Antidepressiva

Question 1

Waar zorgen alle antidepressiva voor?

Answer 1

Voor een toename van de hoeveelheid neurotransmitters (noradrenaline, serotonine en in geringere mate dopamine) in de synapsspleet.

Question 2

Wat zijn de 2 belangrijkste neurotransmitters betrokken bij stemmingsstoornissen?

Answer 2

1. Serotonine

2. Noradrenaline

Question 3

Waarin kunnen antidepressiva worden ingedeeld?

Answer 3

Tricyclische antidepressiva (TCA’s) en selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s)

Question 4

Wat zijn voorbeelden van TCA’s?

Answer 4

Amitriptyline en nortriptyline

Question 5

Hoe werken amitriptyline en nortriptyline?

Answer 5

Amitriptyline remt zowel de heropname van serotonine als noradrenaline. Nortriptyline, welke een metaboliet van amitriptyline is, remt de heropname van noradrenaline en in geringere mate ook die van serotonine.

Question 6

Wat zijn voorbeelden van SSRI’s?

Answer 6

Citalopram, fluoxetine en paroxetine

Question 7

Hoe werken SSRI’s?

Answer 7

SSRI’s remmen selectief de heropname van serotonine in het presynaptisch neuron. Hierdoor neemt de hoeveelheid serotonine in de synapsspleet toe. Het antidepressief effect treedt niet acuut op, maar meestal pas na 3 weken behandeling. Bijwerkingen treden wel acuut op.

Question 8

Wat zijn indicaties voor SSRI’s en TCA’s?

Answer 8

SSRI’s: matig ernstige depressies, angststoornissen

TCA’s: matig ernstige depressies, neuropathische pijn (niet geregistreerd)

Question 9

Wat zijn bijwerkingen van TCA’s?

Answer 9

TCA’s hebben onbedoelde effecten op het cholinerge, histaminerge, noradrenerge systeem en kinidineachtige verschijnselen.

Anticholinergisch (blokkade van muscarinereceptor): visusstoornissen (accomodatiestoornissen, verslechtering van een glaucoom), droge mond, mictiestoornissen, obstipatie, seksuele disfunctie, verwardheid (delier bij ouderen)
Antihistaminerg (blokkade van histamine-1-receptor): sedatie en sufheid
Antinoradrenerg (blokkade van alfa-1-receptoren): orthostatische hypotensie en valneiging
Kinidineachtig: geleidingsstoornissen

Question 10

Welke TCA heeft de voorkeur bij ouderen?

Answer 10

Nortriptyline, omdat dit middel minder anticholinerge bijwerkingen geeft.

Question 11

Bij welke patiënten is het risico op duizeligheid, hypotensie en vallen verhoogd?

Answer 11

Bij patiënten met dehydratie door bijvoorbeeld diarree, koorts of braken.

Question 12

Wat is een contra-indicatie voor TCA’s?

Answer 12

Een recent myocardinfarct, vanwege de mogelijke geleidingsstoornissen als kinidineachtige bijwerking.

Question 13

Wat zijn voorschrijfinstructies voor TCA’s?

Answer 13

Bij voorkeur ‘s avonds doseren, vanwege de bijwerking sufheid. Kritisch voorschrijven en starten met een lage dosering.

Question 14

Wat zijn bijwerkingen van SSRI’s?

Answer 14

Bijwerkingen door serotonine versterking: hyponatriëmie, trombocytopathie (bloedingen), maag-darmklachten, hoofdpijn, seksuele disfunctie, anorexie of juist gewichtstoename, slapeloosheid, agitatie en serotoninesyndroom.

Question 15

Welke SSRI’s melden het vaakst bloedingen?

Answer 15

Fluoxetine en paroxetine

Question 16

Welk syndroom kan worden veroorzaakt door SSRI’s?

• Symptomen
• Behandeling
• Risicofactoren

Answer 16

Het syndroom van inadequate ADH-secretie, dat resulteert in hyponatriëmie. Deze bijwerking treedt na ongeveer 1 week op. Hierdoor ontstaan symptomen van sufheid, verwardheid en misselijkheid. Deze hyponatriëmie wordt behandeld met een vochtbeperking. De combinatie van SSRI’s en thiazidediuretica verhoogt de kans op hyponatriëmie. Andere risicofactoren zijn infectie, oudere leeftijd, weinig intake van eiwit en zout, zoutverlies (diarree, zweten) en veel drinken.

Question 17

Wat zijn symptomen van het serotoninesyndroom? Wat geeft een verhoogd risico op dit syndroom? En hoe wordt het behandeld?

