt
przy ciężkim uszkodzeniu wątroby i nerek
> Reakcja disulfiramowa
Nitrofural
Pochodna nitrofuranu (nitrofurantoina, furagina, nifuroksazyd, furazolidon, nifurzyd, nitrofural)
redukowane do toksycznych wolnych rodników nitrowych, które uszkadzają DNA i białka; w większych stężeniach hamują enzymy przemian węglowodanów.
bakteriostatycznie (bakteriobójczo)
SZEROKIE PROSTE SPEKTRUM - NIE NA DZIWADŁA - tylko proste mikroby
G+
G-
niekt grzybki
niekt pierwotniaki (Giardia lamblia)
nie działa na: Pseudomonas i Acinetobacter
(miejscowo) w wyprzeniach bakteryjnych i grzybiczych skóry oraz
w zakażeniach jamy ustnej
DN: skórne odczyny alergiczne
Nie stosuj u: kobiet w ciąży
niemowląt
przy ciężkim uszkodzeniu wątroby i nerek
> Reakcja disulfiramowa
POCHODNE NITROIMIDAZOLU
Metronidazol, ornidazol, tynidazol, nimorazol
Bakteriobójcze
- mechanizm: chemioterapeutyki, których grupa nitrowa ulega w organizmie drobnoustroju redukcji do toksycznych pochodnych (WOLNE RODNIKI NITROWE) uszkadzających DNA i białka; redukcja zachodzi najłatwiej przy małej ilości tlenu (dż a ilość równoważników redukcyjnych).
BEZTLENOWE BAKTERIE I PIERWOTNIAKI (Trichomonas vaginalis rzęsistek, E. hystolytica pełzak czerwonki)
- oporność wtórna może występować w przypadku bakterii (w PL 70% H pylori jest opornych na metronidazol) i pierwotniaków (rzadziej)
ogólnie: o./ i.v.
miejscowo: globulki dopochwowe
- dobrze przenikają wszędzie, w tym do OUN
- wydalane w postaci niezmienionej przez nerki
- > w terapii zakażeń drobnoustrojami beztlenowymi (również zakażeń florą mieszaną z udziałem beztlenowców, np. w obrębie jamy brzusznej i miednicy mniejszej - wtedy podawane są razem z innymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi).
1. zakażenia przyzębia
2. eradykacja H. pylori (składniki terapii wielolekowej)
3. C. difficile rzekomobłoniaste - LEK PIERWSZEGO RZUTU
4. Ch LCh
5. CU
6. Rosacea
7. Mixed skin mieszane zakażenia skóry
8. Trichomonas - Rzęsistkowica
9. Entamoeba - Amebioza
10. GIARDIAZA (Giardia lamblia)
DN
1. pp: metaliczny smak w ustach, n w b, obłożony język, zapalenie trzustki
2. neurologiczne (bóle głowy, enecefalopatia, parestezje, drgawki)
3. rzadko: hemato (agranulocytoza, pancytopenia) - ustępuje po odstawieniu leku
- silna reakcja disulfiramowa
- nasilenie działania doustnych antykoagulantów
nie u: kobiet karmiących
w I trym, w II i III jak mus to mus
nie u noworodków
Metronidazol
Pochodne nitroimidazolu
Bakteriobójcze
- mechanizm: chemioterapeutyki, których grupa nitrowa ulega w organizmie drobnoustroju redukcji do toksycznych pochodnych (WOLNE RODNIKI NITROWE) uszkadzających DNA i białka; redukcja zachodzi najłatwiej przy małej ilości tlenu (dż a ilość równoważników redukcyjnych).
BEZTLENOWE BAKTERIE I PIERWOTNIAKI (Trichomonas vaginalis rzęsistek, E. hystolytica pełzak czerwonki)
- oporność wtórna może występować w przypadku bakterii (w PL 70% H pylori jest opornych na metronidazol) i pierwotniaków (rzadziej)
ogólnie: o./ i.v.
miejscowo: globulki dopochwowe
- dobrze przenikają wszędzie, w tym do OUN
- wydalane w postaci niezmienionej przez nerki
-> w terapii zakażeń drobnoustrojami beztlenowymi (również zakażeń florą mieszaną z udziałem beztlenowców, np. w obrębie jamy brzusznej i miednicy mniejszej - wtedy podawane są razem z innymi lekami przeciwdrobnoustrojowymi).
1. zakażenia przyzębia
2. eradykacja H. pylori (składniki terapii wielolekowej)
3. C. difficile rzekomobłoniaste - LEK PIERWSZEGO RZUTU
4. Ch LCh
5. CU
6. Rosacea
7. Mixed skin mieszane zakażenia skóry
8. Trichomonas - Rzęsistkowica - LEK Z WYBORU
(p.o 1x 2g/ przez tydzień 2x/d po 500mg)
w ciąży - poczekać do II trymestry
trzeba stosować metronidazol ogólnie, żeby wyleczyć
9. Entamoeba - Amebioza
podawany w zapaleniu jelita grubego razem ze środkiem działającym w świetle jelita (diloksanid/jodochinol/paromomycyna); lek z wyboru w leczeniu tkanek pozajelitowych
ropień wątroby: metronidazol -> chlorochina -> metronidazol
10. GIARDIAZA (Giardia lamblia)
DN
1. pp: metaliczny smak w ustach, n w b, obłożony język, zapalenie trzustki
2. neurologiczne (bóle głowy, enecefalopatia, parestezje, drgawki)
3. rzadko: hemato (agranulocytoza, pancytopenia) - ustępuje po odstawieniu leku
METRONIDAZOL BARWI MOCZ NA BRĄZOWO
- silna reakcja disulfiramowa
- nasilenie działania doustnych antykoagulantów
nie u: kobiet karmiących
w I trym, w II i III jak mus to mus
nie u noworodków
Czy beta laktamy są bezpieczne
TAK, zwłaszcza penicyliny naturalne, aminopenicyliny, większość cefalosporyn
W trakcie stosowania penicylin i cefalosporyn często występują objawy uczuleniowe, które głównie w przypadku penicylin, mogą przebiegać w postaci anafilaksji.
Fenoksymetylopenicylina (penicylina fenoksymetylowa, penicylina V)
- Penicyliny naturalne (benzylopenicylina, benzylopenicylina prokainowa, benzylopenicylina bezantynowa, fenoksymetylopenicylina)
Penicyliny naturalne są mocne i silne - mają większy potencjał działania niż np penicyliny przeciwgronkowcowe
kwasooporna sól penicyliny naturalnej
p.o. 2-4x/d
wchłanianie z pp nie jest całkowite i preparat nie powinien zastępować użycia innych penicylin w cięższych zakażeniach
płonica
zakażenia GDO
pamiętaj o zastosowaniach i DN penicylin naturalnych
5 DN penicylin naturalnych (+ inne)
- reakcje uczuleniowe - osutka skórna, pokrzywka, rumień, gorączka, bóle stawów, skurcz oskrzeli, obrzęk krtani, bardzo rzadko wstrząs anafilaktyczny; wskazane wykonanie próby uczuleniowej przed podaniem leku
- AH: niedokrwistość hemolityczna, małoptytkowość - penicyliny mogą działać jak hapteny - łączą się z komórka mi krwi i aktywują zależną od dopełniacza reakcję typu II;
- drgawki - u pacjentów z padaczką oraz niewydolnoś cią nerek; BENZYLOPENICYLINA hamuje receptor GABAa i sprzyja pobudzeniu receptora NMDA;
- reakcja Jarischa-Herxheimera - wstrząsopodobna reakcja po podaniu BENZYLOPENICYLINY występująca najczęściej w trakcie leczenia krętkowic. np. kiły; zależy od uwalniania endotoksyny oraz innych toksycznych substancji z rozpadających się drobnoustrojów: gorączka, dreszcze, spadek CTK
najczęściej jest przejściowa i wymaga jedynie terapii podtrzymującej; - zespól Nicolau = necrosis cutis medicamenta - najczęściej u dzieci wskutek pomyłkowego wprowadzenia formy im leku do naczynia tętniczego
zatory spowodowane kryształkami leku
– niedokrwienie miejsca wkłucia z martwicą skóry oraz tkanki podskórnej
– objawy zatorowe z tętnic kończyn lub krezki
– uszkodzenie rdzenia kręgowego
– leukocytoza
– krwiomocz;
obowiązuje postępowanie jak w zatorowości; - Inne: przeciążenie pt sodem lub potasem przy iv benzylopenicylinie, zespół Hoigne po benzylopenicylinie prokainowej
Nie ma: dysbakteriozy! To bardzo fajnie! :)
Czemu? Bo penicyliny raczej działają na G+, a w jelicie raczej mamy G-
Zakres działania penicylin naturalnych, zastosowanie
Penicyliny naturalne są mocne i silne - mają większy potencjał działania niż np penicyliny przeciwgronkowcowe
SPEKTRUM WĄSKIE
- Schorzenia paciorkowcowe (streptococcus pyogenes): angina, róża, ropnie, płonica
Gronkowce są niewrażliwe na penicyliny - Promienica (Actinomyces)
- Zakażenia wywołane przez meningokoki (Neisseria meningitidis) - penicyliny naturalne przenikają znacząco do OUN tylko w przypadku stanu zapalnego opon
Dużo neisseri gonorhhoeae jest opornych - Wąglik (Bacillus anthracis)
- Niekt bakterie beztlenowe (Clostridium, Bacterioides - z wyj Bacterioides fragilis, który wytwarza penicylinazę)
- Muchomor sromotnikowy - duże dawki benzylopenicyliny
- Kiła (Treponema pallidum) - bo przecież jest ta reakcja Jarischa Herxheimera
Większosć G- jest opornych
Antybiotyki B laktamowe - 4 (+ inne) mechanizmy oporności
- B laktamazy - najczęściej
większość produkowana przez G-, z G+ jedynie gronkowce
szczególne: ESBLs, AmpC (P. aeruginosa, Enterobacter) - na penicyliny i cefalosporyny - Mutacja PBP - PBP o niskim powinowactwie do leków, mech typowy dla MRSA oraz opornych paciorkowców i enterokoków
- Zaburzenie przedostawania się leku do PBP - jedynie u G-, zależy od ekspresji poryn - mechanizm istotny przy innych mechanizmach, ważny przy P. aeruginosa - karbapenemy dostają się prawie wyłącznie przez OprD
- Aktywne wypompowywanie leku u G-
- Inne: aktywacja autolizyn, holiny
Zalety i wady penicylin naturalnych
+ niska toksyczność - (możliwość stosowania u kobiet
w ciąży);
+ działanie bakteriobójcze;
+ dobra penetracja do tkanek (zwłaszcza w czasie zapalenia) (płyny ustrojowe)
+ różne typy penicylin wiążą się z różnymi typami PBP - ich synergistyczne działanie
- wrażliwość na rozkład przez beta-laktamazy = penicylinazy (wiele szczepów jest opornych);
- działanie zależne od czasu, szybka eliminacja (konieczność częstego po
dawania) ; - częste reakcje uczuleniowe.
Uczulenie na antybityki beta laktamowe
Ok. 2% jest uczulonych na beta laktamy (10% jest uczulonych na penicyliny)
- 10% uczulonych na penicyliny jest też uczulonych na cefalosporyny I generacji, ale tylko 2% uczulonych na penicyliny jest też uczulonych na generację II i III
- pacjenci uczuleni na penicyliny są też uczuleni na karbapenemy
- NIE MA ALERGII KRZYŻOWEJ Z MONOBAKTAMAMI
W całej grupie penicylin występuje krzyżowa alergia - pacjentowi uczulonemu na penicylinę naturalną nie wolno podać żadnego innego preparatu penicylin
OKSACYLINA
Penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe (penicyliny izoksazolowe: oksacylina, kloksacylina, flukloksacylina, dikloksacylina)
SPEKTRUM: PACIORKOWCE, GRONKOWCE
W infekcjach wywołanych przez gronkowce (Staphylokoki) wytwarzające beta laktamazy
(jeśli szczep jest wrażliwy na benzylopenicylinę to wolimy benzylopenicylinę)
oraz wrażliwe paciorkowce (Streptokoki)
oporne: Listeria, MRSA, Enterokoki
DN: reakcje alergiczne występują rzadziej niż w przypadku BENZYLOPENICYLINY (mogą się pojawić pokrzywka, rumień i świąd)
pp: częściej obserwuje się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (nudność, wymioty, biegunka., cholestaza, przejściowe uszkodzenie wątroby)
po podaniu iv: zapalenie żyły, eozynofilia, gorączka
AMOKSYCYLINA
Aminopenicyliny (amoksycylina, ampicylina)
= PENICYLINY O SZEROKIM SPEKTRUM
iv, im, po - dobrze się wchłania z pp, posiłek nie wpływa na ten proces
Wskazania
■ sinusitis: ostre zapalenie zatok przynosowych (lek pierwszego rzutu)
■ otitis media: zapalenie ucha środkowego (lek pierwszego rzutu)
■ Strep throat: paciorkowcowe zapalenie garda (stosowana przez 6 dni u chorych, u których istnieje duże ryzyko
nieprzestrzegania zasad 10-dniowego leczenia fenoksymetylopenicyliną)
■ PZP pozaszptalne zapalene płuc (niekiedy w skojarzeniu z makrolidem)
■ zaostrzenie POChP
■ UTI wywołane przez enterokoki
■ eradykacja H pylori w skojarzeniu z metronidazolem lub klarytromycyną
Amoksycylina wykazuje większą aktywność (mniej szczepów opornych) i lepszą biodostępność po podaniu doustnym niż ampicylina
Mało toksyczne - mogą być stos u kobiet w ciąży
DN typowe dla penicylin naturalnych, ale poważne reakcje uczuleniowe są rzadsze (dominują objawy skórne: wysypka, za czerwienienie skóry, pokrzywka)
- szerokie spektrum = dysbakteriozy (biegunka, zakażenia grzybicze układu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych)
- osutki plamisto-grudkowe u 5-10% pt po aminopenicylinach - nie zawsze alergiczne, częściej u osób z hiperurykemią leczonych allopurinolem lub z CLL; typowo po podaniu amoksycyliny choremu z mononukleozą
Amoksycylina + kwas klawulanowy = Augumentin
MEZLOCYLINA
Ureidopenicyliny (mezlocylina, azlocylina, piperacylina) = penicyliny przeciwpseudomonalne
- bardzo szerokie spektrum - w porównaniu z aminopenicylinami zwiększona akt wobec pałeczek G- (zwł P. aeruginosa) oraz enterokoków (z wyj. E. faecium)
- oporne: Chlamydia, mikopazmy
- im/iv (+ aminoglikozydy/fluorochinolony) = a więc: szpital
1. ciężkie zakażenia szpitalne P. aeruginosa/K. pneumoniae (układowe, UTI, pneumonia, peritonitis, inne w jamie brzusznej/miednicy mniejszej)
DN: większa toksyczność niż aminopenicyliny
- reakcje miejscowe (ból i zapalenie żyły z zakrzepicą)
- reakcje nadwrażliwości (osutki, gorączka, pokrzywka, częściej u pt z CFTR), anafilaksja (rzadziej niż po penicylinach naturalnych)
- zaburzenia K+ - hipokaliemia wskutek uszkodzenia transportu w cewkach nerkowych
- pp: bnw, uszkodzenie wątroby, cholestaza
- nerki: podyższone k i m, ŚZN
- OUN: bóle i zawroty głowy, drgawki po dużych dawkach
- hemato: przejściowa leukopenia, małoplt, eozynofilia
- rzadko skóra: S-J
KLOKSACYLINA
Penicyliny półsyntetyczne przeciwgronkowcowe (oksacylina, kloksacylina, flukloksacylina, dikloksacylina)
Jedyna dostępna w Polsce
SPEKTRUM: PACIORKOWCE, GRONKOWCE
W infekcjach wywołanych przez gronkowce (Staphylokoki) wytwarzające beta laktamazy
(jeśli szczep jest wrażliwy na benzylopenicylinę to wolimy benzylopenicylinę)
oraz wrażliwe paciorkowce (Streptokoki)
oporne: Listeria, MRSA, Enterokoki
DN: reakcje alergiczne występują rzadziej niż w przypadku BENZYLOPENICYLINY (mogą się pojawić pokrzywka, rumień i świąd)
pp: częściej obserwuje się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (nudność, wymioty, biegunka., cholestaza, przejściowe uszkodzenie wątroby)
po podaniu iv: zapalenie żyły, eozynofilia, gorączka
AZLOCYLINA
Ureidopenicyliny (mezlocylina, azlocylina, piperacylina) = penicyliny przeciwpseudomonalne
- bardzo szerokie spektrum
- w porównaniu z aminopenicylinami zwiększona akt wobec pałeczek G- (zwł P. aeruginosa) oraz enterokoków (z wyj. E. faecium)
- oporne: Chlamydia, mikopazmy
- im/iv (+ aminoglikozydy/fluorochinolony) = a więc: szpital
1. ciężkie zakażenia szpitalne P. aeruginosa/K. pneumoniae (układowe, UTI, pneumonia, peritonitis, inne w jamie brzusznej/miednicy mniejszej)
DN: większa toksyczność niż aminopenicyliny
- reakcje miejscowe (ból i zapalenie żyły z zakrzepicą)
- reakcje nadwrażliwości (osutki, gorączka, pokrzywka, częściej u pt z CFTR), anafilaksja (rzadziej niż po penicylinach naturalnych)
- zaburzenia K+ - hipokaliemia wskutek uszkodzenia transportu w cewkach nerkowych
- pp: bnw, uszkodzenie wątroby, cholestaza
- nerki: podyższone k i m, ŚZN
- OUN: bóle i zawroty głowy, drgawki po dużych dawkach
- hemato: przejściowa leukopenia, małoplt, eozynofilia
- rzadko skóra: S-J
KARBENICYLINA
Pierwsza karboksypenicylina - obecnie niestosowana
PIPERACYLINA
Ureidopenicyliny (mezlocylina, azlocylina, piperacylina) = penicyliny przeciwpseudomonalne
jedyna dostępna w PL
- bardzo szerokie spektrum
- w porównaniu z aminopenicylinami zwiększona akt wobec pałeczek G- (zwł P. aeruginosa) oraz enterokoków (z wyj. E. faecium)
- oporne: Chlamydia, mikopazmy
- im/iv (+ aminoglikozydy/fluorochinolony) = a więc: szpital
1. ciężkie zakażenia szpitalne P. aeruginosa/K. pneumoniae (układowe, UTI, pneumonia, peritonitis, inne w jamie brzusznej/miednicy mniejszej)
2. profilaktyka w chirurgii (przed zabiegiem w brzuchu - jelita, drogi żółciowe), ObGyn (histerektomia, CC)
DN: większa toksyczność niż aminopenicyliny
- reakcje miejscowe (ból i zapalenie żyły z zakrzepicą)
- reakcje nadwrażliwości (osutki, gorączka, pokrzywka, częściej u pt z CFTR), anafilaksja (rzadziej niż po penicylinach naturalnych)
- zaburzenia K+ - hipokaliemia wskutek uszkodzenia transportu w cewkach nerkowych
- pp: bnw, uszkodzenie wątroby, cholestaza
- nerki: podyższone k i m, ŚZN
- OUN: bóle i zawroty głowy, drgawki po dużych dawkach
- hemato: przejściowa leukopenia, małoplt, eozynofilia
- rzadko skóra: S-J
Piperacylina + tazobaktam = Tazobac
INHIBITORY BETA LAKTAMAZ
Inhibitory beta laktamaz (kwas klawulanowy, sulbaktam, tazobaktam, awibaktam, relebaktam)
Same nie mają znaczących właściwości przeciwbakteryjnych, ale ich dodanie do preparatu penicyliny lub innego antybiotyku B-laktamowego rozszerza zakres działania antybiotyku.
