College 9 Slaap en wakker

Question 1

Orexine

Answer 1

Is belangrijkste neurotransmitter wat betreft waakzaamheid. Ook invloed op aandacht, voeden, motivatie en beloning.

Wordt gemaakt in laterale hypothalamus en stabiliseert de waakzaamheid door alle andere neurotransmitters aan te sturen.

(Orexine missen –> narcolepsie)

Question 2

Neurotransmitters Orexine

Answer 2

Orexine 1
Orexine 2 (bij stimulatie wordt glutamaat receptor gestimuleerd)

Question 3

Tonisch

Answer 3

Continue activatie van orexine zorgt ervoor dat je wakker blijft –> arousal.

Question 4

Fasisch

Answer 4

Uitbarstingen orexine op basis van bepaalde stimuli –> draagt bij aan veel gedragingen en doelgericht gedrag.
(Bv. honger –> burst orexin –> eten zoeken).

Question 5

Histamine

Answer 5

Histamine wordt geproduceerd in de tuberomammilary nucelus en wordt gemaakt uit het aminozuur histidine (uit voeding). Histamine is betrokken bij waakzaamheid.

Bedenk je namelijk maar eens hoe enorm slaperig je kunt worden van een antihistamine pilletje tegen hooikoorts!

Question 6

Histamine 1 receptor

Answer 6

2nd messenger
Alertheid

Question 7

Histamine 2 receptor

Answer 7

2nd messenger
Mogelijk betrokken bij alertheid.

Question 8

Histamine 3 (auto)receptor

Answer 8

NIET betrokken bij alertheid.
Zorgen voor negatieve terugkoppeling bij het presynaptisch neuron ‘stop met histamine’.

Question 9

Neurotransmitters slaapsysteem

Answer 9

Noradrenaline en Serotonine
–> worden aangemaakt in de laterale hypothalamus.

Er bestaat een negatieve feedbackloop met orexine: de opbouw van NE en 5HT (gedurende de dag) inhibeert orexine (–> slaperig).

Tegelijkertijd wordt GABA vrijgelaten door de opbouw van NE en 5HT door de dag heen.

Question 10

VLPO (ventrolaterale preoptische nucleus)

Answer 10

Hier wordt GABA aangemaakt.

Aan het eind van de dag neemt GABA het over en worden andere neurotransmitters (die zorgen voor alertheid) onderdrukt.

Question 11

SCN (suprachiasmatische nucleu)

Answer 11

Hier wordt melatonine vrijgelaten.
Is gevoelig voor licht

Question 12

Toename GABA en melatonine

Answer 12

–> Slaperig

Question 13

Ultradian cycle

Answer 13

● Fase 1 en 2: non-REM slaap
● Fase 3 (en 4): diepe (slow-wave) slaap
● REM slaap: oogbewegingen, sneller EEG, perifere spierontspanning, atonia (geen spiertonus), dromen. Acetylcholine zorgt voor perifere spierontspaninng. Die piekt tijdens REM slaap.

Question 14

Slaapregulatie: two process model

Answer 14

• Slaapdruk
• Waakdruk

Question 15

Slaapdruk

Answer 15

Neemt toe gedurende de dag. Je wordt moeier want je doet dingen. Als je slaapt, neemt de slaapdruk af.

Question 16

Waakdruk

Answer 16

Eind van de dag gaat de waakdruk omlaag en tijdens slaap weer omhoog.

Question 17

Adenosine (ATP metabolisme)

Answer 17

ATP zijn energiepakketjes van je lijf.
Energie verbruiken: ATP –> ADP –> AMP –> adenosine.

Adenosine neemt dus toe gedurende de dag omdat je energie verbruikt. Hierdoor neemt de slaapdruk toe.

Toename van adenosine –> disinhibitie van VLPO –> GABA afgifte –> inhibeert histamine –> slaperig

Question 18

Adenosine antagonist

Answer 18

Cafeïne

Question 19

Circadiaan proces (wakker)

Answer 19

Suprachiasmatische nucleu (SCN) speelt belangrijke rol. Is gevoelig voor licht.

• Licht –> orexine afgifte in laterale hypothalamus.
• Donker –> disinhibitie SCN –> stimulatie pijnappelklier –> melatonine.

Question 20

Flip-flop switch

Answer 20

Wakker:
Licht -> SCN -> afgifte orexine -> waakzaamheid (inhibitie GABA)

Slapen:
Donker -> SCN niet geactiveerd en inhibitie melatonine opgeheven -> GABA vrijgelaten (door opbouw NE en 5HT door de dag heen)

Het is dus vooral een wederkerige relatie tussen inhibitie tussen GABA en activerende neurotransmitters.

Question 21

Wederkerige inhibitie

Answer 21

Tussen GABA en activerende neurotransmitters.

Question 22

Insomnie

Answer 22

Niet goed inslapen/niet goed doorslapen/te vroeg wakker worden.

–> vermindert cognitief functioneren, door m.n. verminderde hippocampus functie.

