week 12 (botten + calcium-fosfaat) Flashcards
1
Q
botsamenstelling
A
calciumfosfaat (=hydroxyapetiet) 60
extracellulaire eiwitmatrix 30
- collageen type 1
- niet collagene eiwitten (bv bio-actieve eiwitten zoals groeifactoren)
bloedvaten en cellen 10
2
Q
wat is trabeculair bot?
A
sponsachtig netwerk van fijne botbalkjes en botplaatjes (= trabekels)
3
Q
eigenschappen trabeculair bot?
A
- 20% van botmassa
- hoge ombouw
4
Q
functie trabeculair bot
A
- mineraal metabolisme (bij deficientie)
- sterkte en elasticiteit
5
Q
wat is corticaal bot?
A
= dichte buitenkant van compect bot, bepaalt de vorm van het bot
6
Q
eigenschappen corticaal bot
A
- 80% van botmassa
- lage ombouwactiviteit
7
Q
essentiele functies corticaal bot
A
- verzorgt biomechanische sterkte
- aanhechtingsplaats voor pezen en spieren
- bescherming van het beenmerg met daarin stamcellen
8
Q
waar liggen haverse systemen
A
in corticaal bot
9
Q
wat zijn haverse systemen
A
lagen van bot met daarin een centraal kanaal voor de bloedvaten, samen vormt het een osteon
10
Q
vormen van lengtegroei van bot
A
- endochondrale botvorming
- intramembraneuze botvorming
11
Q
endochondrale botvorming
A
= vervanging van kraakbeen door bot, vindt plaats in bijna alle botten
12
Q
groeischijf
A
bestaat uit een laagje kraakbeen, het sluiten van de groeischijf is dat al het kraakbeen vervangen is door bot
13
Q
endochondrale botvorming proces
A
- MCS (embryonaal) condenseren naar chondrocyten
- chondrocyten (kraakbeencellen) produceren matrix en prolifereren
- matrix wordt gemineraliseerd
- primair ossificatiecentrum (in midden diafyse)
- vascularisatie komt erin
- MCS buitenkant differentieren naar periost of osteoblast
- dit geeft verdere ossificatie van primair ossificatiecentrum
- uitbreiding van vascularisatie door matrix degradatie en osteoclasten
- invasie van bloedvaten in epifyse
- secundair ossificatie centrum
- tussen de twee ossificatie centra zit de groeischijf
14
Q
intramembraneuze botvorming
A
= directe botvorming, uit bindweefsel
vorming van schedel en sleutelbeen botten
15
Q
intramembraneuze botvorming proces
A
- osteoblasten produceren collageenmatrix (=osteoid)
- osteoid wordt gemineraliseerd en hierin komt de osteoblast vast te zitten
- de osteoblast heet nu een chondrocyt
16
Q
waaruit ontstaat een osteoblast?
A
uit een mesenchymale stamcel (MCS)
17
Q
diametergroei
A
= gaat door appositionele groei waarbij osteoclasten de binnenkant afbreken en van buiten vormen de osteoblasten weer bot
18
Q
waar zitten osteoblasten
A
onder het laagje perostium
19
Q
veroudering en verandering botten
A
cortex wordt dunner maar diameter wordt groter (en botsterkte)
botmassa wordt kleiner
20
Q
aanpassing bij veroudering
A
perostiale appositie = toename aan buitenzijde om verlies aan binnenzijde te compenseren
–> dit gaat niet lang mee een geeft porositeit
21
Q
oorsprong en functie osteoclast
A
- oor: hematopoetische stamcel
- functie: botafbraak
22
Q
oorsprong en functie osteoblast
A
oor: mesenchymale stamcel
functie: botvorming
23
Q
oorsprong en functie osteocyt
A
oor: osteoblast
functie: mechano-sensibele regulatie botopbouw en afbraak
24
Q
osteoclasten
A
= grote cellen met veel kernen
- hechten aan de botmatrix
- lossen het calcium op en breken de matrix af
25
regulatie osteoclastvorming
RANK (op opp. osteoclast en voorganger)
RANK ligand (ook door osteoblasten gemaakt)
OPG systeem
26
wat doet PTH in regulatie osteoclasten
- stimuleert de productie van RANK ligand
- remt de productie van OPG
--> verhoogt de activiteit van osteoclasten
27
wat doet oestrogeen in regulatie osteoclasten
- remt RANK ligand
- stimuleerd OPG
--> remt activiteit van osteoclasten en bespaart botmassa
28
osteoblast
```
maken botmatrix en reguleren de mineralisatie
kunnen drie dingen worden
- lining cellen aan het oppervlak
- apoptose
- osteocyt
```
29
functies osteocyt
- sensoring van mechanische belasting (via canaliculi), belasting is essentieel voor gezond bot
- reguleren botombouw door RANKL en sclerostine (remmer botvorming)
- productie FGF 23
30
mechanische functie bot
- structuur
- beweging
- bescherming
31
synthetische functie bot
- vorming van bloedcellen
| - vorming van cellen afweersysteem
32
metabole functie bot
- opslag van mineralen
- opslag groeifactoren
- endocrien: wordt beinvloed door hormonen en maakt hormonen
33
door welke hormonen wordt bot beinvloed?
