VOW's en CGO's Week 3 Flashcards
Welke cellen verstaan we onder het verworven imuunsysteem?
B-cel receptor en T-cel receptor
Globale omschrijving imuunglobuline (IG) en B-celreceptor (BCR)
2 zwaarden en 2 lichte ketens
globale omschrijving t-celreceptoren
alpha-keten en een beta-keten (er is ook een gamma en delta optie, maar niet deze)
Wat is DH, JH en V en wat gebeurt hiermee
diversity, joining en variable. Door verschillende combinaties van deze genen, worden unieke lymfocyt gecodeerd (combination diversity)
hoe zorgen junctions in genen voor diversiteit?
het verliezen van basen of de insertie van basen (junction diversiteit)
waar vind IG recombinatie plaats?
in het beenmerg
IGH -> IGK -> IGL
waar vind TCR recombinatie plaats
in de thymus
TCRD -> TCRG -> TCRB -> TCRA
Wat is het verschil tussen affiniteitsrijping en isotype switching
affiniteitsrijping: mutaties die zowel positief als negatieve werking hebben op binding aan antigenen (somatische hypermutaties)
isotype switching: mutatie waardoor de zware keten verandert, en bij binding aan een antigen het molecuul zorgt voor een andere werking
primaire lymfoïde organen
thymus en beenmerg
begrip drainage
transport van antigeen en resten van dode cellen vanuit gebied rondom lymfeklier
begrip filterfunctie
vaak meerdere lymfeklieren achter elkaar
schematische tekening lymfeklier
denk aan de stroming van de lymfe
schematische tekening lymfeklier en plekken waar de cellen zich bevinden
geel = buitenste schors = B cellen
blauw = paracortex = t-cellen en dendritiesche cellen
rood = medulla = macrofagen plasmacellen
functie mild
filter van bloed, geen lymfevaten
- verwijderen oude erytrocyten en antigenen
-> tegen antigenen kan imuunrespons tegen de antigenen
afweer gekapselde bacterien
- marginale zone B-lymfocyten: gespecialiseerd in imuunresponsen tegen koolhydraten en andere T-celonafhankelijke antigenen
beschrijving open en gesloten cirulatie mild
bij mens is open belangrijkste route
beschrijving histologie milt
- RP -> witte plekken waar bloed aanwezig is
-WP -> antigenen worden getransporteert van RP naar WP
begrip MALT
mucosa geassocieerd lymfoïde weefsel, georganiseerd lymfoide weefsel in luchtwegen en maag-darmkanaal (tonsillen en platen van peyer(links))
begrip TLS
tertiare lymfoïde structuren, georganiseerd lymfoide weefsel, B- en T-celgebied, HEV
- op plaatsen waar voortdurende ntstekingsprikkel aanwezis is
–rol lymfotoxine
voorbeelden secundaire lymfoide organen
lymfeklieren en milt
kenmerk medulla lymfe
losmazig gebied, (merg)sinussen en (merg)strengen zichtbaar
kenmerk outer cortex lymfeklier
follikels aanwezig
kapselsinus
trabekelsinus
follikels
kapsel
kenmerk paracortex lymfeklier
celdicht gebied, HEV aanwezig
hoe zijn de lymfocyten in de lymfeklier terechtgekomen
het grootste deel via de HEV, een klein deel via de afferente lymfe
verklaar de aanwezigheid van T-cellen in de mergstrengen en mergsinussen
dit zijn T-cellen die de lymfeklier gaan verlaten
Na stimulatie en proliferatie verlaten effector- en memory-T-cellen de lymfeklier. Dit doen ze via de medulla en de efferente lymfe. Effector T-cellen gaan naar ontstekingssites, memory T-cellen recirculeren door bloed, weefsels en lymfe
waar zijn macrofagen in de lymfeklier vooral aanwezig en wat is hun belangrijskte rol?
in de sinussen - rol: verwijderen van antigeen en celafval uit de lymfe
De macrofagen bevinden zich met name in de aan- en afvoerroutes van lymfe in de lymfeklier: van aanvoer naar afvoer zijn dat de randsinus, trabekelsinus, en medullaire sinus. Hun belangrijkste taak is het schoonmaken van de lymfe, en antigeen, afbraakproducten uit de weefsels en debris van een immuunreactie in de lymfeklier te verwijderen.