- najsilniej blokowane są enzymy klasy A (głównie występujące u gronkowców, H influenzae, Neisseria g, Salmonella, Shigella, E coli, Klebsiella p)
- blokują enzymy u Bacterioides i Branhamella
- klasa C (Pseudomonas, Serratia, Enterobacter, Citrobacter) - nie są silnie hamowane
Czasem DN - dla kwasu klawulanowego:
- cholestaza
- uszkodzenie wątroby
- biegunka
Augumentin
Amoksycylina + kwas klawulanowy
- rozszerzenie spektrum amoksycyliny o bakterie beztlenowe
- zakażenia GDO (II RZUT)
- PZP pozaszpitalne zapalenie płuc
- nawracające bakt pharyngitis
- UTI (III RZUT po kotrimoksazolu i nitrofurantoina)
- wiele innych schorzeń wywołanych wrażliwymi bakteriami
Aminopenicyliny
(amoksycylina, ampicylina)
ulegają rozkładowi przez beta laktamazy
= PENICYLINY O SZEROKIM SPEKTRUM
szerokie spektrum
G+ jak benzylopenicylina
G- niewytwarzające beta laktamaz: Neisseria, Haemophilus, Enterobacteriae (E. coli!)
Amoksycylina wykazuje większą aktywność (mniej szczepów opornych) i lepszą biodostępność po podaniu doustnym niż ampicylina
Mało toksyczne - mogą być stos u kobiet w ciąży
DN typowe dla penicylin naturalnych, ale poważne
1) reakcje uczuleniowe są rzadsze (dominują objawy skórne: wysypka, za czerwienienie skóry, pokrzywka)
2) szerokie spektrum = dysbakteriozy (biegunka, zakażenia grzybicze układu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych)
- C difficile po ampicylinie
3) osutki plamisto-grudkowe u 5-10% pt po aminopenicylinach - nie zawsze alergiczne, częściej u osób z hiperurykemią leczonych allopurinolem lub z CLL; typowo po podaniu amoksycyliny choremu z mononukleozą
Unasyn
Ampicylina + sulbaktam
tylko pozajelitowo
działa jak Augumentin (spektrum)
super działa na Acinetobacter i powinno się go stosować tylko na szpitalne zakażenia tego drobnoustroja
TYKARCYLINA
Karboksypenicyliny (karbenicylina, zastąpiona przez tykarcylinę)
Wrażliwa na rozkład przez betalaktamazy - dlatego tylko razem z kwasem klawulanowym (Timentin)- zwiększa aktywność tykarcyliny wobec Enterobacteriacae wytwarzających betalaktamazy, ale nie wobec Pseudomonas - kwas klawulanowy nie hamuje Blaktamaz typu AmpC oraz ESBL
Aktywniejsza wobec Pseudomonas i Proteus
super wobec Xanthomonas (stenotrophomonas maltophilia), Bacterioides fragilis
- Tykarcylina+kwas klawulanowy (Często + aminoglikozyd): ciężkie zakażenia szpitalne podatnymi bakteriami (wskazania jak przy ureido)
DN jak ureidopenicylin
- reakcje nadwrażliwości (anafilaksja rzadziej niż po penicylinach naturalnych)
- gorączka, eozynofilia, neutropenia, małoplt
- zaburzenia gospodarki K+ i Mg2+ (oba hipo)
- pp
- drgawki przy dużych dawkach: bnw, uszkodzenie wątroby, cholestaza
Tykarcylina + kwas klawulanowy = Timentin
Benzylopenicylina (penicylina G)
- Penicylina naturalna (benzylopenicylina, benzylopenicylina prokainowa, benzylopenicylina bezantynowa, fenoksymetylopenicylina)
Penicyliny naturalne są mocne i silne - mają większy potencjał działania niż np penicyliny przeciwgronkowcowe
- Benzylopenicylina działa bakteriostatycznie na Enterococcus faecalis
im/iv w postaci soli sodowej/potasowej
! duże dawki - przeciążenie chorego K+ lub Na+: uwaga na niewydolność nerek, dojście centralne założone blisko serca, zaostrzenia niewydolności krążenia
silnie wiąże się z białkami osocza
Duże dawki BENZYLOPENICYLINY podaje się iv w leczeniu zatrucia muchomorem sromotnikowym w celu wyparcia toksyn grzyba z połączeń z białkami krwi (poprawia to skuteczność hemofiltracji).
T1/2=30min, 4-6x/d
dobrze penetruje do wszystkich tkanek, z wyj: OUN (przenika w czasie zapalenia) cieczy wodnistej oka płodu pokarmu kobiecego
metabolizowana w 40% wątrobie do kwasu penicylojowego
wydalanie przez NERKI - wydalanie można zmniejszyć, stosując PROBENECYD (silnie blokuje wydalanie i zwiększa tkankowe stężenia penicylin i ampicyliny - hamuje cewkowe wydzielanie penicyliny), podobnie działają NLPZ, ale słabiej
in vitro inaktywuje aminoglikozydy (nie można ich podawać w jednym rotworze), in vivo - synergia
pamiętaj o zastosowaniach i DN penicylin naturalnych
DN : drgawki u pt z padaczką oraz niewydolnością nerek - benzylopenicylina hamuje rec GABAa i sprzyja pobudzeniu NMDA
- reakcja Jarischa-Herxheimera - wstrząsopodobna reakcja po podaniu BENZYLOPENICYLINY występująca najczęściej w trakcie leczenia krętkowic. np. kiły; zależy od uwalniania endotoksyny oraz innych toksycznych substancji z rozpadających się drobnoustrojów: gorączka, dreszcze, spadek CTK
Tazobac
Piperacylina + tazobaktam
(ureidopenicylina = penicylina przeciwpseudomonalna + inhibitor betalaktamaz)
spektrum jak Timentin - rozszerzenie o Entero wytwarzające betalaktamazy
często w skojarzeniu z aminoglikozydem
ciężkie szpitalne zakażenia DO
UTI
wewnątrzbrzuszne (bez ZT)
u pacjentów z neutropenią
Cefalosporyny - uwagi ogólne
pochodne kwasu 7-aminocefalosporynowego, z grzyba C. acremonium
Cefamycyny - to co jest wytwarzane przez Streptomyces - podział ten nie ma istotnego znaczenia (cefamycyny są bardziej aktywne wobec baktrii beztlenowych)
Są względnie odporne na działanie części beta laktamaz, jednak: ESBL, KPC (Klebsiella pneumonia carbapenemase), AmpC cefalosporynaza, metaloBlaktamazy - rozkadają cefalosporyny
Cefalosporyny nie wykazują aktywności wobec enterokoków i Listeria monocytogenes!
Cefalosporyny - TOKSYCZNOŚĆ, DN
Cefalosporyny to leki mało toksyczne (większosć może być używana w ciąży)
Więcej DN niż półsyntetyczne penicyliny
Uczulenie
- wyst rzadziej niż na penicyliny, dominują objawy skórne (zaczerwienienie, pokrzywka), b rzadko ana
5-10% pacjentów uczulonych na penicyliny jest również uczulona na cefalosporyny I generacji (w przypadku cefalosporyn II i III generacji odsetek ten wynosi około 2%) - w praktyce większość lekarzy wciąż unika podawania cefalosporyn jako alternatywy u pacjentów uczulonych na penicyliny
DN
■ (iv): podrażnienie i ból w miejscu wstrzyknięcia zapalenie żyły,
■ nefrotoksyczność:
wycofana z użycia CEFALORYDYNA - ŚZN i uszkadzała cewki
nefrotoksyczne działanie cefalosporyn może się nasilić przy równoczesnym podawaniu innych leków nefrotoksycznych, np. aminoglikozydćw;
■ reakcja disulfiramowa - w przypadku preparatów za wierających pierścień metylotiotetrazolowy (np. cefamandol, cefotetan, cefoperazon, cefmetazol, moksolaktam) w czasie stosowania tych leków należy- unikać spożywania alkoholu w jakiejkolwiek postaci
■ hipoprotrombinemia - w przypadku preparatów zawierających pierścień metylotiotetrazolowy- niekiedy występują krwawienia; profilaktycznie można stosować 10 mg fitomenadionu (witaminy K1) 2x/tydz
■ dysbakteriozy - po preparatach o szerokim spektrum działania, szczególnie stosowanych( p.o) (biegunka, zakażenia grzybicze jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych).
CEFADROKSYL
Cefalosporyna I generacji (cefadroksyl, cefazolina, cefaleksyna, cefalotyna, cefradyna, cefapiryna)
Spektrum:
Silnie G+: gronkowce z wyj. MRSA, paciorkowce
Słabiej G-: PECK mnemonic: Proteus mirabilis, E. coli, Klebsiella pneumoniae
aktywne wobec ziarenkowców beztlenowych
dinozaur
Cefadroksyl, cefradyna, cefaleksyna (radujący się czytający dinozaur)
stosowane są w leczeniu pozaszpitalnych zakażeń GDO, UTI, tkanki podskórnej
(1st gen - mainstay choice for uncomplicated community-acquired infections)
Cefadroksyl najlepiej nadaje się do leczenia anginy paciorkowcowej (dinozaur z anginą)
MINOCYKLINA
odwracalnie wiążą się z podjednostką 30S rybosomu, hamują przyłączeni się aa-tRNA do rybosomu - hamują elongację
BAKTERIOSTATYCZNE
Oporność: - pojawienie się pompy wyrzucającej tetracykliny na zewnątrz!!! (najrzadziej dotyczy to minocykliny)
Ma największą aktywność wobec Staphylococcus aureus
długo działające (doksycyklina, minocuklina) T1/2=16-18h - dawkowanie 1x/d
Minocyklina osiąga duże stężenia w ślinie i łzach
- likwidowanie nosicielstwa [M]eningokoków (preferowana jest rifampicyna, bo dużo szczepów jest opornych)
- RZS u pacjentów z niedużym nasileniem choroby, bo tetracykliny wykazują zdolność hamowania [M]etaloproteinaz rozkładających macierz tk łącznej
DN:
PP (zaburzenia żołądkowo-jelitowe: nwb z podrażnienia)
dysbakteriozy (biegunka, rzekomobłoniaste, zakażenia grzybicze jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych)
- Ca2+ kości i szkliwa - <8rż mogą uszkadzać nasady kości długich, niedorozwój/brązowe prezbarwienia szkliwa
- uszkodzenie wątroby (ciężarne, u osób ze słabą wątrobą)
- hipoprotrombinemia (nasilenie działania antykoagulantów - antagonistów witaminy K)
- uszkodzenie nerek (uszkodzenie cewek nerkowych z kwasicą i aminoacydurią wyst po podaniu przedatowanych tetracyklin)
- zaburzenia błędnikowe (zawroty głowy, wymioty)
- fotosensytyzacja - ważne dla osób, które używają tetracyklin jako profilaktyki rpzeciwmalarycznej
NIE U:
kobiety w ciąży (uszkodzenie kości i zawiązków zębów płodu), w czasie karmienia piersią
- dzieci <12rż
RYFAPENTYNA
ANSAMYCYNY - hamują bakteryjną polimerazę RNA zależną od DNA - hamują syntezę RNA
dobrze wchłania się z pp
Rifampicyna i ryfapentyna to silne induktory P450
DN (przy wchłanianiu z pp lub podawaniu pozajelitowym)
zaczerwienienie skóry
małoPLT
zaburzenia pp (nudności, wymioty, wzdęcia)
RZEKOMOBŁONIASTE po wszystkich ansamycynach
żółtaczka cholestatyczna, zapalenie wątroby
METYCYLINA
Prekursor półsyntetycznych penicylin - penicylin opornych na penicylinazy (beta laktamazy) gronkowców
Nie jest obecnie stosowana i służy do oznaczania oporności
Powodowała śródmiąższowe zapalenie nerek i aplazję szpiku
TYGECYKLINA
GLICYLCYKLINA
podobny mechanizm do tetracyklin (BAKTERIOSTATYCZNA), ale nie jest substratem dla pompy wyrzucającej te leki z bakterii (bakterie oporne na tetracykliny są wrażliwe na tygecyklinę, z wj. Pseudomonas i Proteus, bo te są pierwotnie oporne)
na: OPORNE I DZIWNE
gronkowce: MRSA, VRSA (meticilin i vancomycin resistant Staph)
Enterobacteriacae
Acinetobacter (też szczepy wielooporne)
Legionella pneumophila
beztlenowce riketsje Chlamydia mikoplazmy Mycobacterium (jak tetracykliny)
i.v.
T1/2=36h - działa długo
wydalany z żółcią
- skomplikowane zakażenia skóry i tkanki podskórnej
- zakażenia w brzuchu (z wyj trzustki)
DN:
nudności i wymioty (30% pt rzyga, to dużo)
DN tetracyklin
GRAMICYDYNA
mieszanina peptydów
działanie jak jonofory (kanał w błonie bakterii, zaburzenie równowagi jonowej)
(miejscowo) skóra i BŚ
(podawanie ogólne powodowało hemolizę)
CEFAZOLINA
Cefalosporyna I generacji (cefadroksyl, cefazolina, cefaleksyna, cefalotyna, cefradyna, cefapiryna)
Spektrum:
Silnie G+: gronkowce z wyj. MRSA, paciorkowce
Słabiej G-: PECK mnemonic: Proteus mirabilis, E. coli, Klebsiella pneumoniae
aktywne wobec ziarenkowców beztlenowych
ZOO
używana w profilaktyce w chirurgii
rzadziej w leczeniu zakażeń S aureus
POLIMYKSYNY
detergenty
(amfipatyczne acylowane peptydy wytwarzane przez Bacillus polimyxa)
zaburzają strukturę i funkcje błon bakteryjnych - detergenty - wzrost przepuszczalności błony dla jonów
bakteriobójczo G- (bo łączą się z LPS a tylko G- mają LPS) (także na Pseudomonas aeruginosa).
W praktyce używa się mieszaniny siarczanów POLIMYKSYNY B oraz POLIMYKSYNY E (KOLISTYNA)
nowym lekiem z tej grupy jest KOLISTYMETAT SODOWY
Oporność rzadko, zależy od zmniejszenia przenikania do bakterii (pojedyncze szczepy Acinetobacter niewrażliwe na polimyksyny).
nie wchłaniają się z pp
(p.o.) zakażenia pp/ eliminacja bakterii przed operacjami na jelitach
(miejscowo) na skórę, do ucha i do worka spojówkowego (maści, krople, aerozole)
(wziewnie, w nebulizacji) - CF: KOLISTYNA lub KOLISTYMETAT SODOWY
(i.v.) b rzadko: ciężkie zakażenia G- opornymi (Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter sp.). -> wydalają się niezmienione przez nerki, co jest wykorzystywane w powikłanych UTI wywołanych przez oporne G- (Pseudomonas aeruginosa),+ zapalenia płuc u CF (KOLISTYMETAT SODOWY).
DN:
- po zastosowaniu miejscowym - nie ma
- p.o.: nwb
- i.v.: NN NEUROTOXIC NEPHROTOXIC
niekiedy bardzo poważne uszkodzenie nerek
zaburzenia OUN i ObUM (blok nerwowo-mięśniowy).
- uwalniają histaminę, przez co przy podaniu pozajelitowym lub wziewnym mogą spowodować silny skurcz oskrzeli (szczególnie u pacjentów z astmą) oraz pokrzywkę i świąd skóry.
CEFALEKSYNA
Cefalosporyna I generacji (cefadroksyl, cefazolina, cefaleksyna, cefalotyna, cefradyna, cefapiryna)
Spektrum:
Silnie G+: gronkowce z wyj. MRSA, paciorkowce
Słabiej G-: PECK mnemonic: Proteus mirabilis, E. coli, Klebsiella pneumoniae
aktywne wobec ziarenkowców beztlenowych
czytać
Cefadroksyl, cefradyna, cefaleksyna (radujący się czytający dinozaur)
stosowane są w leczeniu pozaszpitalnych zakażeń GDO, UTI, tkanki podskórnej
(1st gen - mainstay choice for uncomplicated community-acquired infections)
CEFALOTYNA
Cefalosporyna I generacji (cefadroksyl, cefazolina, cefaleksyna, cefalotyna, cefradyna, cefapiryna)
Spektrum:
Silnie G+: gronkowce z wyj. MRSA, paciorkowce
Słabiej G-: PECK mnemonic: Proteus mirabilis, E. coli, Klebsiella pneumoniae
aktywne wobec ziarenkowców beztlenowych
lot
Nitrofurantoina
Pochodna nitrofuranu (nitrofurantoina, furagina, nifuroksazyd, furazolidon, nifurzyd, nitrofural)
redukowane do toksycznych wolnych rodników nitrowych, które uszkadzają DNA i białka; w większych stężeniach hamują enzymy przemian węglowodanów.
bakteriostatycznie (bakteriobójczo)
SZEROKIE PROSTE SPEKTRUM - NIE NA DZIWADŁA - tylko proste mikroby
G+
G-
niekt grzybki
niekt pierwotniaki (Giardia lamblia)
nie działa na: Pseudomonas i Acinetobacter
Wchłania się z przewodu pokarmowego (też: furagina)
Może osiągać w tkankach duże stężenia!!! -> DN
Niestosowana ze względu na DN!
