9) Atáirgeadh sa duine

Question 1

Páirt san córas atáirgeadh do daoine?

Answer 1

Ubhagáin
Feadán fallopian
Uterus
An Fhaighin

Question 2

Cad a dhéanann na ubhagáin?

Answer 2

áit ina bhfuil uibheacha

Question 2

Cad a dhéanann an utáras?

Answer 2

Rinne sé ubh a toirchiú chun leanbh a fhorbairt

Question 3

Cad a dhéanann na feadán fallopian?

Answer 3

Iompraíonn ubh chuig an útaras

Question 4

Cad a dhéanann an fhaigin (vagina)?

Answer 4

Le linn caidreamh collaí, cuirtear an bod sa fhaighin. Is í an chanáil bhreithe le linn toirchis (pregnancy) í freisin

Question 5

Cad é an timthriall míosta?

Answer 5

Sraith athruithe ar chóras atáirgthe na mban chun an fhéidearthacht toirchis a cheadú. Tá sé thar 28 lá

Question 6

Mínigh an timthriall miosta thar na 28 lá?

Answer 6

Lá 1-5: Seideann líneáil an utárais/tarlaíonn míostrú
Lá: 6-13: Tógann líneáil na broinne suas
Lá 14: Tarlaíonn ovulation, scaoiltear ubh sna hubhagáin
Lá 15-28: Déantar líneáil na broinne níos tiubhe

Question 7

Cad é ovulation?

Answer 7

Ubh neamhthorthaithe a scaoileadh ón ubhagán

Question 8

Cad é míostrú (menstruation)?

Answer 8

Scaoileadh an líneáil útarais + ubh neamhthorthaithe + fuil tríd an fhaighin

Question 9

Páirteanna den córas atáirgeadh fir?

Answer 9

Magairlí (Testesticles)
Bod
Faireog bhunúsach (seminal glands)
Duchtanna sperm

Question 10

Cad a dhéanann na magairlí + an bod?

Answer 10

Magairlí: Déan chill speirm
Bod: Ceadaigh speirm a aistriú chuig corp mná

Question 11

Cad é caithreachais (puberty) + a cúis?

Answer 11

Próiseas coirp linbh atá ag aibiú i gceann fásta, atá in ann atáirgeadh gnéasach + de bharr hormóin gnéis

Question 12

3 aistriú a tarlaíonn i gcorp fir le linn caithreachais?

Answer 12

Gruaig aghaidhe a fhás
Athrú gutha
Fás gruaige pubic

Question 13

3 aistriú a tarlaíonn i gcorp bean le linn caithreachais?

Answer 13

Fás cíche (breast)
Fás gruaige pubic
Míostrú

Question 13

Cad é an tréimhse thorthúil?

Answer 13

An t-am sa timthriall míosta nuair is dóichí go mbeidh caidreamh collaí ina chúis le toircheas

Question 14

Mínigh an turas na huibhe toirchithe go dtí an bhroinn (womb)?

Answer 14

Scaoiltear ubh le linn ovulation
Fiús uibheacha agus sperm 3. Gluaiseann an ubh leasacháin feadh an fheadáin fallopian, agus tumann sé
Tosaíonn toircheas nuair a ionchlannáin ubh toirchithe sa

Question 15

Cad é agall (ejaculation)?

Answer 15

Scaoileadh sperm ón bod

Question 16

Cad é toirchiú (fertilisation)?

Answer 16

Comhleá sperm leis an ubh (gaiméití) chun zygote a fhoirmiú

Question 17

Cad é ionchlannú (implantation)?

Answer 17

Ceangal zygote le líneáil bhog na broinne

Question 18

Cad é toircheas (pregnancy)?

Answer 18

An thréimshe ama a thógann na cealla a fhorbairt i foetus go hiomlán déanta sna broinn. De ghnáth tógann sé 40 seachtain

Question 19

Cad sreabhán amniotic?

Answer 19

Leacht cosanta a bhaineann leis an suth

Question 20

Cad é an placaint (placenta)?

Answer 20

Orgán a ligeann bia + ocsaigin ón máthair chun pas a fháil chuig an leanbh

Question 21

Cad é an corda imleacáin (umbilical)?

Answer 21

Ceanglaíonn sé an suth leis an broghais

Question 22

Cad a tharlaíonn le linn breith?

Answer 22

Crapthaí an útarais is cúis leis an gceirbheacs a leathnú 2. Pléascann na sacs amniotic agus brúitear an leanbh amach
Déantar an broghais a dhílitriú ón fhaighin

Question 23

Cad é slí nádúrtha i gcomhair pleanáil clann?

Answer 23

Braitheann sé an lá a dtarlaíonn ovulation

Question 24

Cad é slí saorga i gcomhair pleanáil clann?

Answer 24

Cosc a chur ar an speirm agus ar an ubh fusing ag baint úsáide as bacainn (coiscín) nó hormóin a úsáid chun ovulation a chosc

Question 25

2 buntaistí de beathú cíche (breastfeeding)?

Answer 25

Soláthraíonn antasubstaintí agus cothaithigh bhreise
Cuireann sé nasc chun cinn idir máthair + leanbh