De macrofagen in de kapselsinus zijn daarnaast belangrijk voor overdracht van antigeen naar B-cellen in de follikel, wat de B-celrespons stimuleert.
waar bevinden zich de meeste dendritische cellen, en wat doen ze daar?
in de paracortex, daar presenteren ze antigeen aan T-cellen
Dendritische cellen zijn de belangrijkste antigeenpresenterende cellen voor T-cellen. Naïeve T-cellen kunnen alleen door deze cellen geactiveerd worden. Er zijn ook dendritische cellen aanwezig in de rand- (of kapsel-)sinus en in de trabekelsinussen. Dit zijn dendritische cellen die recent met de lymfe vanuit de weefsels in de lymfeklier zijn aangekomen.
kenmerken FDC
folliculair dendritische cellen
Deze cellen zijn gerelateerd aan fibroblasten, en NIET nauw verwant aan de dendritische cellen die vooral in de paracortex aanwezig zijn.
begrip affiniteitsmaturatie
FDC presenteren antigenen aan B-cellen, die in de follikel delen en hun immunoglobulinen subtiel hebben veranderd, zodat deze met een hogere affiniteit aan het antigeen kan binden.
Welke receptoren zijn belangrijk voor de functie van de folliculair dendritische cellen, en zijn in relatief hoge dichtheid op het oppervlak van deze cellen aanwezig?
complementreceptoren en Fc-receptoren
FDC moeten immuuncomplexen langdurig kunnen vasthouden en presenteren aan B-cellen die affiniteitsmaturatie hebben doorgemaakt. Deze immuuncomplexen bestaan uit het antigeen waartegen de immuunrespons gericht is, waaraan immunoglobulinen en complementeiwitten gebonden zijn.
D.m.v. de Fc-receptoren kunnen de FDC aan de immunoglobulinen in het immuuncomplex binden, d.m.v. de complementreceptoren aan de complementeiwitten in het immuuncomplex
De ronde structuren die je ziet in de paracortex zijn:
HEVs
Maak de volgende bewering kloppend: De cellen in de paracortex die de belangrijkste verwerkers zijn van de antigenen die via de conduits worden aangevoerd zijn:
dendritische cellen
dendritische cellen in de paracortex verwerken antigenen die via de conduits worden aangevoerd, en kunnen dit vervolgens presenteren aan T-cellen die ook in dit gebied aanwezig zijn.
Hoe kunnen reticulair bindweefsel en fibroblasten een rol spelen bij de migratie van cellen door de lymfeklier?
- Migrerende cellen binden met adhesiemoleculen aan collageen en andere matrixeiwitten.
- Fibroblasten in verschillende compartimenten produceren verschillende chemokinen, en trekken bepaalde cellen aan.
In de afbeelding van de lymfeklier zijn vier gebieden genummerd, 1 t/m 4. Sleep de celtypen elk naar hun ‘eigen’ gebied, zodat je een helder overzicht hebt. Op sommige plekken komen meerdere celtypen terecht
1: macrofaag
2: folliculair dendritische cel, b-lymfocyt
3: t lymfocyt, dendritische cel
4: plasmacel
Kies in de kolommen ‘aanvoer’ en ‘afvoer’ uit: HEV, efferente lymfe, afferente lymfe, -of uit combinaties van twee routes.
Begrip diarree
WHO: 3x of meer vloeibare of ongevormde ontlasting in 24h
NHG: afwijking vvan het voor patiënt normale defecatiepatroon (frequentie, hoeveelheid, consistentie)
verschil acuut en chronische diarree verloop
acuut: <2 weken
chronisch: >2 - 4 weken
bacteriele verwekkers diarree
infectie:
1. campylobacter sp.
2. salmonella
3. STEC 0157
toxine:
1. staph. aureus
2. colstridium perfring.