- polineuropatia
- AH anemia hemolityczna (zwłaszcza przy niedoborze G6PD)
- zwłókniające zapalenie płuc
- częste reakcje alergiczne
- nudności, wymioty, jadłowstręt
Antagonizuje działanie kwasu nalidyksowego (chinolonu I gen) oraz słabiej innych chinolonów
Inne leki są bezpieczniejsze
Nie stosuj u: kobiet w ciąży
niemowląt
przy ciężkim uszkodzeniu wątroby i nerek
> Reakcja disulfiramowa
Benzylopenicylina benzatynowa
- Penicyliny naturalne (benzylopenicylina, benzylopenicylina prokainowa, benzylopenicylina
bezantynowa, fenoksymetylopenicylina)
Penicyliny naturalne są mocne i silne - mają większy potencjał działania niż np penicyliny przeciwgronkowcowe
im
powolne uwalnianie, 1x/2-4tyg (podajemy raz na kurację)
Benzylopenicylinę prokainową i benzatynową stosuje się rzadko:
profilaktyka choroby reumatycznej u dzieci
pamiętaj o zastosowaniach i DN penicylin naturalnych
Timentin
Tykarcylina + kwas klawulanowy
(karboksypenicylina + inhibitor betalaktamaz)
- rozszerzenie o Enterobacteriacae wytwarzające betalaktamazy, ale nie o P. aeruginosa czy te co wytwarzają ESBL
dobra akt wobec Xanthomonas (Stenotrophomonas) maltophila
Bacterioides fragilis
Na zakażenia szpitalne podatnymi bakteriami
Antybiotyki B laktamowe
czteroczłonowy pierścień beta laktamowy - hydroliza (przez beta laktamazy) prowadzi do inaktywacji antybiotyków
- hamują ostatni etap syntezy peptydoglikanu - na etapie łączenia poprzecznymi wiązaniami krzyżowymi pojedynczych łańcuchów (transpeptydylacja)
- punkt uchwytu: PBP (struktura b-laktamów przypomina fragment -D-ALA-D-ALA, do którego przyłączają się PBP w trakcie tworzenia wiązań poprzecznych peptydoglikanu)
- BAKTERIOBÓJCZE (wyj. Benzylopenicylina - penicylina G działa bakteriostatycznie na Enterococcus faecalis)
- do aktywności wymagają wzrostu i rozmnażania się bakterii - nie działają w obecności leków bakteriostatycznych
- efekt bakteriobójczy zależny od czasu (działanie terapeutyczne zależne od utrzymywania właściwego stężenia we krwi) - dawkowanie 2-4x/dobę
G+ - Z REGUŁY WIĘKSZA AKTYWNOŚĆ WOBEC G+
G- inne mech: autolizyny, holiny: zab. gospodarki elektrolitowej, hydrolazy mureiny
CHINUPRYSTYNA
Streprogramina A (chinuprystyna, dalfoprystyna)
destabilizuje rybosom bakteryjny
bakteriostatyczna, A+B (30:70) = szybkie dz bakteriobójcze wobec większości bakterii (z wyj E. faecium)
efekt postantybiotykowy
oporność: mutacja miejsca wiążącego dalfo- na rybosomie / enzymy rozkładające / pompa wyrzucająca
TLENOWE PAŁECZKI G+ (nie: E. feacalis)
i.v.
jedynie w leczeniu zakażeń wieloopornymi szczepami bakterii:
MRSA
VISA, VRSA
Streptococcus pneumoniae oporny na penicyliny,
Enterococcus faecium oporny na wankomycynę
DN:
1) Streptogramin phlebitis (ból i zakrzepica w miejscu podania, także w dojściach centralnych)
2) Arthralgia, myalgia
3) Uszkodzenie wątroby (hiperbilirubinemia)
4) Drug interactions - silnie hamuje P450 CYP3A4 (warfaryna, diazepam, cyzapryd, cyklosporyna, nienukleozydowe inhibitory otdwornej transkryptazy) - zredukuj dawkę cyklosporyny
CEFRADYNA
Cefalosporyna I generacji (cefadroksyl, cefazolina, cefaleksyna, cefalotyna, cefradyna, cefapiryna)
Spektrum:
Silnie G+: gronkowce z wyj. MRSA, paciorkowce
Słabiej G-: PECK mnemonic: Proteus mirabilis, E. coli, Klebsiella pneumoniae
aktywne wobec ziarenkowców beztlenowych
radować się
Cefadroksyl, cefradyna, cefaleksyna (radujący się czytający dinozaur)
stosowane są w leczeniu pozaszpitalnych zakażeń GDO, UTI, tkanki podskórnej
(1st gen - mainstay choice for uncomplicated community-acquired infections)
KARBAPENEMY
Karbapenem (Imipenem, Meropenem, Ertapenem, Faropenem, Doripenem)
poch kwasu 3-hydroksyetylokarbapenemowego
duża oporność na rozkład przez większość beta-laktamaz (rozkładane są przez karbapenemazy i metalo-beta-laktamazy)
= BARDZO SZEROKIE SPEKTRUM, NAJSZERSZE SPOŚRÓD BETA LAKTAMÓW
oporność: - nabycie zdolności do wytwarzania karbapenemaz
- zmniejszenie przepuszczalności
w grupie występuje oporność krzyżowa
Spektrum: G+, G-, beztlenowce
zwł: Pseudomonas
oporne: MRSA, Enterococcus faecium, C difficile, Xanthomonas malto, Burkholdeira cepacia
II i III RZUT: CIĘŻKIE SZPITALNE ZAKAŻENIA wywołane szczepami opornymi na inne leki
- niekiedy stosowane w skojarzeniu z aminoglikozydami (które działają na tlenowe bakterie G- żeby nie wygenerować oporności na karbapenemy)
Karbapenemy dobrze penetrują do tkanek (także do OUN); wydalane są przez nerki (ich dawkowanie powinno być dopasowane do stopnia wydolności narządów).
DN (częściej po IMIPENEMIE)
- PP
- Skóra (wysypka)
- Drgawki po imipenemie (u pt z NN)
- Reakcje miejscowe po wstrzyknięciu im ertapenemu
Pomiędzy penicylinami i karbapenemami występuje alergia krzyżowa
CEFAPIRYNA
Cefalosporyna I generacji (cefadroksyl, cefazolina, cefaleksyna, cefalotyna, cefradyna, cefapiryna)
Spektrum:
Silnie G+: gronkowce z wyj. MRSA, paciorkowce
Słabiej G-: PECK mnemonic: Proteus mirabilis, E. coli, Klebsiella pneumoniae
aktywne wobec ziarenkowców beztlenowych
ogień
Benzylopenicylina prokainowa
- Penicyliny naturalne (benzylopenicylina, benzylopenicylina prokainowa, benzylopenicylina bezantynowa, fenoksymetylopenicylina)
Penicyliny naturalne są mocne i silne - mają większy potencjał działania niż np penicyliny przeciwgronkowcowe
benzylopenicylina + prokaina
im WYŁĄCZNIE
przed: próba uczuleniowa, oprócz testarpenu obejmująca również podanie prokainy
wolno rozkładana, 2x/d
Zespół Hoigne - po omyłkowym podaniu benzylopenicyliny prokainowej do naczynia:
zaczerwienienie skóry
wzrost CTK
splątanie
niepokój
drgawki
objawy ogniskowe z OUN
(bo: MIKROZATOROWOŚĆ - blokowanie małych naczyń w OUN przez wolno rozpuszczające się kryształki leku?, bo wytwarzają się miejscowo duże stężenia)
Objawy mają charakter przemijający
Poprawa po podaniu benzodiazepin np. diazepamu
Benzylopenicylinę prokainową i benzatynową stosuje się rzadko:
profilaktyka choroby reumatycznej u dzieci (Strepy)
ale
W POLSCE ISTNIEJE ZAKAZ AMBULATORYJNEGO PODAWANIA BENZYLOPENICYLINY PROKAINOWEJ
znosi działanie sulfonamidów
pamiętaj o zastosowaniach i DN penicylin naturalnych
CEFAKLOR
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
- chlor*
p. o. (cefaklor, sól - aksetyl cefuroksymu, cefprozyl, lorakarbef) pro urolog je chlorek węgla
Cefaklor i cefprozyl używane są w pozaszpitalnych zakażeniach GDO i UTI - II RZUT
CEFAMANDOL
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
mandala
■ reakcja disufiamowa - w przypadku preparatów za wierających pierścień metylodotetrazolowy (np. cefamandol, cefotetan, cefoperazon, cefmetazol, moksolaktam) w czasie stosowania tych leków należy- unikać spożywania alkoholu w jakiejkolwiek postaci
■ hipoprotrombinemia - w przypadku preparatów zawierających pierśdeń metylodotetrazolowy- niekiedy występują krwawienia; profilaktycznie można stosować 10 mg fitomenadionu (witaminy K,) 2x/tydz
CEFUROKSYM
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
- urolog*
p. o. (cefaklor, sól - aksetyl cefuroksymu, cefprozyl, lorakarbef) pro urolog je chlorek węgla - ostre otitis media/sinusitis ( II RZUT - pierwszym rzutem jest amoksycylina)
- PZP pozaszpitalne zapalene płuc
- zaostrzenia POchP
- UTI przy obecności bakterii opornych na furaginę (pochodna nitrofuranu) i kotrimoksazol
- we wczesnym stadium boreliozy z Lyme
TETRACYKLINY
odwracalnie wiążą się z podjednostką 30S rybosomu, hamują przyłączenie się aa-tRNA do rybosomu (hamują dodawanie aminokwasów do łańcucha polipeptydowego) - hamują elongację
BAKTERIOSTATYCZNE
oporność:
- zmniejszanie transportu leku do bakterii (odbywa się na drodze czynnej i biernej)
- pojawienie się pompy wyrzucającej tetracykliny na zewnątrz!!! (najrzadziej dotyczy to minocykliny) - POMPA występuje konstytutywnie u Pseudomonas i Proteus, dlatego te bakterie są pierwotnie oporne na tetracykliny
- wytwarzanie białek hamujących wiązanie się leku z rybosomem
- enzymatyczna inaktywacja
W grupie tetracyklin występuje całkowita oporność krzyżowa
SZEROKIE SPEKTRUM (DZIWADŁA) G+, G-, beztlenowce Borrelia burgdorferi Treponema pallidum riketsje Chlamydia mikoplazmy niektóre pierwotniaki np. pełzak czerwonki
- absorpcja jest silnie hamowana przez pokarm (mleko)
- chelatują kationy Ca2+, Fe2+, Mg2+, Al3+
- dobrze penetrują do wszystkich tkanek (tylko 25% do OUN, bo są raczej water-soluble)
przenikają przez łożysko i do mleka matki - wydalane są z żółcią (stężenia w drogach żółciowych są dużo większe niż w surowicy) i z moczem
p.o. (i.v. tylko doksycyklina) (i.m.- boli w pizdu i spowoduje stan zapalny)
miejscowe stosowanie tych leków na skórę powoduje szybkie powstawanie oporności
DN:
PP - bo leki p.o. (zaburzenia żołądkowo-jelitowe: nwb z podrażnienia)
dysbakteriozy - bo szerokospektralne (biegunka, rzekomobłoniaste, zakażenia grzybicze jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych)
- Ca2+ kości i szkliwa - <8rż mogą uszkadzać nasady kości długich, niedorozwój/brązowe przebarwienia szkliwa
1. uszkodzenie wątroby (ciężarne, u osób ze słabą wątrobą)
2. hipoprotrombinemia (nasilenie działania antykoagulantów - antagonistów witaminy K)
3. uszkodzenie nerek (uszkodzenie cewek nerkowych z kwasicą i aminoacydurią wyst po podaniu przedatowanych tetracyklin)
4. zaburzenia błędnikowe (zawroty głowy, wymioty)
5. fotosensytyzacja - ważne dla osób, które używają tetracyklin jako profilaktyki przeciwmalarycznej
NIE U:
kobiety w ciąży (uszkodzenie kości i zawiązków zębów płodu)
kobiet karmiących piersią
- dzieci <12rż
CEFPROZYL
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
- pro*
p. o. (cefaklor, sól - aksetyl cefuroksymu, cefprozyl, lorakarbef) pro urolog je chlorek węgla
Cefaklor i cefprozyl używane są w pozaszpitalnych zakażeniach GDO i UTI - II RZUT
FAROPENEM
Karbapenem (Imipenem, Meropenem, Ertapenem, Faropenem, Doripenem)
BARDZO SZEROKIE SPEKTRUM, NAJSZERSZE SPOŚRÓD BETA LAKTAMÓW
Spektrum: G+, G-, anaeroby
zwł: Pseudomonas
DN: Emesis, eczema
CEFORANID
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
rano
LORAKARBEF
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
- węgiel*
p. o. (cefaklor, sól - aksetyl cefuroksymu, cefprozyl, lorakarbef) pro urolog je chlorek węgla
WANKOMYCYNA
antybiotyki glikopeptydowe (wankomycyna, teikoplanina) - hamują budowę ściany bakterii - poprzez wiązanie się do D-ALA-D-ALA hamują uwalnianie monomerów peptydoglikanu do dalszych etapów jego syntezy BAKTERIOBÓJCZO
oporność: D-ALA-D-mleczan (u S.aureus i Enterokoków)
G+ tlenowce i beztlenowce
(nieaktywne wobec Lactobacillus, Nocardia i Erysipelothrix)
(iv) 2x/d
zakażenia wywołane przez bakterie oporne na inne leki:
MRSA
MRCNS (gronkowce koagulazoujemne oporne na metycylinę)
Enterokoki oporne na aminopenicyliny
Pneumokoki oporne na penicylinę i cefalosporyny III generacji
(p.o.) II RZ C difficile
(do jamy otrzewnej) peritonitis u chorych dializowanych
(do komór mózgu) ZOMR
DN są częściej po wankomycynie - phlebitis (bo i.v.) - gorączka, dreszcze, osutka - szybki wlew -> RED MAN SYNDROME, zależny od uwalniania histaminy - zaczerwienienie skóry górnej połowy ciała; skurcz oskrzeli, bolesny skurcz mm KP i grzbietu - NEPHROTOXICITY - OTOTOXICITY (RON)
CEFOTETAN
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
Cefoksytyna, cefmetazol i cefotetan (czyli cefamycyny)
oddziałują na beztlenowe (włącznie z Bacterioides fragilis)
tytan
Cefamycyna (cefoksytyna, cefotetan, cefametazol)
■ reakcja disufiamowa - w przypadku preparatów za wierających pierścień metylodotetrazolowy (np. cefamandol, cefotetan, cefoperazon, cefmetazol, moksolaktam) w czasie stosowania tych leków należy- unikać spożywania alkoholu w jakiejkolwiek postaci
■ hipoprotrombinemia - w przypadku preparatów zawierających pierśdeń metylodotetrazolowy- niekiedy występują krwawienia; profilaktycznie można stosować 10 mg fitomenadionu (witaminy K,) 2x/tydz
CEFONICYD
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
nic
CEFOKSYTYNA
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
Cefoksytyna, cefmetazol i cefotetan (czyli cefamycyny) oddziałują na beztlenowe (włącznie z Bacterioides fragilis)
iks
Cefamycyna (cefoksytyna, cefotetan, cefametazol)
AMPICYLINA
Aminopenicyliny (amoksycylina, ampicylina)
= PENICYLINY O SZEROKIM SPEKTRUM
iv, po - wchłaniane z przewodu pokarmowego gorsze niż w przypadku amoksycyliny, hamowane przez pokarm)
W wielu wskazaniach do podawania po amoksycylina zastąpiła ampicylinę
Amoksycylina wykazuje większą aktywność (mniej szczepów opornych) i lepszą biodostępność po podaniu doustnym niż ampicylina
iv stosowana w leczeniu zakazeń Listeria monocytogenes oraz enterokokami - w skojarzeniu z aminoglikozydem (efekt synergistyczny)
Duży odsetek szczepów opornych wśród E coli, Salmonella i Shigella - w przeciwieństwie do amoksycyliny ampicylina bywa skuteczna w leczeniu duru brzusznego, jednak jej użycie w terapii salmonellozy jest kontrowersyjne ponieważ może sprzyjać tworzeniu się bezobjawowego nosicielstwa
Pseudomonas, Acinetobacter, Serratia, Proteus, Enterorbacte i Klebsiella - oporne
Mało toksyczne - mogą być stos u kobiet w ciąży
DN typowe dla penicylin naturalnych, ale poważne reakcje uczuleniowe są rzadsze (dominują objawy skórne: wysypka, za czerwienienie skóry, pokrzywka)
- szerokie spektrum = dysbakteriozy (biegunka, zakażenia grzybicze układu pokarmowego i dróg moczowo-płciowych)
- C difficile po ampicylinie
- osutki plamisto-grudkowe u 5-10% pt po aminopenicylinach - nie zawsze alergiczne, częściej u osób z hiperurykemią leczonych allopurinolem lub z CLL; typowo po podaniu amoksycyliny choremu z mononukleozą
Ampicylina + sulbaktam = Unasyn
CEFOPERAZON
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
p/ P. AERUGINOSA (cefoperazon, cefdazydym)
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
III dobrze penetrują do OUN
■ reakcja disufiamowa - w przypadku preparatów za wierających pierścień metylodotetrazolowy (np. cefamandol, cefotetan, cefoperazon, cefmetazol, moksolaktam) w czasie stosowania tych leków należy- unikać spożywania alkoholu w jakiejkolwiek postaci
■ hipoprotrombinemia - w przypadku preparatów zawierających pierśdeń metylodotetrazolowy- niekiedy występują krwawienia; profilaktycznie można stosować 10 mg fitomenadionu (witaminy K,) 2x/tydz
CEFMETAZOL
Cefalosporyna II generacji (10: cefaklor, cefamandol, cefuroksym, cefprozyl, ceforanid, cefonicyd, lorakarbef, cefoksytyna, cefmetazol, cefotetan)
Spektrum: PECK HENS (Haemophilus)
Cefoksytyna, cefmetazol i cefotetan (czyli cefamycyny) oddziałują na beztlenowe (włącznie z Bacterioides fragilis)
meta
Cefamycyna (cefoksytyna, cefotetan, cefametazol)
■ reakcja disufiamowa - w przypadku preparatów za wierających pierścień metylodotetrazolowy (np. cefamandol, cefotetan, cefoperazon, cefmetazol, moksolaktam) w czasie stosowania tych leków należy- unikać spożywania alkoholu w jakiejkolwiek postaci
■ hipoprotrombinemia - w przypadku preparatów zawierających pierśdeń metylodotetrazolowy- niekiedy występują krwawienia; profilaktycznie można stosować 10 mg fitomenadionu (witaminy K,) 2x/tydz
CEFOTAKSYM
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
III dobrze penetrują do OUN
Cefotaksym i ceftriakson (3trzy cisy)
- ciężkie PZP pozaszpitalne zakażenia płuc
- SZP szpitalne zapalenia płuc (poza OIOMEM, gdzie udział P. aeruginosa i S aureus jest mało prawdopodobny)
- ZOMR wywołane przez podatne bakterie
- zakażenia N. gonorrhoeae w większych skupiskach ludzkich
- posocznica pozaszpitalna
- bakteryjne endocarditis
- profilaktyka posocznicy meningokokowej, zwłaszcza u kobiet w ciąży
ANSAMYCYNY
Ryfampicyna, ryfabutyna, ryfapentyna, ryfaksymina
hamują bakteryjną polimerazę RNA zależną od DNA - hamują syntezę RNA
SZEROKIE SPEKTRUM
gruźlica
trąd
rzadziej: cięższe zakażenia wrażliwymi bakteriami
Rifampicyna i ryfapentyna to silne induktory P450 - liczne interakcje
DN (przy wchłanianiu z pp lub podawaniu pozajelitowym)
zaczerwienienie skóry
małoPLT
zaburzenia pp (nudności, wymioty, wzdęcia) - bo p.o.
