Etika (3.2)

Question 1

216. GALDERA: Animaliak hezkuntza eta ikerkuntzan erabiltzeari dagokionean, zer da Etikak aztertzen duena? Erreferentzia gisa hartu ezazu 1go gaitik aurrera Etikaren deskribapenetan esandakoa.

Answer 1

Etika arduratzen da zuzena eta okerra dena, portaera-jarraibideak eta giza portaerak aztertzeaz. Gainera, jokabideak edo portaera-jarraibideak proposatzeaz arduratzen da. Kasu horretan, funtzio horiek beteko lituzke animaliak ikerketa- edo esperimentazio helburuekin erabiltzeari dagokionez, bai eta irakaskuntzan ere.

Question 2

217. GALDERA: Animalien Etikari dagokionean, oinarriari dagokionean, esan al daiteke printzipio edo ulermen unibertsalen bat dagoela? Arrazoitu labur zure erantzuna.

Answer 2

Ez. Gizakiengan egindako esperimentazioari dagokionez ez bezala (mundu mailan adostasun batzuk daude horri buruz), eztabaida zabala eta askotarikoa dago esperimentazioan dauden animalien erabilerari buruz, bai herrialdeen artean, bai herrialde horien barruan.

Question 3

218. GALDERA: Etikaren eztabaidetan, zein zentzutan erabiltzen da non human animals esamoldea?

Answer 3

Esamolde hori (non human animals) zenbait adituk erabiltzen dute, eztabaidetan, gizakiok ere animaliak garela gogoratzeko. Animaliak gizakiengandik oso urrun jartzen dituzten jarrerak salatu edo agerian jarri nahi dituzte.

Question 4

219. GALDERA: Irakurri Helena Röckslinberg, Mickey Gjerris eta Anna Olsson-ek idatzi berri duten hau, eta zure hitzekin azaldu.

Answer 4

Pertsona gehienek onartzen dute ez dagoela ondo izaki sentiberei mina, ezerosotasuna, pairamena edota heriotza sortzea. Jakin badakite, ordea, arau horri salbuespenak egiten zaizkiola. Animaliak ezagutza berriak sortu zein dagoeneko ditugunak balioesteko erabiltzen dira, bai eta mediku eta albaitariak hezi zein gizakien segurtasunari buruzko entseguak egiteko. Horrek ez du esanahi, baina, animaliak ikerkuntza eta hezkuntzan erabiltzeak ez duela arretarik merez,i duten inplikazio etikorik. (Röckslinberg, Mickey Gjerris eta Anna Olsson, Animal Ethics in Animal Research, Cambridge UP, 2017).

Horregatik noizean behin animalien gainean zein entsaiu egiten diren eta zein salbuespenen gainean hausnartu behar da, batzuetan azken horiek berritztu behar baitira.

Question 5

220. GALDERA: Zer da animalien adostasuna, animalien ikerkuntzari dagokionean?

Answer 5

Ordezpen, Erredukzio eta Fintze printzipioak (3R) animalien erabileratik sortzen den dilema etikoari nolabait heltzeko garatu ziren, haien baimenik gabe, kalte egin diezaieketen, baina ondasun handiago bat lortzeko beharrezkotzat jotzen diren prozeduretan. Gogoeta horren oinarria ikuspegi utilitarista klasiko da.

Azken aldian, ordea, beste autore batzuek animalien esperimentazioarekiko ezberdina den eredu etiko baten aplikagarritasuna aztertzen dute. Eredu etiko horrek animaliei etikan sarbidea eman nahi diela azaltzen dute, animaliok izaki autonomotzat hartuz eta, nolabait, prozedura esperimentalak onartzeko edo, gutxienez, ez onartzeko gai, ikerketa horiek beren interesetarako duten garrantzian oinarrituta.
Orain arte, dakigunez, formalki ez zaio oraindiki ikuspegi hori aplikatu ikerketari edo abeltzaintzari.

Question 6

221. GALDERA: Gizakiez besteko animalien erabiltzeari dagokionean, eta teoria utilitaristen multzoan, zein berezitasun du Peter Singer-ek Animal Liberation liburuan adierazitako tesiak?