PTH
vitamine D
ostradiol
SKH
34
welke hormonen maakt bot
PHEX
FGF 23
osteocalcine
35
bot als endocrien orgaan: PTH
bij daling van calcium wordt PTH geproduceerd
- verhoogt activering vit D waardoor er meer calciumabsorptie uit de dunne darm plaatsvindt
- verhoogde Ca reabsorptie uit botten door osteoclasten
36
bot als endocrien orgaan: FGF 23
remt PTH en vit D, er wordt meer fosfaat uit de nier gereabsorbeerd
37
wolffs law
= het bot past zijn externe vorm en de interne trabeculaire structuur aan in respons op de krachten die erop uitgeoefend worden
38
verdeling calcium en fosfaat
calcium
99 in skelet en 1 in ECV (regulatie heeft nauwe grenzen)
fosfaat
85 in skelet en 15 in ECV (regulatie heef ruime grenzen)
39
hoe wordt extracellulair calcium gereguleerd?
door calciotrofe hormonen:
- PTH
- vitamine D (actief)
- calcitonine
40
hoe wordt intracellulair calcium gereguleerd?
pompen, plasmamembraan , mitochondria etc.
conc: 10^-6 (minder)
41
calciumverdeling in bloed
- 50% geioniseerd(=actief) calcium --> vooral dit moet constant gehouden worden
- 40% is eiwitebonden (aan albumine)
- 10% is gecomplexeerd calcium meestal aan fosfaat
42
meten van hoeveelheid calcium
bij meten van de Ca concentratie wordt ook de albumine concentratie gemeten, als deze is verhoog is het totale Ca ook verhoogd en vice versa en hier moet voor worden gecorrigeerd
43
welke weefsels spelen een rol in calciumhomeostase
- darmen
- weefsel
- bot
- nieren
44
PTH (calciumhuishouding)
wordt gemaak in bijschildklier, effecten:
- mobilisatie van Ca en P uit het skelet via stimulatie van osteoclastaire botresorptie
- verhoging van de renale Ca drempel en verlaging van de P-drempel --> meer Ca reabsorptie en meer P uitscheiding
- stimulatie 1 a hydroxylase --> meer actief vit D
45
hoe wordt PTH gereguleerd met Ca
in de hoofdcel van de bijschildklier zit een Ca gevoelige receptor die na binding PTH productie remt
46
wat gebeurt er met PTH bij een hypocalciemie
minuten --> PTH afgifte
uren --> meer PTH productie
dagen --> bijnierhyperplasie
47
hoe kom je aan vitamine D
aangemaakt door zonlicht of via voeding komt er vitamine D3 (inactief binnen)
48
wanneer wordt vitamine D3 omgezet in de actieve vorm?
- lage calciumconcentratie
- hoge PTH concentratie
- lage fosfaatconcentratie
49
regulatie vitamine D3
bij een hoge concentratie vit D, stimuleert het de eigen afbraak via het enzym 24-hydroxylase (neg feedback)
50
intestinale absorptie vitamine D (calciumhuishoudign)
- actief transport: afhankelijk van 1,25(OH)2D3 verzadiging
| - passief transport oiv de calciumgradient lumen vs bloed
51
waar wordt calcitonine gemaakt?
in de schildklier
52
effecten calcitonine (calciumhuishoudign)
- directe remming osteoclastaire botresorptie
- receptoren in de hersenen (pijn?)
het speelt een ondergeschikte rol in de calciumhuishoudig (het kan geen hypo/hyper veroorzaken)
53
fosfaathuishouding
- wordt opgenomen in de darm
- wordt opgeslagen in de extracellulaire pool en weke delen
- filtratie in de nier
- opslag en afbraak in bot
54
welke hormonen zijn betrokken bij fosfaathuishouding
- PTH
- vitamine D
- FGF23 (= fibroblast groeifactor 23)
55
effecten PTH fosfaathuishouding:
- remt de NaP transporter in de nier --> remming P reabsorptie
- stimuleert 1-a-hydroxylase --> meer actief vitamine D
- stimuleert osteoclastaire botrabsorptie via de osteoblast (stimulatie RANKL, remming OPG)
56
effecten vitamine D fosfaathuishouding
- stimuleert calcium en fosfaat absorptie in de darm
- stimuleert osteoclastaire botreabsorptie
- stimuleert productie FGF23
57
FGF23
= fosfaturische factor --> leidt tot fosfaatverlies via de nier
- remt a-hydroxylase --> minder actief vitamine D --> minder calcium en fosfaat absorptie in de darm
58
algemeen effect FGF23, en wat is essentieel voor goede werking?
zorgt voor een daling van P (fosfaat), als deze te hoog wordt,
klotho is een essentieel eiwit voor FGF23
59
klachten hypofosfatemie
- skelet
- spieren
- overig
skelet: osteomalacie met krommingen botpijnen en breuken
spieren: spierpijn en zwakte
dysfunctie van hart en hersenen
60
oorzaken hypofosfatemie
- vitamine D deficientie
- malabsorptie
- ...
61
vitamine D deficientie
hierdoor kan ostomalacie ontstaan, met als risicogroep bejaarden en allochtonen --> het leidt to mineralisatie defect skelet en secundaire hyperparathyreoidie --> deze kan verergt worden als je ook een calciumtekort hebt
62
primaire hyperparathyreodie
toegenomen PTH afgifte op basis van een primaire bijschildklierziekte
63
secundarie hyperparathyreoidei
toegenomen PTH-afgifte als gevolg van een langdurige hypocalceamie
64
tertiaire hyperparathyreoidie
autonome PTH-overproductie
65
oorzaken hypercalciemie
- primaire hyperparathyroidie
- maligniteiten
- vitamie D intoxicatie of toename
- dieversen: hyperthyreoidie, thiazide diuretica
66
symptomen hypercalciemie neurologisch
- concentratiestoornissen
- depressie
- verwardheid
67
symptomen hypercalciemie gastro-intestinaal
- misselijkheid, braken
| - obstipatie
68
symptomen hypercalciemie urologisch
- polyurie
| - nierstenen
69
symptomen hypercalciemie cardiaal
ritmestoornissen
