16) Abhair agus mais Flashcards
Cad é ábhar (matter)?
Substaint nó substaintí arb é atá ina réad fisiceach
2 páirt de meascáin + 2 sampla?
Meascáin aonchineálacha (Réitigh, cóimhiotail)
Meascáin ilchineálacha (Gaineamh, salachar)
2 páirteanna de ábhar?
Substaintí íon
Meascáin
2 páirteanna de substaintí íon (pure) + 2 sampla?
Comhdhúile (uisce, salann)
Eilimintí (Hidrigin, Carbón)
Cad e meascáin?
Dhá cháithnín éagsúla nó níos mó measctha le chéile
Cad is meascán aonchineálach (homogenous) ann?
Meascán a bhreathnaíonn mar an gcéanna ar fud, ach a bhfuil comhpháirteanna éagsúla aige
Cad é substaint íon?
Substaint atá déanta as cáithníní díreach mar an gcéanna lena chéile
Cad is meascán ilchineálach (heterogeneous) ann?
Meascán ina bhfuil na comhpháirteanna scartha go fisiciúil agus nach n-athraítear a n-airíonna ceimiceacha
2 airíonna de comhdhúil?
Tá teas ag teastáil chun comhdhúil a dhéanamh
Tá sé deacair na codanna de chomhdhúil a scaradh
2 airíonna de meascán?
Níl aon teas ag teastáil chun meascán a chruthú.
Tá sé éasca na codanna de mheascán a scaradh
Cad é eilimint?
Substaint íon nach féidir a mhiondealú ina substaint níos simplí
Cad é comhdhúil?
Substaint íon atá déanta as dhá dhúil nó níos mó atá cumaiscthe go ceimiceach
Difríocht idir meacáin agus comhdhúil?
Níl meascán measctha go ceimiceach, tá comhdhúil
Cad é athrú fisiciúil?
Athrú nach ndéantar aon substaint nua ann
Cad é athrú ceimeacach?
Athrú i gcás ina bhfuil substaint nua ann
3 sampla de athrú fisiciúil?
Canna a bhrú
Leá oighir
Gaineamh agus uisce a mheascadh
3 sampla de athrú ceimeacach?
Iarann agus sulfar a dhéanann suilfíd iarainn
Ubh a chócaráil
Dó adhmaid
Cad iad na hábhair a ghlaoitear orthu sula ndéantar iad a phróiseáil?
Amhábhair
3 ábhar coitianta a dhéanann damáiste don timpeallacht?
Adhmaid
Miotail
Plaisteach
3 iarmhairtí sochaí na mianadóireachta?
Athlonnú éigeantach daoine áitiúla
Coimhlint do cheantair atá saibhir i miotail
Tocsainí agus ceimiceáin a scaoileadh
Cad a úsáidtear chun miotail a bhaint?
Innealra trom
Cad é gearradh soiléir (adhmad)?
Gearradh gach crann ó cheantar ag baint úsáide as innealra trom
Cad is logáil roghnach ann?
Ní bhaintear ach crainn áirithe - cuidíonn sé leis an mbithéagsúlacht agus laghdaíonn sé damáiste timpeallachta
3 éifeachtaí an dífhoraoisithe?
Neamhshlándáil bia
Téamh domhanda
Cailliúint acmhainní nádúrtha
Na céimeanna sa phróiseas a bhaineann le miotail a úsáid?
Eastóscadh amhábhar
Táirgeadh cruach
Déantúsaíocht
Úsáid
Athchúrsáil cruach
2 buntáistí agus míbhuntáistí plaistigh?
Fada buan
Éasca le múnla
Doirteadh ola le linn eastósctha
De ghnáth ní in-bhithmhillte
Na céimeanna sa prósis chun athrú crainn go páipéar?
Crainn gearrtha agus shred + uisce curtha leis
Bruite suas chun laíon adhmaid a dhéanamh
Ceimiceáin agus ruaimeanna curtha leis
Laíon dhoirteadh thar mogalra fíneáil agus squeezed idir rollóirí
Na céimeanna chun ábhair a dhiúscairt?
Dramhaíl/Giniúint a Laghdú
Athchúrsáil
Loscadh Dramhaíola
2 fáth chun athchúrsáil?
Laghdaíonn sé amhábhair eastósctha
Sábhálann sé fuinneamh
Cad é damhna (matter)?
Aon rud a ghlacann spás agus go bhfuil mais ann m.sh níl damhna ag teocht nó am
Mais vs toirt?
Mais - an méid damhna atá i rud
Toirt - An méid spás a thógann rud suas
Aonad chun damhna a thomhas?
mg, g, kg
2 difríocht idir mais agus meachain?
Maireann an mhais tairiseach, athraíonn meáchan le fórsa na domhantarraingthe.
Aonad = Ma (kg) vs Me (newton)
Foirmle i gcomhair meachain?
Meachain = Mais x domhantarraingt
Mínigh conas a athraíonn an méid meachain i spás?
Tá domhantarraingt 10m/s (9.8) ag an Domhan, ach níl ach 3.7m/s ag pláinéid eile cosúil le mearcair, athróidh an meáchan
Cad é adaimh?
Caithníní an-bheag atá na blocanna tógála de damhna
Cad é móilíní?
