EXAMEN Flashcards
τὰ θνητὰ δ᾽ οὐ νῦν πρῶτον ἡγοῦμαι σκιάν, οὐδ᾽ ἂν τρέσας εἴποιμι τοὺς σοφοὺς βροτῶν
δοκοῦντας εἶναι καὶ μεριμνητὰς λόγων
τούτους μεγίστην μωρίαν ὀφλισκάνειν.
Niet nu voor het eerst meen ik dat het menselijke bestaan een schaduw is, en zonder verpinken zou ik zeggen dat zij die onder de mensen lijken wijs te zijn en virtuoos in woordgekunstel, dat die zich aan de grootste dwaasheid schuldig maken.
σιγῶν θ’ ὅπου δεῖ καὶ λέγων τὰ καίρια
zwijgend waar het hoort en zeggend wat past
Philoktetes
Sophokles
μή μοι γένοιτο λυπρὸς εὐδαίμων βίος
μηδ᾽ ὄλβος ὅστις τὴν ἐμὴν κνίζοι φρένα.
Ik hoef geen voorspoedig leven vol pijn, geen enkele vorm van welvaart die mijn hart kwelt.
Wat is de rol van het koor in Antigone?
oude mannen / raadgevers v. Kreoon
-> Antigone staat er alleen voor
Welke kenmerken typeren de overlevering van de Griekse tragedie?
- eenmalige opvoering tijdens festivals (bv. Dionysia)
- verlies van werken (bv. niet goed genoeg)
- overlevering van 32 tragedies van drie grote tragedieschrijvers – Aischylos, Sophocles en Euripides
πολλῶν ταμίας Ζεὺς ἐν Ὀλύμπῳ,
πολλὰ δ᾽ ἀέλπτως κραίνουσι θεοί:
καὶ τὰ δοκηθέντ᾽ οὐκ ἐτελέσθη,
τῶν δ᾽ ἀδοκήτων πόρον ηὗρε θεός.
Van vele dingen is Zeus op de Olumpos de heerser, en veel volbrengen de goden onverhoopt: en wat werd verwacht heeft zich niet vervuld, voor het onverwachte vond de god een weg.
Hoe noemen de toegangswegen links en rechts, voor publiek én acteurs?
παροδοι
θεῶν τε τὰν ὑπερτάταν, Γᾶν ἄφθιτον, ἀκαμάταν, ἀποτρύεται
ἰλλομένων ἀρότρων ἔτος εἰς ἔτος ἱππείῳ γένει πολεύων.
van de goden mat hij de hoogste, de onsterfelijke, onvermoeibare Aarde, af: terwijl jaar op jaar de ploegen worden gekeerd, woelt hij haar om met het ras van paarden.
Ἐτεοκλέα μέν, ὡς λέγουσι, σὺν δίκης
χρήσει δικαίᾳ καὶ νόμου κατὰ χθονὸς
ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν ἔντιμον νεκροῖς:
Eteokles, zoals ze zeggen, heeft hij met rechtvaardige eerbiediging van recht en wet, onder de grond
begraven, geëerd onder de doden in de onderwereld.
κἂν μὲν τάδ᾽ ἡμῖν ἐκπονουμέναισιν εὖ
πόσις ξυνοικῇ μὴ βίᾳ φέρων ζυγόν,
ζηλωτὸς αἰών:
En als we dat dan voor ons eigen goed gedaan krijgen en als onze man dan met ons samenleeft en het juk geweldloos draagt, is dat een benijdenswaardig leven.
Wat was de prijs voor de χορηγός (sponsor)?
een bronzen driepotige ketel
(werd geplaatst in “Straat van de Drievoeten” in Athene)
Wat betekende een tragedie voor de stad?
een religieuze en prestigieuze competitie
Waaruit bestond het publiek bij een tragedie voornamelijk?
uit de hogere klassen, die de vrije tijd hadden om de voorstellingen bij te wonen (σχολή, vrije tijd voor culturele activiteiten)
Griekse term voor masker.
το προσωπον
In welke stijl schreef Euripides?
- realistisch
- feministisch
- misogyn
Trachiniai
Sophokles
ἅπας δὲ τραχύς, ὅστις ἄν νέον κρατή
ieder is streng, wie nog maar korte tijd regeert
Waar stond het koor?
op de ορχήστρα (orchestre)
Welke rollen heeft de schrijver ook?