RZEKOMOBŁONIASTE po wszystkich ansamycynach
żółtaczka cholestatyczna, zapalenie wątroby
CEFTAZYDYM
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
p/ P. AERUGINOSA (cefoperazon, cefdazydym) - wciąż aktywny wobec 70% szczepów P. aeruginosa
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
III dobrze penetrują do OUN
Ceftazydym + awibaktam = Avycaz
CEFPODOKSYM
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
p.o. (pod butem dynia w kształcie iksa- cefpodoksym, ceftybuten, cefdynir, cefiksym)
III dobrze penetrują do OUN
CEFTRIAKSON
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
III dobrze penetrują do OUN,
Ceftriakson uzyskuje duże stężenie w żółci (daje możliwość leczenia zakażeń dróg żółciowych, ale też wiąże się z niebezpieczeństwem wystąpienia kamicy żółciowej)
Cefotaksym i ceftriakson (3trzy cisy)
- ciężkie PZP pozaszpitalne zakażenia płuc
- SZP szpitalne zapalenia płuc (poza OIOMEM, gdzie udział P. aeruginosa i S aureus jest mało prawdopodobny)
- ZOMR wywołane przez podatne bakterie
- zakażenia N. gonorrhoeae w większych skupiskach ludzkich
- posocznica pozaszpitalna
- bakteryjne endocarditis
- profilaktyka posocznicy meningokokowej, zwłaszcza u kobiet w ciąży
CEFTYBUTEN
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
p.o. (pod butem dynia w kształcie iksa- cefpodoksym, ceftybuten, cefdynir, cefiksym)
III dobrze penetrują do OUN
Etambutol
P/ GRUŹLICA I RZUT
BAKTERIOSTATYCZNY wobec prątków wewn i zewn szybko dzielących się
hamuje arabinozyloTRANSFERAZY (gen embCAB) które polimeryzują arabinoglikan (ściana prątka) Oporność: mut genu lub zwiększenie aktywności transferaz
Trzeba podawać z innymi lekami, bo inaczej oporność bardzo szybko się rozwija
Dobrze się wchłania z pp
Do OUN tylko w ZOMR
50% wydalane przez nerki - dostosuj dawkę do stopnia wydolności
DN:
pozagałkowe zapalenie n II - zaburzenia ostrości widzenia, ślepota na czerwony i zielony (przy dużych dawkach) - badaj okulistycznie
nie można u zbyt małych dzieci kiedy nie wiadomo jak z tymi kolorami co one mówią wiarygodnie
CEFIKSYM
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
p.o. (pod butem dynia w kształcie iksa- cefpodoksym, ceftybuten, cefdynir, cefiksym)
III dobrze penetrują do OUN
CEFTYZOKSYM
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
p/ BACTERIOIDES FRAGILIS (ceftyzoksym, moksolaktam)
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
III dobrze penetrują do OUN
RYFAMPICYNA
ANSAMYCYNY - hamują bakteryjną polimerazę RNA zależną od DNA (łączy się z jej podjednostką B) - hamują syntezę RNA
ludzka polimeraza nie łączy się z ryfampicyną
oporność: mut rpoB - inna podjednostka B, mniejsze powinowactwo do leku
LEK I RZUTU NA GRUŹLICĘ (PRIESt: Pirazynamid, Rifampicyna, Izoniazyd, Etambutol, Streptomycyna)
BAKTERIOBÓJCZA dla dzielących się prątków wewnątrzkomórkowych
dobrze wchłania się z pp
penetruje do tkanek - także do trudno dostępnych okolic: ropni, jam gruźliczych
do OUN tylko w ZOMR
WSZYSTKIE POSTACI GRUŹLICY
TRĄD
także: gronkowce, NHL Neisseria Haemophilus Legionella
Rifampicyna i ryfapentyna to silne induktory P450
DN (przy wchłanianiu z pp lub podawaniu pozajelitowym)
zaczerwienienie skóry
małoPLT
zaburzenia pp (nudności, wymioty, wzdęcia)
RZEKOMOBŁONIASTE po wszystkich ansamycynach
żółtaczka cholestatyczna, zapalenie wątroby
- przy stos <2x/tydz - objawy grypopodobne
- rzadko ŚZN
Barwi na pomarańczowoczerwono mocz, pot, łzy (soczewki), spermę
Iklaprym
Nowy inhibitor reduktazy dihydrofolianu, o znacznie silniejszym niż TRIMETOPRYM powinowactwie do DHFR.
Uważa się, że na niego bakterie wykształcą oporność później niż na trimetoprym
Lek jest w ostatniej fazie badań klinicznych w leczeniu zakażeń skóry i tkanki podskórnej wieloopornymi G+
CEFDYNIR
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
p.o. (pod butem dynia w kształcie iksa- cefpodoksym, ceftybuten, cefdynir, cefiksym)
III dobrze penetrują do OUN
CEFDYTOREN
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
III dobrze penetrują do OUN
MOKSOLAKTAM
Cefalosporyna III generacji (11: cefoperazon, cefotaksym, ceftazydym, ceftriakson, cefpodoksym, ceftybuten, cefiksym, ceftyzoksym, cefdynir, cefdytoren, moksolaktam)
Spektrum:
poszerzone spektrum działania w kierunku “trudnych” bakterii Gram-: Serratia, Citrobacter, Providentia
p/ BACTERIOIDES FRAGILIS (ceftyzoksym, moksolaktam)
- serious G- bacteria resistant to other beta lactams
III dobrze penetrują do OUN
■ reakcja disufiamowa - w przypadku preparatów za wierających pierścień metylodotetrazolowy (np. cefamandol, cefotetan, cefoperazon, cefmetazol, moksolaktam) w czasie stosowania tych leków należy- unikać spożywania alkoholu w jakiejkolwiek postaci
■ hipoprotrombinemia - w przypadku preparatów zawierających pierśdeń metylodotetrazolowy- niekiedy występują krwawienia; profilaktycznie można stosować 10 mg fitomenadionu (witaminy K,) 2x/tydz
CEFEPIM
Cefalosporyna IV generacji (cefepim, cefpirom)
Bardzo szerokie spektrum, wykazują aktywność wobec rodzajów Pseudomonas * Enterobacter * Staph aureus Strep pneumoniae * Neisseria Haemophilus
- Zarezerwowane do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych wrażliwymi bakteriami
Podawane pozajelitowo; debrze penetrują do OUN
CEFPIROM
Cefalosporyna IV generacji (cefepim, cefpirom)
Bardzo szerokie spektrum, wykazują aktywność wobec rodzajów Pseudomonas Enterobacter Staph aureus Strep pneumoniae Neisseria Haemophilus
- Zarezerwowane do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych wrażliwymi bakteriami
Podawane pozajelitowo; debrze penetrują do OUN
Nifurzyd
Pochodna nitrofuranu (nitrofurantoina, furagina, nifuroksazyd, furazolidon, nifurzyd, nitrofural)
redukowane do toksycznych wolnych rodników nitrowych, które uszkadzają DNA i białka; w większych stężeniach hamują enzymy przemian węglowodanów.
bakteriostatycznie (bakteriobójczo)
SZEROKIE PROSTE SPEKTRUM - NIE NA DZIWADŁA - tylko proste mikroby
G+
G-
niekt grzybki
niekt pierwotniaki (Giardia lamblia)
nie działa na: Pseudomonas i Acinetobacter
Nie stosuj u: kobiet w ciąży
niemowląt
przy ciężkim uszkodzeniu wątroby i nerek
> Reakcja disulfiramowa
RYFAKSYMINA
ANSAMYCYNY - hamują bakteryjną polimerazę RNA zależną od DNA - hamują syntezę RNA
jako jedyna
nie wchłania się z pp
+ szerokie spektrum
+ niewielki wpływ na metabolizm leków w wątrobie =
dekontaminacja jelit w czasie śpiączki wątrobowej
i zakażenia pp
DN (przy wchłanianiu z pp lub podawaniu pozajelitowym)
zaczerwienienie skóry
małoPLT
zaburzenia pp (nudności, wymioty, wzdęcia)
RZEKOMOBŁONIASTE po wszystkich ansamycynach
żółtaczka cholestatyczna, zapalenie wątroby
CEFTAROLINA
Cefalosporyna V generacji (ceftobiprol, ceftarolina, ceftolozan)
Tak szerokie spektrum, że obejmuje MRSA i oporne Enterococcusy
Mniej aktywna
- Zarezerwowane do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych wrażliwymi bakteriami
Podawane pozajelitowo; debrze penetrują do OUN
Cefatarolina + awibaktam - badania kliniczne
Daktynomycyna
antybiotyk przeciwnowotworowy, wykazuje budowę aminoglikozydu
Zerbaxa
Ceftolozan + tazobaktam
- powikłane UTI
- powikłane zakażenia w brzuchu
- ostre OZN (pyelonephritis)
- ciężkie SZP i PZP (pneumonie)
Avycaz
Ceftazydym + awibaktam
- powikłane UTI
- powikłane zakażenia w brzuchu
- ostre OZN (pyelonephritis)
- ciężkie SZP i PZP (pneumonie)
Cefatarolina + awibaktam
badania kliniczne
do potencjalnego użycia w leczeniu ciężkich zakażeń opornych na leczenie innymi lekami
IMIPENEM
Karbapenem (Imipenem, Meropenem, Ertapenem, Faropenem, Doripenem)
BARDZO SZEROKIE SPEKTRUM, NAJSZERSZE SPOŚRÓD BETA LAKTAMÓW
Spektrum: G+, G-, anaeroby
zwł: Pseudomonas
IMIPENEM jako jedyny wśród karbapenemów rozkładany jest przez dihydropeptydazę w nerkach i wymaga podawania razem z CYLASTATYNĄ - inhibitorem tego enzymu.
Częściej wywołuje DN od innych karbapenemów: EEE
- Emesis PP: nudności, wymioty, biegunka
- Eczema - wysypka
- Epilepsja (tak naprawdę to nie, ale łatwiej zapamietać) - zwiększenie stężenia IMIPENEMU we krwi u chorych z niewydolnością nerek może prowadzić do drgawek. Inne - rzadko
Bad klin: Imipenem + cylastatyna + relebaktam
MEROPENEM
Karbapenem (Imipenem, Meropenem, Ertapenem, Faropenem, Doripenem)
BARDZO SZEROKIE SPEKTRUM, NAJSZERSZE SPOŚRÓD BETA LAKTAMÓW
Spektrum: G+, G-, anaeroby
zwł: Pseudomonas
większa aktywnoś wobec G- niż imipenem, ale mniejsza wobec G+
DN: Emesis, eczema
Bad klin: Meropenem + pochodna kwasu boronowego
CEFTOBIPROL
Cefalosporyna V generacji (ceftobiprol, ceftarolina, ceftolozan)
Tak szerokie spektrum, że obejmuje MRSA i oporne Enterococcusy
Działa na G- jak gen IV
- Zarezerwowane do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych wrażliwymi bakteriami
Podawane pozajelitowo; debrze penetrują do OUN
ERTAPENEM
Karbapenem (Imipenem, Meropenem, Ertapenem, Faropenem, Doripenem)
BARDZO SZEROKIE SPEKTRUM, NAJSZERSZE SPOŚRÓD BETA LAKTAMÓW
Spektrum: G+, G-, anaeroby
zwł: Pseudomonas
mniejsza aktywność niż meropenem wobec Pseudomonas i Acinetobacter
DN
Emesis, eczema
- miejscowe reakcje po wstrzyknięciu (domięśniowe podanie ERTAPENEMU jest bardzo bolesne, dlatego stosowany jest on zwykle razem z 1%LIDOKAINA).
DORIPENEM
Karbapenem (Imipenem, Meropenem, Ertapenem, Faropenem, Doripenem)
BARDZO SZEROKIE SPEKTRUM, NAJSZERSZE SPOŚRÓD BETA LAKTAMÓW
Spektrum: G+, G-, anaeroby
zwł: Pseudomonas
DN: Emesis, eczema
Imipenem + cylastatyna + relebaktam
Coś takiego jest w badaniach klinicznych
do leczenia ciężkich zakażeń wywoływanych przez bakterie oporne na karbapenemy stosowane samodzielnie i inne leki przeciwbakteryjne
Meropenem + pochodna kwasu boronowego
Coś takiego jest w badaniach klinicznych
Kwas boronowy - nowy inhibitor betalaktamaz
do leczenia ciężkich zakażeń wywoływanych przez bakterie oporne na karbapenemy stosowane samodzielnie i inne leki przeciwbakteryjne
CYLASTATYNA
inhibitor dihydropeptydazy w nerkach - konieczny do podawania razem z IMIPENEMEM
AZTREONAM
Monobaktam = pierścień beta-laktamowy to jedyny pierścień
względnie oporny na rozkład przez beta-laktamazy
DZIAŁA NA G- (także Pseudomonas i Serratia) - względnie wąskie spektrum, nie przejawia aktywności wobec G+ i tlenowych
- iv/im zakażenia podatnymi bakteriami (czyli wymaga hospitalizacji pacjenta)
- wziewnie sól lizynowa aztreonamu - CFTR
poszerzanie spektrum: z metronidazolem, klindamycyną, amikacyną, wankomycyną, penicylinami (to też jest bardzo fajne, że można go łączyć!)
DN: niezbyt nasilone, jakieś wysypki, przejściowe podwyższenie AspAT AlAT, nudności wymioty, pitu pitu
Fajnie że: pacjenci uczuleni na penicyliny nie wykazują alergii na aztreonam!
Bad klin: Aztreonam + awibaktam - ciężkie zakażenia wrednymi G-
Aztreonam + awibaktam
Coś takiego jest w badaniach klinicznych
TETRACYKLINA
odwracalnie wiążą się z podjednostką 30S rybosomu, hamują przyłączeni się aa-tRNA do rybosomu - hamują elongację
BAKTERIOSTATYCZNE
krótko działająca (tetracyklina, oksytetracyklina) T1/2=6-8h
trądzik pospolity (też: doksycyklina)
miejscowe stosowanie tych leków na skórę powoduje szybkie powstawanie oporności
p.o.
DN:
PP (zaburzenia żołądkowo-jelitowe: nwb z podrażnienia)
dysbakteriozy (biegunka, rzekomobłoniaste, zakażenia grzybicze jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych)
- Ca2+ kości i szkliwa - <8rż mogą uszkadzać nasady kości długich, niedorozwój/brązowe prezbarwienia szkliwa
- uszkodzenie wątroby (ciężarne, u osób ze słabą wątrobą)
- hipoprotrombinemia (nasilenie działania antykoagulantów - antagonistów witaminy K)
- uszkodzenie nerek (uszkodzenie cewek nerkowych z kwasicą i aminoacydurią wyst po podaniu przedatowanych tetracyklin)
- zaburzenia błędnikowe (zawroty głowy, wymioty)
- fotosensytyzacja - ważne dla osób, które używają tetracyklin jako profilaktyki rpzeciwmalarycznej
NIE U:
kobiety w ciąży (uszkodzenie kości i zawiązków zębów płodu) i karmiących
- dzieci <12rż
CEFTOLOZAN
Cefalosporyna V generacji (ceftobiprol, ceftarolina, ceftolozan)
Tak szerokie spektrum, że obejmuje MRSA i oporne Enterococcusy
- Zarezerwowane do leczenia ciężkich zakażeń szpitalnych wrażliwymi bakteriami
Podawane pozajelitowo; debrze penetrują do OUN
tylko jako składnij leku złożonego (z tazobaktamem)
Ceftolozan + tazobaktam = Zerbaxa
OKSYTETRACYKLINA
odwracalnie wiążą się z podjednostką 30S rybosomu, hamują przyłączeni się aa-tRNA do rybosomu - hamują elongację
BAKTERIOSTATYCZNE
krótko działająca (tetracyklina, oksytetracyklina) T1/2=6-8h
p.o.
