1. Prostaat - Albersen Flashcards
Van waar komt het woord ‘prostaat’?
Van het Griekse woord ‘prostetes’
- betekent beschermer of wachter
In het Nederlands wordt deze ook de ‘voorstandersklier’ genoemd.
Hoe ziet een prostaat er langs de buitenkant uit?
Een prostaat ziet er ongeveer uit als een kastanje en weegt ongeveer 15 gram.
De prostaat groeit vanaf de puberteit onder invloed van DHT. De grootte is dus afhankelijk van de leeftijd en er bestaat geen ‘normale’ grootte.
Waar is de prostaat gelegen?
- voor het rectum
- onder de blaashals
- voor/onder de zaadblaasjes
- boven het bekkenbodem
- achter het schaambeen
- geperforeerd door urethra en ejaculatoire kanalen
Hoe ziet de zonale anatomie van de prostaat er uit?
Anterieur fibromusculair stroma
Transitiezone
- groeit onder invloed van leeftijd
- prostaat vergroting mogelijk
- urethra loopt hierdoor
Centrale zone
- ejaculatoire kanalen lopen hierdoor
Perifere zone
- groeit niet onder invloed van leeftijd
- prostaatkanker mogelijk
Wat is de functie van de prostaat?
De functie ligt vooral in de vruchtbaarheid, minder in de seksualiteit. Wel kunnen verschillende ziekten van de prostaat, leiden tot een gestoorde beleving van seksualiteit.
De prostaat bestaat uit kleine klierbuisjes die prostaatvocht aanmaken, essentieel voor de overleving van zaadcellen. Rond deze klierbuisjes zitten gladde spieren die samentrekken bij de emissie van het zaad in de urethra.
Wat gebeurt er als je de prostaat wegneemt?
De man heeft geen ejaculatie meer. Als je iets te breed wegneemt, kunnen eveneens erectiestoornissen optreden.
Uit wat bestaat het ejaculaat?
Zaadcellen 1-3%
Vocht zaadblaasjes 66%
- fructose, brandstof
- basische pH: beschermen tegen zure omgeving van vagina
Prostaatvocht 30%
- antibacteriële werking
- voedingsstoffen
- PSA-enzym (prostaat specifiek antigen): zorgt voor vloeibaarheid ejaculaat, te hoge waarden in bloed kunnen wijzen op een probleem met prostaat
Is de prostaat een exclusief mannelijk orgaan?
Bij de vrouw zitten er eveneens klieren rond de plasbuis, de klieren van Skene. Deze hebben hun opening naast de urethraopening. Het vrouwelijke ejaculaat is eerder een melkachtige substantie.
Wat heeft de prostaat te maken van de sluitspierfunctie?
De prostaaat heeft een belangrijk effect op de sluitspierfunctie. Bij het weghalen van de prostaat kan er incontinentie ontstaan en de sluitspierfunctie dysfunctioneel zijn.
Met betrekking tot de blaas onderscheiden we een vullingsfase en legingsfase (mictie).
Vullingsfase
- blaashals is dicht
- sfincter is dicht
- (para)sympathisch ZS is van belang
Legingsfase
- blaashals is open door signaal hersenen
- sfincter open
- parasympathisch ZS is van belang
De blaashals/interne sfincter bestaat uit gladde spieren en is de overgang tussen de blaas en de urethra.
De sfincter/externe sfincter kan gesloten blijven door middel van de bekkenbodemspieren aan te spannen.
Wat gebeurt er tijdens een ejaculatie?
- sympathisch ZS is van belang
- blaashals is dicht
- sfincter is open
Voor het krijgen van een erectie is het parasympathisch ZS van belang.
Wat is een benigne prostaathyperplasie?
- goedaardige prostaatvergroting
- door de levenslange groei van de transitiezone o.i.v. DHT
- het is mogelijk dat de prostaat eerder naar buiten toe groeit waardoor er geen verdere problemen zijn
- het kan ook zijn dat de transitiezone groeit en drukt op de intraprostatische urethra: Bladder Outlet Obstruction
Wat is secundair aan een Bladder Outlet Obstruction?
- blaasspier wordt dikker om meer druk te kunnen ontwikkelen
- dit zorgt voor de vorming van spierkabels (trabekels) in de blaas
- tussen deze trabekels wordt de blaas zeer dun waardoor je uitstulpingen krijgt (divertikels)
- de blaas trekt niet goed meer samen
- blaas wordt overactief of prikkelbaar: ongecoördineerd samentrekken
- mannen hebben vaker de prikkel om naar toilet te gaan
- blaas kan niet meer leeg geplast worden
Is er nood aan een behandeling van benigne prostaatvergroting?
Als een prostaatvergroting met BOO niet behandeld wordt, kan dit aanzet geven tot acute of chronische urineretentie.