- choreograaf
- componist
αἵματι γὰρ αίμα καθαίρεται
want bloed wordt met bloed gereinigd
Wat was de vorm van tragedies?
- combineert woord, muziek en dans
- voldoet aan de wet van de drie eenheden: één plek, één tijd, één gebeurtenis
μόνος θεῶν γὰς θάνατος οὐ δώρων ἐρᾷ
want als enige onder de goden houdt de dood niet van geschenken
Hoe noemt het podium waar de acteurs optreden?
προσκηνιον of λογειον
σὺ δ᾽ οὐκ ἐπαιδεῖ, τῶνδε χωρὶς εἰ φρονεῖς;
En jij, schaam jij je dan niet als je anders denkt dan hen?
τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ
κἀμοί, λέγω γὰρ κἀμέ, κηρύξαντ᾽ ἔχειν,
καὶ δεῦρο νεῖσθαι ταῦτα τοῖσι μὴ εἰδόσιν
σαφῆ προκηρύξοντα, καὶ τὸ πρᾶγμ᾽ ἄγειν οὐχ ὡς παρ᾽ οὐδέν, ἀλλ᾽ ὃς ἂν τούτων τι δρᾷ,
φόνον προκεῖσθαι δημόλευστον ἐν πόλει.
Dérgelijke dingen, zeggen ze, heeft de goede Kreoon voor jou en voor mij – want ik noem ook mij – verordend, en hij zou hierheen komen om dat voor hen die het nog niet weten duidelijk te verkondigen, en hij behandelt de zaak niet als (ging het) om niets, maar (voor) degene die iets daarvan doet, is dood door steniging in de stad uitgevaardigd.
Wat is de centrale kwestie van de Antigone?
de begraving (belangrijk voor onderwereld)
Hoe verliep de beoordeling van een tragedievoorstelling?
Van de 10 juryleden werden door loting vijf stemmen geselecteerd om te bepalen welke schrijver zou winnen
Wat was het onderwerp van tragedies?
het lijden van de mens, met tragische gevolgen
Elektra
Euripides
τοῖς ἤσσοσιν γὰρ πᾶς τις εὐνοίας φέρει
want aan de zwakkeren is een ieder welgezind
οὔτοι συνέχθειν, ἀλλὰ συμφιλεῖν ἔφυν.
Wel, ik ben niet geboren om te haten, maar om te beminnen.
κρατεῖ δὲ μηχαναῖς ἀγραύλου
θηρὸς ὀρεσσιβάτα, λασιαύχενά θ᾽
ἵππον υπαξεται ἀμφὶλόφον ζυγῶν
οὔρειόν τ᾽ ἀκμῆτα ταῦρον.
hij temt met zijn listen het in de bergen levende landdier, en zal het paard met zijn lange manen onder het nekomspannende juk brengen alsook de onvermoeibare stier uit de bergen.
Welke werken schreef Aischulos?
- Persai (Slag bij Salamis)
- Zeven tegen Thebe (strijd om de stad Thebe)
- Smekelingen (Danaïden)
- Oresteia (Agamemnon, Choephoroi, Eumeniden)
- Prometheus geboeid
ὁ δ᾽ ἔχων μέμηνεν.
Hij die jou heeft gekend, wordt tot waanzin gedreven.
λέγω δὲ ἡδυσμένον μὲν λόγον τὸν ἔχοντα ῥυθμὸν καὶ ἁρμονίαν [καὶ μέλος], τὸ δὲ χωρὶς τοῖς εἴδεσι τὸ διὰ μέτρων ἔνια μόνον περαίνεσθαι καὶ πάλιν ἕτερα διὰ μέλους.
Met (dat) ‘verfraaide verwoording’ bedoel ik (taal) die ritme en toonhoogte en melodie heeft, met (dat) ‘elk van de soorten afzonderlijk’ (bedoel ik) dat sommige gedeelten enkel door metrum tot stand worden gebracht en andere dan weer door melodie.
πειθαρχία γὰρ ἐστι τῆς εὐπραξίας μητηρ
want gehoorzaamheid is de moeder van succes
Een lange tuniek die de acteurs dragen.
