Week 6

Question 1

Grondmodel strafrechtelijke aansprakelijkheid:

Answer 1

gedrag waarmee een delictsomschrijving wordt vervuld + menselijke gedraging, gedekt of omschreven in delictsomschrijving, wederrechtelijkheid en verwijtbaarheid -> bij een strafuitsluitingsgrond doe je een beroep op de afwezigheid van wederrechtelijkheid of verwijtbaarheid

Inperking van strafbaarheid: ondanks het vervullen van de delictsomschrijving geen strafbaarheid

Question 2

noem twee soorten strafuitsluitingsgronden

Answer 2

Rechtvaardigingsgronden
Schulduitsluitingsgronden

Question 3

Schulduitsluitingsgronden:

Answer 3

Doen verwijtbaarheid van de(ze) specifieke dader vervallen Bijv. ontoerekeningsvatbaarheid, reageert vanuit een waanvoorstelling, wordt dan vastgesteld door psychiater en rechter

Question 4

Rechtvaardigingsgronden

Answer 4

Ontnemen wederrechtelijkheid aan de gedraging (ongeacht wie de gedraging verricht)

bijv. Noodweer, je mag jezelf verdedigen onder bepaalde voorwaarden

Question 5

Bij ideaaltypische do komt strafuitsluitingsgrond aan bod bij de … vraag?

Answer 5

3e

Question 6

Strafuitsluitingsgronden (noteren in wettenbundel)

Answer 6

Algemene, geschreven strafuitsluitingsgronden: Titel III Boek 1 Sr (art. 39-43 Sr)

Bijzondere strafuitsluitingsgronden: bijv. art. 103a Sr, art 261 lid 3 Sr, art. 293 lid 2 Sr, 296 lid 5 Sr
Inwendige omstandigheden <-> uitwendige omstandigheden

Question 7

Art. 40 Sr overmacht in de zin van noodtoestand

Answer 7

o Bij noodtoestand is er sprake van een acute noodtoestand waarmee de betrokkene wordt geconfronteerd, maar deze z.s.m. probeert te beëindigen waarbij de juiste keuze is gemaakt. HR Opticien.

3 voorwaarden
- Sprake van min of meer acute nood.
- Er moet voor zwaarstwegende plicht of belang worden gekozen.
- Proportionaliteit en subsidiariteit moeten worden nageleefd. (ook gerantenstellung)

Question 8

Art. 41 Sr: noodweer

Answer 8

Rechtvardigingsgrond

Ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding van lijf, eerbaarheid (seksueel) of goed

o Belangrijkste doel is voorkomen van eigenrichting. Eisen voor noodweer:
- Sprake van een aanranding van eigen of andermans lijf/eerbaarheid/goed.
- De aanranding moet wederrechtelijk zijn (kan niet van een dier komen)
- De aanranding moet ogenblikkelijk zijn
* Aanranding moet feitelijk begonnen zijn, of minstens sprake van onmiddellijk dreigend gevaar voor een aanranding. Dreigende houding is niet voldoende

• Verdediging moet noodzakelijk zijn (subsidiariteit)
• Er moet voor het lichtste middel gekozen worden. Onttrekkingsvereisten, pas als er geen alternatieven zijn zoals vluchten.
• Verdediging moet geboden zijn (proportionaliteit)
• Geboden: had je iets anders kunnen doen? Weglopen?
• Proportionaliteit: De verdediging zelf en verdedigingsmiddel moet in verhouding staan tot de aanranding. Als dit overschreden wordt, is het noodweerexces.
  o Let op met gerantenstellung, van een beveiliger mag worden verwacht dat hij gematigder reageert op een aanval dan iemand zonder professionele ervaring.

Question 9

Art. 42: Uitvoering wettelijk voorschrift

Answer 9

Rechtvaardigingsgrond

Maakt een feit dat ter uitvoering van een wettelijk voorschrift is begaan straffeloos.

