6. Stress

Question 1

Directe route stress - gezondheid

Answer 1

Verminderde werking immuunsysteem & verhoogd risico opauto-immuunziektes
Verhoogd risico op hart- en vaatziekten
Insuline resistentie bij diabetes
Verhoogd risico op gastro-intestinale aandoeningen
Vruchtbaarheidsproblemen
Stress-gerelateerde dwerggroei
Verminderde slaap(kwaliteit)

Question 2

InDirecte route stress - gezondheid ee

Answer 2

Maladaptieve copingmechanismen (bv. roken, ongezonde voeding)
Zelfmedicatie (bv. alcohol, middelengebruik)
Minder gezond gedrag
Invloed op hulpzoekend gedrag (bv. frequentie doktersbezoek)
Minder therapietrouw

Question 3

Verschillende benaderingen stress

Answer 3

1. Stress als reactie op een externe stimulus
2. Stress als lichamelijke of fysiologische reactie
3. Stress als transactie

Question 4

Stress als reactie op stimulus

Answer 4

Focus op stressoren (= externe potentieel stressvolle gebeurtenissen of stimuli)
Onderzoek gericht op identificeren en objectief meten van stressoren en bepalen
impact van deze gebeurtenissen

Question 5

Verschillende soorten stressoren

Answer 5

1. Catastrofale gebeurtenissen (bv. pandemie, aardbevingen, overstromingen, etc.)
2. Belangrijke levensgebeurtenissen (bv. werkloosheid, ziekte, overlijdens, etc.)
3. Dagelijkse bekommernissen/frustraties (bv. financiële zorgen, ruzie met partner,
   werkstress, etc.)

Question 6

Stress sensitisatie hypothese

Answer 6

vaak vastgestelde lineaire relatie tussen ervaren
stressoren en mentale en fysieke gezondheidsproblemen
Hoe meer stressoren iemand heeft meegemaakt, hoe groter de kans op gezondheidsproblemen

Question 7

Stress inoculatie hypothese

Answer 7

recente inzichten tonen curvilineaire (U-vormige)
relatie tussen ervaren stressoren en mentale en fysieke gezondheidsproblemen
Ervaring met ‘gematigd’ aantal stressoren leidt tot betere gezondheidsuitkomsten,
in vergelijking met geen of veel ervaren levensgebeurtenissen

Question 8

Beperkingen stress als stimulus

Answer 8

• Focus enkel op externe stimuli, niet persoonlijke ervaringen
• Kan verband tussen stressoren en gezondheid aantonen, maar niet verklaren
• Geen aandacht voor individuele verschillen: niet iedereen reageert op dezelfde
  manier op gebeurtenissen

Question 9

Stress als lichamelijke reactiee

Answer 9

Focus op neurologische, biologische en fysiologische processen bij stress en invloed
op mogelijke ziekten
“Stress als de niet-specifieke respons van het organisme op verstoring van lichamelijke homeostase” (Hans Selye)

Question 10

Allostase

Answer 10

anticipatief regulerend vermogen om tegemoet te komen aan vereisten
van omgeving en terug te keren naar staat van homeostase

Question 11

Fysiologische stress respons

Answer 11

Mobilisatie van energie
Verhogen spierspanning, bloeddruk, ademhaling
Onderdrukken van spijsvertering
Onderdrukken van groei
Onderdrukken voortplanting
Kortstondig versterken immuunsysteem
Verhogen van cognitieve alertheid, aandacht, geheugen

Question 12

Activatie autonoom zenuwstelsel

Answer 12

• Stress is activatie sympatisch zenuwstelsel
• Verhogen ‘arousal’ waardoor fight-or-flight reactie ontstaat
• Afgifte catecholaminen adrenaline &
  noradrenaline
  (Sympathisch-adrenomedullaire systeem;
  SAM)

Question 13

HPA-systeem

Answer 13

• SAM-systeem kortdurend
• Hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA) systeem zorgt voor langer durende reactie respons
• Afgifte van glucocorticoïden (cortisol) in
  bijnierschors
• Remt opname glucose en vet in weefselcellen,
  zodat het gebruikt kan worden als energie
• Remt werking immunsysteem

Question 14

allostatic load of allostatische overbelasting

Answer 14

Fysiologische systemen worden overbelast als gevolg van herhaalde acute stress of chronische stress waardoor terugkeer naar homeostatis steeds moeilijker wordt (allostatic load of allostatische overbelasting)

Question 15

Langdurig verhoogde cortisolwaarden
geassocieerd met:

Answer 15

Onderdrukking immunsysteem
Toegenomen LDL-cholesterol &
vorming plaques
Veroudering
Depressie
Ziekte van Cushing

Question 16

Langdurige afgifte adrenaline en
noradrenaline geassocieerd met:

Answer 16

Verhoogde bloeddruk
Vorming van tromboses
Hartritmestoornissen
Slaapproblemen

Question 17

Beperkingen stress als fysiologische reactie

Answer 17

Geen aandacht voor individuele verschillen: niet iedereen reageert op dezelfde manier op gebeurtenissen

Niet-specifieke respons → beleving van verschillende stressoren (bv. fysieke versus psychologische) compleet anders

Verklaring voor directe relatie tussen stress-gezondheid; maar niet noodzakelijk voor
de indirecte relatie

Question 18

Stress als transactie

Answer 18

Stress is subjectieve ervaring -> of een stressor al dan niet als stressvol wordt
ervaren is een kwestie van beoordeling

Question 19

Stress is resultaat van dynamische interactie (transactie) tussen…

Answer 19

• Externe of interne gebeurtenissen (stressoren)
• Iemands persoonlijke eigenschappen en beoordelingen
• Interne of externe hulpmiddelen waarover iemand beschikt

