ADHD: kenmerken Flashcards
1
Q
Wat is het normale verloop van zelfsturing en regulatie?
A
- jonge kinderen: impulsief en hyperactief
- vanaf 3j: zelfsturing (rijping frontale hersenzones)
- gedrag remmen + emoties reguleren
** controle over gedrag
** sociaal aangepast reageren
** aanpassen aan situatie - na 3j: tekort aan zelfsturing: hyperactief gedrag, impulsiviteit, moeite met aandacht => hypothese ADHD
2
Q
ADHD komt steeds vaker voor, modeverschijnsel/hype? Wat zou hier de oorzaak van zijn?
A
- overdiagnose?: grote impact
- onderdiagnose?
- valide diagnose? (geen objectieve ADHD-test)
- consensus: ernst, moeilijk te behandelen, levenslange invloed
- geen consensus: oorzaken, behandeling, kenmerken
3
Q
Waarom zou er meer diagnoses gesteld worden?
A
- meer kennis
- meer onderzoek
- betere diagnostische middelen
- meer toegang tot hulpverlening
- minder taboe
- andere definities doorheen de jaren: versoepeling van criteria
- labelnood?
- medicatieverkoop?
4
Q
Welke zaken worden in acht genomen bij de signalering?
A
- omgevingsfactoren
- differentiaaldiagnostiek
- extremer gedrag is niet altijd een stoornis
- leeftijdseffect
=> ouders, leerkrachten, hulpverleners belangrijke rol
5
Q
Wat zijn gevolgen van een onterechte diagnose van ADHD?
A
- geen of verkeerd beeld van de mogelijkheden
- stigma
- identificatie met diagnose (self-fulfilling prophecy)
- verkeerde studiekeuze
- onaangepaste pedagogische maatregelen
- onterechte behandeling
6
Q
Wat is de historiek van ADHD?
A
- 1845: ‘The Story Of Fidgety Philip’
- 1902: eerste congres rond impulsiviteit bij kinderen, moreel probleem
- jaren ‘30: Charles Bradley
- lumbale puncties (benzedrine)
- 1937 trial wetenschappelijk experiment
- WOII: stimulantia voor soldaten
- 1955: methylfenidaat wordt ontwikkeld
- 1960: minimal brain damage => dysfunction
- 1968: hyperkinetische stoornis (DSM-II)
- 1987: ADHD (DSM-II-R) tot heden
- 2013: DSM-V
7
Q
ADHD is een samenstelling van verschillende stoornissen, welke?
A
- executieve stoornis
- motivatiestoornis
- tijdsperceptiestoornis
- toestandsregulatiestoornis
8
Q
Hoe wordt ADHD beschreven in de DSM-V?
A
- neuro-ontwikkelingsstoornissen
- elk criterium voorzien van voorbeelden per leeftijd
- aanvangsleeftijd verhoogd naar 12j (i.p.v. 7j)
- 6 van de 9 symptomen (vanaf 17j: 5 van de 9 voldoende voor diagnose)
- onderscheid in ernst
- ‘specificatie’ i.p.v. subtypes
- dynamisch karakter van de stoornis
- evolutie doorheen levensloop
9
Q
Wat zijn de twee hoofdkenmerken, en een derde kenmerk van ADHD?
A
- aandachtsproblemen
- hyperactiviteit
- impulsiviteit
10
Q
Wat zijn kenmerken van aandachtsproblemen?
A
- moeite met aandacht richten en volhouden
- afgeleid
- voortdurende sturing nodig
- beter bij aantrekkelijke taken
- veel ‘slordigheidsfouten’
- lijken niet te ‘luisteren’
- moeite met onthouden en uitvoeren van complexe taken/instructies
- moeite met organisatie en planning
- vergeetachtig
11
Q
Wat zijn kenmerken van hyperactiviteit?
A
- teveel aan gedrag
- overbeweeglijk
- aan één stuk praten
- antwoorden eruit flappen
- onderbreken
- nood aan directe behoeftebevrediging
12
Q
Wat zijn kenmerken van impulsiviteit?
A
- gevolgen moeilijk inschatten
- onbezonnen handelen vanuit opwelling
13
Q
Wat zijn de 3 subtypes van ADHD?
A
- ADHD-HI (hyperactieve-impulsieve type)
- ADHD-IA (inattentieve type)
- ADHD-COM (gecombineerde type)
14
Q
Wat is observeerbaar gedrag bij ADHD?
A
- moeite met regels volgen
- gedrag wordt geleid door omstandigheden
- volgen moeilijk instructies op
- verinnerlijking van regels moeizaam
- chaotisch
- moeilijk inschatten tijd en gevaren (kicks)
- moeite in de omgang met anderen
- hoge emotionele reactiviteit
- wisselende prestaties
- stuurloos, doelloos bezig zijn
- ondanks cognitieve vaardigheden moeilijk inprenten, onthouden, automatiseren
- onvoorspelbaar
- veeleisend naar aandacht, overweldigend
15
Q
Hoe kan je ADHD vroeg herkennen?
A
moeilijk te herkennen (nadruk op HA)
- huilbaby’s
- veel rommel maken
- druk
- snel afgeleid
- moeilijk temperament
=> moeite met regulatie
- aandachtstekort is vaak pas duidelijk in lager onderwijs
16
Q
Hoe kan je ADHD opmerken bij adolescenten?
A
- moeilijke periode (sowieso)
- vaak al geschiedenis van negatieve interacties
- school verlaten (35%)
- emotionele identiteit
- aansluiting leeftijdsgenoten
- goede studie-/beroepskeuze
** vaak door gedragsproblemen in verkeerde richting - verslaving
- financiële problemen
17
Q
Hoe kan je ADHD opmerken bij volwassenen?