Mantel (χιτών)
φανερὸν οὖν ὅτι καὶ τὰς λύσεις τῶν μύθων ἐξ αὐτοῦ δεῖ τοῦ μύθου συμβαίνειν, καὶ μὴ ὥσπερ ἐν τῇ Μηδείᾳ ἀπὸ μηχανῆς καὶ ἐν τῇ Ἰλιάδι τὰ περὶ τὸν ἀπόπλουν.
Het is dus duidelijk dat ook de afwikkelingen van de plots uit het verhaal zelf moeten voortkomen en niet, zoals in de Medea, uit een “deus ex machina” en zoals in de afvaartscène in de Ilias.
ἢ γὰρ νοεῖς θάπτειν σφ᾽, ἀπόρρητον πόλει;
Denk je dan hem te begraven? (Iets) wat de stad is verboden?
Wat gebeurde er tijdens de dionusosfestivals?
- heel religieus
- 5-6 dagen
- optocht met beeld naar stad
- offers
- belangrijke mensen eren
Bacchanten postuum
Euripides
ἔπειτα δ᾽ οὕνεκ᾽ ἀρχόμεσθ᾽ ἐκ κρεισσόνων,
καὶ ταῦτ᾽ ἀκούειν κἄτι τῶνδ᾽ ἀλγίονα.
vervolgens vermits wij beheerst worden door sterkeren, namelijk (om) ernaar luisteren en ook naar ergere dingen dan dat.
een ‘strijd van woorden’ of een dialoog tussen personages in een Griekse tragedie, vaak met een conflicterende of debatterende aard
Αγών λόγων (Agôn logōn)
Waarvoor zorgt de ziener?
- περιπετεια (kantelmoment)
- αναγνωρισις (inzicht)
δεῖ μ᾽, ὡς ἔοικε, μὴ κακὸν φῦναι λέγειν,
ἀλλ᾽ ὥστε ναὸς κεδνὸν οἰακοστρόφον
ἄκροισι λαίφους κρασπέδοις ὑπεκδραμεῖν τὴν σὴν στόμαργον, ὦ γύναι, γλωσσαλγίαν.
Ik mag, zo lijkt het (mij), geen slechte spreker zijn, maar moet, zoals een zorgzame stuurman van een schip met uítstekende randen van het zeildoek jouw kwetsende woordenvloed, mevrouw, (trachten te) ontwijken.
ἀνὴρ δ᾽, ὅταν τοῖς ἔνδον ἄχθηται ξυνών, ἔξω μολὼν ἔπαυσε καρδίαν ἄσης
[ἢ πρὸς φίλον τιν᾽ ἢ πρὸς ἥλικα τραπείς]:
ἡμῖν δ᾽ ἀνάγκη πρὸς μίαν ψυχὴν βλέπειν.
Een man, wanneer hij zich samenlevend ergert aan de toestand thuis, gaat de deur uit en doet zijn hart van walging stoppen [door zich tot een vriend of tot een leeftijdgenoot te wenden] maar voor ons is het noodzakelijk naar één ziel te kijken.
ποῖόν τι κινδύνευμα; ποῦ γνώμης ποτ᾽ εἰ;
Wat voor een risico (is er) dan? In welke richting ben je aan het denken?
Wat was de prijs voor een tragedieschrijver?
- een krans van klimop als teken van eer
- roem
- gratis eten in Athene
ἀλλ᾽ οὐδὲν αὐτῷ τῶν ἐμῶν μ᾽ εἴργειν μέτα.
Maar het is hem geenszins mogelijk mij van de mijnen af te houden!
μή μοι σύ: πείθειν δῶρα καὶ θεοὺς λόγος: χρυσὸς δὲ κρείσσων μυρίων λόγων βροτοῖς.
(Doe) mij dat niet: er is een gezegde dat geschenken zelfs goden overhalen: goud is voor stervelingen sterker dan tienduizend woorden.
οὐ γὰρ τάφου νῷν τὼ κασιγνήτω Κρέων
τὸν μὲν προτίσας, τὸν δ᾽ ἀτιμάσας ἔχει;
Heeft Kreoon dan niet van onze broers de ene een graf waardig, maar de andere (een graf) onwaardig geacht?
Andromache
Euripides
Wat waren de belangrijkste gebeurtenissen en gevolgen van de Peloponnesische Oorlogen?
431-404 v. Chr.