Transactionele stressmodel van Richard Lazarus

Question 20

Primaire beoordeling - Verschillende soorten beoordelingen

Answer 20

• Situatie beoordelen als gunstig / irrelevant (positieve of
  neutrale gebeurtenis)
• Situatie beoordelen als verlies (schade of mislukking heeft reeds plaatsgevonden)
• Situatie beoordelen als bedreiging (verwachting van toekomstige schade)
• Situatie beoordelen als uitdaging (kans voor persoonlijke groei)

Question 21

Secundaire beoordeling

Answer 21

Samen met primaire beoordeling, zal er een inschatting plaatsvinden van hulpmiddelen en eigen vermogen om met een stressor om te gaan -> inschatting vermogen tot coping

Ingeschatte hulpmiddelen kunnen intern of extern zijn

Question 22

Eustress

Answer 22

Eustress = stess die gepaard gaat met overwegend positieve gevoelens, positieve
spanning, betere prestaties of een toestand van gezondheid

Question 23

Distress

Answer 23

Distress = stess die gepaard gaat met overwegend negatieve gevoelens, negatieve
spanning, slechtere prestaties of een verstoring van lichamelijke toestand

Question 24

Wet van Yerkes - Dodsen

Answer 24

• Een bepaald niveau van arousal (= spanning als gevolg van stress) kan positieve impact hebben op prestaties
• Te weinig en te veel stress zullen negatieve
  impact hebben op prestaties
• Optimale spanningsniveau afhankelijk van persoon en uit te voeren taak

Question 25

Type a persoonlijkheid

Answer 25

gerelateerd aan toegenomen
hart- en vaatziekten

=>
Competitiegeest
Gedreven
Gehaast gedrag
Gemakkelijk geërgerd
Ongeduldig
Vijandigheid

Question 26

Coping

Answer 26

Coping is een dynamisch proces van cognitieve, emotionele en gedragsmatige reacties die ontstaan uit primaire en secundaire beoordelingen en die gericht zijn op het verminderen van de invloed van een feitelijke of subjectief ervaren stressor

Question 27

Functies coping

Answer 27

1. Effect van schadelijke externe omstandigheden verminderen
2. Tolereren of zich aanpassen aan stressvolle gebeurtenissen
3. Behouden van een positief zelfbeeld
4. Behouden van emotioneel evenwicht en het verminderen van emotionele
   impact van stress
5. Behouden van bevredigende relatie met de omgeving en met anderen

Question 28

Opdeling dimensies van coping

Answer 28

1. Probleem-gerichte coping
2. Emotie-gerichte coping
3. Vermijdende coping

Question 29

Probleem - gerichte coping

Answer 29

actieve coping gericht op het verminderen van de eisen van een stressor of het vergroten van de eigen mogelijkheden om met de stressor om te gaan (

Question 30

Emotie - gerichte coping

Answer 30

Emotie-gerichte coping = actieve coping gericht op het omgaan met gedachten en gevoelens die stressor oproept (bv. accepteren, emotionele steun inroepen, mediteren)

Question 31

Vermijdende coping

Answer 31

Vermijdende coping = passieve coping gericht op het vermijden of minimaliseren van een stressor (bv. situatie vermijden, afleiding zoeken, middelengebruik)

Question 32

Directe effecten hypothese

Answer 32

sociale steun is gunstig, ongeacht ervaren stress
Sociale steun kan gezond gedrag zoals stoppen met roken of therapietrouw
bevorderen
Sociale steun if gerelateerd aan hoger psychosociaal welzijn bij zowel gezonde als
ongezonde populaties (ook wanneer gecontrolleerd voor ervaren stress)

Question 33

Bufferingshypothese

Answer 33

Bufferingshypothese = sociale steun beschermt tegen de negatieve effecten van stress

Ervaren sociale steun zorgt voor positievere resultaatverwachtingen en beoordelingen bij stressvolle gebeurtenissen
Sociale steun kan proactieve coping stimuleren

Question 34

PTSS

Answer 34

Stoornis die een reactie vormt op het ervaren van een traumatische gebeurtenis = ervaring waarbij er ernstige dreiging aanwezig was voor de fysieke integriteit en het leven van de persoon zelf of iemand anders (bv. ongeluk, natuurrampen, oorlog, …)

Question 35

Type I traumatische gebeurtenissen:

Answer 35

Type I traumatische gebeurtenissen: gebeurtenissen die éénmalige acuut
optreden, onverwacht zijn en van korte duur (bv. ongeluk, getuigen zijn van overlijden)

Question 36

Type II traumatische gebeurtenissen

Answer 36

herhaalde traumatisering

Question 37

Symptomen ptss

Answer 37

Herbeleving van traumatische gebeurtenis (bv. terugkerende dromen, flashbacks, plotse
angstaanvallen, …)

Vermijden van stimuli die in verband staan met trauma (bv. specifieke mensen of locaties
vermijden, onvermorgen trauma te herinneren, verminderd toekomstperspectief, …)

Langdurige symptomen van spanning die niet aanwezig was voor het trauma
(bv. slaapproblemen, prikkelbaarheid, moeilijk kunnen concentreren)

Question 38

Burnout

Answer 38

Toestand van mentale en fysieke uitputting ten gevolge van chronische stress
Vaak gezien als resultaat van langdurige, chronische beroepsmatige stress

Question 39

Kernsymptomen burnout

Answer 39

• Fysieke, mentale en emotionele uitputting; gebrek aan energie
• Depersonalisatie of cynisme; afstandelijke en cynische houding t.o.v. werk of
  collega’s
• Verminderd gevoel persoonlijke prestaties en verminderde effectiviteit in het werk

Question 40

Job demands resources model

Answer 40

• Werkgerelateerde stressoren
• Werkgerelateerde bronnen
• persoonlijke bronnen