zenuwstelsel Flashcards
Centraal zenuwstelsel
Hersenen en het ruggenmerg
Perifeer zenuwstelsel
Zenuwen uit het ruggenmerg, motorisch en sensorisch, ook de hersenzenuwen behoren tot het perifeerzenuwstelsel
lagen van de hersenvliezen
dura mater, arochnoidea, pia mater
functie Cerebrospinaal vocht
- hersenen en ruggenmerg bevochtigen en transport van voedingsstoffen en afvalstoffen bevorderen
- regeling van de ademhaling: chemoreceptoren bevinden zich in het cerebrospinale vocht
- Beschermen van de hersenen en ruggenmerg door een uniforme druk en te functioneren als een soort schokkussen
Cerebrum
grote hersenen
Buitenkant cerebrum
grijze stof
Binnenkant cerebrum
witte stof
corpus callosum
hersenbalk
voorhoofdskwab
frontale lobus
wandbeenkwab
pariëtale kwab
slaapkwab
temorale kwab
achterhoofdskwab
occipitale kwab
Wat produceert het cerebrospinale vocht?
Het plexus choroideus
Primaire motorische schors
Bestuurt de skeletspieren van de tegenovergestelde kant van het lichaam
premotorische gebied
Coördineert de bewegingen die worden uitgevoerd door het primaire motorische schors
Gebied van Broca
Gebied dat de spieren bestuurt die nodig zijn om te spreken
Somato-sensorische schors
Gebied vlak achter de centrale groeve waar pijn, temperatuur, druk, spierbewegingen en de positie van de gewrichten bewust worden
auditieve cortex
verwerken zenuwprikkels afkomstig uit het oor
prefrontale gebied
Bevat hogere functies als tijdsgevoel, gevolgen van gebeurtenissen voorzien en beheersing van gevoelens
Gebied van Wernicke
Deel waar geschreven en gesproken taal wordt waargenomen
Pariëtale-occipitale gebied
Hierbij horen functies als: ruimtelijk bewustzijn, interpretatie van taal en voorwerpen herkennen door aanraking
Thalamus functis (2)
- Verwerking emoties
- Filtering van prikkels
Hypothalamus functies (4)
- Aansturen hypofyse (hormonen)
- Honger- en dorstcentrum
- Temperatuurcentrum
- Besturing gevoelens en seksueel gedrag
Kleine hersenen
- Coördinatie van beweging
- Evenwicht
- Proprioceptie: bewust van de positie en houding van je lichaam, ten opzichte van de ruimte
Reticulair activerend systeem
- Primaire bewustzijn
- Slaap-waak ritme
Ruggenmergzenuwen cervicaal
8
Ruggenmergzenuwen thoracaal
12
Ruggenmergzenuwen lumbaal
5
Ruggenmergzenuwen sacraal
5
Ruggenmergzenuwen staartbeen
1
proprioreceptoren
prikkels van de spieren, pezen en gewrichten
witte stof, bouw en functie
- Bestaat uit uitlopers (axonen): myeline
- Functie: geleiding zenuwsignalen tussen hersenen en lichaam
grijze stof, bouw en functie
- bestaat uit cellichamen van neuronen
- Functie: verwerken van informatie vanuit zenuwen
reflex stappen
- Pijnlijke prikkel
- Signaal via sensorisch neuron —> achterhoornneuronen
- Rechtstreeks naar voorhoornneuronen —> motorische prikkel
- Reacties:
- Flexorrespons (terugtrekreflex)
- Extensorreflex contralateraal
zenuwplexussen
vervlechting van zenuwen, meerdere zenuwen naar een lichaamsdeel, handig bij verdoven
N. I, N. olfactorius
reuk
N. II, N. opticus
zien
N. V, N. trigeminus
gevoel gelaat
N. VII, N. facialis
motoriek gelaat
N. X, N. vagus
o.a. verlagen van de ademfrequentie
Dystonie
spierspasmes, abnormale houding
Parkinsonisme
stijfheid en tremor
Acathisie
rusteloosheid
Tardieve dyskinesie
bewegingen kaak, lippen of tong