Answer 6

Arrazonamendu utilitaristak, orokorrean, zera esaten du: kontuan hartu behar direla alde batetik, animaliengandik jasotako produktuen onura edo haiek esperimentuetan erabiltzeak dakarren onura eta, beste alde batetik, erabiltze horrek suposatzen duen kostua Kostu horrek, besteak beste, animalien ongizateari egiten zaion kaltea barneratzen du.

Utilitaristen multzoan kokatu ohi bada ere, Peter Singer-en ulermenak berezitasun batzuk ditu hausnartzeko era horretan, animalista bezala ere identifikatu delako. Haren ustetan gizakientzako onura eta animalien ongizatea oso era ezberdinetan ulertu daitezke. Adibidez, espezie guztiak sentiberak direla eta pairamena zein ongizatea bateraezinak direla ulertuz, oso gutxitan onartuko litzareke animaliei pairamena sortzen dion animali erabiltze bat, nahiz eta gizakiei onuraren bat ematen dien.

Idazleak hurrengoa kritikatzen du: hausnarketa horretan subjektu diren beste animaliak kontutan ez hartzea eta soilik gizakien onura bilatzea.

Question 7

222. GALDERA: Zein argudiotan sendotzen du Tom Reganek bere iritzia, hots, animaliek eskubideak dituztela?

Answer 7

Tom Reganen ustetan eskubideen titularra izateko ez da beharrezkoa norberak eskubide horiek erabiltzeko gaitasuna izatea. Izatez, badira moralki mendekoak diren zenbait gizaki eta horrek ez du saihesten pertsona horien eskubideak babestea, nahiz eta eskubide horiek autonomiaz erabiltzeko gaitasunik ez duten. Hori horrela, Reganek dio badirela oinarrizko eskubide batzuk izaki bizidun guztiei ere aitortu ahal zaizkiela, gizaki izan ala ez. Bere iritziz badira zenbait eskubide moralki edozein izakiri dagozkionak, euren kabuz bizi direlako eta haien bizitzak berezko balioa duelako, gizakientzat haien bizitzak izan dezakeen garrantzia edo erabilgarritasunaz bereiziz.

Question 8

223. GALDERA: Eztabaidan erabiltzen diren argudio nagusiak aztertuta, zein ezberdintasun nagusi hauteman daiteke animalia-esperimentazioaren gainean dagoen eztabaida etikoaren premisetan?

Answer 8

Premisak ondorioak sostengatzeko erabiltzen diren argudioen zatiak dira. Honela, esperimentazioaren aldeko edo kontrako iritzia emateko, premisa batzuk erabiltzen dira.

Question 9

223. GALDERA c: Oro har, animalia-ereduak balio al du gizakia hartzaile duten produktuen toxikotasuna edo eraginkortasuna ikertzeko?

Answer 9

Gertaerak baloratzeko orduan desadostasunak daude, pertsona batzuek ez dute onartzen esperimentazioak zientziaren historian zerbaitetarako balio izan duenik. Animalien estatusa aztertzerakoan ere desadostasunak aurkitzen ditugu. Batzuek uste dute gizakien estatus bera dutela, beste batzuek uste dute ez dutela gure estatus bera, baina ez dituzte animaliak objektu soiltzat hartzen, eta beste batzuek, berriz, naturak gure beharrizanak asetzeko gure esku jartzen duen elementutzat hartzen dituzte animaliak.

Gizakien kasuan, parlamentuetan erabaki batera heltzea lortu zen, baina animalien kasuan konplexuagoa da eta gai hori parlamentuan jorratzea oso konplikatua izango litzateke; izan ere, ikusi dugun moduan, ezta filosofoak ez dira gai izan erabaki batera heltzeko.

Question 10

224. GALDERA: Zein zentzutan babesten du Europako Araudiak laborategiko animalien ongizatea? Laborategiko animaliak ez dira gizakiak bezala babesten, animaliei heriotza eman dakiekeelako. Hala ere, anestesia edo eutanasia bidez egin behar da.

