Blok 5: Bloed en Infecties Flashcards
Waarom zijn de antigenen in het bloed van de donor belangrijker dan de antistoffen?
Oftewel: Waarom hebben de antistoffen amper of geen invloed op de erytrocyten van de ontvanger?
Het plasma van de donor is verdund snel wanneer het donorbloed wordt toegediend bij de ontvanger en heeft hierdoor amper significant effect op de antigenen van de ontvanger. Daarnaast wordt er vaak donorbloed gebruikt met een lage concentratie plasma
Welke bloedgroep komt het meeste voor? (plus rhesus factor en in US)
Type O+, wat betekent dat er geen antigenen voor A of B zijn maar wel voor RhD
Is je bloedgroep erfelijk?
Ja, je erft van beide ouders. Je kan echter niet aantonen dat je familie bent door bloedgroepen te vergelijken. Ouders kunnen A, B of O doorgeven.
- Bloedgroep AB kan A of B doorgeven
- Bloedgroep 0 kan alleen 0 doorgeven
- Bloedgroep A (of B) kan A of 0 (B of 0) doorgeven
Waarom is het gevaarlijk zodra de moeder anti-Rh heeft in haar bloed en niet bij anti-A of anti-B?
Anti-Rh kan wel de placenta passeren, omdat deze IgG is
Anti-A en anti-B kunnen niet de placenta passeren, omdat deze IgM zijn
Er glippen bijna altijd wel een paar erytrocyten van de circulatie van het kind naar de circulatie van de moeder tijdens de zwangerschap, waarom is dat toch geen probleem bij een Rh- moeder en een Rh+ kindje?
Omdat de hoeveelheid waarin dit gebeurd zo klein is, dat er geen antistof productie op gang komt bij de moeder
Waarom wordt HDN ook wel erythroblastosis foetalis genoemd?
Er treedt ernstige anemie op bij de foetus, waardoor de aanmaak van erytrocyten wordt gestimuleerd. Geproduceerde erytrocyten vanuit het beenmerg komen meteen in de circulatie van de foetus terwijl deze nog niet volledig ontwikkeld zijn. Onrijpe erytrocyten heten erytroblasten. Vandaar de naam erythroblastosis foetalis
Wat is agglutinatie?
Wanneer vindt dit fenomeen plaats?
Het samenklonteren van erytrocyten wanneer er een ‘vreemd’ erytrocyt wordt gevonden
Agglutinatie vindt plaats wanneer onbekende erytrocyten zich in de bloedbaan bevinden. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer er een bloedtransfusie plaatsvindt waarbij de bloedgroepen niet compatibel zijn.
Welke bloedgroepen kunnen welke bloedgroepen ontvangen?
A kan A of 0 ontvangen
B kan B of 0 ontvangen
AB kan alle bloedgroepen ontvangen
0 kan alleen 0 ontvangen
Wanneer is de rhesusfactor een probleem bij de zwangerschap?
Wanneer de moeder Rh- is en de foetus Rh+ is.
De moeder kan antistoffen aanmaken voor het bloed van de foetus zodra deze contact maken (foetomaternale transfusie). Voor de eerste zwangerschap is het meestal geen probleem, voor de volgende meestal wel.
Wanneer de moeder bij de eerste zwangerschap gesensibiliseerd is, kan HDN (hemolytic disease of the newborn) of HZFP (hemolytische ziekte bij foetus of pasgeborene) ontstaan door aanmaak van antistoffen vanuit de moeder.
Wat is een foetomaternale transfusie (FMT)?
Foetale erytrocyten worden dan overgedragen naar het maternaal bloed
Wat is HDN of HZFP?
Wanneer de moeder bij de eerste zwangerschap gesensibiliseerd is voor de Rh, kan HDN (hemolytic disease of the newborn) of HZFP (hemolytische ziekte bij foetus of pasgeborene) ontstaan.
De moeder (Rh-) maakt dan antistoffen aan voor de Rh+ erytrocyten van de foetus. Er treedt hemolyse op bij de foetus en er ontstaat anemie. Hierdoor kan de foetus groeivertraging krijgen.