DN:
PP (zaburzenia żołądkowo-jelitowe: nwb z podrażnienia)
dysbakteriozy (biegunka, rzekomobłoniaste, zakażenia grzybicze jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych)
- Ca2+ kości i szkliwa - <8rż mogą uszkadzać nasady kości długich, niedorozwój/brązowe prezbarwienia szkliwa
- uszkodzenie wątroby (ciężarne, u osób ze słabą wątrobą)
- hipoprotrombinemia (nasilenie działania antykoagulantów - antagonistów witaminy K)
- uszkodzenie nerek (uszkodzenie cewek nerkowych z kwasicą i aminoacydurią wyst po podaniu przedatowanych tetracyklin)
- zaburzenia błędnikowe (zawroty głowy, wymioty)
- fotosensytyzacja - ważne dla osób, które używają tetracyklin jako profilaktyki rpzeciwmalarycznej
NIE U:
kobiety w ciąży (uszkodzenie kości i zawiązków zębów płodu)
- dzieci <12rż
DOKSYCYKLINA
odwracalnie wiążą się z podjednostką 30S rybosomu, hamują przyłączeni się aa-tRNA do rybosomu - hamują elongację
BAKTERIOSTATYCZNE
długo działające (doksycyklina, minocuklina) T1/2=16-18h - dawkowanie 1x/d
trądzik pospolity (też: tetracyklina)
miejscowe stosowanie tych leków na skórę powoduje szybkie powstawanie oporności
SZEROKIE SPEKTRUM (DZIWADŁA) G+, G-, beztlenowce Borrelia burgdorferi Treponema pallidum riketsje Chlamydia mikoplazmy niektóre pierwotniaki np. pełzak czerwonki
- borelioza z Lyme
- riketsjoza
- leptospiroza
- choroba papuzia (Chlamydia)
- tularemia
- wąglik
- zakażenia po pokąsaniu przez zwieręta
- zakażenia w miednicy mniejszej
- niekt biegunki (Yersinia enterocolitica, Vibrio, Campylobacter)
- atypowe zapalenia płuc (mikoplazmy)
- zaostrzenia przewlekłego bronchitis
- niektóre schorzenia przenoszone drogą płciową (kiła, rzeżączka, Chlamydia, ale nie I rzut bo to jest przecież mega toksyczny lek)
- zakażenia prątkami atypowymi (M. marinum)
- PROFILAKTYKA PRZECIWMALARYCZNA P. falciparum; działa na formy krwinkowe zarodźców
p.o. (i.v. tylko doksycyklina) (i.m.- spowoduje stan zapalny)
miejscowe stosowanie tych leków na skórę powoduje szybkie powstawanie oporności
DN:
PP (zaburzenia żołądkowo-jelitowe: nwb z podrażnienia)
dysbakteriozy (biegunka, rzekomobłoniaste, zakażenia grzybicze jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych)
- Ca2+ kości i szkliwa - <8rż mogą uszkadzać nasady kości długich, niedorozwój/brązowe prezbarwienia szkliwa
- uszkodzenie wątroby (ciężarne, u osób ze słabą wątrobą)
- hipoprotrombinemia (nasilenie działania antykoagulantów - antagonistów witaminy K)
- uszkodzenie nerek (uszkodzenie cewek nerkowych z kwasicą i aminoacydurią wyst po podaniu przedatowanych tetracyklin)
- zaburzenia błędnikowe (zawroty głowy, wymioty)
- fotosensytyzacja - ważne dla osób, które używają tetracyklin jako profilaktyki przeciwmalarycznej
NIE U:
kobiety w ciąży (uszkodzenie kości i zawiązków zębów płodu)
- dzieci <12rż
OMADACYKLINA
Tetracyklina w badaniach klinicznych
powikłane UTI
oporna pneumonia
DEMEKLOCYKLINA
odwracalnie wiążą się z podjednostką 30S rybosomu, hamują przyłączeni się aa-tRNA do rybosomu - hamują elongację
BAKTERIOSTATYCZNE
o pośrednim czasie działania (demeklocyklina, metacyklina) T1/2=12h
antagonisha ADH - demeklocyklina hamuje działanie ADH w nerkach i jest stosowana w leczeniu SIADH
(DN: nefrogenna moczówka prosta :)
DN:
PP (zaburzenia żołądkowo-jelitowe: nwb z podrażnienia)
dysbakteriozy (biegunka, rzekomobłoniaste, zakażenia grzybicze jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych)
- Ca2+ kości i szkliwa - <8rż mogą uszkadzać nasady kości długich, niedorozwój/brązowe prezbarwienia szkliwa
- uszkodzenie wątroby (ciężarne, u osób ze słabą wątrobą)
- hipoprotrombinemia (nasilenie działania antykoagulantów - antagonistów witaminy K)
- uszkodzenie nerek (uszkodzenie cewek nerkowych z kwasicą i aminoacydurią wyst po podaniu przedatowanych tetracyklin)
- zaburzenia błędnikowe (zawroty głowy, wymioty)
- fotosensytyzacja - ważne dla osób, które używają tetracyklin jako profilaktyki rpzeciwmalarycznej
NIE U:
kobiety w ciąży (uszkodzenie kości i zawiązków zębów płodu)
- dzieci <12rż
ERAWACYKLINA
Tetracyklina w badaniach klinicznych
powikłane UTI
oporna pneumonia
RYFABUTYNA
ANSAMYCYNY - hamują bakteryjną polimerazę RNA zależną od DNA - hamują syntezę RNA
dobrze wchłania się z pp
Mniejsza zdolność do indukcji P40 od ryfampicyny i ryfabutyny - stosowanie u pt na wielu lekach tak metabolizowanych (np. pt z AIDS leczeni inhibitorami proteazy i nienukleozydowymi inhibitorami odwrotnej transkryptazy)
- zakażenia prątkami atypowymi u pt z AIDS
DN (przy wchłanianiu z pp lub podawaniu pozajelitowym)
zaczerwienienie skóry
małoPLT
zaburzenia pp (nudności, wymioty, wzdęcia)
RZEKOMOBŁONIASTE po wszystkich ansamycynach
żółtaczka cholestatyczna, zapalenie wątroby
CHLORAMFENIKOL
łączy się odwcalnie z podjednostką 50S rybosomu bakterii i hamuje syntezę białek
bakteriostatycznie (bakteriobójczy wobec Haemophilus infuenzae, Neisseria meningitidis oraz niektórych szczepów Bacteroides)
oporność
- wytwarzanie acetylotransferazy chloramfenikolu! (kodowana na plazmidzie)- inaktywuje
- selekcja osobników - nosicieli mutacji odpowiadającej za mniejszą przepuszczalność ściany bakterii dla leku
SZEROKIE SPEKTRUM: G+, G-, tlen/beztlenowe, riketsje
Preparat nie wykazuje aktywności wobec Chlamydia sp.
TOKSYCZNY - STOSOWANY RZADKO
1) ZOMR (zwłaszcza wywołanego przez Haemophilus infuenzae, Franciselia tularensis, Yersinia pestis) lub u pacjentów z alergią na antybiotyki b-laktamowe)
2) VRE
3) ciężkie zakażenia riketsjami (dur plamisty, gorączka plamista Gór Skalistych)
4) miejscowo podawany jest on także w zażkażeniach oczu, ucha i na skórę (maść Detreomycyna).
p.o./ pozajelitowo (w postaci soli - bursztymianu).
Lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i penetruje do tkanek (także do OUN). Metabolizowany jest w wątrobie, głównie do monoglukuronidów wydalanych z moczem.
DN
- u dorosłych: (p.o.) nwb, grzyby w jamie u/dr m-p (tego typu skutki uboczne obserwowane są u dzieci rzadko).
- uszkodzenia szpiku kostnego:
a) odwracalne upośledzenie erytropoezy w wyniku podania dużych dawek (najczęściej po 1-2 tygodniach leczenia)
b) rzadziej (1 na 20-40 tysięcy zastosowań) - nieodwracalne uszkodzenie szpiku kostnego z ciężką, zagrażającą życiu niedokrwistością aplastyczną i agra-
nulocytozą (reakcja o typie idiosymkrazji - niezależna od dawki, rozwija się często z kilkutygodniowym opóźnieniem)
- gray baby syndrome (zespół szarego noworodka) przy stosowaniu dużych dawek u noworodków - na skutek niewydolnego systemu glukuronidacji może te dojść do kumulacji CHLORAMFENIKOLU wymioty wiotkość hipotermia zapaść krążeniowa szare zabarwienie skóry
(może zależy on od zahamowania przez duże stężenia leku funkcji mitochondriów (rybosomy mitochondrialne są podobne do bakteryjnych!) i upośledzenia oddychania komórkowego.
CHLORAMFENIKOL hamuje enzymy cytochromu P450 i nasila efekty działania wielu leków.
Induktory enzymów wątrobowych (np. FENOBARBiTAL) zwiększają m metabolizm CHLORAMFENIKOLU.
PARACETAMOL zmniejsza zdolność wątroby do metabolizmu CHLORAMFENIKOLU.
DALFOPRYSTYNA
Streprogramina B (chinuprystyna, dalfoprystyna)
destabilizuje rybosom bakteryjny
bakteriostatyczna, A+B (30:70) = szybkie dz bakteriobójcze wobec większości bakterii (z wyj E. faecium)
efekt postantybiotykowy
oporność: mutacja miejsca wiążącego dalfo- na rybosomie / enzymy rozkładające / pompa wyrzucająca
TLENOWE PAŁECZKI G+ (nie: E. feacalis)
i.v.
jedynie w leczeniu zakażeń wieloopornymi szczepami bakterii:
MRSA
VISA, VRSA
Streptococcus pneumoniae oporny na penicyliny
Enterococcus faecium oporny na wankomycynę
DN:
1) Streptogramin phlebitis (ból i zakrzepica w miejscu podania, także w dojściach centralnych)
2) Arthralgia, myalgia
3) Uszkodzenie wątroby (hiperbilirubinemia)
4) Drug interactions - silnie hamuje P450 CYP3A4 (warfaryna, diazepam, cyzapryd, cyklosporyna, nienukleozydowe inhibitory otdwornej transkryptazy) - zredukuj dawkę cyklosporyny
LINKOMYCYNA
Linkozamid (linkomycyna, klindamycyna)
mechanizm działania makrolidów:
wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu - hamują syntezę białek na etapie elongacji (i inicjacji translacji)
bakteriostatycznie, w większych stężeniach bakteriobójczo
częściej stosuje się klindamycynę
TYLKO:
bakterie beztlenowe (Bacterioides)
tlenowe G+
(tlenowe G- i enterokoki są oporne)
DN: dysbakteriozy
NW
wysypka
rzadko: uszkodzenie wątroby, neurtropenia
KLINDAMYCYNA
Linkozamid (linkomycyna, klindamycyna)
Cl pochodna linokmycyny
mechanizm działania makrolidów:
wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu - hamują syntezę białek na etapie elongacji (i inicjacji translacji)
bakteriostatycznie, w większych stężeniach bakteriobójczo
częściej używana niż linkomycyna bo ma lepszą farmakokinetykę - dobrze penetruje do tkanek (nie do OUN), w tym do ropni oraz kości
TYLKO:
bakterie beztlenowe (Bacterioides)
tlenowe G+: Paciorkowce, Gronkowce
(tlenowe G- i enterokoki są oporne)
(miejscowo/ogólnie)
- zakażenia skóry i tk podskórnej Strep/Staph/beztlenowcami/florą mieszaną (+aminoglikozyd - działa na tlenowe G-)
- nawracające zakażenia gardła (Strep), jeśli penicyliny i cefalosporyny nie dają rady
- Strep sepsa (z penicyliną)
- Staph zakażenia kości i szpiku (osteomyelitis)
- Pneumocystis jiroveci u pt z AIDS: KLINDAMYCYNA+PRYMACHINA jako alternatywa dla Biseptolu (Kotrimoksazolu)
- toksoplazmoza mózgu: KLINDAMYCYNA+PIRYMETAMINA (inhibitor DHRF)
- PROFILAKTYKA PRZECIWMALARYCZNA - działa na formy krwinkowe zarodźców, bywa używana w sytuacjach, gdy doksycyklina jest przeciwwskazana (ciężarne, dzieci)
DN: dysbakteriozy - Klindamycyna częściej niż inne antybiotyki wywołuje rzekomobłoniaste
NW
wysypka
rzadko: uszkodzenie wątroby, neurtropenia
LINKOZAMIDY
Linkomycyna, klindamycyna
mechanizm działania makrolidów:
wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S rybosomu - hamują syntezę białek na etapie elongacji (i inicjacji translacji)
bakteriostatycznie, w większych stężeniach bakteriobójczo
TYLKO:
bakterie beztlenowe (Bacterioides)
tlenowe G+
(tlenowe G- i enterokoki są oporne)
DN: dysbakteriozy
NW
wysypka
rzadko: uszkodzenie wątroby, neurtropenia
CYKLOSERYNA
analog D-Ala
hamuje syntezę ściany bakterii:
- hamuje racemazę konwertującą L-Ala do D-Ala
- hamuje ligazę tworządą D-Ala-D-Ala
- > BAKTERIOBÓJCZO
w praktyce: M. tuberculosis oporne na I RZUT
DN: OUN: bóle głowy, drgawki, drżenia mm, reakcje psychotyczne, neuropatia ob
-> jak zapobiegać: pirydoksyna
TEIKOPLANINA
antybiotyki glikopeptydowe (wankomycyna, teikoplanina) - hamują budowę ściany bakterii - poprzez wiązanie się do D-ALA-D-ALA hamują uwalnianie monomerów peptydoglikanu do dalszych etapów jego syntezy BAKTERIOBÓJCZO
oporność: D-ALA-D-mleczan (u S.aureus i Enterokoków)
G+ tlenowce i beztlenowce, ale słabiej niż wankomycyna działa na CNS coagulaso negative staphylococcus
(nieaktywne wobec Lactobacillus, Nocardia i Erysipelothrix)
(im / iv) 1x/d - długi biologiczny czas półtrwania
zakażenia wywołane przez bakterie oporne na inne leki:
MRSA
MRCNS (gronkowce koagulazoujemne oporne na metycylinę)
Enterokoki oporne na aminopenicyliny
Pneumokoki oporne na penicylinę i cefalosporyny III generacji
DN są częściej po wankomycynie
DAPTOMYCYNA
antybiotyk lipopeptydowy - łączy się z błoną bakterii i powoduje wzrost jej przepuszczalności dla jonów potasu (wypływ potasu na zewnątrz) -> wtórne nieprawidłowości w replikacji itd
BAKTERIOBÓJCZA dla G+ ziarenkowców, w tym wieloopornych: VRE, MRSA (nie działa na Listeria i Clostridium)
- ciężkie zakażenia skóry i tkanki podskórnej
- Staphylococcus endocarditis (także MRSA)
- inaktywowana przez surfaktant, nie nadaje się do leczenia zakażeń płuc
DN: PP zapalenie żyły spadek CTK anemia
AMINOGLIKOZYDY
pochodne streptydyny/streptaminy połączone z aminocukrami
P/ TLENOWE G- (dość wąskie spektrum) na gronkowce (G+) coś tam działają
BAKTERIOBÓJCZE
nieodwracalne inhibitory syntezy białek w bakteriach:
- dyfundują przez poryny
- aktywnie transportowane do wnętrza (proces sprzężony z łańcuchem odd i redukcją tlenu - jego brak oraz kwaśne pH uniemożliwia przenikanie AG do bakterii) -> nie działają na bakterie beztlenowe
- łączą się z 30S
— hamują inicjację translacji
— powodują błędy w translacji (powstają nieprawidłowe, szkodliwe białka)
— rozpad polisomów
oporność: wytwarzanie enzymów (transferaz, adenylaz, acetylaz, fosfotransferaz) dołączających do leku różne dzikie grupy funkcyjne, co zaburza wiązanie z rybosomem
zaburzenie transportu (mutacje poryn)
zmiany w miejscu wiążącym leki na rybosomie (np. mut S12 w przyp streptomycyny)
najrzadziej na amikacynę
silny efekt postabtybiotykowy - zabijają bakterie proporcjonalnie do stężenia, a nie do czasu (działanie wciąż trwa, mimo że stężenie leku we krwi jest coraz mniejsze)
a: działanie toksyczne zależy i od stężenia, i od czasu
- rzadkie dawkowanie minimalizuje toksyczność przy zachowaniu skuteczności
1x/d - skuteczne przy większości zakażeń (wyj. endocarditis - 3x/d)
water-soluble
bardzo stabilne i trudne do rozkładu!!!
aktywność w alkalicznym pH (uwaga bo ropa daje kwaśne pH)
nie wchłaniają się z pp (p.o. - działają w świetle)
słabo przenikają do PŁUC i OUNu
z aminoglikozydami synergistycznie działają (bo ułatwiają ich transport do bakterii):
beta laktamy
wankomycyna
Zastosowanie: CIĘŻKIE ZAKAŻENIA, ZWŁASZCZA SZPITALNE
- ciężkie zakażenia tlenowymi G- (Enterobacteriacae) + Blaktam
zakażenia P aeruginosa (+ceftazydym/cefepim)
zakażenia u chorych z neutropenią (amikacyna+ III cefalosporyna)
- endocarditis/posocznica Enterokokowa (razem z penicyliną=betalaktam, ampicyliną=betalaktam, antybiotykiem glikopeptydowym=wankomycyna :)
- peritonitis (+ coś na beztlenowce)
- ZOMR (+ meropenem lub III cefalosporyna)
- powikłane UTI (uwaga bo zakwaszanie moczu np. wit C pogarsza skuteczność aminoglikozydów)
- gruźlica: Streptomycyna rzut I, kanamycyna i amikacyna rzut II
tzn: była stosowana kanamycyna, ale obecnie jest wypierana przez amikacynę i kapreomycynę - CF - tobramycyna
DN ONBAP
pamiętaj o czynnikach ryzyka
działanie toksyczne zależy od stężenia i czasu narażenia na duże stężenia
Ototoksyczność
- zawroty głowy, szum w uszach, ubytek słuchu
- częściej u dzieci i osób starszych
- sprzyjają: zab elektrolitowe (hipoK), stosowanie innych leków ototoksycznych (diur pętlowe), obecność już zaburzeń słuchu
- może być pred. gen - mut mitochondrialnego DNA
terapia >5dni - BADAJ
USZKODZENIE JEST NIEODWRACALNE
Streptomycyna i gentamycyna oddziałują na vestibulum, kanamycyna i amikacyna na ślimaka
Nefrotoksyczność - kłębuszki i cewki
mech: zaburzenia f mitochondriów (kwestia podobieństwa rybosomów)
- u dzieci i starszych, predysponują zab elektrolitowe, inne leki nefrotoksyczne
ODWRACALNA - wymaga zmniejszenia dawki leku
monitoruj stęż we krwi (zwiększenie stężenia mierzonego przed podaniem kolejnej dawki jest często najwcześniejszą oznaką uszkodzenia nerek)
- zwłaszcza tobramycyna i gentamycyna
Blokada nerwowo-mięśniowa (nasilanie) - zwiększenie działania środków zwiotczających
odwracanie: glukonian wapnia, neostygmina
Alergie
- częste po streptomycynie: gorączka, pokrzywka, zaczerwienienie skóry (notowane także u PERSONELU podającego lek)
inne AG - rzadko
Płód - uszkodzenie UCHA i NEREK
Streptomycyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
P/M. tuberculosis (streptomycyna, amikacyna) II RZUT
dżuma, tularemia, bruceloza
powinna być podawana tylko w skojarzeniu z innymi lekami - szybko narasta oporność w monoterapii
oporność: zmiany w miejscu wiążącym leki na rybosomie (np. mut S12 w przyp streptomycyny)
DN:
CZĘSTO wywołuje reakcje uczuleniowe: gorączka, pokrzywka, zaczerwienienie skóry (notowane także u PERSONELU podającego lek)
OTOTOKSYCZNOŚĆ - Streptomycyna i gentamycyna silnie oddziałują na vestibulum
GRUŹLICA I RZUT: nie wykazuje akt wobec prątków atypowych, działa na dzielące się prątki pozakomórkowe
do OUN przenika tylko gdy zapalenie
W CIĘŻKICH POSTACIACH CHOROBY (ZOMR, rozsiana gruźlica)
max terapia 6mscy
Pirazynamid
P/ GRUŹLICA I RZUT
BAKTERIOBÓJCZO wobec prątków WOLNO DZIELĄCYCH SIĘ - one często są źródłem wznowy
Pochodna nikotynamkdu
W kwasnym pH (wewnątrz lizosomów makrofagów) jest aktywna
akt zależy od działania pirazynamidazy (amidazy nikotynowej) - przekształca pirazynamid do akt metabolitu
oporność: mut pirazynamidazy pncA/ mniejsze przenikanie związku
Dobrze się wchłania z pp
Przenika do OUN w ZOMR
DN: hepatotoksyczność (1-5%)
HIPERURYKEMIA - wyst u większości chorych i nie jest powodem do odstawienia leku, u niektórych może powodować napady dny moczanowej
GI distress
itd
Gentamycyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
modelowy lek, charakterystyka co sysomycyna (cokolwiek to jest)
DN: OTOTOKSYCZNOŚĆ - Streptomycyna i gentamycyna silnie oddziałują na vestibulum
NEFROTOKSYCZNOŚĆ - zwłaszcza tobramycyna i gentamycyna
TELAWANCYNA, DALBAWANCYNA, ORITAWANCYNA
Antybiotyki o budowie lipoglikopeptydowej
- hamują syntezę ściany bakterii jak wankomycyna, ale w przeciwieństwie do niej mogą łączyć się z D-ALA-D-mleczan (działają na szczepy oporne na wankomycynę)
- tak jak daptomycyna zaburzają funkcję błony bakterii, ale w przeciwieństwie do niej nie są rozkładane przez surfaktant
działają silniej bakteriobójczo na te G+ niz wankomycyna
ciężkie zakażenia skóry i tk podskórnej wieloopornymi szczepami (MRSA, VRE)
DN: zaburznia smaku NW zaburzenia równowagi dysuria, krwiomocz, upłwawy
Kanamycyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
neo/kana/spekto:
działają na prątki :)
nie wchłaniają się z pp, a więc - oczyszczanie pp (bowel surgery prep)
(miejscowo) na skórę, do oka i ucha
GRUŹLICA RZUT II (wypierana przez amikacynę i kapreomycynę)
DN: OTOTOKSYCZNOŚĆ - Kanamycyna i amikacyna silnie oddziałują na ślimaka
METACYKLINA
odwracalnie wiążą się z podjednostką 30S rybosomu, hamują przyłączeni się aa-tRNA do rybosomu - hamują elongację
BAKTERIOSTATYCZNE
o pośrednim czasie działania (demeklocyklina, metacyklina) T1/2=12h
POZA TYM NIC SPECJALNEGO
DN:
PP (zaburzenia żołądkowo-jelitowe: nwb z podrażnienia)
dysbakteriozy (biegunka, rzekomobłoniaste, zakażenia grzybicze jamy ustnej i narządów moczowo-płciowych)
- Ca2+ kości i szkliwa - <8rż mogą uszkadzać nasady kości długich, niedorozwój/brązowe prezbarwienia szkliwa
- uszkodzenie wątroby (ciężarne, u osób ze słabą wątrobą)
- hipoprotrombinemia (nasilenie działania antykoagulantów - antagonistów witaminy K)
- uszkodzenie nerek (uszkodzenie cewek nerkowych z kwasicą i aminoacydurią wyst po podaniu przedatowanych tetracyklin)
- zaburzenia błędnikowe (zawroty głowy, wymioty)
- fotosensytyzacja - ważne dla osób, które używają tetracyklin jako profilaktyki rpzeciwmalarycznej
NIE U:
kobiety w ciąży (uszkodzenie kości i zawiązków zębów płodu)
- dzieci <12rż
Neomycyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
neo/kana/spekto:
działają na prątki :)
nie wchłaniają się z pp, a więc - oczyszczanie pp (bowel surgery prep)
(miejscowo) na skórę, do oka i ucha
DN: długo stosowana neomycyna - skórne reakcje uczuleniowe
GRAMICYDYNA
mieszanina peptydów
działanie jak jonofory (kanał w błonie bakterii, zaburenie równowagi jonowej)
(miejscowo) skóra i BŚ
(podawanie ogólne powodowało hemolizę)
Paromomycyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
neo/kana/spekto:
działają na prątki :)
nie wchłaniają się z pp, a więc - oczyszczanie pp (bowel surgery prep)
(miejscowo) na skórę, do oka i ucha
dodatkowo paromomycyna - nie wchłania się, więc jest stosowana w bezobjawowej amebiozie (alternatywa dla diloksamidu i jodochinolu)
Netylmycyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
dotatek grupy etylowej zmniejsza podatność na rozkład i modyfikację - szczepy oporne na gentamycynę i tobramycynę można czasem załatwić netylmycyną
Amikacyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
amikacyna jest pochodną kanamycyny, ale mniej toksyczną
oporność jest najrzadziej na amikacynę
nie jest inaktywowana przez enzymy inieczynniające gentamycynę i tobramycynę i wykazuje akt wobec szcepów opornych na te ant
P/M. tuberculosis (streptomycyna, amikacyna)
WIELOOPORNE!!!!!!!!