- Pericles: belangrijke staatsman tijdens de eerste jaren van de Peloponnesische Oorlog, onder wiens leiding Athene een hoogtepunt bereikte
- Siciliaanse expeditie (415-413 v.C.): mislukte militaire campagne van Athene tegen Syracuse
- 404 v.C.: Athene wordt verslagen door Sparta; het bewind van de Dertig begint
κάτω νυν ἐλθοῦσ᾽, εἰ φιλητέον, φίλει κείνους: ἐμοῦ δὲ ζῶντος οὐκ ἄρξει γυνή.
Als er dan bemind moet worden, ga dan nu maar in de onderwereld hén beminnen: míj zal geen vrouw overheersen, niet zolang ik leef.
Wat waren de nieuwe elementen over Antigone, die Sophokles heeft bedacht?
- focus op Antigone + haar zelfmoord + verloving met Haimoon
- 3 confrontaties: Kreoon - Antigone, Kreoon - Haimoon (generatieconflict), Kreoon - ziener (religieconflict)
- Ismene en Eurydice
Wat staat er in de Poëtica van Aristoteles?
het verschil tussen poëzie en proza, namelijk μιμησις
Hekabe
Euripides
Hoe werd het koor begeleid?
door de αυλητής (dubbel fluitspeler) met een διαυλος (dubbele fluit)
een verhalende techniek waarbij een boodschapper of bode informatie overbrengt die niet op het toneel wordt getoond, vaak om belangrijke gebeurtenissen of acties te rapporteren die buiten het zicht van het publiek hebben plaatsgevonden
bodeverhaal
πολλὰ τὰ δεινὰ κοὐδὲν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει.
Veel is wonderbaarlijk en niets wonderbaarlijker dan de mens.
οὔτοι ποθ᾽ οὑχθρός, οὐδ᾽ ὅταν θάνῃ, φίλος.
Nee, nooit is de vijand, zelfs niet wanneer hij is gestorven, een vriend.
ὦ παγκάκιστε, τοῦτο γάρ σ᾽ εἰπεῖν ἔχω
γλώσσῃ μέγιστον εἰς ἀνανδρίαν κακόν,
ἦλθες πρὸς ἡμᾶς, ἦλθες ἔχθιστος γεγώς
[θεοῖς τε κἀμοὶ παντί τ᾽ ἀνθρώπων γένει];
Jij, überschurk, want dat moet ik jou noemen, in taal de grootste belediging voor lafhartigheid: komt ja dan naar me toe, je komt, na je een groot vijand te hebben getoond [voor de goden, voor mij en voor de hele mensensoort]?
πάντων δ᾽ ὅσ᾽ ἔστ᾽ ἔμψυχα καὶ γνώμην ἔχει
γυναῖκές ἐσμεν ἀθλιώτατον φυτόν:
Van alles wat bezield is en verstand heeft zijn wij vrouwen het ongelukkigste schepsel.
θαυμαστὸν δέ σε
ἔχω πόσιν καὶ πιστὸν
En wat een wonderlijke man heb ik aan jou en goh, zo trouw!
Wat is de rolverdeling in de Antigone?
1ste acteur: Kreoon
2de acteur: Antigone, Haimoon, ziener
3de acteur: Ismene, wachter
De acteurs stonden frontaal gericht. Wat was het probleem daarbij?
het publiek kon moeilijk onderscheiden of een scène een monoloog of een dialoog was
ἀλλὰ μηχανῇ χρηστέον ἐπὶ τὰ ἔξω τοῦ δράματος, ἢ ὅσα πρὸ τοῦ γέγονεν ἃ οὐχ οἷόν τε ἄνθρωπον εἰδέναι, ἢ ὅσα ὕστερον, ἃ δεῖται προαγορεύσεως καὶ ἀγγελίας
Maar men moet de deus ex machina toepassen op datgene wat buiten het drama ligt, ofwel op alles wat eerder is gebeurd, wat een mens onmogelijk kan weten, ofwel op wat later gebeurt, en wat voorspelling of een bodebericht vereist.
ἄμαχος γὰρ ἐμπαίζει θεὸς, Ἀφροδίτα.
Want de goddelijke Aphrodite drijft haar spel onoverwinnelijk.
Hoe noemen de rijen zitplaatsen in een halve cirkel?
θεατρον
Hoe noemt de decorbeschildering?
σκηνογραφια
εὖ δ᾽ ἐποίησας μολών:
ἐγώ τε γὰρ λέξασα κουφισθήσομαι
ψυχὴν κακῶς σὲ καὶ σὺ λυπήσῃ κλύων.