Wat wordt er bepaald in het eerste bloedonderzoek van de zwangere en wanneer wordt dit onderzoek uitgevoerd?
Hepatitis B, syfilis, hiv, hemoglobinegehalte / ijzergehalte, bloedgroepen ABO, bloedgroepantistoffen IEA, D-IEA, c-IEA, op indicatie wordt ook je glucosewaarde bepaald
Het intake lab wordt dan bepaald, het liefste voor de 13 weken
Rhc, RhE, RhC, Duffy, Kell en Kidd,
Welke van deze worden geassocieerd met HDN en niet alleen met lichte HDN?
Kell
Welke handelingen kunnen worden uitgevoerd wanneer er anemie bij de foetus is vastgesteld door HDN / HZPN tijdens de zwangerschap?
Wat wil je voorkomen?
Welke waardes hou je in de gaten?
Bij ernstige anemie kan een intra-uteriene transfusie uitgevoerd worden
Je wilt kernicterus voorkomen na de geboorte (bilirubine productie vanwege hemolyse)
Fototherapie, bloedtransfusie en wisseltransfusie kunnen worden uitgevoerd om kernicterus te voorkomen
Hemoglobine en bilirubinewaardes worden in de gaten gehouden
Wat zijn risicofactoren voor RhD-immunisatie ondanks post- en antenatale profylaxe?
Sectio caesarea, vaginale kunstverlossing, bloedtransfusie bij partus, serotoniteit
Wanneer de moeder en de foetus niet dezelfde ABO-bloedgroep hebben, maar toch bloedcontact hebben gehad tijdens de zwangerschap, kan dat een voordeel zijn. Waarom kan dat een voordeel zijn?
De moeder heeft in dat geval (behalve bij AB) antistoffen in het plasma die de foetale erytrocyten afbreken (hemolyse/agglutinatie). Dit kan gezien worden als een natuurlijk verdedigingsmechanisme waarbij de moeder niet gesensibiliseerd kan worden door de rhesus factor.
Welk geslacht heeft drie keer meer kans op ernstige HDN of sterfte ten gevolge hiervan (neonaat)?
Mannelijk geslacht
Welke bevolkingsgroep heeft meer kans op Rh-immunisatie?
Spaanse bevolking
Wat is de werking van de anti-RhD-Ig spuit?
Bij 30 weken en na de bevalling wordt anti-D gegeven om eventuele foetale erytrocyten in het maternale bloed te vernietigen voordat de moeder zelf antistoffen gaat aanmaken. Hierdoor wordt de moeder niet gesensibiliseerd.
Is Rhc negatief bij CC of Cc?
CC is negatief
Cc of cc is positief
Wanneer moet je foetale RhD-typering bepalen?
Waarom wordt de anti-D profylaxe niet gegeven voor 30 weken?
Vanaf week 27 en het liefste niet na 28+6
Je wilt dat de IgG nog circuleren in het bloed van de moeder wanneer zij gaat bevallen.
Wanneer wordt het bloed van de vader ook getypeerd ivm positieve IAS?
Na een positief bevestigingsonderzoek voor IAS van de moeder
Waarom houden artsen meestal een zwangerschapsduur van 22 weken aan?
Je kan de zwangerschapsduur tot ongeveer twee weken nauwkeurigheid bepalen
Wat doet de organisatie JOOZ (jong ouderschap onbedoeld zwanger)?
Het is een landelijk programma om ongewenste zwangerschappen te voorkomen door factoren in de omgeving te verbeteren.
Denk bijvoorbeeld aan woonsituaties, voorlichting en veilige hechting
Wat zijn vier opties voor wanneer je onbedoeld zwanger bent?
- Abortus
- Het kind zelf opvoeden
- Pleeggezin
- Afstand ter adoptie
Welke verschillende soorten zwangerschapsafbrekingen zijn er?
Tot hoeveel weken amenorroeduur kunnen deze behandelingen worden uitgevoerd?
Medicamenteus heb je de abortuspil (tot 9 weken AM)
Instrumenteel heb je zuigcurettage (tot 13 weken AM) en D&E (dilatatie en evacuatie, tot 22 weken AM)
Wat is de werking van de abortuspil?