3. bacillius cereus
virale verwekkers diarree
- norovirus
- rotavirus
begrip maldigestie
onvoldoende vertering van voedsel (oa pancreas insufficientie). maldigestie leidt tot malabsorptie
begrip malabsorptie
de situatie waarin de opname van nutrienten uit de voeding te kort schiet (oa beschadiging darmslijmvlies, aangeboren of verworven vermindering van darmoppervlak, stoornis enzymatische afbraak); osmotische diarree
beschermde factoren tegen diarree
- maagzuur
- darmperistaltiek
- antistoffen afkomstig van darmwand (IgA) of plasma
- barrière (intact) slijmvliesepitheel
- darmmicrobiotica
begrip inoculum
infectieuze dosis; de minimaal benodigde hoeveelheid micro organismen om infectie te bewerkstelligen
begrip darmmicrobiotica
darmmicrobioom/darmflora; het geheel van micro-organismen dat zich in het maagdarmstelsel bevindt
voorbeelden chronische diarree osmotisch/malabsorptie
voorbeelden chronische diarree secretoir
hormonaal: carcinoïdsyndroom, neuro-endocriene tumor pancreas
voorbeelden chronische diarree versnelde darmpassage
voorbeelde chronische diarree inflammatoir
inflammatotoire darmziekte: Chrohn, colitis ulcerosa
verchil gastro-enteritis en voedselvergiftiging
gastro: diarree is direct gevolg van bacterie of parasiet
voedsel: diarree is gevolg van toxines
klinisch beeld gastro-enteritis
klinisch beeld voedselvergiftiging
meldingsplichtige bacterien acute diarree
shigellose, botulisme, buiktyfus, cholera, hepatitis A, EHEC, listeriose, paratyfus A/B/C, acute voedselvergiftiging, voedselinfectie
bij welke kenmerken moet altijd fecesonderzoek gedaan worden?
recent antibioticagebruik of hospitalisatie naar clostridium difficile
bloed, pus en/of slijm in ontlasting (vooral kinderen) naar EHEC/STEC
dysenterie na bezoek (sub)tropen (vn; africa en Azie) naar E. hustolitica
testmogelijkheden bij diarree
cultuur, antigen detectie, microscopie en moleculaire assays
werking ORS op diarree
-> het lost het niet op, maar ondersteunt hydratatie
waterresorptie volgt actief en passief transport van natrium en voeding
werking loperamide diarree
- vertraagt darmmotiliteit: bindt aan opioïdereceptor in darmwand
> verblijftijd darminhoudt neemt toe > meer tijd voor resorptie > minder verlies licchaamswater en electrolyten - kan monotherapie of samen met antibiotica
- niet bij dysenterie (kans op toxisch megacolon
- niet bij kinderen <2 jaar (ileus)
begrip megacolon
verwijding colon in context van systemische inflammatie (niet obstructie)
voor/nadelen antibiotica bij diarree
alleen bij bacteriële verwekker
overwegingen voor antibiotica geven
geen: niet/weinig ziek, community acquired en reiziger
wel: aanhoudende koorts, dysenterie, imuun-gecompriseerd, community acquerd, reiziger
- hydratatietoestand
- co-morbiditeit
- extremes of age
- co-medicatie
preventiemogelijkheden diarree
goede sanitatie
handhygiene
vaccinatie
Mogelijkheden om sterfte te verminderen bij kinderen door gastro-enteritis
risicofactoren verminderen:
- onveilig drinkwater
- slechte sanitaire voorzieningen
- ondervoeding
vergroten toegang orale rehydratie solution (ORS)
therapeutisch zink gebruik
implementatie rotavirus vaccin
5 relatief frequente gastro-enteritis virussen
rotavirus (vaak)
norovirus (vaak)
astrovirus
adenovirus
sapovirus
Virus en klachten CMV
buikpijn en diarree bij imuungecompromitteerde patienten met cytomegalovirus
risicogroepen complicaties met virale gastro-enteritis
neonaten, ouderen, personen met verminderde afweer
virale kenmerken rotavirus
dubbelstrengs gesegmenteerd RNA-genoom, een eiwitmantel zonder lipide-envelop. Virusdeeltjes zijn robuust en resistent tegen omgevingsfactoren
symptomatische kenmerken rotavirus
Een ernstige rotavirusinfectie bij jonge kinderen kan leiden tot snelle en ernstige uitdroging, mede door het versterkende effect van het virale toxine.
virale kenmerken norovirus
Enkelstrengs RNA-virus met een eiwitmantel, zonder lipide-envelop, voorkomend bij mensen en verschillende diersoorten.
symptomen norovirus
- kan asymptomatisch voorkomen bij jonge kinderen
- acute diarree en soms hevig braken veroorzaken, eventueel gepaard gaand met koorts.
- Bij ouderen kan een norovirusinfectie fataal zijn.
- Bij volwassenen kan braken een hoofdsymptoom van het norovirus zijn.
- Bij personen met een gecompromitteerd immuunsysteem kan een norovirusinfectie chronisch worden en maanden of zelfs jaren voortduren.
virale kenmerken adenovirus
DNA virus, geen envelop, icosahedraal
symptomen adenovirus
respiratoire klachten, hemorragische cystitis, conjunctivitis en gastro-enteritis. Vooral adenovirus serotype 40 en 41 worden vaak geassocieerd met acute diarree, voornamelijk bij kinderen.