- als de blaas niet leeg geplast kan worden, gaat de urine naar de nieren
- de nieren gaan tegen forse druk moeten werken waardoor ze uiteindelijk minder goed worden (nierinsufficiëntie)
- dit zorgt voor het risico op een chronische retentie met aantasting van de hogere urinewegen (hydro-ureteronefrose): nood aan blaaskatheter
Welke symptomen kan een benigne prostaathyperplasie met mictieproblemen vertonen?
- behoefte om meteen te urineren
- moeite met start urineren
- behoefte vaak urineren (vooral ‘s nachts)
- vermindering in kracht en snelheid straal
De mictieklachten worden geclassificeerd door middel van LUTS (lower urinary tract symptoms).
Wat is LUTS?
Dit zijn lower urinary tracts symptoms. Ze kunnen zich opsplitsen in
- irritatieve klachten bij vulling
- obstructieve klachten bij lediging
- post-mictieklachten
- urineverlies
Wat zijn symptomen bij obstructieve klachten?
- hesitatie: moeizame mictie
- mictie-onderbreking: onderbroken urinestroom
- slechte straal
- persmictie: valsalva (person met buik ipv met blaas)
- residugevoel: gevoel dat blaas nog vol is
Wat zijn symptomen bij irritatieve klachten?
- nycturie: nachtelijke ontwaken om te plassen (verschillende oorzaken: kleine capaciteit of overactieve blaas, verhoogde urineproductie ‘s nachts)
- pollakisurie: kleine volumes plassen (aandacht voor: uitlokkende factoren, vochtinname, preventief om incontinentie te voorkomen, polyurie)
- frequentie: veelvuldig gaan plassen
- urgentie: overdreven plasdrang (aandacht voor: uitlokkende factoren zoals koude, stromen water, alcohol en koffie)
Wat zijn symptomen bij urineverlies en post-mictieklachten?
- overloopincontinentie: druppelend urineverlies omdat de blaas zo vol is
- urge-incontinentie: urineverlies bij zeer uitgesproken plasdrang
- nadruppelen: omdat blaas niet volledig leeg geplast kan worden
- stress-incontinentie: door druk op de buik bij vb hoesten of niezen
Hoe ziet de diagnostiek er uit bij een eventuele prostaatvergroting?
- IPSS: international prostate symptome score
Vragenlijst voor obstructieve en irritatieve klachten van LUTS en QoL. - plasdagboek
Inschatting maken van blaascapaciteit. - uroflowmetrie
Patiënt moet in trechter plassen om zo aantal ml per seconde te bekijken. Een normale gezonde man ontwikkelt redelijk snel de pieksnelheid. Een plateaucurve geeft blijk aan prostaatvergroting. Een zaadtand is een voorbeeld van een persmictie. - rectaal toucher
Er wordt gevoeld aan de bekkenbodemtonus (pijn, volume, verhardingen). Preventief heeft dit geen diagnostische waarde aangezien kanker te traag groeit. - echografie
Van zowel de prostaat (transrectaal) als de blaas (abdominaal).
Hoe ziet een behandeling van een prostaatvergroting er uit?
De prostaatvergroting wordt niet aangepakt, wel de plasklachten.
- levensstijl aanpassen
- medicamenteus
- chirurgisch
Hoe ziet een levensstijl-behandeling er uit?
- minder drinken in de avond
- meer dan 2 liter overdag
- plasmomenten instellen
- actief blijven
- minder koffie, thee, soda, alcohol
Hoe ziet een medicamenteuze behandeling van een benigne prostaatvergroting er uit?
Antimuscarinca
- bij irritatieve klachten (storage LUTS)
- maakt blaas rustiger, minder samentrekken
Alfablokkers
- bij obstructieve klachten (voiding LUTS)
- zet blaashals open
- neveneffecten: retrograde ejaculatie
5-alfa-reductase-inhibitor
- bij een grote prostaat (> 40cc, hoog risico op chirurgie)
- groei afremmen (door minder DHT), kan zelf krimpen
- neveneffecten: libidovermindering, gynaecomastie, verminderd seminaal volume, erectiestoornissen
Phosphodiessterase-5 remmers
- bij LUTS in combinatie met een ED
- bloedtoevoer stimuleren
Hoe ziet een chirurgische behandeling van een benigne prostaatvergroting er uit?
TURP: trans-urethaal resection of prostate
- standaard voor prostaten minder dan 60 gram
- via plasbuis
- deel transitiezone uitschrapen via elektrische lus
- voordeel: gouden standaard, werkt goed
- nadeel: enkele dagen ziekenhuis, bloedingen, retrograde ejaculatie
Enucleatie
- voor prostaten meer dan 60 gram
- verwijderen van volledige transitiezone
- kan chirurgisch (klassiek) of via laser
- voordelen: korte opnameduur bij laser
- nadelen: retrograde ejaculatie, bij chirurgie: ziekenhuisopname en bloedingen
Minimale invasieve opties (werken minder goed)
- voor milde klachten
- voor behoud ejaculatie
- voor mensen die geen ingreep aankunnen
Wat is het verschil tussen een infectie en een ontsteking?
