C7: Witaminy i pierwiastki Flashcards
Żelazo funkcje
- buduje hemoglobinę i mioglobinę, oksydazy, peroksydazy,
- uczestniczy w przenoszeniu tlenu,
- transportz udziałemtransferyny,
- ferrytynę i hemosyderynę
- magazynowane przezferrytynę i hemosyderynę,
- niedobórprzyczynia się do powstawania anemii i upośledzenia czynności enzymów łańcucha oddechowego
Przedział referencyjny żelaza
oznaczenia stężenia żelaza w surowicy/osoczu
Stężenie transferyny (Tf)
wskaźnik wielkości puli żelaza transportowanego;
Wysycenie transferyny żelazem (TfS)
TfS (%) = [żelazo, μmol/l] / [transferyna, μmol/l] ×100
Wartości referencyjne 15-45%,
Zmniejszone Tfs (<15%)
w stanach niedoboru żelaza
Zwiększone TfS (>45%)
- stanach nadmiaru żelaza (np. w hemochromatozie),
* stanach zapalnych i chorobach przewlekłych przebiegających ze zmniejszeniem stężenia Tf (“ujemne” białko ostrej fazy)
Całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC):
Oznacza się stężenie żelaza w próbce surowicy po wcześniejszym wysyceniu wszystkich miejsc wiążących Tf przez dodanie do niej chlorku żelaza.
Zwiększenie TIBC występuje w utajonym i jawnym niedoborze żelaza
Utajona zdolność wiązania żelaza (UIBC)
różnica pomiędzy TIBC i aktualnym stężeniem żelaza w surowicy
Odzwierciedla liczbę wolnych miejsc wiążących transferyny.
UIBC jest zwiększona w stanach niedoboru żelaza
Wartość UIBC maleje w chorobach przewlekłych, również tych przebiegających ze zmniejszonym stężeniem żelaza w surowicy
Proteolitycznie odszczepiona zewnątrzkomórkowa (tzw. rozpuszczalna) część TfR (sTfR)
występuje we krwi w postaci kompleksu z Tf i jest oznaczana metodami immunochemicznymi. Stężenie sTfR w surowicy odzwierciedla ekspresję TfR.
Zwiększone stężenie sTfR w surowicy występuje w stanach niedoboru żelaza oraz znacznie nasilonej erytropoezy, natomiast nie zwiększa się w niedokrwistości chorób przewlekłych.
Ferrytyna
odzwierciedla stan puli magazynowej żelaza
Stężenie ferrytyny 1 μg/l odpowiada 8 mg żelaza zawartego w puli zapasowej.
Zmniejszenie stężenia ferrytyny wskazuje na niedobór żelaza.
Zwiększenie może być powodowane stanem przeładowania żelazem (hemochromatoza).
Ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, więc jej stężenie w surowicy zwiększa się również w zapaleniach i zakażeniach, co w tych stanach ogranicza zastosowanie oznaczeń tego białka w ocenie ustrojowych zasobów żelaza.
Miedź - niedobór
- u wcześniaków (zaburzenia hematologiczne i kostne)
- neuropatie
suplementacja cynkiem hamuje
wchłanianie miedzi
Oznaczenie miedzi
- surowica
* mocz
Metody oznaczania Cu
- spektrofotometryczna
* atomowa spektrometria absorpcyjna (AAS)
Cynk - niedobór
- zaburzenia pracy układu odpornościowego
- spowolnienie gojenia się ran
- rozwój cukrzycy, chorób nowotworowych
- trądzik i przetłuszczanie się skóry
- białe plamy na paznokciach
Cynk - nadmiar
•upośledza metabolizm Ca, Cu, Fe, Mn.