A
- wash-out effect
- meest ervaren problemen:
- relationeel
- professioneel
- financieel
- planning en organisatie
- onrustig
- beperkte realiteitszin
- presteren en volhouden
=> hyperactiviteit en impulsiviteit minder zichtbaar => innerlijke onrust
=> aandachtsproblemen blijven bestaan - blijven sturing nodig hebben
- leven wordt steeds complexer
18
Q
Wanneer komt ADHD meer tot uiting?
A
- moeilijke opdrachten
- veel lawaai/zintuiglijke prikkels
- ongestructureerde of onbegeleide opdrachten
=> hoge eisen aan de concentratie
19
Q
Wat zijn sterktes van personen met ADHD?
A
- drive en passie
- sprankelende persoonlijkheid
- vrijgevig en sociaal gericht
- vindingrijk
- bereid om risico te nemen
- boeiende gesprekspartner
- behulpzaam
- ondernemend en doorzetters
- hyperfocus
- gevoel voor humor
- genieters
- scherpe intuïtie
- empathisch
20
Q
Wat is de prevalentie van ADHD?
A
- 4 tot 6,5%
- 3:1 jongens:meisjes
- kenmerken DSM erg geslachtsgebonden
21
Q
Wat zijn mogelijke oorzaken van ADHD doorheen de jaren?
A
- schoolplicht
- urbanisatie
- suiker
- RED-dieet als medicijn
- maatschappij is prikkelrijk
22
Q
Uit welke 3 onderdelen halen we de oorzaak (etiologie) van ADHD?
A
- genetische factoren
- neuropsychologische en neurobiologische mechanismen
- omgevingsfactoren
23
Q
Wat is de invloed van genetische factoren op ADHD?
A
- duidelijke genetische component: 80-90% bij ééneiige tweeling
- kwetsbare genen ontdekt: kandidaatgenen vooral gelinkt aan dopaminereceptoren
- zou 0.75 erfelijk bepaald zijn
- familiale belasting
24
Q
Wat is de invloed van neurobiologisch onderzoek op ADHD?
A
- afwijkingen: kleiner hersenvolume, corpus callosum, rechter prefrontale cortex, nucleus caudatus, cerebellum
- verminderd activatieniveau
- verminderde bloedtoevoer
- frontale gebieden: EF
25
Wat is de invloed van genetische mechanismen op ADHD?
- verstoring monoaminerge systemen van de fronto-stratiale circuits (verminderde dopamine: receptoren?)
- interactie genen en de omgeving
- rijpingstoornis?
- kwetsbaarheid
26
Op welke vlakken heeft neuropsychologie een invloed op ADHD?
- inhibitie
- EF
- motivatie
- tijdsperceptie
- toestandsregulatie
27
Wat zijn kenmerken van ADHD bij meisjes?
- aandacht:
* dagdromen
* passief
* moeite met organiseren
* vergeetachtig
* prestatieangst (faalangst) bij examens
* begrijpt instructies verkeerd
* luistert niet
* heeft moeite om voorrang te geven aan wat het belangrijkst is
* heeft moeite om van de ene op de andere activiteit over te gaan
* heeft moeite om dingen af te maken
* trager tempo
* heeft moeite om van focus te veranderen
* maakt slordigheidsfouten
* afgeleid
- hyperactiviteit/impulsief
* weinig verzorgd uiterlijk
* moeite om vriendinnen te maken/te behouden
* onrijp
* leert niet van fouten/ervaringen
* gebrek aan zelfcontrole
* risicogedrag (drugs, alcohol, seksueel)
* durvers
* praatdrang en luidruchtig
* overdreven sociaal gedrag
* rommelig
* fidgen
* dominant en overweldigend
* emotionele overreacties
* ontvlambaar
* veranderlijk humeur
* snel geïrriteerd en gefrustreerd
* weinig motivatie
* clownesk gedrag
28
Wat zijn risciofactoren op kindniveau?
- geboortecomplicaties
- prematuriteit/dysmaturiteit
- genetische overerving (genen? epigenetica?)
- invloeden tijdens de zwangerschap: alcohol, nicotine, foetale stress, 'slechte invloeden' (vb. bepaalde stoffen)
29
Wat zijn risicofactoren op omgevingsniveau?
- leeftijdseffect
- relatieproblemen partners
- conflicten tussen ouder en kind
- faalervaring als ouder
- aanwezigheid psychische en/of psychiatrische problemen bij (één van) de ouders
- lage SES, eenoudergezin, sociaal isolement
- mishandeling, misbruik, verwaarlozing
30
Wat zijn beschermende factoren op niveau van het gezin en de omgeving bij ADHD?
- pedagogische vaardigheden
- vroege diagnose
- voldoende kennis
- ondersteuning vanuit de hulpverlening
- onvoorwaardelijke aanvaarding van kind/jongere
31
Wat zijn beschermende factoren op niveau van het kind bij ADHD?
- capaciteiten
- leerbaarheid
- motivatie
- veerkracht
32
Waar wordt ADHD mee geassocieerd?
- vaak overlap met: oppositionele gedragsstoornis, leerproblemen/stoornissen, angst- en stemmingsstoornissen, slaapproblemen, motorische problemen, taalproblemen en ASS
- complexer
- link verslaving
- link criminaliteit
- slechts 30% 'zuivere' ADHD
33
Wat weten we over differentiaal diagnoses bij ADHD?
- herkenbare kenmerken ook in andere stoornissen
- hoge associatie: moeilijk
- somatische oorzaken uitsluiten
- geassocieerde stoornissen aanvaard