Maar je hebt er goed aan gedaan te komen, want ík zal opgelucht zijn vanbinnen als ik je de huid heb vol gescholden en jíj zult gekwetst worden als je het hoort.
χρῆν τἄρ᾽ ἄλλοθέν ποθεν βροτοὺς
παῖδας τεκνοῦσθαι, θῆλυ δ᾽ οὐκ εἶναι γένος: χοὔτως ἂν οὐκ ἦν οὐδὲν ἀνθρώποις κακόν.
Ach, stervelingen zouden hun kinderen ergens elders vandaan moeten (kunnen) krijgen, en was de vrouwelijke soort er maar niet: zo zou er ook geen miserie zijn voor de mensen.
ἐγὼ μὲν οὐδέν: τοῦτ᾽ ἔχων ἅπαντ᾽ ἔχω.
Ik? Neen, niets! Als ik dát heb bereikt, heb ik alles (wat ik wil).
Helena
Euripides
ἀλλ᾽ ἐς τοσοῦτον ἥκεθ᾽ ὥστ᾽ ὀρθουμένης εὐνῆς γυναῖκες πάντ᾽ ἔχειν νομίζετε,
ἢν δ᾽ αὖ γένηται ξυμφορά τις ἐς λέχος,
τὰ λῷστα καὶ κάλλιστα πολεμιώτατα
τίθεσθε.
Maar het is zover gekomen dat als het huwelijk goed gaat, jullie vrouwen vinden dat je àlles hebt, maar als er dan in het huwelijk ook maar één voorvalletje is, dan beschouwen jullie de voorspoedigste en mooiste situatie als de vijandigste.
νόσων δ᾽ ἀμηχάνων φυγὰς ξυμπέφρασται.
maar hij heeft een redding van ongeneeslijke ziekten uitgedacht.
Dit apparaat werd gebruikt om dondergeluiden na te bootsen. Vaak werd hiervoor een bronzen of metalen trommel gebruikt om het gerommel van de donder op te roepen.
Βροντείον (bronteion)
Welke drie clashende opposities zijn er in de Antigone?
- menselijk (Kreoon) vs. goddelijk (Antigone)
- staat (Kreoon) vs. familie (Antigone)
- man (Kreoon) vs. vrouw (Antigone)
Wat zijn de argumenten voor het feit dat de dithyrambe de oorspronkelijke versie was van de tragedie?
- er waren veel saterfiguren op de feesten
- Dionysos was de god van de tragedie
- tragedie = trilogie en een saterstuk
εἴ τοί σφε τιμᾷς ἐξ ἴσου τῷ δυσσεβεῖ.
Toch wel, als jij hem eert op gelijke wijze als de goddeloze.
Dit was een balkon of verhoogd platform waar goden of andere bovennatuurlijke wezens spraken. Het was vaak verbonden met de μηχανή (mechane), een kraan die gebruikt werd om figuren zoals goden door de lucht te laten zweven.
Θεολογεῖον
Medea
Euripides
τὸν γοῦν ἐμὸν καὶ τὸν σόν ἢν σὺ μὴ θέλῃς
ἀδελφόν: οὐ γὰρ δὴ προδοῦσ᾽ ἁλώσομαι.
Mijn broer inderdaad, en de jouwe, als jíj niet wil: want ik zal er niet op betrapt worden hem te verraden.
Smekelingen
Aischulos
Opdracht: lees ‘het Thebaanse koningshuis’
Het geslacht van Kadmos
De ontvoering van Europa en het begin van Kadmos’ zoektocht
De beloning van Kadmos en de stichting van de stad Thebe
Het huwelijk van Kadmos en Harmonia en de val van Kadmos
Het vertrek van Kadmos en Harmonia
Zeven tegen Thebe
Aischulos
τοιαῦτ᾽ ἀκούων ἐν φρεσὶν γράφου
luister naar mijn woorden en prent ze in je hart
τίς οἶδεν εἰ κάτωθεν εὐαγῆ τάδε;
Wie weet of dat in de onderwereld vrij is van schuld.
Wat is volgens Aristoteles in de Poëtica de definitie van een tragedie?
= een nabootsing van een ernstige handeling die emoties als medelijden en angst oproept, met als doel de reiniging / zuivering (katharsis) van deze emoties bij het publiek