Werkcollege: Distribution a la francaise De planopbouw van het woonhuis in de 17e en 18e eeuw Flashcards
Het woonhuis kreeg een steeds grotere sociale structuur. Waar diende de begane grond voor?
Begane grond: voor status en welvaart, om te kunnen tonen aan bezoek. Dit zie je niet alleen in Nederland, maar ook in Frankrijk.
Wat is een stadspaleis?
Stadspaleis = hotel. Niet te verwarren met wat het hotel hedendaags is.
Het stadspaleis is sterk verbonden met het Franse Hof, vanaf het eind van de Middeleeuwen krijgt de koning een vaste plaats, vaak in Parijs.
Edellieden zijn afhankelijk van de koning, en vestigen zich in de nabijheid van de koning.
Hotels (stadspaleizen) lagen verspreid over de stad. Waar vestigde Louis XII zich?
In Versailles
Waaruit bestaat het apparatement?
Het appartement bestaat uit: antichambre - chambre - cabinet - garderobe
Wat was de functie van een antichambre?
De antichambre was bedoeld als wachtkamer, waar je wachtte om ontvangen te worden. Was je lager in klasse, kwam de heer des huizes naar jou toe.
Wat was de functie van een chambre?
De chambre was een bed kamer, daar stond een bed, bedoeld als ceremoniële plek. Deze plek had een multifunctionele inrichting, maar ook als centrale plek als ontvangst, maar ook om te eten. Zo’n chambre was relatief publiek.
Wat was de functie van een cabinet?
Voor privacy was er het cabinet, hier werden alleen intimi toegelaten.
In dit soort vorstelijke residenties werden ook in het cabinet gebruikt om mooie spullen te tonen. In het cabinet werden ook belangrijke brieven geschreven.
Wat was de functie van een garderobe?
Ten slotte de garderobe, waar mensen zich kleedden en een eventuele bediende sliep.
In het Franse hof sliepen mannen en vrouwen gescheiden van elkaar. Hoe ging dat in z’n werk?
In het Franse hof hadden mannen en vrouwen hun eigen appartement, zij sliepen dus ook gescheiden van elkaar. Maar de meerdere appartementen konden ook bestemd zijn voor een ongetrouwde zus.
Leg uit hoe het Frans Hof ceremonieel was:
Het Franse hof was ook ceremonieel: hier werd de koning of koningin gekleed. Dit was een manier om je hoflieden aan je te binden. Hoe dichter je bij de koning stond, hoe verder je in de ruimte mocht komen.
De antichambre was het meest toegankelijk voor iedereen, de garderobe het minst toegankelijk. Dit soort hiërarchie zie je ook terug in het hotel. De planopbouw zag je terugkomen.
Als je veel geld had kon je een bouwmeester huren, zodat je een residentie op een Frans wijze kon creëren.
Hoe deed je inspiratie op als je minder geld had?
Had je minder geld, kon je ook inspiratie opdoen via modelboeken. Dit soort modelboeken bevatte tekeningen van Jean-Mariette.
Hoe zijn de modelboeken van Jean-Mariette goede bronnen?
Het zijn goede bronnen, omdat ze een goed beeld geven van woonhuizen uit de 18e eeuw.
Door deze bronnen kan er ook iets gezegd worden over de ordening van huizen.
Hoe kwam je als bezoeker het Frans Hof binnen?
Als bezoeker kwam je binnen via de vestibule, en ging je door naar de salle.
Waar eet je in een hotel / stadpaleis?
Eten word overal in huis gedaan, het hotel had veel personeel, dus je had geen last van het ongemak dat de keuken ver weg was: het personeel haalt het toch wel voor je. De keuken wordt expres een beetje weggestopt. Het eten was dan vaak wel koud.
De symmetrie kan ook te veel doorgevoerd worden. Hoe kan dat gebeuren?
De symmetrie kan ook te veel doorgevoerd worden: een schijngevel toegevoegd, om als poging symmetrie toe te voegen. Het gaat puur om beeldvorming.
De symmetrie wordt ook doorgevoerd in het interieur, zelf de badkuip wordt voorgesteld om te spiegelen.
Hoe zoek je naar een enfilade? (ruimte die steeds verder naar achteren loopt)
- Visueel instrument om je door een ruimte te leiden: de haard.
- Route waarvan verwacht is dat de bezoeker ‘m loopt
Wat gebeurde er met de ruimtes, hoe verder je de enfilade in kwam?
De enfilade kan voor een groot hoogtepunt zorgen: dit kan de salon zijn. Hoe verder je in de enfilade kwam, hoe mooier de ruimte. Zo kan ook het sociale verkeer afgelezen worden.
Het appartement als kern, hoe vind je die?
Ga op zoek naar een centrale ruimte, met de chambre als kern.
De chambre is de kern van het appartement.
Dit is een vaste kern, en kijk vanuit daar welke ruimtes daaraan verbonden zijn.
De keuken was eerst ver in het huis te vinden, maar begin de 18e eeuw wordt dit veranderd. Wat voor plek krijgt de keuken in de 18e eeuw?
De keuken krijgt een prominentere plek, met daarnaast een aparte eetzaal. Dit is verbonden met een aparte gang.
Waarom kregen woonhuizen in de 17e en 18e eeuw een steeds grotere sociale structuur?
Woonhuizen in de 17e en 18e eeuw kregen een grotere sociale structuur omdat de begane grond steeds meer een representatieve functie kreeg, bedoeld om status en welvaart te tonen aan bezoekers.
Dit was niet alleen in Nederland het geval, maar ook in Frankrijk, waar het hof een belangrijke invloed had op de architectuur van woonhuizen.
Wat betekenen de Franse termen ‘entre cour et jardin’ in de context van een woonhuis?
Entre cour et jardin’ betekent tussen de binnenplaats en de tuin.
Dit was een fundamenteel concept in de planopbouw van Franse stadspaleizen (‘hôtels’) en beïnvloedde de indeling van ruimtes en de zichtlijnen.
Leg het verschil uit tussen een ‘corps de logis simple’ en een ‘corps de logis double’ zoals beschreven in de bronnen.
Een ‘corps de logis simple’ verwijst naar een enkel hoofdgebouw.
Een ‘corps de logis double’ daarentegen, duidt op een hoofdgebouw dat meer ruimte bood voor verschillende functies en vaak op een groter terrein lag. Het impliceert een complexere en mogelijk rijkere huishouding.
Wat is een ‘enfilade’ in de planopbouw van een woonhuis en welk visueel element kon hierbij een rol spelen?
Een ‘enfilade’ is een opeenvolging van kamers die in een rechte lijn achter elkaar liggen, met deuren op dezelfde as.
Dit creëerde lange zichtlijnen door het huis. Een haard kon hierbij een belangrijk visueel element zijn, als een soort baken dat de bezoeker door de opeenvolgende ruimtes leidde
Waarom werd symmetrie als een belangrijk kenmerk gezien in de architectuur van woonhuizen in deze periode?
Symmetrie werd gezien als een belangrijk kenmerk in de architectuur van woonhuizen, zowel in de plattegrond als in de gevel, als een uiting van orde, harmonie en representatie. Het diende om een gevoel van evenwicht en grandeur te creëren en was sterk verbonden met de klassieke idealen en de invloed van het Franse hof. Soms werd zelfs een schijngevel toegevoegd om de illusie van perfecte symmetrie te versterken.
Wat was de functie van de vestibule en de salle in een ‘hôtel’?
De vestibule fungeerde als de entreehal van het ‘hôtel’, waar bezoekers binnenkwamen. Vanuit de vestibule ging men door naar de salle, een grotere ontvangstruimte.