Wat wordt er gecontroleerd?
Wat wordt er meegegeven?
Kan tot 9 weken AM
Er worden twee medicijnen toegediend waardoor een miskraam wordt opgewekt
In de kliniek krijg je het eerste medicijn, één tablet Mifegyne® (misepriston). Dit medicijn zorgt er voor dat de vrucht niet verder groeit
Thuis kan de vrouw 1-3 dagen later 4 tabletten Cytotec® (misopristol). Dit medicijn zorgt er voor dat de vrucht wordt afgestoten (bloeding)
Hb wordt gecontroleerd samen met een checklist. Informatie en een zwangerschapstest worden meegegeven.
Wat is de werking van zuigcurettage?
Kan tot 13 weken AM
De vrouw krijgt lokale anesthesie of narcose/sedatie. Voorafgaand krijgt de vrouw prostaglandine tabletten om de baarmoederhals zacht te laten worden. Het vruchtje wordt vervolgens uit de baarmoeder gezogen. Achteraf krijgt de vrouw last van krampen.
Wat is de werking van D&E (dilatatie en evacuatie)?
Kan tot 22 weken AM
De vrouw wordt onder narcose/sedatie gebracht
Een uur van tevoren krijgt de vrouw prostaglandine tabletten en Cytotec® (misopristol) voor het versoepelen van de baarmoedermond en het afstoten van de vrucht. De ingreep duurt 10-20 minuten en achteraf blijft de cliënt één uur ter observatie.
Na hoeveel weken amenorroeduur moet er een rhesusbepaling worden uitgevoerd bij een zwangerschapsafbreking?
Na 10 weken AM
Wat zijn voorwaarden voor sedatie?
6 uur van tevoren niks eten
2 uur van tevoren niks drinken
6 tot 2 uur van tevoren mag wel water, thee of koffie zonder melk worden gedronken
Tot 1 uur van tevoren mag dagelijkse medicatie gewoon ingenomen worden.
Bloedverdunners en medicatie voor diabetes mellitus zijn uitzonderingen.
Je mag 24 uur lang niet deelnemen aan het verkeer en dus ook niet autorijden.
Wanneer heeft een vrouw toestemming nodig van ouders voor een zwangerschapsafbreking qua leeftijd?
Onder 12 jaar heb je toestemming nodig
Tussen de 12-16 jaar in principe toestemming nodig, behalve in noodsituaties en bijzondere situaties
Vanaf 16 jaar geen toestemming nodig.
Welke voorwaarden zijn er bij een zwangerschapsafbreking/abortus volgens de wet WAfZ (Wet Afbreking Zwangerschap) vanuit de vrouw?
- Je moet 5 dagen bedenktijd hebben na het eerste gesprek met een arts. dus je kan pas op de 6e dag een behandeling krijgen.
- Behandeling moet voortkomen uit een noodsituatie gedefinieerd vanuit de vrouw.
- De keuze moet weloverwogen zijn.
- De vrouw mag niet onder druk staan en moet een eigen keuze kunnen maken.
- De vrouw moet andere alternatieven weten.
- Er moet geprobeerd worden herhaling te voorkomen.
Wat is een overtijdsbehandeling?
Wanneer een vrouw een AM van minder dan 6 + 2 heeft, oftewel onder 16 dagen zwangerschap na uitblijven menstruatie, kan de vrouw een zwangerschapsafbreking laten uitvoeren zonder bedenktijd
Bij twee zwangerschappen die 24 weken voldragen zijn, worden twee foetussen geboren.
Eén foetus wordt levenloos geboren en de ander wordt levend geboren, maar sterft vervolgens binnen 24 uur.
Moeten de foetussen worden aangegeven bij de gemeente? (aangifteplicht)
Wanneer de foetus niet levend wordt geboren, hoeft er geen aangifte worden gedaan.
Wanneer de foetus sterft binnen 24 uur, moet er wel aangifte worden gedaan. Er is geen plicht tot begraven of cremeren.