Answer 10

Ikerketa Zientifikoan Animalien Ongizateari buruzko Legearen kasuan, ordea, animalien eskubideak kontuan hartu beharrean, haien ongizatea hartzen da kontuan. Ongizateaz hitz egitean, animalien eta gizakien arteko alde oso argia markatzen da, ez direlako eskubideak, duintasuna baizik. Gainera, gizakien ongizatearekin parekatzeko moduko ongizatea ere ez da, ongizate horren barruan animaliei oinazeak sor dakizkiekeelako, baita heriotza ere. Eutanasia hori fintzeko teknika batzuk aplikatzen dira, eta prozedura oso zorrotzak erabiltzen dira, animaliak prozesu osoan sedatuta edukitzeko eskatu bai, baina, funtsean, hil egin daitezke. Hau Giza Ikerketa Zientifikoan guztiz onartezina litzateke. Gainera, animaliengan genetikoki eraldatzea baimenduta dagoen bitartean, hau gizakiengan guztiz pentsaezina da.

Azken finean, Ikerketa Zientifikoko Animalien Ongizateari buruzko Legeak egiten duena animalien ikerketa onartzea da, hura murriztuz edo hainbat muga eta kontrol ezarriz. Animalien ongizateak zaintza-neurri batzuk eskatzen ditu, baina ez da gizakien ongizatearen kontzeptuaren sinonimoa.

Question 11

225. GALDERA: Animaliez egiten diren erabilera ezberdinak kontutan hartuta, zergatik da animalia-esperimentazioa gatazka gehien sortzen duen erabileretako bat? Erabiltzen den animalien kopuruagatik da? Arrazoitu labur zure erantzuna.

Answer 11

Animali esperimentazioa oso gatazkatsua da gizartean horien erabilera beharrezkoa ez dela uste delako. Sentimendu eta sinismena da soilik, izan ere, esperimentazioan erabiltzen diren animali kopurua gero eta txikiagoa da.

Question 12

226. GALDERA: Bioetikan aditua den Ben Mepham idazlearen arabera, hiru dira helbururik onartuenak (zabalduenak) zera justifikatzeko, animaliak ikerkuntzan erabiltzea. Zeintzuk dira helburu horiek?

Answer 12

Oinarrizko ikerkuntza
Aplikatutako ikerkuntza
Toxikotasun testak (nahiko mugatuta, kosmetikoen kasuan ez).

Question 13

227. GALDERA: Legeriari dagokionean, zer da laborategiko animali bat? Horietatik zeintzuk babesten ditu Europar Batasunean laborategiko animalien ongizatea arautzen duen legeriak?

Answer 13

Animalien esperimentazioan edo beste helburu zientifiko batzuetarako erabiltzen den ornodun edo ornogabe oro laborategiko animaliatzat hartzen da. EBko araudiak ez ditu laborategiko animalia guztiak hartzen. Babesa ornodunei, zefalopodoei eta ugaztunen fetuei aplikatzen zaie haurdunaldiaren azken herenean. Momentuz, adibidez, intsektuekin ikertzea ez dira zerrendan agertzen.

Question 14

228. GALDERA: Bizirik dauden animaliekin ikertzea, legezkoa al da Europan? Arrazoitu labur zure erantzuna.

Answer 14

Bai. Eskakizun asko bete behar dira bizirik dauden animaliak ikerketan erabili ahal izateko, baina horiek bete ezkero, baimena lor daiteke.

Question 15

229. GALDERA: Primate handiekin ikertzea, legezkoa al da Europar Batasunean?

Answer 15

Europan primate handiekin esperimentatzea onartzen da soilik ikerketaren helburua espezie horien onurarako denean (adibidez, eragiten dien gaixotasun bat ikertzeko). Gaixotasun hori, bereziki primateetan ematen bada soilik egingo da. Ez da onartzen EBn erabiltzea, gizakiari mesede egitea helburu duen esperimentazioan.

Amaitzeko, primate txikiekin ikertzea askoz zailagoaeta garestiagoa da, eta komenigarriagoa da beste animali bat aukeratzea.

Question 16

230. GALDERA: Zientzialariek indarrean dagoen legeria sortu aurretik aplikatzen zuten autorregulazio eredua eta Europan laborategiko animaliak gaur egun babesten dituen legeria alderatzen baditugu, zein da bi horien arteko harremana?