bad klin: (wziew amikacyny w liposomach Arikace) - CF
DN: OTOTOKSYCZNOŚĆ - Kanamycyna i amikacyna silnie oddziałują na ślimaka
PLAZOMICYNA
bad klin - aminoglikoyd
powikłane UTI, infekcje w brzuchu, ciężkie PZP i SZP
BACYTRACYNA
bakteria traci ścianę - hamuje defosforylację baktoprenolu i budowę ściany bakterii -> BAKTERIOBÓJCZO NA G+
nie wchłania się z pp
(p.o.) leczenie C. difficile
(miejscowo na skórę, na BŚ, do oka)
(rr) płukanie jam ciała, stawów, przemywanie ran
(im) ciężkie S aureus -> DN ryzyko uszkodzenia nerek
Etambutol
P/ GRUŹLICA RZUT I
BAKTERIOSTATYCZNY
SULFONAMIDY
Syntetyczne pochodne sulfanilamidu
BakterioStatyczne
inhibitory Syntazy dihydrofolianu - inhibicja kompetytywna (strukturalnie podobne do PABA; antagonista PABA)
hamują rozmnażanie tych bakterii, które korzystają z egzogennego PABA do syntezy kwasu foliowego
- ponieważ człowiek nie korzysta z egzogennego PABA, sulfonamidy nie wpływają na metabolizm kwasu foliowego człowieka - chyba że długie terapie dużymi dawkami, przykładowo pacjent po przeszczepie płuc z powodu CF
oporność: nadprodukcja PABA
- mutacja DHFS syntazy dihydrofolianu - pojawia się enzym o niższym powinowactwie do leku - na plazmidzie - to się szerzy najszybciej
- zmnieszenie przepuszczalności błony dla leku
Spektrum Szerokie, ale oporność też spora
większość bakterii jest oporna; oporność krzyżowa i alergia krzyżowa w grupie
“Sulfonamidy działają na DZIWADŁA, na podstawowe bakterie są lepsze leki”
G+ w tym Nocardia
G- (E. Coli, Klebsiella, Salmonella, Shigella, Enterobacter)
Chlamydia trachomatis!
Pneumocystis jiroveci!
słabo na beztlenowce
! stymulują wzrost riketsji
Doustnie/ miejscowo
Leki wydalane są (w postaci niezmienionej lub jako acetylowane i glukuronidowane metabolity) z moczem. W kwaśnym pH może dojść do krystalurii.
- obecnie straciły na znaczeniu
- jaglica (ogólnie i miejscowo)
miejscowo: - bakteryjne zapalenie spojówek (nieropne)
- oczyszczanie przewodu pokarmowego przed operacjami
- zwalczanie zakażeń skóry
DN: ASPUH
A) (sulfa drug allergy) reakcje alergiczne: gorączka, wysypka, pokrzywka;
na skutek podobieństw strukturalnych często występuje krzyżowa alergia z
diuretykami pętlowymi i tiazydowymi,
pochodnymi sulfonylomocznika oraz
DIAZOKSYDEM;
S) zmiany skórne: zaczerwienienie, złuszczające zapalenie skóry, fototoksyczność, zespół Stevensa-Johnsona (około 1% pacjentów)
P) zaburzenia ze strony pp: bnw, zapalenie jamy ustnej;
U) urinary - zaburzenia związane z układem moczowym - kamica (zapobieganie polega na alkalizowaniu moczu, np. przez podawanie NaHCO3),
krwiomocz;
H) hematologiczne: HA niedokrwistość hemolityczna (zwłaszcza u ptz niedoborem dehydrogenazy G6P), AA, granulocytopenia, małopłytkowość (przy długotrwałym leczeniu; uszkodzeniu szpiku przez sulfonamidy można zapobiegać przez podawanie KWASU FOLINOWEGO lub KWASU LEWOFOLINOWEGO);
- inne - notowano występowanie zmian zapalnych stawów, zapalenia spojówek, zapalenia wątroby i zaburzeń neuropsychiatrycznych (depresja, ataksja).
Sulfonamidy silnie wiążą się z białkami osocza
+ wątroba musi być wydolna i dojrzała (nie: mała :P)
1) kernicterus noworodków - nie stosować w III trymestrze ciąży i przed porodem
- wzmaganie doustnych środków hipoglikemizujących, antykoagulantów
2) PROKAINA i TETRAKAINA są metabolizowane do PABA i niwelują działanie sulfonamidów (trochę iks de, bo ciężko o jednoczesne stosowanie miejscowego środka znieczulającego i miejscowego sulfonamidu)
3) Metabolity mafenidu mają zdolność do hamowania anhydrazy węglanowej - po wchłonięciu z dużych powierzchni skóry mogą wywołać kwasicę metaboliczną
4) Sulfonamidy działają słabiej w obecności ropy
5) pogłębiają toksyczność metotreksatu
6) Sulfonamidy indukują oporność na imipenem
Sepamycyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
akt wobec szczepów prod. metylotransferazę
Sulfizoksazol (Sulfafurazol)
Sulfametyzol
Sylfakarbamid
Sulfadymidyna
Zoo, Meta, Węgiel, Dym
Sulfonamidy o dobrej biodostępności po podaniu doustnym
szybko rozpoczynają działanie
działają krótko T1/2 6-9h
SPEKTYNOMYCYNA
aminocyklitol - a’la aminoglikozyd tylko bez cukru
zbliżone spektrum i działanie do AG
(im) rzeżączka u pt uczulonych na penicyliny
DN: ból w miejscu iniekcji (gorączka, NW)
rzadziej nefrotoksyczność i ototoksyczność
Sulfametoksazol
Sulfapirydyna
Sulfonamidy o dobrej biodostępności po podaniu doustnym
Meta X, Piroman
wolno rozpoczynają działanie
oddziałają średnio długo T1/2 10-17h
SULFAMETOKSAZOL + TRIMETOPRYM = KOTRIMOKSAZOL
Sulfadoksyna
Sulfalen
Sulfonamidy o dobrej biodostępności po podaniu doustnym
wolno rozpoczynają działanie
oddziałują długo T1/2 7-9 dni
Pirymetamina + sulfadoksyna (Fansidar) - Terapia malarii
Ketolidy
Telitromycyna, Cetromycyna
mechanizm i spektrum makrolidów
- zmiana struktury cząsteczki powoduje, ze nie są substratem dla pompy wypompowującej (szczepy oporne są wrażliwe na ketolidy)
ostre sinusitis
zaostrzenie przewlekłego bronchitis
PZP
DN: zaburzenia widzenia
PP
uszkodzenie wątroby
HAMUJĄ CYP (jak makrolidy)
QT
Ftalylosulfatiazol
Sukcynylosulfatiazol
Sulfonamidy stosowane miejscowo
p.o. ale nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego - oczyszczanie przewodu pokarmowego przed operacjami
Sulfanilamid
Mafenid
Sulfadiazyna (w postaci soli srebrowej)
Sulfonamidy stosowane miejscowo - na skórę
zakażenia skórne
Pirymetamina + sulfadiazyna - Leczenie: toksoplazmoza, leiszmanioza
Metabolity mafenidu mają zdolność do hamowania anhydrazy węglanowej - po wchłonięciu z dużych powierzchni skóry mogą wywołać kwasicę metaboliczną
Trimetoprym
Inhibitor reduktazy dihydrofolianu
Hamuje bakteryjną DHFR około 50 000 razy silniej niż DHFR człowieka
oporność:
- zaburzenia przepuszczalności ściany bakterii dla leku
- nadprodukcja enzymu DHFR
- mutacja DHRF (tego rodzaju oporność szerzy się najszybciej)
1) środek jest silnie lipofilny
- dobrze się wchłania po podaniu p.o.
- penetruje do wszystkich tkanek (także do OUN)
2) słabo zasadowy - kumuluje się w prostacie i w wydzielinie pochwowej
Samodzielnie: niepowikłane UTI
Najczęściej z sulfametoksazolem jako kotrimoksazol
DN: n w
wysypka
AM anemia megaloblastyczna (jest to oczywiste jak się pomyśli o ezymach jakie są blokowane, pułapka folianowa biochemia i te sprawy)
leukopenia
Kotrimoksazol
Bactrim, Biseptol
Sulfametoksazol : trimetoprym
5:1 - bo trimetoprym ma szerszą dystrybucję w tkankach
Inhibitor DHFS : inhibitor DHFR
- połączenie inhibitoru syntazy dihydrofolianu i inhibitoru reduktazy dihydrofolianu daje efekt synergistyczny (podwójna, sekwencyjna blokada) - w stosunku do niektórych drobnoustrojów umożliwia to osiągnięcie efektu bakteriobójczego (w porównaniu z bakteriostatycznym efektem samych sulfonamidów).
Wykazuje większą skuteczność i szersze spektrum działania niż każdy ze składników preparatu z osobna.
wiele szczepów jest opornych: w PL > 60% szczepów pneumokoków oraz 30% H. influenzae izolowanych w zakażeniach pozaszpitalnych jest opornych na działanie preparatu)
p.o (w ciężkich zakażeniach i.v.) w leczeniu wielu schorzeń bakteryjnych:
UTI
zakażenia podatnych Shigella i Salmonella
lek drugiego rzutu w wielu innych zakażeniach
duże dawki: I RZUT w terapii zakażenia Pneumocystis jiroveci
DN (zwłaszcza przy dużych dawkach) - typowe dla obu składników
Przeciwwskazania:
niewydolność nerek lub wątroby
nadwrażliwość na sulfonamidy (sulfa drug allergy)
ciąża
Pirymetamina
Inhibitor DHRF pierwotniaków - kilkaset razy silniej niż człowieka
Pirymetamina + sulfadiazyna - Leczenie: toksoplazmoza, leiszmanioza
Pirymetamina + sulfadoksyna (Fansidar) - Terapia malarii
Pirymetamina + sulfadoksyna
Fansidar
Inhibitor DHRF pierwotniaków + sulfonamid stosowany ogólnie (doustnie)
Terapia malarii
Telitromycyna
Ketolid (też: telitromycyna)
Cetromycyna
Ketolid (też: cetromycyna)
Markolidy
MAKROLIDY (Erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna, spiramycyna)
Erytromycyna
MAKROLID (Erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna, spiramycyna)
Kwas nalidyksowy
Chinolony I gen (kwas nalidyksowy, kwas pipemidowy, norfloksacyna, cynoksacyna, enoksacyna)
Wąski zakres działania - głównie G- (Enterobacteriacae), także na pseudomonas aeruguginosa ale nie ten lek, czyli kwas nalidyksowy
niekorzystna farmakokinetyka - nie uzyskują w tkankach odpowiednich stężeń, są szybko wydalane z moczem
(stężenia działające przeciwbakteryjnie uzyskuje się tylko w moczu)
JEDYNIE Leczenie niepowikłanych UTI
Pirymetamina + sulfadiazyna
Inhibitor DHRF pierwotniaków + sulfonamid stosowany miejscowo
Leczenie: toksoplazmoza, leiszmanioza
Markolidy
MAKROLIDY (Erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna, spiramycyna)
mają makrocykliczny pierścień laktonowy 0 14 lub 16 (spiramycyna) atomach C
wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S (DUŻEJ) rybosomu bakterii - hamują elongację (i inicjację translacji)
bakteriostatyczne, w większych stężeniach i alkalicznym pH bakteriobójcze
-> inaktywowane w kwaśnym pH (p.o. enteric-coating)
oporność:
zahamowanie transportu do bakterii/aktywne wypompowywanie! G+ - oporność typu M, gen mef - rzadko, dotyczy Strepów
esterazy rozkładające (Enterobacteriacae)
modyfikacja miejsca wiążącego leki na rybosomie (metylacja)! G+ - metylaza jest kodowana przez erm (odp za odporność też wobec streptogramin i linkozamidów, które łączą się w tym samym miejscu - mechanizm MLS-B)
w grupie makrolidów występuje całkowita oporność krzyżowa i obejmuje też azalidy
20% paciorkowców jest opornych na makrolidy
kumulują się wewnątrz komórek (zwłaszcza makrofagów)
eliminacja z żółcią/moczem
INHIBITORY P450!!!
G+ mikoplazmy Chlamydia Legionella prątki atypowe G-
URI (upper respiratory infections)
inne pozaszpitalne zakażenia u chorych z nadwrażliwością na betalaktamy
leczenie i profilaktyka krztuśćca, błonicy
terapia zakażeń odzębowych
eradykacja H pylori
prątki atypowe
legionelloza
DN: - leki stosunkowo nietoksyczne
NWB (erytromycyna jako lek prokinetyczny)
QT
zapalenie żyły przy iv.