A. Wat is hematocriet?
B. Wat is necrose?
A. Het percentage corpusculaire elementen in het bloed. Hematocriet geeft de verhouding tussen het volume erytrocyten en het totaal volume van het bloed weer.
B. Celdood
A. Wat is ischemie?
B. Wat is de bezinkingssnelheid van erytrocyten (BSE)?
A. De onderbreking van een bloedstroom in een bloedvat.
B. Snelheid waarmee erytrocyten in een stilstaande vorm naar de bodem zullen zinken. Bij een snellere bezinking is de concentratie van één plasma eiwit veranderd. Dit kan voorkomen in de zwangerschap of bij een ontsteking. 10mm/uur vrouwen.
Welke soorten beenmerg heb je en hoe veranderen deze door de jaren heen?
Rood beenmerg: Beenmerg dat actief bloedcellen vormt. Pasgeborene hebben alleen maar rood beenmerg.
Geel beenmerg: Door de jaren heen verandert steeds meer rood beenmerg in geel beenmerg, waardoor er op een gegeven moment alleen nog maar rood beenmerg is te vinden in de schedel, de wervelkolom en de bekken. Er zijn wel bloedvormende stamcellen aanwezig in geel beenmerg, zodat in geval van tekort het beenmerg gereactiveerd kan worden.
Wat is hematopoëse?
Bloedcelvorming van alle typen (erytrocyten, leukocyten en trombocyten) uit dezelfde stamcellen (hematopoëtische stamcellen). Bij elke deling ontwikkeld de cel zich verder naar het uiteindelijke type onder invloed van hemopoëtische groeifactoren (vaak cytokinen).
Wat zijn hemopoëtische groeifactoren van erytrocyten, leukocyten en trombocyten?
Wat zijn interleukinen?
Erytrocyten: voornamelijk erytropoëtine (EPO),maar ook androgenen, groeihormoon, thyroxine en corticosteroïden. EPO wordt in de nieren gemaakt en de productie neemt toe zodra de nieren minder zuurstof krijgen.
Leukocyten: Koloniestimulerende factoren (CSF) en interleukinen. CSF wordt gemaakt in het beenmerg.
Trombocyten: Trombopoëtine (TPO), wat gemaakt wordt in de nieren en de lever. Stimuleert de groei van megakaryocyten, waar trombocyten vanaf ‘brokkelen’.
Interleukinen: Cytokinen die door leukocyten worden gevormd en andere beïnvloeden.
Wat zijn reticulocyten?
Erytrocyten die na alle ontwikkelingsfasen nog een deel van de celkern hebben.
Waar bestaat hemoglobine uit?
Twee paar subeenheden (4), alpha en beta. Elke subeenheid bevat het volgende:
A. Een eiwit bestanddeel
B. Een haem deel
C. Een tweewaardig ijzeratoom (Fe2+) wordt omgeven door vier pyrrolgroepen (samen protoporfyrine)
Wat zijn de normaalwaarden van hemoglobine preconceptioneel, in de zwangerschap en post partum?
Normaalwaarde Hb: 7,5-10,0
Zwangerschap normaalwaardes Hb: Tot 13 weken: 7,1 14-17 weken: 6,8 18-21 weken: 6,5 22-37 weken: 6,3 Vanaf 38 weken: 6,5
1-5 weken post partum hoort het Hb 6,5 te zijn
6 weken post partum hoort het Hb 7,2 te zijn
6 maanden post partum is het Hb gehalte herstelt tot wat het was voor de zwangerschap
1 jaar nodig om ijzervoorraden te herstellen
Hoe wordt hemoglobine afgebroken?
Het eiwit wordt afgebroken tot aminozuren.
Het ijzeratoom wordt opgeslagen aan het eiwit ferritine of hemosiderine in het rode beenmerg of de milt/lever. Ook transferrine kan het ijzeratoom tijdelijk opslaan in het bloed en uiteindelijk het rode beenmerg.
Bilirubine is het afvalproduct en wordt gebonden aan albumine. Het wordt uiteindelijk in de lever omgevormd tot geconjugeerd bilirubine.
Hoe loopt de enterohepatische kringloop?