Question 10

art. 43 lid 1 Sr | bevoegd gegeven ambtelijk bevel

Answer 10

Rechtvaardigingsgrond
Wie een ambtelijk bevel gehoorzaamt, verricht een rechtmatige handeling, omdat het ambtelijk bevel is terug te voeren tot de uitoefening van het staatsgezag.
o Dit bevel moet afkomstig zijn van bevoegd gezag
o Waarbij het noodzakelijk is om de wet te overtreden

Question 11

art. 39 Sr | Ontoerekenbaarheid

Answer 11

Schulduitsluitingsgrond

Wanneer iemand zijn gedrag niet aan hem kan worden toegerekend op grond van een psychische stoornis spreken we van ontoerekenbaarheid. Waar de andere strafuitsluitingsgronden ‘uitwendige oorzaken’ als gemeenschappelijke noemer hebben, kenmerkt ontoerekenbaarheid zich door een ‘inwendige oorzaak’.
o Interne druk. 3 vragen in kader vd toerekening beslissing
- De verdachte moet ten tijde van het ten laste gelegde feit hebben geleden aan een psychische stoornis.
- Er moet worden onderzocht of de psychische stoornis van invloed is geweest op het ten laste gelegde feit. (causaal verband)
- Als de verdachte zelf voor de ontoerekenbaarheid heeft gezorgd, door drugs bijvoorbeeld, dan tast dit niet de toerekenbaarheid aan.

Question 12

art. 40 Sr | Psychische overmacht

Answer 12

o Externe druk van het lichaam. Een kracht, drang of dwang waartegen weerstand bieden redelijkerwijze niet is te eisen.
- Er moet sprake zijn van zeer dwingende omstandigheden.
- Er dient sprake te zin van externe, dus van buiten komende psychische drang.
- De psychische druk dient acuut te zijn.

Question 13

art. 41 lid 2 Sr | Noodweerexces

Answer 13

ondanks disproportioneel gedrag kan je je hierop alsnog beroepen
o Iemand verdedigt zich tegen een ogenblikkelijke, wederrechtelijk aanranding van eigen of andermans lijf, eerbaarheid of goed, maar overschrijd daarbij de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit.
- Er moet sprake zijn (geweest) van een noodweersituatie
* Ogenblikkelijke en wederrechtelijk aanranding van eigen of andermans lijf eerbaarheid of goed.
- De betrokkene heeft de grenzen van proportionaliteit en subsidiariteit in een hevige gemoedsbeweging overschreden.
- Overschrijding is onmiddellijk gevolg van die hevige gemoedsbeweging
* Dubbele causaliteit
* Als hij tentijde dus rationeel nadacht, is er geen sprake meer van een hevige gemoedsbeweging
- Hevige gemoedsbeweging is door aanranding veroorzaakt  dubbele causaliteit
o HR Ballenknijper stelt grenzen aan de noodweerexces. Disproportionele gedragingen die werkelijk alle perken te buiten gaan, worden niet meer verontschuldigd

Question 14

HR Ballenknijper | Begrenzing noodweerexces|

Answer 14

• Casus: verdachte wordt door SO bij testikels gegrepen; voelt hevige pijn; slaat SO in gezicht om hem te doen ophouden; SO knijpt nog harder; verdachte pakt vaas; slaat SO op hoofd, hij overlijd.
• Hof: of: a) hoewel handelen van SO ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding opleverde waartegen verdediging gerechtvaardigd was, was verdachte reactie niet geboden, hij had zich kunnen onttrekken: disproportioneel en niet subsidiair; b) niet uit te sluiten dat intense pijn hevige gemoedsbeweging kan veroorzaken waardoor grenzen noodzakelijke verdediging kunnen worden overschreden; slaan met zware vaas door 38-jarige op hoofd 86-jarige, afgewogen tegen aard en ernst aanranding, dusdanig disproportioneel dat dat niet kan disculperen
• HR: ‘s hofs oordeel dat, gelet op mate van disproportionaliteit, doodslag niet kan worden aangemerkt als onmiddellijk gevolg van door aanranding veroorzaakte hevige gemoedsbeweging, onjuist noch onbegrijpelijk, gelet op aanranding, doodslag en verweer
• Bij vraag of in concreto van ‘onmiddellijk gevolg’ sprake was, kan gewicht toekomen aan mate waarin grenzen noodzakelijke verdediging zijn overschreden alsmede aan aard en intensiteit hevige gemoedsbeweging

Wanneer de verdachte de grenzen van de noodzakelijke verdediging overschrijdt spreken we van de schulduitsluitingsgrond noodweerexces (art. 41 lid 2 Sr). Die overschrijding moet een onmiddellijk gevolg zijn van een hevige gemoedsbeweging, die op haar beurt weer is veroorzaakt door de aanranding. Hierin is een dubbele causaliteitseis terug te vinden.