astrocyten
oligodendrocyt
myeline vormende cel van het centraal zenuwstelsel, hier omgeeft een Schwann-cel meerdere axonen, in het perifere zenuwstelsel niet
voorbeelden neurotransmitters (
- Acetylcholine: parasympatisch: neuron op spier
- Glutamaat: stemming en geheugen
- GABA: inhiberende werking bij angstregulatie, rol aansturen beweging
- Serotonine: impulscontrole, stemming, slaap
- Noradrenaline: sympatisch
- Dopamine: bewegingen aansturen, stemming, psychotisch gedrag (teveel), Parkinson (te weining)
Acetylcholine
parasympatisch: neuron op spier
Glutamaat
stemming en geheugen
Serotonine
impulscontrole, stemming, slaap
Dopamine
bewegingen aansturen, stemming, psychotisch gedrag (teveel), Parkinson (te weining)
herstel beschadigde neuronen
locatie plexussen
- Plexus cervicalis
- Plexus brachialis
- Plexus lumbalis
- Plexus sacralis
- Plexus coccygeus
animaal/somatisch zenuwstelsel
bewuste waarnemingen en aansturingen van spieren (dwarsgestreept spierweefsel)
Kenmerken sympatisch zenuwstelsel
bereidt het lichaam voor op een vlucht-reactie, kenmerken: verhoogt de hartslag en ademhaling, meer bloed naar spieren en minder naar spijsvertering, adrenaline aanmaakt
kenmerken parasympatisch zenuwstelsel
laat het lichaam tot rust komen. Kenmerken: verlagen hartslag en ademhaling, bevordert spijsvertering en opname van voedingsstoffen
onderverdeling autonoom zenuwstelsel
sympatisch en parasympatisch
Grijze stof locatie
binnenkant van het ruggenmerg en buitenlaag hersenen
witte stof locatie
Buitenkant ruggenmerg en binnenlaag hersenen
schwann-cellen
bestanddeel van de myelineschede in het perifere zenuwstelsel
Sensorische/afferente zenuwcellen
Ontvangen prikkels en sturen deze door naar de hersenen of schakelneuronen in de reflexboog van het ruggenmerg
Motorische/efferente zenuwcellen
Transporteren prikkels van de hersenen naar effectorganen zoals spieren en klieren
voorbeelden gliacel (3)
Schwann-cel: myelineren axonen in het perifeer zenuwstelsel
Oligondrocyt: myelineren axonen in het centraal zenuwstelsel
Astrocyten: bloed-hersen barrière
gliacellen functie (3)
- Ondersteunen, verzorgen en beschermen neuronen
- maken myeline
astrocyten bouw
- stervormig met fijnvertakte uitlopers, aan het einde van de uitlopers bevinden zich kleine zwellingen of perivasculaire voetjes
- Omhullen bloedvaten met deze perivasculaire voetjes, de wand van de capillairen en deze voetjes vormen de bloed-hersen-barrière
bloed-hersen-barrière
- De bloed-hersen-barrière beschermt de hersenen tegen giftige stoffen en chemische schommelingen. Bepaalde stoffen (medicijnen, anorganische ionen en aminozuren) gaan niet of nauwelijks door de barrière. Stoffen als koolstofdioxide, glucose, lipide stoffen (alcohol) gaan wel door de barrière.
- De voornaamste functie van de astrocyten is bescherming van de hersenen tegen stoffen die deze zouden kunnen beschadigen
voorwaarden herstellen van zenuwen/neuronen
- Herstellen als het cellichaam intact blijft
- Het neurolimma (membraan rondom de myeline schede) regeneert langzaam vanuit de plaats van beschadiging richting de effector. Mits de twee delen van het neurolimma niet teveel verschoven zijn
knopen van Ranvier
Dit zijn regelmatige onderbrekingen in de myelineschede, waar de actiepotentialen “springen”.