Answer 16

Edukietan berdinak dira ia
Baina eraginkortasunari dagokionean, ordea, ezberdinak. Elkarte zientifikoaren barrukoak zirenean, barne kontrola besterik ez zuten. Zuzenbideak arautu dituenetik, baina, barne eta kanpotiko kontrolak daude (hau da, elkarte zientifikoaren kontrolak + administrazio kontrolak ere). Arau-hausteengatik, 4 gaian ikusi genuenez, badaiteke Administrazioak isunak jartzea edota ikerketa lana bertan bera uztea, baina kasu larrienetan posible da ere epaitegi batek delitu egin dela ebaztea (animaliei emandako tratu txarren delitua, alegia). Kasu horretan isunez aparte, posible lirateke ere neurro zorrotzagoak (inhabilitazioa, gartzela, etab).

Question 17

231. GALDERA: Animalien Ikerkuntzari dagokionean, zer dira ingelesezko 3 R’ak direlakoak (euskaraz OMF)? Zer esan nahi dute? Noiz eta zertarako agertu ziren?

Answer 17

3 R-ak hausnarketa-tresna bat dira, eta disenatu dugun proiektu zientifiko batekiko animalien erabilera etikoa den ala ez baloratzen laguntzen digu. 3 R direlakoek ordezkapena, murrizketa eta fintzea esan nahi dute, eta 60ko hamarkadan sortu ziren autoerregulazio-irizpide gisa. Gaur egun, animalien ongizaterako etika-batzordeek (eta araudiak) erreferentzia gisa erabiltzen dituzte animaliak erabiltzen dituen proiektu baten aldeko txostena egiteko.

Question 18

232. GALDERA: Laborategiko animalien ongizatea arautzen duen legeriak, kalteak sortzea edo haiei heriotza ematea debekatzen du? Arrazoitu zure erantzuna.

Answer 18

Ez. Ondo planteatutako eta beharrezko ikerketa baten helburuek justifikatzen badute, eta fintzeko neurriak aplikatzen badira, sufrimendua edo heriotza eragin dakieke.

Question 19

233. GALDERA: OMF irizpideen artean, zer da ordezkatzea? Ordezkatze mota bi ikusi ditugu, zeintzuk?

Answer 19

“Ordeztea” terminoak ea esperimentu bate animaliak erabiltzea beharrezkoa den aztertu, eta, hala bada, zer animalia erabiltzea komeni den, azterketa eraginkorra izan dadin. Adibidez, hezur-muina aztertu behar badugu, ornodun bat beharko dugu, eta haren bizkarrezurrean erraz samar sartu ahal izango gara; edo gure asmoa gero gizakiengan jarraitu nahiko genukeen azterketa bat egitea bada, gizakiarekiko antzekotasuna garrantzitsua izango da (adibidez, katuen nerbio optikoa asko erabiltzen da gizakiengan begi-azterketak egin aurretik).

Ordezkatze partziala ahalik eta animalia sentiberenak erabiltzean datza (hobe sagu bat ugaztun handi bat baino, edo hobe ornogabe bat ornodun bat baino), honela, erreferentzia-eskala bat dago.
Erabateko ordezteak, berriz, zera esan nahi du: esperimentu parekagarri bat egin dezakegula, sentimenezkoak ez diren materialak erabiliz, hala nola bakterioak, kultibo zelularrak, eredu matematikoak edo informatikoak. Agian garestiagoak izango dira, baina antzeko eraginkortasuna badute, animaliarik ez erabiltzea litzateke etikoena.

Question 20

234. GALDERA: OMF irizpideen artean, zer da murriztea?

Answer 20

Murrizketa terminoarekin, erabili beharreko animalia-kopuruaren islapenari egiten zaio erreferentzia. Helburua da ahalik eta animalia gutxien erabiltzea informazioa lortzeko, baldin eta horrek ez badu eraginik lortuko diren datuetan. Ez da bakarrik kopuruaren kontua, izan ere, emaitzak distortsionatu ditzaketen faktoreak murrizteak (adibidez, animalia-taldearen gehiegizko aldakortasuna murriztea, edo animalien zainketak ondo antolatzea) animaliak modu arrazionalagoan erabiltzea eragingo du.

