10. Kafli Leikur og leikföng Flashcards
Hvernig var leikur til forna?
Áhugi á leik virðist hafa verið fyrir hendi frá örófi alda. Listamenn, heimspekingar og skáld á öllum tímum mannkynsögunnar hafa hrifist af leikjum barna eins og sjá má t.d. í málverkum og ýmsum munum allt frá tímum Forn-Egypta.
Hvað er leikur?
Hugtakið leikur nær yfir margvíslegt atferli manna og dýra.
Hvernig var leikur á miðöldum?
Á miðöldum voru hugmyndir kaþólsku kirkjunnar um uppeldi ráðandi. Lítið var á börn sem litla fullorðna og gerðar kröfur til þeirra í samræmi við það. Börn voru miklu meira með foreldrum þá en nú, bæði í vinnu, leik og skemmtunum. Leikur var sameiginlegur börnum og fullorðnum en smám saman breyttist þetta og farið var að líta á leikinn sem barnslegt atferli.
Hvernig var leikur á 18 og 19 öld?
Í bókinni Bernska, ungdómur og uppeldi á einveldisöld eftir Loft Guttormsson er fjallað um leik barna og viðhorf til bernskunnar á 18 og 19 öld. Þar segir að á þessum tíma hafi leikur talist iðjuleysi, a.m.k hjá þeim sem höfðu völd. Að leika sér var talið það sama og að gefa kölska höggstað á sér. Í strjábýlum sveitum Íslands var þó ekki hægt að nota lítil börn í vinnu og þau notuðu þá fyrstu æviárin til að leika sér úti í náttúrunni þar sem þau voru mjög frjáls. Um 8-10 ára var svo hægt að gera kröfu til þeirra um að vinna og stunda bóklærdóm.
Hver var meðal þeirra sem skrifaði um gildi leiksins?
Þýska skáldið Friedrich von Schiller (1759-1805).
Hvað sagði Friedrich von Schiller um gildi leiksins?
Hann áleit að í leiknum afhjúpi sig innsta eðli mannsins og einungis þegar hann leiki sér sé hann algjörlega frjáls og geti notið sín til fulls.
Hvert má rekja vísindalegan áhuga á leik? (Platon)
Rekja má vísindalegan áhuga á leik langt aftur í söguna. Gríski heimspekingurinn Platon er sagður hafa orðið fyrstur manna til að viðurkenna hagnýtt gildi leiksins fyrir nám. Til þess að gera lögmál stærðfræðinnar sjáanleg og áþreifanleg ungum nemendum sínum úthlutaði hann eplum og litlum drengjum gaf hann smágerð smíðaáhöld svo þeir gætu æft sig og orðið hæfir húsbyggjendur.
Hvað sagði Aristóteles, lærisveinn Platons?
Hann áleit eins og Platon að hvetja ætti börn til að leika sér og æfa þannig leikni og hæfni til starfa sem þau myndu inna af hendi á fullorðinsárunum.
Hvað gerðist með samfélagsbreytingum fyrri alda?
Afstaða manna til bernskunnar breyttist smám saman, einkum með breytingum á atvinnuháttum og fjölskyldulífi. Börn þeirra sem minna máttu í þjóðfélaginu voru þó látin vinna erfiðisvinnu jafnvel frá 5 eða 6 ára aldri t.d. í Englandi.
Hvað gerðist á 17 öld?
Þá var farið að líta á bernskuna sem þroskaár. Fyrir þann tíma var lkitið á börn sem litla fullorðna og þörfum þeirra var lítið sinnt.
Nefndu dæmi um þá sem höfðu mikil áhrif á viðhorfsbreytingu gagnvart börnum og á mikilvægi upeldisins fyrir þroska barna?
Heimspekingarnir Locke og Rousseau og uppeldisfrömuðirnir Pestalozzi, Fröbel og Montessori.
Hvað sagði Darwin um leik?
Í leik endurtekur barnið athafnir forfeðra fyrir árþúsundum (gengur þannig gegnum þróunarsögu mannsins).
Hvað er hugtakið leikur?
Sumir takmarka hugtakið leik við þykjustuleik en aðrir flokka margt fleira undir leik, t.d. teikningu og málun, og kalla þetta sköpunarleik. Enn aðrir benda á að leikur og vinna séu ekki tvímælalaust andstæður. Einning gera margir sér ljóst að ýmis einkenni og leiks og náms eru svipuð.
Hver eru tengls leiks og náms?
Við nám gleymir barnið sér oft af áhuga, er einbeitt og hugmyndaríkt. Hið sama má segja um barnið sem leikur sér.
Hvað er ólíkt með leik og vinnu?
Leikur og vinna eru ólík að því leyti að vinna tengist ákveðnum árangri eða afrakstri og kveikja að vinnu kemur utan frá en kveikja að frjálsum leik frá barninu sjálfu.
Hvað eru þroskaleikföng?
Það eru leikir til náms sem eru hannaðir af fullorðnum og hafa ýmis viðfangsefni sem fullorðnir hafa undirbúið eins og t.d. púsluspil.
Af hverju einkennist frjáls leikur barna?
Að börnin hafa valið hann sjálf og þau stjórna honum sjálf. Hann getur náð yfir ýmsar gerðir af leik, skapandi leik, þykjustu leik og hlutverkaleik. Þessi leikur er laus viðleiðsögn fullorðinna, stjórn þeirra eða afskiptasemi.
Hvert er hlutverk foreldra í frjálsum leik?
Að búa barninu góðar leikaðstæður, rými, leikföng o.fl. og vera til staðar, uppörva og leyfa barninu að leika sér frjálst án íhlutunar. Fullorðnir eiga því ekki að skipuleggja leikinn eða blanda sér í hann.
Nefndu 7 auðkenni leiks.
- Leikur er eitthvað skemmtilegt, hvort sem barnið leikur sér eitt, með fullorðnum eða öðrum börnum.
- Frjáls leikur einkennsit af virkni, gleði, áhuga og einbeitni barnanna. Þau gangast upp í leiknum af lífi og sál, annað er ekki til.
- Leikur er ekki skylda, áhuginn kemur af sjálfu sér, þó að kringumstæður, leikskilyrði og hinir fullorðnu hafi oft áhrif hér. Börn leika sér sjálfviljug.
- Leikurinn er skapandi atferli þar sem barnið er stjórnandi. Leikurinn miðast ekki við annað en að leika sér, engan tilskilinn árangur eða ákveðna útkomu.
- Leikurinn veitir börnum ánægju og gleði án þess að hann leiði til nokkurra ytri umbunar þí að stundum kalli þau í eunhvern til að koma og sjá það sem þau hafa búið til.
- Leikurinn varir á meðan börnin leika sér og ekki lengur. Það er leikferlið sem skiptir máli. Jafnvel þegar börn byggja stórhýsi, skip eða eitthvað annað úr kubbum eða öðru byggingarefni eru þau mest með hugann við verknaðinn að byggja. Þegar byggingunni er lokið velta þau oft öllu um koll og byrja upp á nýtt.
- Í leiknum prófa börn að gera eða segja ýmislegt sem er bannað eða illa séð í raunveruleikanum. Innan ramma þykjustuleiksins er þetta mögulegt því að leiknum fylgja engar utanaðkomandi reglur.
