week 8 Flashcards
Welke oorzaken van parkinsonisme zijn er?
- ziekte van parkinson
- dementie met lewy bodies
- parkinsonisme bij andere dementie vormen
- progressieve supranucleaire paralyse
- multi-systeem atrofie
- toxisch-metabool
- medicamenteus
Welke criteria zijn er voor parkinsonisme?
tenminste 2 van 4
- bewegingsarmoede hypo- of bradykinesie
combinatie met
- trillen, rusttremor
- stijfheid, rigiditeit
- gestoorde houdingsreflexen: posturale instabiliteit
Welke symptomen komen voor bij de ziekte van Parkinson?
- Rusttremor: laagfrequent, vrij grofslagig (geldteltremor), asymmetrisch
- Hypobradykinesie: minder spontaan en trager bewegen
- Mimiekarmoede: maskergelaat
- Verminderd pendelen (verminderde lidslag)
- Hypofonie: zachte, onduidelijke spraak
- Micrografie: klein schrift
- loopstoornissen: voorover gebogen, kleine pasjes, start- en stopproblemen (propulsie, festinatie), blokkeren (freezing)
- Gestoorde houdingsreflexen en moeilijk omdraaien
Welke niet-motore symptomen kunnen bij Parkinson voorkomen?
- Verlies van reuk (anosmie)
- Autonome functiestoornissen
- Cognitieve stoornissen
- Slaapstoornissen
- Psychiatrische symptomen
Hoe is een vorm van parkinsonisme uit te sluiten?
Als op de DaT scan geen vermindering is te zien, kan parkinson uitgesloten worden
Wat is de behandeling van parkinsonisme?
Medicamenteus:
- Anticholinergica
- Dopamine-agonisten
- Levodopa !
3e lijns therapie, gevorderde PD
- Apomorfine (subcutaan)
- Duodopa (intraduodenaal)
- Diepe hersenstimulatie
Wat zijn de criteria voor dementie met Lewy bodies?
Kerncriteria:
- Dementie syndroom
- Fluctuerende cognitieve stoornissen
- Recidiverende visuele hallucinaties
- Spontaan parkinsonisme
Ondersteunend:
- REM-slaap gedragsstoornissen
- Positieve DaT scan
- Neuroleptica overgevoeligheid (haldol, nooit geven, toenemen van stijfheid)
Wat is de DD bij de ziekte van Parkinson
Lewy body spectrum ziektes:
- Ziekte van Parkinson
- Parkinson dementie
- Dementie met Lewy Bodies
- Multi systeem atrofie (MSA)
Overig:
- Bij andere dementie vormen
- Toxisch-metabool
- Medicamenteus
- Progressieve supranucleaire paralyse
Wat is Multi systeem atrofie (MSA)?
- vroege ernstige autonome stoornissen
- parkinsonisme of cerebellair syndroom
- laat cognitieve stoornissen
- hot cross bun op mri
Wat is progressieve supranucleaire paralyse (PSP)?
- Klachten: vallen, wazig zien, cognitieve/gedragsveranderingen
- Onderzoek: verticale blikparese, axiale rigiditeit, houdingsinstabiliteit
- Pathologie: tau stapeling in neuronen en astrocyten
- colibri sign op mri
Uit welke 4 delen bestaan de basale kernen?
- striatum (telencephalon)
- n. cadatus + putamen
- n. accumbens
- pallidum (telencephalon)
- nucleus subthalamicus (diencephalon)
- substantia nigra (mesencephalon)
Welke kern is betrokken bij het belongingssysteem en daardoor ook bij verslaving en gewenning?
nucleus accumbens
Door wat worden de nucleus caudatus, nucleus accumbens en het putamen gekenmerkt?
de medium spiny neurons (bevatten dendriten die vol zitten met spines)
- zijn GABA-erg (dus remmend)
Welke structuren verzorgen de output van de basale kernen?
- globus pallidus pars interna
- pars reticulata van de substantia nigra
Welke 2 subtypes van medium spiny neurons zijn er?
- D1-receptor -> gaan naar globus pallidus internus
- D2-receptor -> gaan naar globus pallidus externa
Waar bestaat de substania nigra uit?
- pars compacta (SNC) -> dopaminerge projectieneuronen
- pars reticulata (SNR) -> GABA-erge projectieneuronen
Hoe verloopt de directe route in de basale kernen?
striatum -> globus pallidus internus -> motorische deel thalamus
Hoe verloopt de indirecte route in de basale kernen?
striatum -> globus pallidus externa -> nucleus subthalmicus -> globus pallidus interna -> motorische deel thalamus
Hoe leidt de uitval van dopaminerge neuronen bij Parkinson tot hypokinesie?
- De remmende werking van SNC op het striatum valt weg;
- Activiteit van de cellen in het striatum wordt hoger:
- Sterkere remming globus pallidus pars externa;
a. Minder sterke remming globus pallidus internus; - De cellen in globus pallidus pars externa worden minder actief;
- Nucleus subthalamicus wordt minder sterk geremd en wordt dus actiever;
- De globus pallidus internus wordt sterker gestimuleerd door de nucleus subthalamicus en minder sterk geremd
door het striatum; - Globus pallidus internus wordt actiever en heeft een sterkere remming op de thalamus en op de motorcortex;
- Er ontstaat een hypokinetische aandoening
Leg het mechanisme uit van de ziekte van Huntigton
Degeneratie van de enkephaline D2-neuronen in het striatum -> effect op de indirecte route -> remming van de externe globus pallidus vervalt -> nucleus subthalamicus juist extra geremd -> minder stimulatie van de remmende werking van de globus pallidus internus en een toename in de throughput.
