6. Kankers en seksualiteit - Albersen Flashcards
Welke kankers ken je?
- prostaatkanker
- peniskanker
- testiskanker
Hoe ontstaat prostaatkanker en wat zijn de risicofactoren?
Prostaatkanker is hormoongedreven: testosteron. Onder invloed van T en mutaties ontwikkelen de meeste prostaten kleine tumoren of maligne cellen.
Risicofactoren
- Westers dieet vol dierlijke vetten
- Afrikaanse afstamming
- BRCA-mutatie
Wat is de prevalentie van prostaatkanker?
- meer in Westerse landen (door betere screening)
- elke man die oud genoeg wordt, krijgt in principe prostaatkanker. Het is dus geen agressieve kanker
Wat is de diagnose van prostaatkanker?
PSA
- prostaat specifiek antigen
- vindbaar in sperma
- meer PSA in bloedbaan wanneer er iets aan de hand is
- PSA in de bloedbaan wijst niet noodzakelijk op prostaatkanker (kan ook weefselschade zijn vb)
MRI/PPA
- Palpatio Per Anum: /rectaal toucher: werkt eigenlijk niet zo goed
- MRI: mogelijk om de volledige prostaat in beeld te brengen
Prostaatbiopsie
- deze methode geeft 100% duidelijkheid
- via een echografie geleide naaldbiopsie
- door rectaal kanaal of door het perineum
- op twaalf systematische plekjes of tumor zelf aanprikken maar ook andere stukjes
Wat zijn de stadia en prognose van prostaatkanker?
Amerikaans systeem:
Stadium 1
- tumor beperkt tot prostaat
- relatief laag PSA
- DSS: 100%
Stadium 2
- tumor beperkt tot prostaat
- PSA is iets hoger
- DSS: 100%
Stadium 3
- tumor groeit buiten het kapsel van de prostaat
- T3: lokaal gevorderd; bijvoorbeeld tot in zaadblaasjes
- T4: groei tot in andere organen bijvoorbeeld de blaas
- DSS: 95%
Stadium 4
- tumor uitgezaaid tot lymfeklieren of metastases op afstand
- voorkeursorgaan voor metastase is bot, maar kan ook longen, lever, hersenen zijn
- meestal botpijn
- DSS: 50%
Disease Specific Survival binnen 5 jaar
Wat zijn de behandelopties van prostaatkanker?
Stadium 1
- active surveillance
- 1 keer per half jaar PSA controle en MRI
- bij groei biopsie nemen
Stadium 2
- risico op uitzaaiingen
- prostatectomie
- radiotherapie
- bij agressieve tumoren eveneens hormoontherapie (T blokkeren)
Stadium 3
- prostatectomie
- radiotherapie en hormoontherapie gedurende 2 jaar
Stadium 4
- hormoontherapie
- chemotherapie
- bij weinig metastasen ook primaire tumor behandelen
Wat is de impact van prostaatkanker op seksualiteit?
Psychogeen
- angst, stress, depressie
- invloed op opwinding
Chirurgisch
- prostatectomie
- erectiestoornis, droog orgasme, retrograde ejaculatie, incontinentie, climacturie
Radiotherapie
- schade aan bloedvaten die naar penis lopen
- erectiestoornissen
- verlittekening zaadblaasjes
- pijnlijk orgasme
- verminderde intensiteit
Hormonale therapie
- beperkt de aanmaak van hormonen
- geen LH: geen testosteron: impact op libido
- erectiestoornissen
- anorgasmie
- vertraagd orgasme
Chemotherapie
- invloed libido
- vermoeidheid
- veel bijwerkingen
Wat is de behandeling van seksuele problematiek bij prostaatkanker?
- hormoontherapie: therapiepauzes
- libodo: counseling
- orgasmeproblematiek: alfablokkers bij pijnlijk orgasme
- stimuleren om fit te blijven
- climacturie: bekkenbodemtraining of chirurgie
Hoe behandelen we erectiestoornissen na een prostatectomie?