Structuur kleine hersenen
- bestaand uit twee helften gescheiden door de vermis
- witte stof binnnen, grijze stof buiten
synapsspleet
ruimte tussen de synaptische knop en het postsynaptisch neuron
functie pons
- brug tussen de hersenhelften
- regelen ademhaling
functie verlengde merg
- kruisen van de zenuwbanen
- cardiovasculaire systeem
- ademhalingscentrum
- reflexcentra bij hoesten, slikken en niezen
functie middenhersenen
-schakelstations voor opstijgende en dalende zenuwvezels
- auditieve en visuele reflexen
achterhoorn grijze stof ruggenmerg
bestaan uit cellichamen van sensorische zenuwvezels
voorhoorn grijze stof ruggenmerg
bestaan uit cellichamen van lagere motorische zenuwvezels
amygdala
betrokken bij emoties
werking antipsychotica
dopamine-antoganisten
bijwerkingen antipsychotica
onwillekeurige bewegingen, verschijnselen die horen bij Parkinson, hypotensie, duizeligheid, sufheid
arteria carotides internea
ontsprongen uit de carotis communis dexter en sinister, carotis communis dexter ontspring uit de truncus brachiocephalus, carotis communis sinister uit de aortaboog
vertakking arteria carotis interna
arteria cerebri antiores
verbinding arteria cerebri antiores
arteria communicans anterior
arteria vertebralis (Willis)
ontspringen uit de arteria subclavia
arteria basilaris
slagader waarin de twee arteria vertebralis in samenkomen
vertakking arteria basilaris
twee arteria cerebri posterior
verbinding arteria cerebri posterior
arteria communicans posterior
Apraxie
onvermogen om gecontroleerde complexe bewegingen uit te voeren in de juiste volgorde en op het juiste moment
Agnosie
onvermogen om geuren, geluiden, voorwerpen en gezichten te herkennen en interpreteren
ataxie
coördinatie stoornissen, evenwichtsstoornissen en problemen met lopen
trombolyse
een behandeling met een stolseloplossend middel zoals alteplase via het infuus. Wanneer de zorgvrager later in het ziekenhuis is gekomen (tot 6 uur) of de trombus op een speciale plek zit (?) kan het middel ook intra-arterieel worden toegediend, via een katheter (trombectomie
Epiduraal hematoom
- tussen de schedel en de dura mater
- ontstaan door hoofdtrauma
- Subduraal hematoom
- Tussen de dura mater en de arachnoïdea
- hoofdtrauma, acuut of subacuut of chronisch
- veneuze bloedingen
- veel voorkomend bij ouderen
Subarachnoïdale bloeding
- Bloeding in de subarachnoïdale ruimte, in de cirkel van Willis, slagaderlijke bloeding
- komt voor bij hoofdtrauma
- Symptoom: snel dalen bewustzijn (acuut last van zeer heftige hoofdpijn en braken, bewustzijnverlies kan optreden, knapje in hoofd)
- Meestal een spontane bloeding veroorzaakt door een gescheurd aneurysma van een hersenarterie
Cerebrale contusie
- contusio cerebri: hersenkneuzing
- kan leiden tot een intercerebrale bloeding
oorzaken Intercraniële druk (4)
- Oedeem: CVA, hersentumor, trauma, infectie of hoogteziekte
- toename van hoeveelheid liquor (hersenvocht) zoals bij hydrocephalus
- Intercraniële bloeding
- obstructie van de veneuze bloedafvoer vanuit de hersenen door trombose
etiologie parkinson
- eiwit alfa-synucleïne wordt niet goed opgeruimd
- ontstaan van ophopingen (Lewy-lichaampjes)
- Door de Lewy-lichaampjes gaan de dopamine producerende neuronen in de substantia nigra verloren
- 70-80% van de neuronen kapot: symptomen van Parkinson
werking medicatie parkinson
- verhogen dopaminespiegel
- vermindert symptomen, effectiviteit neemt na 2 jaar af
- Dopamine zelf passeert de bloed-hersen barrière niet
- Levodopa passeert dit wel
dopamine agoniste
gaan op de dopamine receptoren zitten en bootsen het effect na
COMT (Catechol-O-methyltransferase) Parkinson
Enzym in lichaam dat levopoda afbreekt, Entacapon en tolcapon remmen COMT