Dit leidt tot hyperkinesie: de chorea-achtige bewegingen
Waar zijn de 4 loops binnen de basale kernen voor?
- motoriek (via putamen)
- planning en cognitie ( via het dorsolaterale caudatum)
- oogbewegingen (via de pars reticulata van de substantia nigra)
- emoties en motivatie (via ventrale striatum)
Wat zijn motor symptomen van een cerebellaire stoornis?
- ataxie
- dysmetrie
- dysartrie
- hypotonie
- intention tremor
- dysdiadochokinesia
- nystagmus
- asthenia en vermoeidheid
- opstarten van beweging is moeilijk en wide base gait
wat zijn niet-motore symptomen van een cereballaire stoornis?
- spraak en cognitie
- kortetermijn gehuegen
- regulatie van emoties
- probleem oplossen
- ‘dysmetria van gedachten’
Wat zijn oorzaken van cerebellaire schade?
- hoofdtrauma
- beroerte (infarct of bloeding)
- tumor
- alcohol en drugs/supplement intoxicatie: benzo’s en vitamine b6
- covid-19 infectie
- erfelijke ataxie: spinocerebellar ataxias (SCA)
Welke lichaamshelft stuurt het cerebellum aan?
ipsilateraal
Wat is ataxie (+ symptomen)?
stoornis in de uitvoering van doelgerichte bewegingen
- stem: cerebellaire dysartrie
- oculomotoriek: verschillende vormen van nystagmus
- ledematen: intentietremor, gestoorde topneus/kniehakproeven
- romp: rompataxie
- gang: gangataxie
behandeling ziekte van parkinson: anticholinegica
- muscarinereceptor antagonisten
- vooral gunstig effect op tremor
- ‘oud’: alkaloïden (atropine, scopolamine) → veel bijwerkingen (obstipatie, droge mond, mydriasis, verslapping blaassphincter)
- ‘nieuw’: synthetisch (orfenadrine= disipal, trihexyfenidyl: artane) → vnml centraal werkzaam, dus minder perifere bijwerkingen
Wat is Autosomaal Dominante Cerebellaire Ataxie (ADCA)?
- Genetische classificatie: SCA (spinocerebellaire ataxie) 1-36
- Prevalentie in Nederland 3:100.000 (SCA 1,2,3,6,7)
- Meest: SCA3 en SCA6
- extrapiramidaal, chorea, polyneuropathie, retinopathie
- Onset 30-40 jaar
- Trinucleotide-expansie
- (CAG-repeat)
- anticipatie
behandeling ziekte van parkinson: Amantadine = Symmetrel
- antiviraal middel dat tevens als glutamaat (NMDA) receptor antagonist fungeert
- voordeel: snel effect, vooral op rigiditeit en akinesie
- nadelen: na 8-9 maanden uitgewerkt, misselijkheid, anticholinerge + centrale effecten, veroorzaakt livedo reticularis (vlekkerige uitslag op benen)
behandeling ziekte van parkinson: apomorfine
- braakmiddel (combineer met motilium)
- werkt zeer snel (binnen 15 min) bij ‘off’ periode
- verbetert voor rigiditeit en tremor
- evt. nassale of subcutane toediening
behandeling ziekte van parkinson: levodopa
- precursor van dopamine (lipofiel, bloed-hersenbarriere passeren)
- combinatie met decarboxylase remmer ( benserazide, carbidopa)
- bijwerkingen
- perifeer: misselijkheid, anorexie, hypotensie, hartritmestoornissen
- dyskinesie, on-off fenomeen (schommeling plasmaspiegels), hallucinaties, opwinding, nachtmerries
behandeling ziekte van parkinson: MAOb remmer: selegiline
- effectief bij MPTP-geïnduceerde parkinson: neuroprotectie?
- aanwijzingen voor oversterfte niet bevestigd in meta-analyse
- bijwerkingen: hallucinaties, slapeloosheid, misselijkheid, bloeddrukschommelingen
- alternatief rasagiline
behandeling ziekte van parkinson: COMT remmer
- entacapone (comtan) remt omzetting van L-DOPA in 3-methoxy-4-hydroxy-L-
fenylalanine: t½ L-DOPA omhoog - combineer met decarboxylase remmer
Wat zijn de bijwerkingen van apomorfine?
- misselijkheid en braken
- hypotensie
- centraal: verwardheid, hallucinaties
- retroperitoneale fibrose bij chronische toepassing (zeldzaam)
Wat is het verschil tussen een Parkinson tremore en een essentiele tremor?
Parkinson tremor: asymmetrisch, vooral in rust, vergezeld van andere Parkinson symptomen, geen effect van alcohol
Essentiele tremor: vrij symmetrisch, vooral bij actie, effect van alcohol, geen andere symptomen iha.