Rud a chruthaíonn nuair a thagann dhá adaimh lena chéile m.sh H2 + H2 = H20
Na 3 stáit de damhna?
Solad
Leacht
Gáis
Na airíonna de solad + sampla?
Righin. Le cruth seasta. Toirt seasta. Is féidir le cáithníní creathadh ach fanacht gar dá chéile m.sh Oighear
Na airíonna de leacht + sampla?
Níl sé righin. Níl cruth seasta. Toirt seasta. Is féidir le cáithníní sreabhadh, fanann siad gar ach is féidir leo bogadh thar a chéile m.sh uisce
Na airíonna de gáis + sampla?
Níl sé righin. Níl cruth + toirt seasta. Bogadh caithníní i gach áit, leathfaidh siad amach in aon choimeádán m.sh Gál uisce
Cad a glaotar ar an athrú ó solad go leacht + vice versa?
Leá + Reo
Cad a glaotar ar an athrú ó leacht go gás + vice versa?
Beiriú + comhdhlúthú
Na 3 chóras caomhnaithe maise?
Córas oscailte
Córas dúnta
Córas iargúlta
Mínigh córas oscailte?
Is féidir le córas mais agus fuinneamh a mhalartú, de ghnáth trí theas, lena thimpeallacht
Mínigh córas dúnta?
Córas a cheadaíonn aistriú fuinnimh ach nach mais
Mínigh córas iarghúlta?
Córas nach gceadaíonn aistriú maise nó fuinnimh
Riail de córas dúnta?
Fanfaidh an mhais iomlán mar an gcéanna fiú má tá athruithe fisiceacha/ceimiceacha ann
Fiuchpointe agus reophointe de uisce?
100 chéim agus 0 chéim Celsius
Cad é idirleathadh?
Scapadh amach de caithníní leachta nó gáis thar ama
Cad é airíonna fisiciúla?
Maoin is féidir leat a bhreathnú gan substaint a athrú
Cad é airíonna ceimeacháin?
An slí ina imoibríonn substaint le substaintí eile
2 cur síos uimhriúil de airíonna fisiciúla?
Dlús
Fiuchphointe (Boiling Point)
4 airíonna fisiciúla?
Stáit ag teocht seomra
Uigeacht
Boladh
Fuaim
2 airíonna ceimeacach de ocsaigin atmaisféarach?
Inadhainte
Neamh-inadhainte
3 airíonna ceimeacach de uisce?
Tuaslagann
Meirgí
Imoibríonn (Reacts)
Cad é airíonna de ábhar?
Bealach chun cur síos a dhéanamh ar ábhar
Cad é seoltacht leictreach?
An cumas atá ag ábhar ligean do leictreachas taisteal tríd
Mínigh an tuargnimh chun féach ar an seoltach leictreach de ábhar?
Ceangail dhá ghearrthóg le ceallraí agus bolgán solais
Ceangail na hábhair leis na gearrthóga.
Tabhair faoi deara an lasann an bolgán suas
An torthaí den tuargnimh ar seoltacht leictreach?
Má lasann an bolgán suas, is seoltóir leictreach é an t-ábhar, mura ndéanann, níl sé.
Cad é seoltacht teocht?
Cumas ábhair chun ligean do theas taisteal tríd
Mínigh an tuargnimh chun seiceáil an seoltacht teocht de ábhar difriúl?
Cuir slata (rods) d’ábhair éagsúla in aice lena chéile, ag baint dóire bunsen, le vaseline an taobh eile de slata
Féach ar an ábhar a leánn vaseline ar dtús
Torthaí den tuargnimh chun féach an seoltacht teocht de ábhair?
Is iad na hábhair a leánn a vaseline ar dtús an seoltóir is fearr. Is é an t-ábhar a maireann an ceann is faide an seoltóir is moille
Cad é seoltóir?
Ábhair a ligeann teocht/leictreachas a teann tríd é
Cad é teocht folaigh?
An teocht atá ionsúite ag an ábhair nuair a athraíonn sé a stáit
Cad é fiuchphointe + fiuchphointe d’uisce?
An teocht a athraíonn substaint ó leacht go gás + 100 chéim C
Cad é inslitheoir?
Ábhair nach ligeann teocht/leictreachas a téann tríd é
Cad é leáphointe + leáphointe d’uisce?
An teocht a athraíonn substaint ó solad go leacht + 0 chéim C
Riail le leáphointe agus reophointe?
Is é an leáphointe agus an reophointe de rud an teocht chéanna
Cad é intuaslagthacht?
Tomhas ar an gcumas atá ag substaint tuaslagadh i substaint eile
Mínigh tuaslagáit agus tuaslagóir?
Tuaslagáit: An solad á thuaslagadh
Tuaslagóir: An leacht a bhfuil a tuaslagáit ag díscaoileadh (dissolving) i
Mínigh tuaslagadh neamhsháithithe (unsaturated)?
Tuaslagadh inar féidir le níos mó tuaslagáit tuaslagadh
Mínigh tuaslagadh sháithithe?
Tuaslagadh ina bhfuil an oiread tuaslagáit agus is féidir ag an teocht sin
Bealach chun níos mó tuaslagáit a fháil i tuaslagadh?
Ardaigh an teocht