Kan te maken hebben met neurobiologische en -anatomische afwijkingen, afwijkingen in het AZS, genetische afwijkingen en systematische ontsteking.

Question 23

Diagnose insomnie

Answer 23

1. slaaplatentie >30 min
2. wakefulness after sleep onset >30 min
3. slaap efficiëntie <85%
4. totale slaapduur <6.5 uur

Question 24

Behandeling insomnie

Answer 24

• Stimuleren slaapdruk
• Verminderen arousal

Question 25

Stimuleren slaapdruk

Answer 25

1. **Benzodiazepines** --> versterken effect van GABA (PAMs) 2. **Z-drugs** --> versterken effect van GABA (PAMs), maar **specifieker**

Question 26

Benzodiazepines

Answer 26

Dit zijn PAMs. Ze versterken het effect van GABA als ze **gelijktijdig** met GABA binden aan de GABA-a receptor. (Dit gebeurt in het Ventrolateral preoptic area (VLPO).) Er zijn een aantal vereisten voordat dit werkt: De GABA-a receptor moet de **subunits** 1γ, 2β, 2α hebben, het moet **postsynaptisch** zijn én met **fasische inhibitie**. Bijwerkingen: **tolerantie** & **ontwenningsverschijnselen**

Question 27

Z-drugs

Answer 27

Dit zijn ook PAMs en versterken effect GABA. Ze werken veel specifieker, aangezien ze alleen inwerken op **één subunit**: α1 subunit. Het is ook **postsynaptisch** en met **fasische inhibitie**. Ze hebben **minder bijwerkingen** (minder afhankelijkheid en minder tolerantie)

Question 28

Verminderen arousal

Answer 28

Arousal verminder je door **orexine, histamine, 5HT en NE te inhiberen**. Dit doe je met Dual orexin receptor, antagonisten, H1 antagonisten, 5HT2a antagonisten en α1 antagonisten. 1. **DORA's** --> reversibele inhibitie orexine 2. **Serotonorge hypnotica** --> antagonisten 5HT, alfa1 en histamine 3. **Histaminerge hypnotica** --> inhibitie histamine

Question 29

Dual Orexin Receptor Antagonist (DORA's)

Answer 29

DORAs zijn **reversibele inhibitors**. ‘s Nachts **blokkeren** ze **orexine** **receptoren**, waardoor orexine niet kan binden. Hierdoor is er geen vrijlating van histamine, Ach, NE, DA en 5HT. Er zijn **geen bijwerkingen**.

Question 30

Serotonerge hypnotica

Answer 30

Dit zijn **antagonisten voor 5HT2a, α1 en H1**. Je blokkeert serotonine, NE en histamine. Hierdoor wordt je moe. Arousal vermindert. **Geen bijwerkingen**.

Question 31

Histaminerge hypnotica

Answer 31

Bindt aan Histamine 1 receptoren en blokkeert hiermee histamine. - **Diphenhudramine** heeft **anticholinerge bijwerkingen**: Ach wordt geblokkeerd (droge mond, wazig zien, obstipatie). - **Doxepin** is in lage dosis selectief voor H1 receptoren en geeft **geen bijwerkingen**. Dit is een anti-allergie medicijn.

Question 32

Hypersomonie

Answer 32

Centrale stoornissen: ● idiopatische hypersomnie: zonder oorzaak ● recurrent hypersomnie ● narcolepsie zonder cataplexie ● narcolepsie met cataplexie (verlies spiertonus) (verlies orexine neuronen in LH) Andere oorzaken: ● medische condities: OSA ● bijwerkingen medicatie ● middelenmisbruik ● psychiatrische condiites: bv. depressie

Question 33

Circadiaanse ritme stoornissen

Answer 33

Komen door een **mismatch** van je **interne ritme en externe cues**. 1. **Shift work disorder** 2. **Advanced sleep phase disorder** 3. **Delayed sleep phase disorder** 4. **Non 24h sleep disorder**

Question 34

Shift work disorder

Answer 34

Als je onregelmatige tijden werkt kan je ritme in de war raken.

Question 35

Advanced sleep phase disorder

Answer 35

Ritme naar voren geschoven: te vroeg naar bed en te vroeg wakker.

Question 36

Delayed sleep phase disorder

Answer 36

Ritme naar achteren geschoven: te laat naar bed en te laat wakker.

Question 37

Non 24h sleep-wake disorder

Answer 37

Bij blinde mensen. Zonder het lichtsignaal wordt je interne klok door de war geschopt.

Question 38

Behandeling circadiane ritme stoornissen

Answer 38

1. **Lichttherapie** 2. **Melatonine**

Question 39

Behandeling excessieve slaperigheid

Answer 39

Je wilt waakzaamheid stimuleren: - **Cafeine** --> adenosine antagonist & stimulatie DA - **Amfetamine/methylfenidaat** --> stimuleert DA afgifte en zorgt voor minder heropname van DA en NE (ook geschikt voor narcolepsie en shift work). - **Modafinil** --> dopamine blijft langer in synaps omdat het niet heropgenomen wordt