Leki pierwszego rzutu na gruźlicę
PRIEST Pirazynamid Rifampicyna Izoniazyd Etambutol Streptomycyna
Telitromycyna
Ketolid (też: telitromycyna)
mechanizm i spektrum makrolidów
- zmiana struktury cząsteczki powoduje, ze nie są substratem dla pompy wypompowującej (szczepy oporne są wrażliwe na ketolidy)
ostre sinusitis
zaostrzenie przewlekłego bronchitis
PZP
DN: zaburzenia widzenia
PP
uszkodzenie wątroby
HAMUJĄ CYP (jak makrolidy)
QT
Cetromycyna
Ketolid (też: cetromycyna)
mechanizm i spektrum makrolidów
- zmiana struktury cząsteczki powoduje, ze nie są substratem dla pompy wypompowującej (szczepy oporne są wrażliwe na ketolidy)
ostre sinusitis
zaostrzenie przewlekłego bronchitis
PZP
DN: zaburzenia widzenia
PP
uszkodzenie wątroby
HAMUJĄ CYP (jak makrolidy)
QT
Erytromycyna
MAKROLID (Erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna, spiramycyna)
wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S (DUŻEJ) rybosomu bakterii - hamują elongację (i inicjację translacji)
bakteriostatyczne, w większych stężeniach i alkalicznym pH bakteriobójcze
eliminowana z żółcią
polepsza wchłanianie digoksyny z PP
DN: - leki stosunkowo nietoksyczne
NWB - erytromycyna ma strukturę podobną do motyliny i pobudza jej receptory - lek prokinetyczny
- niektóre sole (estolan) mogą powodować cholestazę i hepatitis (reakcja ma podłoże ALERGICZNE)
zaczerwienienie skóry, gorączkę, eozynofilię
PAS kwas para amino salicylowy
P/ GRUŹLICA RZUT II
BAKTERIOSTATYCZNY
antagonista kwasu foliowego (podobny do PABA), względnie wybiórczo wobec prątków
Rzadko stosowany
DN: podrażnienie śluzówki żołądka owrzodzenia żołądka i 12cy krwawienia z pp między 3-8. Tyg: objawy nadwrażliwości - nieraz zmuszają do ostawienia leku kamica moczowa przy dużych dawkach
Klarytromycyna
MAKROLID (Erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna, spiramycyna)
wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S (DUŻEJ) rybosomu bakterii - hamują elongację (i inicjację translacji)
bakteriostatyczne, w większych stężeniach i alkalicznym pH bakteriobójcze
klarytromycyna i azytromycyna - PRĄTKI ATYPOWE
eliminowana z moczem
Spiramycyna
MAKROLID (Erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna, spiramycyna)
wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S (DUŻEJ) rybosomu bakterii - hamują elongację (i inicjację translacji)
bakteriostatyczne, w większych stężeniach i alkalicznym pH bakteriobójcze
podawana w przypadku toksoplazmozy u kobiet w ciąży
Azalidy
Azytromycyna
mechanizm i spektrum jak makrolidów
różnice z makrolidami:
- penetruje do większości tkanek (z wyj CSF)
- silnie kumuluje się wewnątrz makrofagów
- wolno uwalniana z tkanek, gdzie z makrofagami wędruje do miejsca infekcji, gdzie osiąga większe stężenia
- > dawkowanie 1x/d, prowadzenie terapii krótko
- dobrze się wchłania z PP
- nie wpływa na CYP
- nieco bardziej aktywna wobec H influenzae
- Toxoplasma gondii - długotrwała profilaktyka u pt z AIDS
- mycobacterium avium intracellulare (klarytromycyna i azytromycyna - PRĄTKI ATYPOWE)
- nierzeżączkowe zapalenie urethry (cewki)
Azytromycyna
Azalid
mechanizm i spektrum jak makrolidów
różnice z makrolidami:
- penetruje do większości tkanek (z wyj CSF)
- silnie kumuluje się wewnątrz makrofagów
- wolno uwalniana z tkanek, gdzie z makrofagami wędruje do miejsca infekcji, gdzie osiąga większe stężenia
- > dawkowanie 1x/d, prowadzenie terapii krótko
- dobrze się wchłania z PP
- nie wpływa na CYP
- nieco bardziej aktywna wobec H influenzae
- Toxoplasma gondii - długotrwała profilaktyka u pt z AIDS
- mycobacterium avium intracellulare (klarytromycyna i azytromycyna - PRĄTKI ATYPOWE)
- nierzeżączkowe zapalenie urethry (cewki)
Oksazolidynony
Linezolid, Eperezolid, Tedizolid
wiążą się z 23S rRNA w nieco innym miejscu niż makrolidy, linkozamidy i streptograminy w obrębie 50S (DUŻEJ PODJEDNOSTKI) rybosomu i zaburzają wejście wetap inicjacji translacji
- nie konkurują o miejsce wiązania się z 50S z innymi lekami
oporność: mut 23S
bakteriostatyczne (z wyj. paciorkowców, dla których są bakteriobójcze)
serious G+ infections (Strep, Staphylo)
bardzo ważne :) nowe :)))
(p.o.) (i.v.) zakażenia szpitalne wielooporne:
VRE
MRSA
Streptococcus pneumoniae oporny na penicyliny
DN: mielosupresja (małoPLT, anemia, neutropenia) NW kwasica mleczanowa neuropatia obwodowa neuropatia wzrokowa max 4 tyg stosowania
Pirazynamid
P/ GRUŹLICA RZUT I
BAKTERIOBÓJCZY
Brilacydyna
Peptydomimetyk- niepeptydowy zeiązek naśladujący działanie małych peptydów bakteryjnych
Tobramycyna
Aminoglikozyd - hamuje syntezę białek
BAKTERIOBÓJCZY WOBEC TLENOWYCH G-
wykazuje największą skuteczność wobec P. aeruginosa (KOBRA na pseudomonasa)
E. faecium nie jest wrażliwy na Tobramycynę
(inhalacje) CF - zakażenia P. aeruginosa
DN: Nefrotoksyczność - zwłaszcza tobramycyna i gentamycyna
SOLITROMYCYNA
fluoroketolid, nowy, bad klin
Radezolid
Bad klin, oksazolidynon
skóra, tk miękkie, płuca
Roksytromycyna
MAKROLID (Erytromycyna, roksytromycyna, klarytromycyna, spiramycyna)
wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S (DUŻEJ) rybosomu bakterii - hamują elongację (i inicjację translacji)
bakteriostatyczne, w większych stężeniach i alkalicznym pH bakteriobójcze
eliminowana z żółcią
Kadazolid
Bad klin, oksazolidynon
C. difficile
Inhibitory gyrazy
Chinolony - silnie łączą się
z podjednostką A topoizomerazy II bakterii = gyrazy (słabiej, 100-1000x ludzką; ta odpowiada za niwelowanie napięć)
i z bakteryjną topoizomerazą IV (ta odp za rozdzielanie zreplikowanego mat gen do organizmów potomnych)
TYLKO BAKTERIE
BAKTERIOBÓJCZO - zaburzają replikację
Efekt postantybiotykowy - aktywność leku utrzymuje się długo, nawet jeśli jego stężenie się obniży
GEN I - Wąski zakres działania - głównie G-
niekorzystna farmakokinetyka - nie uzyskują w tkankach odpowiednich stężeń, są szybko wydalane z moczem
Leczenie niepowikłanych UTI
GEN II i III - Fluorochinolony - poszerzone spektrum
korzystna farmakokinetyka - dobra biodostępność po podaniu doustnym + szeroka dystrybucja w tkankach
Kumulują się w tkance gruczołu krokowego
Oporność fluorochinolonów (częściej i szybciej w przyp: Pseudomonas aeruginosa, Serratia, gronkowców) - mutacja i zmiany struktury GYRAZY (kodowanej na chromosomie bakterii) i pojawienie się POMPY wyrzucającej leki
Pomiędzy fluorochinolonami występuje częściowa oporność krzyżowa
BARDZO FAJNE LEKI - ale SZYBKO POJAWIA SIĘ NA NIE OPORNOŚĆ - OSZCZĘDZAJ JE!
Nie podawać naL MRSA, VRE, Listeria monocytogenes
Stosowane
ogólnie p.o. / i.v.
miejscowo
DN fluorochinolonów:
ŻJ (nwb, bóle brzucha)
OUN (zawroty, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia nastroju, drgawki - uwaga na NLPZ) - hamują przewodnictwo GABA ergiczne
Chelatują jony! Nie popijaj mlekiem, z tym związane DN 1) i 2)
1) uszkadzają chrząstki wzrostowe - nie podawać pt <18rż, z wyj. pt z CF i Pseudomonasem aeruginosa
2) uszkadzają ścięgna (także u dorosłych, mogą powodować tendinitis i pękanie ścięgien, typowo Achillesa)
Nie stosować w ciąży
3) fototoksyczność: O PE LOME floksacyna
4) wudłużenie QT GEMI LEWO MOKSY
- arytmie
uwaga u pt z hipokaliemią, stosujących antyarytmiki IA i III i na innych lekach wydłużających np. trójcykle przeciwdepresyjne lub erytromycyna
PRZED PODANIEM ZRÓB PACJENTOWI EKG
Interakcje fluorochinolonów:
1. Blaktamy nasilają fluorochinolony
(często stosujemy połączenia fluorochinolon + cefalosporyna w leczeniu Pseudomonas aeruginosa)
2. Leki zobojętniające (Mg2+, Al3+) zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z pp BO CHELATACJA
3. NLPZ (z wyj ASA) zwiększają ryzyko wystąpienia drgawek
Serio uwaga z tymi NLPZtami, bo często przpisujemy antybiotyk + coś na gorączkę
4) Fluorochinolony zmniejszają metabolizm: teofiliny i benzodiazepin (ryzyko zatrucia)
5. Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność: nie mieszaj fluorochinolonów z pochodnymi nitrofuranu
Kwas pipeminowy
Chinolony I gen (kwas nalidyksowy, kwas pipemidowy, norfloksacyna, cynoksacyna, enoksacyna)
Wąski zakres działania - głównie G- (Enterobacteriacae), także na pseudomonas aeruguginosa z wyj. kwasu nalidyksowego
niekorzystna farmakokinetyka - nie uzyskują w tkankach odpowiednich stężeń, są szybko wydalane z moczem
(stężenia działające przeciwbakteryjnie uzyskuje się tylko w moczu)
JEDYNIE Leczenie niepowikłanych UTI
Linezolid, Eperezolid, Tedizolid
Oksazolidynony
wiążą się z 23S rRNA w nieco innym miejscu niż makrolidy, linkozamidy i streptograminy w obrębie 50S (DUŻEJ PODJEDNOSTKI) rybosomu i zaburzają wejście wetap inicjacji translacji
- nie konkurują o miejsce wiązania się z 50S z innymi lekami
oporność: mut 23S
bakteriostatyczne (z wyj. paciorkowców, dla których są bakteriobójcze)
serious G+ infections (Strep, Staphylo)
bardzo ważne :) nowe :)))
(p.o.) (i.v.) zakażenia szpitalne wielooporne:
VRE
MRSA
Streptococcus pneumoniae oporny na penicyliny
LINEZOLID jest lekiem III RZUTU na gruźlicę (działa też na prątki wewnątrzkomórkowe)
DN: mielosupresja (małoPLT, anemia, neutropenia) NW kwasica mleczanowa neuropatia obwodowa neuropatia wzrokowa max 4 tyg stosowania
Norfloksacyna
Chinolony I gen (kwas nalidyksowy, kwas pipemidowy, norfloksacyna, cynoksacyna, enoksacyna)
Niekiedy klasyfikowana do II grupy
Wąski zakres działania - głównie G- (Enterobacteriacae), także na pseudomonas aeruguginosa z wyj. kwasu nalidyksowego
niekorzystna farmakokinetyka - nie uzyskują w tkankach odpowiednich stężeń, są szybko wydalane z moczem
(stężenia działające przeciwbakteryjnie uzyskuje się tylko w moczu)
JEDYNIE Leczenie niepowikłanych UTI + terapia zapalenia prostaty
Izoniazyd
a’la pirydoksyna
I RZUT NA GRUŹLICĘ - bakteriobójczy dla prątków dzielących się, zewnątrz i wewnątrz
Mech: nieodwracalne hamowanie enzymów syntetyzujących kwas mykolowy
aktywny metabolit leku powstaje przy udziale KatG (katalazy-peroksydazy bakteryjnej)
oporność:
- nadekspresja reduktazy (inhA gen) - prątki oporne na izoniazyd w tym mechaniźmie są tez oporne na etionamid
- mut/del KatG
- nadekspresja ochronnego antyoksydacyjnego białka - gen ahpC
- mutacja enzymów biorących udział w syntezie kwasu mykolowego
DN
- reakcje inmunologiczne: wysypki, gorączka, SLE polekowy
- hepatotoksyczność: u 20% przejściowe niewymagające odstawienia leku zwiększenie aktywności aminotransferaz; u 1% może dojść do ciężkiego uszkodzenia wątroby z cechami zapalenia i matrwicy, wtedy stop
- neurotoksyczność (10-20%) neuropatia obwodowa - rozwija się z powodu wzgl niedoboru B6- izoniazyd nasila jej wydalanie - podawaj małe dawki B6
Częstsze z AIDS, cukrzycą, NN, przy wysokich dawkach, u wolno acetylujących
- inne: anemia z B6, szum w uszach, GI distress
Sulfacetamid
Sulfonamid stosowany miejscowo - do worka spojówkowego
NIEROPNE BAKTERYJNE CONJUNCTIVITIS
Pamiętaj, że sulfonamidy działają znacznie słabiej w obecności ropy
Cynoksacyna
Chinolony I gen (kwas nalidyksowy, kwas pipemidowy, norfloksacyna, cynoksacyna, enoksacyna)
Wąski zakres działania - głównie G- (Enterobacteriacae), także na pseudomonas aeruguginosa z wyj. kwasu nalidyksowego
niekorzystna farmakokinetyka - nie uzyskują w tkankach odpowiednich stężeń, są szybko wydalane z moczem
(stężenia działające przeciwbakteryjnie uzyskuje się tylko w moczu)
JEDYNIE Leczenie niepowikłanych UTI
Cyprofloksacyna
Fluorochinolony (chinolony II gen): cyprofloksacyna, pefloksacyna, ofloksacyna
Fluorochinolony II - poszerzone spektrum na G- (Haemophilus, Salmonella, Enterobacteriacae)
Jedynie cyprofloksacyna działa na pseudomonas aeruginosa
Trochę G+
P/GRUŹLICA- II RZUT (cyprofloksacyna, gatyfloksacyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna)
korzystna farmakokinetyka - dobra biodostępność po podaniu doustnym + szeroka dystrybucja w tkankach
Kumulują się w tkance gruczołu krokowego
W PL >30% pseudomonas aeruginosa jest opornych an cyprofloksacynę
- UTI (II RZUT, zakażenia powikłane)
- przewlekłe prostatitis
- Zakażenia w przebiegu CF mukowiscydozy (P. Aeruginosa!)
- biegunka podróżnych (E.coli = Enterobacteriacae)
- Dur brzuszny i salmonellozy (Salmonella)
- Wągik (leczenie i zapobieganie (Bacillus)
- Zakażenia kości i stawów oraz skóry i tk podskórnej wywołane przez wrażliwe bakterie G-
- Peritonitis i OZT (najczęściej w skojarzeniu z metronidazolem)
- Niepowikłana rzeżączka i chlamydiowe zakażenia dróg mp
Bad klin: wziewna cypro i lewofloksacyna w CF
DN:
ŻJ (nwb, bóle brzucha)
OUN (zawroty, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia nastroju, drgawki - uwaga na NLPZ) - hamują przewodnictwo GABA ergiczne
Chelatują jony! Nie popijaj mlekiem, z tym związane DN 1) i 2)
1) uszkadzają chrząstki wzrostowe - nie podawać pt <18rż, z wyj. pt z CF i Pseudomonasem aeruginosa
2) uszkadzają ścięgna (także u dorosłych, mogą powodować tendinitis i pękanie ścięgien, typowo Achillesa)
Nie stosować w ciąży
Interakcje fluorochinolonów:
1. Blaktamy nasilają fluorochinolony
(często stosujemy połączenia fluorochinolon + cefalosporyna w leczeniu Pseudomonas aeruginosa)
2. Leki zobojętniające (Mg2+, Al3+) zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z pp BO CHELATACJA
3. NLPZ (z wyj ASA) zwiększają ryzyko wystąpienia drgawek
Serio uwaga z tymi NLPZtami, bo często przpisujemy antybiotyk + coś na gorączkę
4) Fluorochinolony zmniejszają metabolizm: teofiliny i benzodiazepin (ryzyko zatrucia)
5. Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność: nie mieszaj fluorochinolonów z pochodnymi nitrofuranu
Etionamid
A’la izoniazyd
Hamuje syntezę kwasu mykolowego
Bakteriobójczo na dzielące się prątki wewn i zewn (jak izoniazyd)
Może być oporność krzyzowa
DN
Podrażnjenje żołądka
Neuropatia
Lewofloksacyna
Fluorochinolony (chinolony III gen): lewofloksacyna, lomefloksacyna, gemifloksacyna, moksyfloksacyna, bezyfloksacyna, finafloksacyna
Fluorochinolony III - poszerzone spektrum wobec gronkowców, paciorkowców i Legionella
duża akt jak II wobec Enterobacteriacae, Haemophilus, gonkoków, działają w mniejszym stopniu niż CYPRO na Pseudomonas aeruginosa
P/GRUŹLICA- II RZUT (cyprofloksacyna, gatyfloksacyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna)
korzystna farmakokinetyka - dobra biodostępność po podaniu doustnym + szeroka dystrybucja w tkankach
Kumulują się w tkance gruczołu krokowego
- Zaostrzenia przewlekłego bronchitis
- PZP (pozaszpitalne zapalenie płuc)
- Ostre sinusitis
- Niepowikłane zakażenia skóry i tk podskórnej
- Jedynie LEWOFLOKSACYNA w SZP (szpitalne zapalenie płuc)
Bad klin: wziewna cypro i lewofloksacyna w CF
DN:
ŻJ (nwb, bóle brzucha)
OUN (zawroty, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia nastroju, drgawki) - hamują przewodnictwo GABA ergiczne
Chelatują jony! Nie popijaj mlekiem, z tym związane DN 1) i 2)
1) uszkadzają chrząstki wzrostowe - nie podawać pt <18rż, z wyj. pt z CF i Pseudomonasem aeruginosa
2) uszkadzają ścięgna (także u dorosłych, mogą powodować tendinitis i pękanie ścięgien, typowo Achillesa)
Nie stosować w ciąży
4) wydłużenie QT GEMI LEWO MOKSY
- arytmie
uwaga u pt z hipokaliemią, stosujących antyarytmiki IA i III i na innych lekach wydłużających np. trójcykle przeciwdepresyjne lub erytromycyna
PRZED PODANIEM ZRÓB PACJENTOWI EKG
Interakcje fluorochinolonów:
1. Blaktamy nasilają fluorochinolony
(często stosujemy połączenia fluorochinolon + cefalosporyna w leczeniu Pseudomonas aeruginosa)
2. Leki zobojętniające (Mg2+, Al3+) zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z pp BO CHELATACJA
3. NLPZ (z wyj ASA) zwiększają ryzyko wystąpienia drgawek
Serio uwaga z tymi NLPZtami, bo często przpisujemy antybiotyk + coś na gorączkę
4) Fluorochinolony zmniejszają metabolizm: teofiliny i benzodiazepin (ryzyko zatrucia)
5. Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność: nie mieszaj fluorochinolonów z pochodnymi nitrofuranu
Klofazymina
Barwnik fenzyniwy
Prawdopodobnie łączy się z DNA i hamuje replikację
TRĄD - cięższe przypadki, + dapson i rifampicyna
Kumuluje się w kom siateczkowych skóry i jest uwalniany z nich przez miesiąc (w FAZACH XD)
Terapia trądu opornego na sulfony
DN: przebarwienia skóry (czerwony-czarny)
podrażnienie PP
Gemifloksacyna
Fluorochinolony (chinolony III gen): lewofloksacyna, lomefloksacyna, gemifloksacyna, moksyfloksacyna, bezyfloksacyna, finafloksacyna
Fluorochinolony III - poszerzone spektrum wobec gronkowców, paciorkowców i Legionella
duża akt jak II wobec Enterobacteriacae, Haemophilus, gonkoków, działają w mniejszym stopniu niż CYPRO na Pseudomonas aeruginosa
korzystna farmakokinetyka - dobra biodostępność po podaniu doustnym + szeroka dystrybucja w tkankach
Kumulują się w tkance gruczołu krokowego
- Zaostrzenia przewlekłego bronchitis
- PZP (pozaszpitalne zapalenie płuc)
- Ostre sinusitis
- Niepowikłane zakażenia skóry i tk podskórnej
- Jedynie LEWOFLOKSACYNA w SZP (szpitalne zapalenie płuc)
DN:
ŻJ (nwb, bóle brzucha)
OUN (zawroty, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia nastroju, drgawki) - hamują przewodnictwo GABA ergiczne
Chelatują jony! Nie popijaj mlekiem, z tym związane DN 1) i 2)
1) uszkadzają chrząstki wzrostowe - nie podawać pt <18rż, z wyj. pt z CF i Pseudomonasem aeruginosa
2) uszkadzają ścięgna (także u dorosłych, mogą powodować tendinitis i pękanie ścięgien, typowo Achillesa)
Nie stosować w ciąży
4) wydłużenie QT GEMI LEWO MOKSY
- arytmie
uwaga u pt z hipokaliemią, stosujących antyarytmiki IA i III i na innych lekach wydłużających np. trójcykle przeciwdepresyjne lub erytromycyna
PRZED PODANIEM ZRÓB PACJENTOWI EKG
Interakcje fluorochinolonów:
1. Blaktamy nasilają fluorochinolony
(często stosujemy połączenia fluorochinolon + cefalosporyna w leczeniu Pseudomonas aeruginosa)
2. Leki zobojętniające (Mg2+, Al3+) zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z pp BO CHELATACJA
3. NLPZ (z wyj ASA) zwiększają ryzyko wystąpienia drgawek
Serio uwaga z tymi NLPZtami, bo często przpisujemy antybiotyk + coś na gorączkę
4) Fluorochinolony zmniejszają metabolizm: teofiliny i benzodiazepin (ryzyko zatrucia)
5. Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność: nie mieszaj fluorochinolonów z pochodnymi nitrofuranu
Raksybakumab
Oblitoksaksymab
Wąglik (już zarejestrowane)
Bezyfloksacyna
Fluorochinolony (chinolony III gen): lewofloksacyna, lomefloksacyna, gemifloksacyna, moksyfloksacyna, bezyfloksacyna, finafloksacyna
Fluorochinolony III - poszerzone spektrum wobec gronkowców, paciorkowców i Legionella
duża akt jak II wobec Enterobacteriacae, Haemophilus, gonkoków, działają w mniejszym stopniu niż CYPRO na Pseudomonas aeruginosa
Używana wyłącznie miejscowo w zapaleniu spojówek
Finafloksacyna
Fluorochinolony (chinolony III gen): lewofloksacyna, lomefloksacyna, gemifloksacyna, moksyfloksacyna, bezyfloksacyna, finafloksacyna
Fluorochinolony III - poszerzone spektrum wobec gronkowców, paciorkowców i Legionella
duża akt jak II wobec Enterobacteriacae, Haemophilus, gonkoków, działają w mniejszym stopniu niż CYPRO na Pseudomonas aeruginosa
Używana wyłącznie miejscowo w zapaleniu przewodu słuchowego zewnętrznego
Fluorochinolon w badaniach klinicznych do stosowania OGÓLNEGO na powikłane UTI, pneumonia, oporna na leczenie rzeżączka, OZN odmiedniczkowe, infekcje w brzuchu, zakażenia skóry i tk miękkich)
Awarofloksacyna
Zabofloksacyna
Nemonoksacyna
Fluorochinolony w badaniach klinicznych - leczenie zapaleń płuc, zakażeń skóry i tk miękkich
Delafloksacyna
Fluorochinolony w badaniach klinicznych, stosowane ogólnie na powikłane UTI, pneumonia, oporna na leczenie rzeżączka, OZN odmiedniczkowe, infekcje w brzuchu, zakażenia skóry i tk miękkich)
Gepotidacyna
Inhibitor innych niż gyraza topoizomeraz bakterii, podobne wskazania jak nowych fluorochinolonów
II RZUT na gruźlicę
Etionamid Kapreomycyna Cykloseryna PAS Kanamycyna Amikacyna Fluorochinolony Ryfabutyna Ryfapentyna Klofazymina Klarytromycyna Delamanid Bedakilina
Kapreomycyna
aminoglikozyd, hamuje syntezę białek
GRUŹLICA RZUT II - aktywny wobec szczepów opornych na streptomycynę i amikacynę - prątki wielooporne
(im)
DN AG: nefro i ototoksyczność
ponadto, często powoduje reakcje w miejscu podania
Ofloksacyna
Fluorochinolony (chinolony II gen): cyprofloksacyna, pefloksacyna, ofloksacyna
Fluorochinolony II - poszerzone spektrum na G- (Haemophilus, Salmonella, Enterobacteriacae)
Jedynie cyprofloksacyna działa na pseudomonas aeruginosa
Trochę G+
korzystna farmakokinetyka - dobra biodostępność po podaniu doustnym + szeroka dystrybucja w tkankach
Kumulują się w tkance gruczołu krokowego
- UTI (II RZUT, zakażenia powikłane)
- przewlekłe prostatitis
- Zakażenia w przebiegu CF mukowiscydozy (P. Aeruginosa!)