Answer 17

Agitatie, koorts en hyperreflexie. Het risico op dit syndroom is met name verhoogd bij gelijktijdig gebruik van SSRI’s en tramadol. Deze potentieel fatale bijwerking wordt behandeld met diazepam en het koelen van de patiënt (als sprake is van hyperthermie).

Question 18

Wat zijn interacties tussen TCA’s en andere medicatie?

Answer 18

Orthostase bij TCA in combinatie met diuretica en antihypertensiva.

Question 19

Wat zijn interacties tussen SSRI’s en andere medicatie?

Answer 19

Hyponatriëmie bij SSRI’s in combinatie met thiazidediuretica (hydrochloorthiazide, chloortalidon).
(Gastro-intestinale) Bloedingen bij SSRI’s in combinatie met NSAID’s. Daarom kan het zinvol zijn om de dosis van het NSAID te verlagen, maagzuur remmende medicatie te starten of het NSAID te vervangen door een selectieve cox-2-remmer.
Serotonerg syndroom bij SSRI’s in combinatie met serotonerge geneesmiddelen (lithium, tramadol, triptanen, tryptofaan, sint-janskruid).

Question 20

Hoe ziet het medicatieschema bij de behandeling van een depressie eruit?

Answer 20

Het normaliseren van de stemming en de andere kenmerken van een depressie is meestal pas na 2-4 weken bij gebruik van medicatie, terwijl bijwerkingen direct optreden. Het is belangrijk om deze medicatie niet levenslang te gebruiken, maar het effect na 6 maanden te evalueren. Een succesvolle behandeling dient na herstel nog minimaal 6 maanden gecontinueerd te worden. Bij stoppen met de behandeling moet de dosering langzaam worden uitgeslopen om het ‘antidepressiva-onttrekkingssyndroom’ (slaapklachten, angst, agitatie) te voorkomen. Indien uitsluipen niet lukt, kan vervanging van het antidepressivum door fluoxetine, dat door de lange halfwaardetijd weinig aanleiding geeft op onttrekkingsverschijnselen, worden geprobeerd.

Question 21

Wat voor soort middel is lithium?

Answer 21

Een stemmingsstabilisator. Dit is een middel waarmee manieën en depressies bij bipolaire stoornissen kunnen worden onderdrukt (acute behandeling) en voorkomen (profylactische behandeling).

Question 22

Wat zijn voorbeelden van stemmingsstabilisatoren?

Answer 22

Lithium, antipsychotica en anticonvulsiva.

Question 23

Hoe wordt lithium geklaard?

Answer 23

Lithium wordt voornamelijk via de nieren uitgescheiden. Ongeveer 75% van het gefilterde lithium wordt in de proximale tubulus evenredig met natrium en water geresorbeerd.

Question 24

Waar dient waakzaam op te zijn bij lithium? En wat zijn risicofactoren hiervoor?

Answer 24

Lithium heeft een smalle therapeutische breedte (0,4-1,2 mmol/l) en dient op basis van de lithiumspiegel in het bloed te worden gedoseerd, omdat het gevaarlijk is bij overdosering. Omdat lithium met natrium interacteert, kan gemakkelijk een intoxicatie ontstaan door onvoldoende vocht en zout inname of overmatig zweten. Het risico op lithiumintoxicatie is vergroot bij nierfunctiestoornissen.

Question 25

Wat zijn indicaties voor lithium?

Answer 25

Bipolaire stoornis en therapieresistente unipolaire depressieve stoornis.

Question 26

Welke geneesmiddelen zorgen voor een verhoogde lithiumspiegel?

Answer 26

Diuretica, NSAID’s, RAS-remmers

Question 27

Wat is het effect van lithium op de schildklier?

Answer 27

De schildklier gaat bij 10-20% van de patiënten trager werken. In verband met mogelijkheid van iatrogene hypothyreoïdie dient de schildklierfunctie (TSH) periodiek te worden bepaald.

Question 28

Wat zijn bijwerkingen van lithium?

Answer 28

Misselijkheid, braken, diarree en myoclonieën.

Question 29

Welke aandoening kan optreden bij langdurig gebruik van lithium?

Answer 29

Diabetes insipidus, wat leidt tot polyurie en dorst.

Question 30

Wat zijn adviezen bij lithium ten aanzien van de nieren?

Answer 30

Langdurige toediening kan een schadelijk effect op de nieren hebben. Daarom moeten patiënten geïnstrueerd worden de medicatie regelmatig in te nemen, voldoende water te drinken (2-3 liter per dag) en minimaal twee tot vier keer per jaar de nierfunctie (serum creatinine) en de bloedspiegel van lithium te laten controleren.