Als je de prostaat verwijderd, verlies je de nachtelijke erecties. Minder zuurstof gaat naar de penis wat zorgt voor littekenweefsels in de zwellichamen.
Counseling
- realistische cijfers bespreken
- duurt 2-3 jaar voor je zenuwen voldoende hersteld zijn om een erectie te kunnen
hebben
- lengteverlies bij bijna elke patiënt
- droog orgasme
PDE5 remmers
- helpt uiteindelijk niet bij herstel
- kan wel helpen om in tijd van herstel seksueel actief te blijven
Penile rehabilitation
- als je na een radicale prostatectomie de penis regelmatig van erecties of bloed voorziet, is er minder verlies van elasticiteit en betere erecties
- gedurende 12 weken spuitjes in penis
Hoe ontstaat peniskanker?
- zeldzaam (105 peer jaar in België)
- ontstaat vaak door een HPV-infectie
- hygiëne kan eveneens oorzaak zijn
- besnijdenis op jonge leeftijd geeft bescherming
- voorloper van peniskanker: PeIN; intra-epitheliale neuroplasie; fluweelachtige roodbegrensde vlekjes
- het is een huidkanker
Wat is de diagnose van peniskanker?
Er wordt een biopsie genomen van een stukje huid.
Peniskanker kan zich voordoen als:
- rode vlek
- wit-verkleuring
- krater
- wratten
- ulcus
Wat zijn de stadia en prognose van peniskanker?
Stadium 1
- tumor beperkt tot onderhuids bindweefsel
- zonder agressieve kenmerken
- zonder uitzaaiingen
- DSS: 90%
Stadium 2
- tumor met meer agressieve kenmerken
- kan aanwezig zijn in sponsweefsel van eikel of zwellichamen
- DSS: 80%
Stadium 3
- uitzaaiingen naar lymfeklieren in lies
- DSS: 35-60%
Stadium 4
- lokaal gevorderde tumoren of lymfeklieren met extranodale groei of uitzaaiingen op afstand
- DSS: 0-35% (geen genezing meer)
Wat is de behandeling voor peniskanker?
Stadium 1
- topische therapie: crèmes
- (laser)chirurgie
- orgaan-sparende chirurgie
- radiotherapie
Stadium 2
- orgaan-sparende chirurgie
- niet-orgaansparende chirurgie
- radiotherapie
Stadium 3
- lymfeklierdissectie
- radio/chemotherapie
Stadium 4
- chemotherapie (om te verlengen)
- lymfeklierdissectie
- chirurgie/radiotherapie
- palliatie
Wat is de impact van peniskanker op seksualiteit?
- penectomie: zeer ernstige impact op lichaamsbeeld
- lymfeoedeem is zeer frequent en beperkend
- intensieve psychologische-seksuologische begeleiding nodig
- merendeel kan geholpen worden met orgaansparende chirurgie en nog erecties hebben
Hoe ontstaat testiskanker?
- soort aangeboren afwijking
- mannen met teelbalkanker hebben in veel gevallen het testicular dysgenesis syndrome
TDS
- mannelijke populatie zou steeds minder fertiel worden
- mogelijk door blootstelling in utero aan bepaalde hormoonverstoorders
- deze stoffen kunnen de ontwikkeling van de testes verstoren
- gevolgen voor de leydig en sertolicellen
- verstoring leydigfunctie: verlaagd testosteron in utero > hypospadie alsook cryoptorchidie
- verstoring sertolicellen > slechte ondersteuning van kiemcellen waaruit het sperma ontstaat > minder fertiel en hoger risico op CIS of teelbalkanker
Als iemand teelbalkanker heeft, is de kans groot dat die ook verminderd fertiel is, en dat die een laag testosteron heeft.
TDS is een gemeenschappelijke deler van verschillende aandoeningen die allemaal met elkaar gelinkt zijn.