A. Bilirubine wordt gevormd bij de afbraak van hemoglobine
B. Albumine vervoerd bilirubine naar de lever en daar wordt bilirubine omgezet naar geconjugeerd bilirubine (door glocuronyltransferase).
C. Geconjugeerde bilirubine wordt met de gal uitgescheiden naar het spijverteringskanaal
D. Vanaf hier kunnen er twee dingen gebeuren met het geconjugeerde bilirubine:
a. Het wordt afgevoerd met feces
b. Het wordt heropgenomen door bacteriële omzetting tot urobilogeen
E. Als het opgenomen wordt als urobilogeen, gaat het product naar de nieren en wordt daar vervolgens uitgescheiden in de urine. Urobilogeen heeft een gele kleur en veroorzaakt ook de gele kleur in de urine.
Waardoor veroorzaakt ijzergebrek een vermindering van het aantal rode bloedcellen en toediening van EPO juist een toename? Op welke fysiologische mechanismen zijn deze effecten gebaseerd?
Ijzer wordt gebruikt bij de hematopoëse en wordt gebonden aan hemoglobine. Het ijzeratoom is dus een bestanddeel van erytrocyten. EPO is juist één van de hemopoëtische groeifactoren net als androgenen, groeihormoon, thyroxine en corticosteroïden die hematopoëtische stamcellen stimuleren om erytrocyten te vormen.
Hoe komt het dat iemand die regelmatig als donor optreedt, toch geen bloedarmoede krijgt? Wanneer kan dat wel het geval zijn?
Erytrocyten hebben een levensloop van 80-120 dagen. Dat is ook ongeveer de tussentijd die wordt aangehouden bij het geven van bloed. Erytrocyten hebben geen eeuwig leven en worden continu aangemaakt.
Waarom wordt ijzer tijdelijk getransporteerd aan plasma eiwitten (onder andere a- of b-globulinen)?
Je wilt voorkomen dat ijzer uitgescheiden wordt in de nieren of via diffusie in de extracellulaire ruimte wordt verspreidt. Ijzer is namelijk erg belangrijk in het bloed en moet zoveel mogelijk in het bloed behouden worden.
Waarom kan een afwijking in eiwitten in het serum duiden op onderliggende problemen in de organen?
De meeste gezonde mensen hebben ongeveer dezelfde samenstelling van serum.
Waar krijgen erytrocyten de rode kleur van?
Het haemdeel in hemoglobine.
Wat kan een verklaring zijn voor het feit dat gerijpte erytrocyten geen celkernen meer hebben zodra ze zich in het bloed bevinden?
Zonder celkern kunnen de erytrocyten zich niet nog eens delen. Dat is ook de rede waarom erytrocyten niet eeuwig blijven leven.
Welke bevolkingsgroep heeft vaker een vitamine B12 deficiëntie?
Vrouwen van Turkse afkomst (50%)
Wat zijn de risicogroepen die meer kans hebben op anemie in de zwangerschap?
- Zwangere tieners
- Zwangere vrouwen van niet-Noord-Europese afkomst
- Vrouwen die binnen een jaar na de geboorte van een vorig kind zwanger zijn
- Zwangere met slechte voedingsgewoonten
- Zwangere vrouwen die bekend zijn met dragerschap van hemoglobinopathieën
- Vrouwen met een meerlingzwangerschap
In welke drie categorieën is anemie ingedeeld?
A. Microcytaire anemie (MCV lager dan 80)
a. Ijzergebreksanemie (MCV tussen 70-80)
b. hemoglobinopathie (MCV onder 70)
c. chronische ziekte of intoxicatie
B. Macrocytaire anemie / megacytaire anemie (MCV hoger dan 100)
a. Megaloblastaire anemie (foliumzuur- of vitamine B12 tekort)
b. Hemolytische anemie (versneld afbreken van erytrocyten)
C. Normocytaire anemie (MCV is normaal)
Wanneer wordt Hb gecontroleerd in de zwangerschap?
Tijdens de eerste controle
Rond 20 weken bij risicogroep voor anemie
Rond 30 weken alle zwangere
3-6 weken na start behandeling