Was de handeling in de noodweer situatie proportioneel?  dan noodweer
Was de handeling in de noodweersituatie disproportioneel?  dan noodweerexces

Wat is nou een hevige gemoedsbeweging?:
* Ruimer dan ‘vrees, angst, of radeloosheid’
* Uit vereiste dat gedraging het onmiddellijk gevolg moet zijn van hevige gemoedsbeweging die is veroorzaakt door wederrechtelijke aanranding volgt dat aannemelijk moet zijn dat de aldus veroorzaakte gemoedsbeweging van doorslaggevend belang is geweest voor de gedraging, maar niet dat geheel uitgesloten is dat andere factoren mede hebben bijgedragen aan het ontstaan van die hevige gemoedsbeweging

Question 15

(intensieve) Noodweerexces indien:

Answer 15

a) verdachte de gedraging heeft verricht in situatie waarin en op tijdstip waarop voor hem noodzaak bestond tot verdediging lijf, eerbaarheid of goed tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding, maar daarbij als onmiddellijk gevolg van hevige door die aanranding veroorzaakte gemoedsbeweging verder gaat dan geboden is (intensief), of
b) op tijdstip van gedraging situatie a) is beëindigd en noodzaak tot verdediging dus niet meer bestaat, doch niettemin deze gedraging het onmiddellijk gevolg is van hevige gemoedsbeweging veroorzaakt door daaraan voorafgaande wederrechtelijke aanranding (extensief)

Question 16

art. 43 lid 2 Sr | onbevoegd gegeven ambtelijk bevel

Answer 16

Strafuitsluitingsgrond

een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel kan tot straffeloosheid leiden als deze door de ondergeschikte te goeder trouw als bevoegd gegeven werd beschouwd.
o vb: een man gaat verkleed als verkeersregelaar en doet zich ook zo voor. Hierdoor veroorzaak je per ongelijk een gevaarlijke situatie. Je kan je dan op deze schulduitsluitingsgrond beroepen, mits je echt ervan overtuigt was dat het een echte verkeersregelaar was.

Question 17

AVAS

Answer 17

In het klassieke Melk en water-arrest is de algemene ongeschreven schulduitsluitingsgrond ‘afwezigheid van alle schuld’ geïntroduceerd. Deze schulduitsluitingsgrond geldt voor het geval de schuld niet in de delictsomschrijving als bestanddeel is opgenomen en een beroep op een wettelijke schulduitsluitingsgrond niet mogelijk is. Er worden vier vormen van afwezigheid van alle schuld onderscheiden:
- verontschuldigbare feitelijke dwaling: misleiding door 3e of misleidende info van 3e op wiens gezag de betrokkene redelijkerwijze mocht afgaan
- verontschuldigbare rechtsdwaling: als de betrokkene in redelijkheid op de deugdelijkheid daarvan heeft mogen vertrouwen, bijv door advies van een deskundige.
- verontschuldigbare onmacht: kan sprake zijn indien bijv een automobilist tijdens het rijden te kampen krijgt met een onvoorzienbare diabetesaanval
- betrachting van de maximaal te vergen zorg: betrokkene heeft in redelijkheid van hem te vergen zorg betracht.

Question 18

Culpa in Causa | HR Noodweer/Noodweerexces:

Answer 18

Indien de verdachte zichzelf verwijtbaar in een bepaalde gevaarlijke situatie heeft betracht, zal een beroep op een strafuitsluitingsgrond niet slagen, omdat sprake van culpa in causa (schuld in de oorzaak). Als de verdachte zichzelf opzettelijk in een bepaalde gevaarlijke situatie heeft gebracht, dan is sprake van dolus in causa (opzet in de oorzaak). Bijv. als verdachte de aanval heeft uitgelokt door provocatie latere slachtoffer en hij aldus uit was op een confrontatie, of als verdachte opzettelijk confrontatie zocht en gewelddadige reactie slachtoffer uitlokte.
- Ontoerekenbaarheid: intoxicatie (drugs/alcohol) van welke aard dan ook gezien als vorm van culpa in causa met de daaruit vloeiende geestestoestand. (tenzij iemand verstandelijk beperkt is)
- Overmacht: dat iemand die zich op overmacht beroept, onder omstandigheden wordt verweten dat hij zichzelf willens en wetens of door onachtzaamheid in de situatie heeft gebracht.
- Noodweer(exces): iemand kan zich zo provocerend optellen dat geweld van anderen als het ware wordt uitgelokt. Ook kan het voorkomen dat het conflict bewust opgezocht wordt HR Niet-betaalde taxirit.

