3A1 week 2 HC 2 & 4 Genetische aspecten vruchtbaarheid Flashcards
Wat zijn kenmerken van een klinisch geneticus?
- Familie dokter
- Hoofdzakelijk diagnostisch, multidisciplinair
- Risicobepalingen, voorspellingen en preventie
- 35% oncogenetische counseling
Wat is het doel van een klinisch geneticus?
Weloverwogen, goed geïnformeerde, eigen keuze op het juiste moment in het leven
Wat zijn redenen voor erfelijkheidsadvies?
- Herhalingsrisico bij gehandicapt kind
- Erfelijke aandoeningen in familie
- Risico nageslacht bij adviesvrager met aandoening
- Consanguiniteit
- Risico’s ivm schadelijke externe factoren
Wat wordt uitgevraagd in de familieformulieren?
- Miskramen, vroeggeboortes
- Groeistoornissen, ontwikkelingsstoornissen
- Chromosoomafwijkingen
- Aangeboren afwijkingen
- Stofwisselingsziekten
- Slechtziendheid / slechthorendheid
- Maligniteiten
Welk aanvullend onderzoek kan een klinisch geneticus doen?
- Algemeen of specifiek DNA onderzoek: SNIP array, whole exome/genome sequencing
- Stofwisselingsonderzoek
Wat doet de klinisch geneticus nadat de diagnose is gesteld?
- Uitleg: oorzaak, erfelijkheid, risico’s
- Mogelijkheden dragerschap onderzoek & prenatale diagnostiek
- Begeleiding
Welke opties hebben mensen met een genetische afwijking en een kinderwens?
- Afzien van kinderwens
- Risico nemen
- Prenataal onderzoek
- Adoptie
- Pre-implantatie genetische test
- Kunstmatige inseminatie donorsperma (KID)
- Selectieve abortus
Welke vormen van prenatale diagnostiek zijn er?
- Cytogenetisch: chromosoom, SNIP array
- Moleculair genetisch: WES, targeted, monogeen
- Biochemisch
- Echografisch
- NIPT: maternaal serum bij 8-10 weken
Wat zijn uitdagingen van genetische diagnostiek?
- Variants of unknown significance
- Veel bijvangst
- Regulatoire componenten in niet coderend genoom
- Proteonomics
Wat kun je bepalen met whole exome sequencing?
- Transcriptie factoren & enhancers
- Alternatieve splicing
- Onco panels
Wanneer worden verwantschapbepalingen gedaan?
- Vaststellen vader/moeder
- Zygotie bij tweelingen
- Broer/zus bepalingen
- Rechtbankzaken
- Medische fouten
Hoe werkt forensisch DNA onderzoek?
Vergelijkend onderzoek kernhoudend materiaal op short tendem repeats > 15
- haarwortelzakje, speeksel, schilfers, bloed, sperma, urine
Wat vraag je uit bij een paar met onvervulde kinderwens?
Duur, miskramen, aangeboren afwijkingen, consanguiniteit, voorgaande relaties, familie anamnese
Wat zijn de meest voorkomende geslachtschromosomale afwijkingen?
Klinefelter syndroom (47 XXY) en Turner syndroom (45 X)
Welke structurele chromosomale afwijkingen zijn er?
- Translocaties: reciproke of Robertsoniaans
- Inversies
- Deleties
Wat zijn kenmerken van het Klinefelter syndroom?
- 47 XXY, incidentie 1/1000
- Vertraagde puberteit, gynaecomastie, hypogonadisme, azoospermie/subfertiliteit, verminderd IQ, osteoporose, vrouwlijke beharing, lang gestalte
- Prenatale diagnostiek op vruchtwater of vlokkentest
Wat zijn kenmerken van het Turner syndroom?
- 45 X of mozaiek 46 XX, incidentie 1/2000-5000
- Oedeem hand/voet rug, dysmorfie, hart & nier afwijkingen, uitblijven pubertijd, lager IQ
- Klein gestalte, dikke nek, gonadale dysgenesie (streak ovaria)
- Soms sub/infertiliteit
Wat zijn reciproke translocaties?
Uitwisseling tussen niet homologe chromosomen
- Gevolg: handicaps, miskramen, verminderde vruchtbaarheid
Wat zijn gevolgen van chromosoomafwijkingen op de vruchtbaarheid?
- Azoospermie: vaak numeriek
- Oligospermie: vaak structureel
Wat zijn Robersoniaanse translocaties?
Versmelting van lange armen van acrocentrische chromosomen
Welke mannelijke oorzaken voor onvruchtbaarheid zijn er?
- Y-deleties
- CBAVD / CF
- Dystrophia myotonica
- Kallmann syndroom
- SRY gendefect
- Partieel androgeenongevoeligheid
Welke vrouwelijke oorzaken voor onvruchtbaarheid zijn er?
- Fragiele X premutatie
- SRY gendefect
- Enzymdeficiëntie steroidsynthese (AGS)
- Compleet androgeenongevoeligheid (AOS / XY-female)
Wat zijn kenmerken van Y-deleties?
- Incidentie 1/2000
- Bij 10-15% van mannen met azoospermie of oligospermie
- Vaak AZFc wat nodig is voor spermatogenese
- Zeldzaam transmissie naar zonen
Wat zijn kenmerken van het Swyer syndroom?
- SRY mutatie/deletie, incidentie 1/30000
-> Streak gonaden, wel uterus en gonaden - Hormoonbehandeling voor secundaire ontwikkeling
- De novo of geërfd van mozaiek vader
Wat zijn kenmerken van het SRY positief testiculair feminisatie syndroom?
- 46 XX, incidentie 1/20000
- Azoospermie, kleine testis, kort gestalte
- Testosteron voor secundaire ontwikkeling
Wat zijn kenmerken van dystrophia myotinica / ziekte van Steinert?
- Autosomaal dominant met anticipatie, CTG repeat op chromosoom 19
-> Testisatrofie, placenta afwijkingen, polyhydramnion, prematuriteit
-> Staar, spierzwakte, myotonie, leerproblemen, hypotonie
Wat is anticipatie?
Toename van ernst van klachten in volgende generaties
Wat zijn kenmerken van het Kallmann syndroom?
- Autosomaal dominant X-linked
-> Hypogonatroop hypogonadisme, anosmie (geen reuk)
Wat zijn kenmerken van congenitale bilaterale afwezigheid vas deferens (CBAVD)
- 85% CFTR mutatie (cystic fibrose)
-> Obstructieve azoospermie - Behandeling met ICSI
Wat zijn kenmerken van het fragiele X syndroom?
Meest voorkomende erfelijke verstandelijke handicap bij mannen
-> Lang gelaat, afstaande oren, scheelzien, platvoeten, vergrote testikels, autisme, mentale retardie, kippenborst
Wat is de genetische achtergrond van het fragiele X syndroom?
Trinucleotide aandoening (CGG) op FMR 1 gen
- Premutatie (55-200 repeats): premature ovarium insufficientie (20%) of FX associated tremor (10-30%)
- Volle mutatie (200 repeats): mentale retardie (milder bij vrouwen, 50%)
