C:6 Markery Neo Flashcards
Neoantygeny
substancje nieprodukowane w komórkach prawidłowych/różnią się od takich znacznie zmienioną strukturą
-> NIE wykorzystywane w praktyce klinicznej
Antygeny towarzyszące nowotworom
- ich synteza zachodzi tylko na określonych etapach onkogenezy i ustaje/zmniejsza się w komórkach dojrzałych
- wielkocząsteczkowe substancje wytwarzane i uwalniane do krwi z komórek nowotworowych, z ich błon cytoplazmatycznych i prawidłowych komórek w odpowiedzi na nowotwór
- większość antygenów ma związek z różnicowaniem się komórek
- antygeny płodowo-zarodkowe: AFP, beta-HCG, CEA
- wytwarzane przez kom. prawidłowe i neo: kalcytonina
- markery procesów degeneracji i obumierania kom.: CYFRA 21-1, TPA
Krążące markery neo
- ich stężenie jest wyższe u chorych na neo niż u ludzi zdrowych/z chorobami o innej etiologii
- ich st. zmniejsza się na skutek zabiegów cytoredukcyjnych i wzrasta przy progresji w czasie odpowiednim dla T1/2 eliminacji tych substancji
Hormony eutopowe
wytwarzane i uwalniane do krążenia na skutek neo rozwijających się w gruczołach endokrynnych
Hormony ektopowe
wytwarzane i uwalniane do krążenia na skutek neo rozwijających się poza gruczołami endokrynnymi i łożyskiem
Aktywność enzymów w osoczu u chorych na neo zależy od:
- nasilenia procesów wytwarzania i uwalniania enzymu do krążenia z tkanki neo
- obecności ognisk martwiczych i zapalnych
- zmian profilu i poziomu aktywności inhibitorów
- wpływu neo na organizm gospodarza
- uszkodzenia czynności narządów miąższowych
-> zmiany w zakresie aktywiści enzymów mogą wynikać też z innych schorzeń
Gdzie markery neo?
- surowica
- płyny wysiękowe z jamy opłucnej i otrzewnej
- żółć
- ślina
- PMR
- zawartość torbieli
Metody immunochemiczne
Metoda RIA - metoda radioimmunochemiczna z zastosowaniem antygenu znakowanego przeciwciałem
Metoda IRMA - metoda radioimmunochemiczna z zastosowaniem przeciwciała znakowanym izotopem promieniotwórczym
Metody enzymoimmunochemiczne
Cechy idealnego markera neo
- czułość diagnostyczna
- swoistość diagnostyczna
- swoistość narządowa
- korelacja z masą guza
- możliwość przewidywania stanu klinicznego lub reakcji na formę terapii
- dodatnia wartość predykcyjna
- wysoka wartość prognostyczna
- łatwy do oznaczenia
- krótki okres półtrwania
Badania przesiewowe: mężczyźni po 50 r.ż.
rak stercza: PSA
Badania przesiewowe: kobiety po menopauzie
rak jajnika: CA 125
Badania przesiewowe: marskość wątroby
rak wątroby: AFP
Badania przesiewowe: obecność krwi w kale
rak jelita grubego: CEA
Dodatnie wartości predykcyjne podwyższonego stężenia markerów:
- dla stwierdzenia odległych przerzutów kształtują się dla większości markerów w zakresie 80-100%
- ale nie stanowią podstawy dla podjęcia decyzji o wdrożeniu różnych form terapii uzupełniających
Rak jelita grubego
CEA - prognostycznie i predykcyjnie
CA-125 - szczególnie polecany u kobiet z zajętą otrzewną
Rak żołądka
CA 72-4 - wczesne wykrycie nawrotow, przerzutów, monitorowanie leczenia
Rak wątroby
AFP - istotna kinetyka wzrostu st.
Rak trzustki
CA 19-9
Rak piersi
CA 15-3, CEA - monitorowanie
rec. typu 2 dla naskórkowego czynnika wzrostu - predyktor rozwoju odległych przerzutów
CA 27-29, CA 549, CA 72-4 - wyniki leczenia
Rak szyjki macicy
SCC-Ag
Rak jajnika
CA 125
guzy zarodkowe: hCG i/lub AFP
Rak jądra
hCG, AFP, LDH - ważne w rozpoznaniu, zaawansowaniu, rokowaniu, reakcji na leczenie, wykrywaniu nawrotu
PLAP - byłby dobry w diagno, ale u palaczy jest 10 razy wyższy
Rak pęcherza moczowego
NMP22
BTA
CYFRA 21-1
Rak stercza
PSA, fPSA