- biegunka podróżnych (E.coli = Enterobacteriacae)
- Dur brzuszny i salmonellozy (Salmonella)
- Wągik (leczenie i zapobieganie (Bacillus)
- Zakażenia kości i stawów oraz skóry i tk podskórnej wywołane przez wrażliwe bakterie G-
- Peritonitis i OZT (najczęściej w skojarzeniu z metronidazolem)
- Niepowikłana rzeżączka i chlamydiowe zakażenia dróg mp
DN:
ŻJ (nwb, bóle brzucha)
OUN (zawroty, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia nastroju, drgawki - uwaga na NLPZ) - hamują przewodnictwo GABA ergiczne
Chelatują jony! Nie popijaj mlekiem, z tym związane DN 1) i 2)
1) uszkadzają chrząstki wzrostowe - nie podawać pt <18rż, z wyj. pt z CF i Pseudomonasem aeruginosa
2) uszkadzają ścięgna (także u dorosłych, mogą powodować tendinitis i pękanie ścięgien, typowo Achillesa)
Nie stosować w ciąży
3) fototoksyczność: O PE LOME floksacyna
Interakcje fluorochinolonów:
1. Blaktamy nasilają fluorochinolony
(często stosujemy połączenia fluorochinolon + cefalosporyna w leczeniu Pseudomonas aeruginosa)
2. Leki zobojętniające (Mg2+, Al3+) zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z pp BO CHELATACJA
3. NLPZ (z wyj ASA) zwiększają ryzyko wystąpienia drgawek
Serio uwaga z tymi NLPZtami, bo często przpisujemy antybiotyk + coś na gorączkę
4) Fluorochinolony zmniejszają metabolizm: teofiliny i benzodiazepin (ryzyko zatrucia)
5. Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność: nie mieszaj fluorochinolonów z pochodnymi nitrofuranu
Ramoplanina
Bud glikodesipeptydowa
Blokuje budowę ściany bakterii- zaburza działanie przenośnika błonowego baktoprenolu oraz hamuje uwalnianie „cegiełek” peptydoglikanu do dalszej syntezy
A la lipogliko: ciężkie wielooporme G+
Enoksacyna
Chinolony I gen (kwas nalidyksowy, kwas pipemidowy, norfloksacyna, cynoksacyna, enoksacyna)
Wąski zakres działania - głównie G- (Enterobacteriacae), także na pseudomonas aeruguginosa z wyj. kwasu nalidyksowego
niekorzystna farmakokinetyka - nie uzyskują w tkankach odpowiednich stężeń, są szybko wydalane z moczem
(stężenia działające przeciwbakteryjnie uzyskuje się tylko w moczu)
JEDYNIE Leczenie niepowikłanych UTI
Moksyfloksacyna
Fluorochinolony (chinolony III gen): lewofloksacyna, lomefloksacyna, gemifloksacyna, moksyfloksacyna, bezyfloksacyna, finafloksacyna
Fluorochinolony III - poszerzone spektrum wobec gronkowców, paciorkowców i Legionella
duża akt jak II wobec Enterobacteriacae, Haemophilus, gonkoków, działają w mniejszym stopniu niż CYPRO na Pseudomonas aeruginosa
P/GRUŹLICA- II RZUT (cyprofloksacyna, gatyfloksacyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna)
korzystna farmakokinetyka - dobra biodostępność po podaniu doustnym + szeroka dystrybucja w tkankach
Kumulują się w tkance gruczołu krokowego
- Zaostrzenia przewlekłego bronchitis
- PZP (pozaszpitalne zapalenie płuc)
- Ostre sinusitis
- Niepowikłane zakażenia skóry i tk podskórnej
- Jedynie LEWOFLOKSACYNA w SZP (szpitalne zapalenie płuc)
DN:
ŻJ (nwb, bóle brzucha)
OUN (zawroty, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia nastroju, drgawki) - hamują przewodnictwo GABA ergiczne
Chelatują jony! Nie popijaj mlekiem, z tym związane DN 1) i 2)
1) uszkadzają chrząstki wzrostowe - nie podawać pt <18rż, z wyj. pt z CF i Pseudomonasem aeruginosa
2) uszkadzają ścięgna (także u dorosłych, mogą powodować tendinitis i pękanie ścięgien, typowo Achillesa)
Nie stosować w ciąży
4) wydłużenie QT GEMI LEWO MOKSY
- arytmie
uwaga u pt z hipokaliemią, stosujących antyarytmiki IA i III i na innych lekach wydłużających np. trójcykle przeciwdepresyjne lub erytromycyna
PRZED PODANIEM ZRÓB PACJENTOWI EKG
Interakcje fluorochinolonów:
1. Blaktamy nasilają fluorochinolony
(często stosujemy połączenia fluorochinolon + cefalosporyna w leczeniu Pseudomonas aeruginosa)
2. Leki zobojętniające (Mg2+, Al3+) zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z pp BO CHELATACJA
3. NLPZ (z wyj ASA) zwiększają ryzyko wystąpienia drgawek
Serio uwaga z tymi NLPZtami, bo często przpisujemy antybiotyk + coś na gorączkę
4) Fluorochinolony zmniejszają metabolizm: teofiliny i benzodiazepin (ryzyko zatrucia)
5. Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność: nie mieszaj fluorochinolonów z pochodnymi nitrofuranu
Dapson
SULFON
Hamuje syntezę DHF
dobrze wchłania się z pp
kumuluje się w skórze, nerkach, wątrobie, mięśniach
:) dobrze tolerowany
DN: AA, niestrawność, erythema nodosum lepeosum - leczenie GKS lub talidomidem
Leczenie trądu
Dapson i inne sulfony
Rifampicyna
Klofazymina
Bedakilina
P/ GRUŹLICA
a’la chinolony, ale
WYBIÓRCZO HAMUJE SYNTETAZĘ ATP PRĄTKÓW
Bakteriobójczo na dzielące się i nie replikujące prątki, także te wewnątrzkomórkowe
Jak już nie wiadomo co robić w wielolekoopornej gruźlicy płuc
DN
NW bóle głowy stawów KP
zdolność blokowania kanału potasowego hERG - wydłuża QTc - arytmie
Uwaga przy jednoczesnym podawaniu inhibitorów CYP3A4!!!
Delamanid
P/ GRUŹLICA
hamuje syntezę kwasów mykolowych
nie wykazuje oporności krzyżowej z niczym innym
Leczenie skojarzone wielolekoopornej gruźlicy płuc u dorosłych, gdy nie wiadomo już co robić
DN: wydłużenie QTc
dyspepsja
bóle i zawroty głowy, bezsenność
hipoK, retikulocytoza
Platensmycyna
Hamuje enzymy odpowiedzialne za syntezę kwasów tłuszczowych błon bakterii G+
Teiksobaktyna
a’la wankomycyna
Upośledza syntezę ściany bakterii
Sole gali
Bad klin: Pseudomosas aeruginosa wielolekooporne (Gal zastępuje Fe i zaburza metabolizm)
Pefloksacyna
Fluorochinolony (chinolony II gen): cyprofloksacyna, pefloksacyna, ofloksacyna
Fluorochinolony II - poszerzone spektrum na G- (Haemophilus, Salmonella, Enterobacteriacae)
Jedynie cyprofloksacyna działa na pseudomonas aeruginosa
Trochę G+
korzystna farmakokinetyka - dobra biodostępność po podaniu doustnym + szeroka dystrybucja w tkankach
Kumulują się w tkance gruczołu krokowego
- UTI (II RZUT, zakażenia powikłane)
- przewlekłe prostatitis
- Zakażenia w przebiegu CF mukowiscydozy (P. Aeruginosa!)
- biegunka podróżnych (E.coli = Enterobacteriacae)
- Dur brzuszny i salmonellozy (Salmonella)
- Wągik (leczenie i zapobieganie (Bacillus)
- Zakażenia kości i stawów oraz skóry i tk podskórnej wywołane przez wrażliwe bakterie G-
- Peritonitis i OZT (najczęściej w skojarzeniu z metronidazolem)
- Niepowikłana rzeżączka i chlamydiowe zakażenia dróg mp
DN:
ŻJ (nwb, bóle brzucha)
OUN (zawroty, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia nastroju, drgawki - uwaga na NLPZ) - hamują przewodnictwo GABA ergiczne
Chelatują jony! Nie popijaj mlekiem, z tym związane DN 1) i 2)
1) uszkadzają chrząstki wzrostowe - nie podawać pt <18rż, z wyj. pt z CF i Pseudomonasem aeruginosa
2) uszkadzają ścięgna (także u dorosłych, mogą powodować tendinitis i pękanie ścięgien, typowo Achillesa)
Nie stosować w ciąży
3) fototoksyczność: O PE LOME floksacyna
Interakcje fluorochinolonów:
1. Blaktamy nasilają fluorochinolony
(często stosujemy połączenia fluorochinolon + cefalosporyna w leczeniu Pseudomonas aeruginosa)
2. Leki zobojętniające (Mg2+, Al3+) zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z pp BO CHELATACJA
3. NLPZ (z wyj ASA) zwiększają ryzyko wystąpienia drgawek
Serio uwaga z tymi NLPZtami, bo często przpisujemy antybiotyk + coś na gorączkę
4) Fluorochinolony zmniejszają metabolizm: teofiliny i benzodiazepin (ryzyko zatrucia)
5. Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność: nie mieszaj fluorochinolonów z pochodnymi nitrofuranu
Panobakumab
P/P aeruginosa
Urtiksazumab
P/ EHEC (E. Coli)
Pagibaksymab
P/ gronkowcom i Enterobacteriaca
Lugdunina
Wytwarza ją komensal (gronkowiec) zasiedlający jamę nosową
Zabija ona inne gronkowce
Lomefloksacyna
Fluorochinolony (chinolony III gen): lewofloksacyna, lomefloksacyna, gemifloksacyna, moksyfloksacyna, bezyfloksacyna, finafloksacyna
Fluorochinolony III - poszerzone spektrum wobec gronkowców, paciorkowców i Legionella
duża akt jak II wobec Enterobacteriacae, Haemophilus, gonkoków, działają w mniejszym stopniu niż CYPRO na Pseudomonas aeruginosa
korzystna farmakokinetyka - dobra biodostępność po podaniu doustnym + szeroka dystrybucja w tkankach
Kumulują się w tkance gruczołu krokowego
- Zaostrzenia przewlekłego bronchitis
- PZP (pozaszpitalne zapalenie płuc)
- Ostre sinusitis
- Niepowikłane zakażenia skóry i tk podskórnej
- Jedynie LEWOFLOKSACYNA w SZP (szpitalne zapalenie płuc)
DN:
ŻJ (nwb, bóle brzucha)
OUN (zawroty, bóle głowy, bezsenność, zaburzenia nastroju, drgawki) - hamują przewodnictwo GABA ergiczne
Chelatują jony! Nie popijaj mlekiem, z tym związane DN 1) i 2)
1) uszkadzają chrząstki wzrostowe - nie podawać pt <18rż, z wyj. pt z CF i Pseudomonasem aeruginosa
2) uszkadzają ścięgna (także u dorosłych, mogą powodować tendinitis i pękanie ścięgien, typowo Achillesa)
Nie stosować w ciąży
3) fototoksyczność: O PE LOME floksacyna
Interakcje fluorochinolonów:
1. Blaktamy nasilają fluorochinolony
(często stosujemy połączenia fluorochinolon + cefalosporyna w leczeniu Pseudomonas aeruginosa)
2. Leki zobojętniające (Mg2+, Al3+) zmniejszają wchłanianie fluorochinolonów z pp BO CHELATACJA
3. NLPZ (z wyj ASA) zwiększają ryzyko wystąpienia drgawek
Serio uwaga z tymi NLPZtami, bo często przpisujemy antybiotyk + coś na gorączkę
4) Fluorochinolony zmniejszają metabolizm: teofiliny i benzodiazepin (ryzyko zatrucia)
5. Norfloksacyna i pochodne nitrofuranu wzajemnie zmniejszają swoją skuteczność: nie mieszaj fluorochinolonów z pochodnymi nitrofuranu
Fidaksomycyna
Dificid
działa na polimerazę RNA bakterii, ale w innym miejscu niż ansamycyny
BAKTERIOBÓJCZY NA C. DIFFICILE
(po)
nie ma z niczym oporności krzyżowej
DN NWzaparcia
Retapamulina
łączy się z białkiem L3 50S rybosomu - hamuje syntezę białek
oporność: mut L3/ pompa
BAKTERIOSTATYCZNIE na G+ (S aureus, S pyogenes, S agalactiae)
nie ma z niczym oporności krzyżowej
(miejscowo) liszajec, rany zakażone
DN: podrażnienie skóry
kontaktowe zapalenie skóry
Lefamulina
Jak retapamulina, w bad klin
zakażenia skóry i tk mkk, pneumonia, endoprotezy
Fosfomycyna
analog PEP
hamuje transferazę PEP (która odpowiada zea 1. etap sy
Kwas fusydowy
steroid
hamuje EF-G -> translokację łańcucha peptydowego w obrębie rybosomu, hamuje syntezę białek
BAKTERIOSTATYCZNIE
oporność narasta dość szybko, podawany w skojarzeniu
nie ma oporności krzyżowej z niczym
SCC S aureus też MRSA, Corynebacterium, Clostridium
osteomyelitis bo dobrze penetruje do kości
(miejscowo) zapalenie spojówek
DN
Żółtaczka
Barwi mocz na brązowo
Fuzafungina
zaburza błonę a’la jonofory
Bakteriostatyczna
Grzybosyatyczna
Hamuje adhezję H influenzae do nabłonka GDO
P/zapalna
Immunostymulująca
(Miejscowo, aerozol) zakażenia GDO
DN: pieczenie śluzówki gardła, napady kichania, rzadziej skurcz oskrzeli
Lek bezpieczny :)
Mupirocyna
blokuje syntetazę iLeu tRNA - nie ma wbudowywania izoleucynu do białek
Bakteriostatycznie, w większych stęż bakteriobójczo
Szybko pojawia się oporność + jest szybko rozkładana (Miejscowo na skórę) Nosicielstwo S aureus w jamie nosowej Liszajec Zakażenia ran
DN nieważne