Animaliei eragingo zaien kalteen aurrean zein neurri edo prozedura burutuko diren adierazi behar dira, adibidez, prozedura oso mingarria den kasuan anestesia erabiltzea.

Question 21

235. GALDERA: OMF irizpideen artean, zer da fintzea?

Answer 21

Fintzea adierazpenarekin animaliekin egingo litzatekeen prozeduraren hausnarketari egiten zaio erreferentzia; hau da, zer egingo dugun haiekin. Mina emango badiegu, estresa… Prozeduren eragina eta gogortasuna ahalik eta gehien murriztea du helburu. Analgesia, anestesia edo eutanasia erabiltzea; kasuaren arabera. Animalien mina eta estres-sintomak artatzea, haien portaera maneiatzea, etab.

Question 22

236. GALDERA: Azaldu ezazu William M. S. Russel eta Rex. L. Burch-ek, “The Principles of Humane Experimental Techniques” (1959) lanean adierazi zituzten “3 R’s” direlakoak nola aplikatzen diren. Nahi izan ezkero, adibide bat erabili ezazu.

Answer 22

Proiektu bat diseinatzen denean eta animalien ongizaterako etika-batzordearen oniritzia eskatzen dugunean, modu garatuan azaldu behar dugu nola aplikatu dugun R bakoitza. Zer hausnarketa egin dugu ordezkapenari buruz eta zergatik hautatu dugun animalia-espezie hori, zer hausnarketa egin dugun murrizteari buruz eta zein fintzeari buruz. Adibidez…… (hemen adibide bat)

Question 23

237. GALDERA: Animalia ereduan egingo den ikerketa baten emaitzak nahiko balira etorkizunean gizakiengan testatu nahi, zer da aztertu behar dena ikusteko hautatu den animalia eredua egokia den edo ez?

Answer 23

Ikerketak animalia-ereduan sortutako emaitzak gizakietara estrapolatu nahi baditu, ereduaren egokitzapena hautaketa fisiologiaren eta anatomia konparatuaren aldetik egokia den ala ez, eta genetikaren arabera izango da.

Question 24

238. GALDERA: 53/2013 ED-aren arabera, zer aztertzen da animaliak erabiltzen dituen ikerkuntza edo hezkuntza proiektu bati baimena eman aurretik? Zeinek egiten du azterketa hori?

Answer 24

Gauza bi aztertzen dira: 1) ikerketa bera eta animaliei aplikatuko zaizkien prozedurak justifikagarriak diren (orohar) eta, hala bada, zehatzago aztertzen da 2) OMF irizpideak ondo aplikatu diren (edo ez.
Zeinek….? Animalien Ongizaterako Etika Batzordea.

Question 25

239. GALDERA: Zelula ama mesenkimalen txertoa aztertzen duen ikerketari OMF irizpideak nola aplikatzen zaizkien azaldu.

Answer 25

Ikerketaren eta prozeduren justifikazioa bilatu eta O-M-F era egokian aplikatu den aztertu.

Question 26

240. GALDERA: Atzamarrak kontrolatzen dituen kortex-aren kasuan eta Enviropigs kasuan, OMF irizpideekin baino, non da zailtasuna ikerketa horiek juridikoki baimendu ahal izateko?

Answer 26

Ikerketaren eta prozeduren justifikazioa: animalien beharra justifkatu behar da.
O-M-F, era egokian aplikatu al dira?

Question 27

241. GALDERA: Zer dira eragile biologikoak eta zein zentzutan ematen die arreta Biosegurtasun araudiak?

Answer 27

Agente biologikoak dira mikroorganismoak, genetikoki eraldatutakoak barne, zelula-laboreak (edozein organismorenak) eta giza endoparasitoak (malaria eragiten dutenak, esaterako), betiere edozein infekzio, alergia edo toxikotasun eragin badezakete. Arrisku-mailaren arabera, lau taldetan banatzen dira.