Beginselen en specifieke vereisten | Algemene excepties op zichzelf beoordelen
* Beginselen kunnen bij die beoordeling van invloed zijn als regulerende beginselen
Spelen bij de meeste strafuitsluitingsgronden een rol (behalve ontoerekenbaarheid)
o Subsidiariteit | was er een andere keuze die gemaakt kon worden? Was er een alternatief?
 Niet van belang bij ontoerekenbaarheid
o Proportionaliteit | Had er een lichter middel gebruikt kunnen worden?
o Culpa in Causa | ‘eigen schuld’ grote rol bij ontoerekenbaarheid, kleine bij noodweer
* Specifieke vereisten zijn soms van toepassing
o Gerantenstellung | bijv bij noodweer: voor geoefend schutter is er minder ruimte
o Onttrekkingsvereiste | speelt rol bij noodweer
o Dubbele causaliteit | speelt rol bij noodweer excesss
o Enkele causaliteit | speelt rol bij ontoerekenbaarheid (heeft de stoornis geleid tot de gedraging)
o Adequatievereiste | speelt rol bij overmacht in de zin van noodtoestand

Question 19

Putatief noodweer (deze vraag was vorig jaar op tt)

Answer 19

vergissing in een noodweersituatie | feitelijke dwaling
* Verschoonbare dwaling t.a.v. de feiten (AVAS)
* “Het hof acht overigens geen feiten en omstandigheden aannemelijk geworden op basis waarvan de verdachte redelijkerwijs mocht menen dat hij zich moest verdedigen op de wijze als hij heeft gedaan, omdat hij verontschuldigbaar zich het dreigende gevaar zou hebben ingebeeld dan wel de aard van de dreiging verkeerd heeft beoordeeld. Het beroep op putatief noodweer wordt dan ook eveneens verworpen”

Question 20

HR niet betaalde taxirit | noodweerexces

Answer 20

Taxi gaat verhaal halen bij wanbetaler, maar wordt meermaals door partner gewaarschuwd dit niet te doen. Taxichauffeur slaat wanbetaler in elkaar en beroept zich op noodweer. Het hof stelt dat de verdachte terwijl hij onderweg was naar het slachtoffer meermaals is gewaarschuwd dat het slachtoffer gewelddadig zou worden, het hof leid hieruit af dat de verdachte willens en weten in een situatie heeft begeven.

Question 21

HR Noodweer tegen een derde | Noodweerexces

Answer 21

Verdachte werd geslagen door A en werd zo emotioneel dat ze A en partner van A geslagen heeft. HR zegt dat omdat de uithaal van A kwam en niet van de partner ze zich jegens partner niet op noodweer kan beroepen. Dit omdat er geen geweld van de kant van de partner zou zijn gebruikt.

Question 22

HR Noodweer/Noodweerexces

Answer 22

Dit arrest gebruik je als het bij een beroep op noodweer, noodweerexces of putatieve noodweer is gedaan, de rechter moet dan namelijk een gemotiveerde beslissing geven op dat verweer. Hij moet onderzoek of aan de voorwaarden voor de aanvaarding van dat verweer is voldaan. (die uitgewerkt zijn)

Question 23

Fases van noodweer

Answer 23

(Noodweer) fase 1 🡪 de fase in de slaapkamer/overloop 🡪 is dat noodweer? = Ja, er is sprake van een ogenblikkelijke aanranding…

(Noodweer) fase 2 🡪 de fase onder aan de trap 🡪 is dat noodweer? = Nee, want er is geen sprake meer van een noodweersituatie.
🡪 Kan er wel een beroep worden gedaan op noodweerexces in fase 2? 🡪 Het Hof geeft aan dat er sprake is van rationeel/doelgericht handelen, het is geen gevolg meer van emotie.

Waarom zou het niet kunnen? (Antwoord vanuit les) = omdat het disproportioneel is, omdat die aangeeft om verder door te gaan terwijl de gemoedsopwelling al voorbij was, en bleef hij toch doorgaan

Question 24

Wat is intensief exces?

Answer 24

te ver gaan binnen een noodweersituatie

Question 25

wat is extensief exces?

Answer 25

te lang doorgaan in een noodweersituatie

Question 26

benoem relevante jurisprudentie voor ‘afwezigheid van alle schuld’ en noem de vier vormen

Answer 26

• verontschuldigbare feitelijke dwaling: misleiding door 3e of misleidende info van 3e op wiens gezag de betrokkene redelijkerwijze mocht afgaan
• verontschuldigbare rechtsdwaling: als de betrokkene in redelijkheid op de deugdelijkheid daarvan heeft mogen vertrouwen, bijv door advies van een deskundige.
• verontschuldigbare onmacht: kan sprake zijn indien bijv een automobilist tijdens het rijden te kampen krijgt met een onvoorzienbare diabetesaanval
• betrachting van de maximaal te vergen zorg: betrokkene heeft in redelijkheid van hem te vergen zorg betracht.