Oznaczenie cynku
- pełna krew (preferowana)
* osocze
Metody oznaczania: Cu
- spektrofotometryczna
* atomowa spektrometria absorpcyjna (AAS)
Niedobór jodu
- choroby tarczycy,
- zaburzenia wzrostu
- upośledzenie umysłowe o różnym stopniu nasilenia
Oznaczenie jodu
- mocz (joduria)
* krew (stężenie TSH)
Metody oznaczania: jod
•kolorymetryczne
Chrom -Znaczenie kliniczne
zwiększa tolerancję glukozy
podnosi HDL cholesterol
obniża poziom insuliny we krwi
Chrom - Objawy niedoboru:
nietolerancja glukozy spadek masy ciała neurologiczne zaburzenia zimne dłonie senność, drażliwość
Chrom - Toksyczność:
Cr6+ -karcynogen (rak płuc, rak skóry)
wysokie dawki chromu uszkadzają nerki i wątrobę
Selen - funkcje
ważny w przemianie hormonów tarczycy (T4 do T3) (dejodynaza jodotyroninowa),
wpływa na produkcję testosteronu i fizjologię jąder,
niezbędny do prawidłowego rozwoju płodu.
Selen - niedobór
•kardiomiopatia (choroba Keshan) i osteoartropatię (choroba Kashin-Becka) •nasilenie chorób metabolicznych, •zmiany degeneracyjne w OUN, •progresja nowotworów, •dolegliwości mięśniowe i stawowe
Selen - nadmiar
- wypadaniem włosów,
- zapaleniem skóry,
- nudności,
- zmęczenie,
- drażliwość.
Mangan - niedobór
- deformacja szkieletu,
- osłabienie wzrostu i rozwoju,
- upośledzenie rozwoju tkanki łącznej oraz funkcjonowania jajników i jąder,
Mangan - nadmiar
zniszczenie układu pozapiramidowego (objawy zbliżone do ch. Parkinsona),
Molibden - niedobór
- bóle głowy,
- kurza ślepota,
- przyśpieszona akcja serca i częstość oddechowa,
- zaburzenia neurologiczne,
- dyslokacja soczewki,
- ksantynuria
Molibden - nadmiar
- skaza moczanowa,
- ból stawów
- obrzęki
Fluor - funkcje
składnik kości i zębów, zmniejsza rozpuszczalność szkliwa,
bierze udział w gospodarce wapniowofosforowej
Fluor - niedobór
- odwapnienie kości,
* próchnica,
Fluor - nadmiar
- fluoroza,
* zaburzenia przemiany materii
Witaminy - Właściwości przeciwutleniające
A, E, C
Witaminy - Prawidłowy rozwój i funkcjonowanie skóry
A, D, B2, B3, B6,
Witaminy - Regulacja układu immunologicznego
A, D, C
Witaminy - Działanie systemu nerwowego
D, B1, B2, B12, B6
Witaminy - Funkcjonowanie układu kostnego
D, K, C
Witaminy - Metabolizm lipidów
E, C, B1, B2
Witaminy - Metabolizm węglowodanów
D, B1
Witamina A - niedobór
- niedowidzenie o zmroku ( tzw. kurza ślepota),
- owrzodzenie i rogowacenie rogówki,
- kseroftalamia -wysychanie spojówek i rogówek,
- zmiany skórne, łuszczenie skóry,
- infekcje przewodu pokarmowego i oddechowego.
Witamina A - nadmiar
- drażliwość,
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (m.in. wymioty, brak łaknienia, nudności),
- zmiany zabarwienia skóry,
- powiększenie wątroby i śledziony,
- wypadanie włosów,
- świąd i suchość skóry.
Ocena zasobów witaminy A
- HPLC (pomiar retinolu i estru retinolowego)
* fluorometryczna (retinol)
Witamina A:
retinol, retinal, kwas retinowy
Prowitamina A:
βkaroten
Następstwa niedoboru witaminy D
- hipokalcemia
- rozwój wtórnej nadczynności przytarczyc
- u dzieci krzywica (niedostateczna mineralizacja kości),
- u dorosłych osteomalacja i osteoporoza,
- stany zapalne skóry,
- zapalenie spojówek,
- osłabienie i wypadanie zębów,
- zmniejszenie odporności
Nadmiar witaminy D:
- brak apetytu, senność,
- nudności, biegunka,
- spadek masy ciała,
- łatwe męczenie się,
- nadmierne pocenie się,
- zaburzenia rytmu pracy serca,
- zaburzenia rytmu pracy serca,
- bóle głowy, oczu, stawów i mięśni,
- zwiększenie ryzyko powstania miażdżycy,
- zwiększenie ryzyko powstania kamicy nerkowej
Metody pomiaru 25-(OH)D3i 1,25(OH)2D3
- HPLC
* radioizotopowa