Question 28

242. GALDERA: Biosegurtasun araudiaren helburu nagusienak, zeintzuk dira?

Answer 28

1. Agente biologikoak zuzenean maneiatzen dituzten langileen segurtasuna. Kasu honetan, langilea ez da lan-kontratu bat duena bakarrik izango, baizik eta esposiziopean dagoen pertsona oro langiletzat hartuko da; ikasle bat, bekadun bat, paperik gabeko bat, laborategia bisitatzen duten pertsonak, etab. Eta guztiak agente biologiko horien kudeatzailearen erantzukizuna izango dira.
2. Osasun publikoa (Osasun Sailak eta, batzuetan, Nekazaritza, Elikadura Ekoizpen edo Arrantza Sailak artatzen dute). Agente biologikoekin harreman zuzenik ez duten baina gertu geratuko diren pertsonak dira. Munduko biztanle guztiak hartzen ditu barne, baita mugaz gaindiko eskualdeak ere (nahiz eta logikoa den arrisku handiena dugunok laborategitik gertu igarotzen garenak izatea). Baliteke konfinamendu-esparrutik ateratzen den birus batek pandemia sortzea mundu osoan.
3. Ingurumena eta biodibertsitatea babestea (Ingurumen Sailak). Agente biologiko guztietatik babestu behar da, baina arreta berezia jarri behar da genetikoki eraldatutakoekin.

Question 29

243. GALDERA: Eragile biologikoak erabiliko dituen ikerketa proiektu bati, arrisku maila zerora jaistea eska dakioke? Arrazoitu labur zure erantzuna.

Answer 29

Ez da zero arriskurik eskatzen, orduan ezingo litzatekeelako inolako jarduerarik egin agente biologikoekin (materia bizia), honela, minimoa bada era, beti dago arrisku bat. Hori bai, arrisku-maila behar bezala ebaluatzea eta arrisku hori kalte bihur ez dadin neurri egokiak hartzea eskatzen da.

Question 30

244. GALDERA: Eragile biologikoekin lan egiten dutenen erantzukizuna, noraino heltzen da? Edozein kasutan eta sor daitekeen edozein kaltearengatik erantzuten al du? Arrazoitu labur zure erantzuna.

Answer 30

Erantzukizuna arriskuak identifikatzea eta identifikatutako arrisku-mailari dagozkion neurriak ezartzean datza. Beraz, kontrol-neurri egokiak identifikatzeko eta ezartzeko eskatzen da. Neurriak hartu arren (laborategiarekin loturarik ez duen hondamendi batengatik) arriskuak sortzen badira, arriskuaren kudeaketan arduratsuak izan izanak ikertzaileak salbuesten ditu sortzen diren kalteez arduratzetik.

Arriskuaren hedapen ekiditeko, norbaitek protokolo guztiak gorde eta errespetatuta norbaiteri kalterenbat egiten badio, ezin da eskaerarik egin.

Question 31

246. GALDERA: Lanbide zientifikoaren zer ezaugarri har daitezke arrisku psikosozialtzat?

Answer 31

Borroka/lehia batzuetan gaizki ulertua.
Lanaren antolaketa ezegokia (kasu askotan, antolaketa txarra edo eskasa giza baliabideen ikuspegitik).
Batez ere garapen profesionalean, beste pertsona batzuen aintzatespenak duen garrantzia eta gaur egun aintzatespen-sistema dituzten tankera eta ezaugarriak.

Question 32

247. GALDERA: Zein dira laneko jazarpentzat hartzen diren praktika mota nagusiak? Honela sailka ditzakegu:

Answer 32

1- Lan-baldintza prekarioetatik datozenak.
2. Pertsonak isolatzeari edo komunikatuta egoteko dituzten zailtasunei buruzkoak. Pertsonaren duintasunari irekitako edo ezkutuko erasoak.
3. Indarkeria.

Question 33

248. GALDERA: Zer egin dezake pertsona batek bere lan-giroan arrisku psikosozialak murrizteko?

Answer 33

Autobabesa.
Ahal den neurrian, pertsonen arteko harreman onak lortzen laguntzea edo, gutxienez, harreman horietako batzuen toxikotasuna ez areagotzea.