Infectie
- oorzaak: vreemd organisme in lichaam (bacterie, virus, schimmel; parasiet)
Ontsteking
- beschermingsreactie op beschadiging bepaalde lichaamsweefsels of organen
Wat is prostatitis?
Prostatitis is een prostaatontsteking maar omvat eveneens
- prostaatpijn
- chronische prostaatontsteking
- acute prostaatontstekinge
- prostaatontsteking zonder infectie
Geef de classificatie van een prostaatontsteking.
Ontsteking met infectie
I Acute bacteriële prostatitis
II Chronische bacteriële prostatitis
Ontsteking zonder infectie
III Chronische pelvis pijn syndroom
IIIa Inflammatoir CPPS of chronische niet-bacteriële prostatitis
IIIb Niet-inflammatoir CPPS of niet-bacteriële prostatitis
IV Asymptomatische inflammatoire prostatitis
Wat is een acute bacteriële prostatitis?
Bacteriële invasie (meestal E. Coli) vanuit de urethra, waarbij ze gaan indringen in de prostaatgangetjes.
Jonge mannen: vaak bekkenbodemhypertonie (urine kan niet door)
Oude mannen: vaak stase van urine (residu)
Er kan een onderliggende aanleiding zijn
- vernauwing plasbuis
- prostaatvergroting
- blaas niet leegplassen
- tegen weerstand plassen
Wat zijn de symptomen van een acute bacteriële prostatitis?
- geen blaasontsteking
- hoge koorts (ook na antibiotica)
- frequent kleine beetjes en pijnlijk plassen
- moeilijk plassen
- urgentie
- pijn (basis penis, anus, stoelgang, onderrug, lies)
De infectie kan 3-4 weken blijven. Kan ontwikkelen tot chronisch indien niet lang genoeg behandeld.
Wat is de diagnose en behandeling van acute bacteriële prostatitis?
Diagnose:
- rectaal toucher
- witte bloedcellen in urine of bloed
- urinekweek
- SOA
- echo
Behandeling
- antibiotica 3-4 wekend
- urineretentie uitsluiten
- onderliggend lijden behandeling
- indien prostaatabces, draineren
Wat is een chronische bacteriële prostatitis?
Het gevolg van een slecht behandelde acute bacteriële prostatitis.
Wat zijn de symptomen van een chronische bacteriële prostatitis?
Klachten zijn minder uitgesproken
- grieperig
- op en afgaande mictieklachten
- aanslepende, vage last
- perineale pijn
Wat is de diagnose en behandeling van chronische bacteriële prostatitis?
Diagnose
- prostaatmassage
Twee lobben van prostaat worden leeggedrukt. het vocht dat vrijkomt, komt in de plasbuis terecht. Detectie op bacteriën.
- echo
Behandeling
- langdurige orale antibiotica
- bij blijvende last: injectie antibiotica in prostaat
Wat is chronisch pelvisch pijn syndroom?
Ook prostadynie genoemd. Valt onder te verdelen in
- inflammatoir CPPS
Er zijn witte bloedcellen en ontsteking in de prostaat en urine, geen bacteriën.
- niet-inflammatoir CPPS
Er zijn geen witte bloedcellen en geen ontsteking in de prostaat en urine, geen bacteriën. Wel gelijkaardige klachten.
Wat zijn de symptomen van CPPS?
- vaag symptomencomplex
- geen koorts want geen infectie
- vage tot intense klachten in suprapubische regio
- vaak bij zittende beroepen
- psychosomatiek: in perioden van stress meer klachten
Wat is de oorzaak en behandeling van CPPS?
Oorzaak
- hypothese: bekkenbodemspasticiteitssyndroom
- belangrijk is het uitsluiten van onderliggende aandoeningen en het geruststellen
Behandeling
- nood aan geruststelling
- ontstekingsremmers en pijnstillers
- symptomatisch behandelen
- bekkenbodemrelaxatie
Wat zijn de voor- en nadelen van vroegdetectie van prostaatkanker?
Voordelen
- opsporen voor erger worden
- opsporen voor uitzaaiingen
Nadelen
- vinden van slapende kankers
- overbehandeling van iets wat misschien nooit levensbedreigend was
- duur
Welke screenings worden systematisch aangeboden in België? en welke niet?
Borstkanker
- 50-74 jaar
Dikke darm
- 50-74 jaar
Baarmoederhals
- 25-65 jaar
Prostaat- en longkanker worden niet systematisch gescreend.