Klachten omvatten waterige diarree, braken en koorts.
incubatietijd en aanhouden klachten adenovirus
De incubatietijd bedraagt 3-10 dagen en de diarree kan 8-12 dagen aanhouden.
Ze zijn verantwoordelijk voor 2-5% van de gevallen van diarree bij jonge kinderen.
incubatietijd en aanhouden klachten norovirus
De infectie is gewoonlijk zelfbeperkend en duurt 12-48 uur.
virale kenmerken astrovirus
lineair, positief enkelstrengs RNA-virus, geen envelop.
symptomen astrovirus
- asymptomatisch
- jonge kinderen: diarree (soms koorts en braken)
- volwassenen: diarree, koorts en braken bij een heftige infectie. anders ervaren als een subklinische infectie
overdracht astrovirus
Het virus kan ook aanwezig zijn in omgevingswater. Astrovirus is bekend om het veroorzaken van uitbraken door voedsel of water dat met feces is gecontamineerd.
incubatieperiode astrovirus
De incubatieperiode voor astrovirus is ongeveer 3-4 dagen.
epidemiologie rotavirus
- Wereldwijd de belangrijkste veroorzaker van diarree bij kinderen (grotendeels tussen de 6 maanden en 3 jaar) waarbij een opname in ziekenhuis nodig is.
- Ook volwassenen kunnen diarree krijgen door infectie met rotavirus, maar het klinische beloop is veelal milder
- Prevalentie hoger in de wintermaanden in niet tropische gebieden
- Kinderen met flesvoeding hoger risico vergeleken met kinderen die borstvoeding krijgen
epidemiologie norovirus
Wereldwijd een belangrijke veroorzaker van gastro-enteritis. Incidentie het hoogst bij kinderen, maar infecties komen op alle leeftijden voor
Infecties kunnen het hele jaar door optreden, maar meest frequent in de winter.
Door grote besmettelijkheid leidt infectie nogal eens tot een epidemie, vooral in besloten gemeenschappen als vakantiekampen, cruiseschepen en zorginstellingen.
epidemiologie adenovirus
hele jaar door
epidemiologie astrovirus
In gematigde klimaten is er een duidelijke piek van infecties te zien in de winter.
Het virus kan ook voorkomen in omgevingswater. En astrovirus staat bekend om het kunnen veroorzaken van uitbraken door (fecaal) gecontamineerd eten (zoals rauwe schelp/schaaldieren) of water.
transmissieroutes gastro-enteritis
ontlasting
braken
feco-oraal
noro: inademen kleine druppeltjes braaksel
eten besmet voedsel/besmette schelp/schaaldieren
voedselvergiftiging veroorzakers
-staphylococcus aureus (in o.a. melk- en vleesproducten die niet bij juiste temperatuur zijn bewaard),
- Clostridium perfringens type A. (idem),
- Bacillus cereus (vergelijkbaar met S. aureus toxinen, waarvan de sporen ook in plantaardige producten zoals opgewarmde rijst of pasta aanwezig zijn)
bacteriele kenmerken, etiologie campulobacter spp.
Campylobacter spp. zijn kommavormige gramnegatieve staven. De belangrijkste pathogene soort is C. jejuni.
Campylobacter leidt tot ziekte door het binnendringen van darmepitheel (enterocyten) in het terminale ileum en het colon met behulp van diverse toxinen
epidemiologie campylobacter spp.
Naar schatting komen in Nederland jaarlijks 73.000 gevallen voor, waarvan slechts een klein deel leidt tot ziekenhuisopname. Campylobacterinfecties komen vaker voor in de zomer dan in de winter. Campylobacter is een belangrijke oorzaak van reizigersdiarree
- kippen/gevogelten, runderen, varkens, schapen, honden, katten
- consumptie (onderverhit)
- direct feco-orale besmetting
incubatietijd campylobacter spp.
De incubatietijd van een Campylobacter-infectie varieert van 1-10 dagen, mede afhankelijk van het inoculum.
symptomen campylobacter
Campylobacter kan zowel milde ziekte geven met waterige diarree als dysenterie, waarbij er bloedbijmenging bij de ontlasting is. Vaak geeft een infectie ook koorts, hoofdpijn en spierpijn. Onbehandeld is de ziekteduur meestal niet langer dan zeven dagen. Campylobacter geeft in immuuncompetente patiënten zelden een bloedbaaninfectie.
diagnostiek, behandeling en preventie campylobacter spp.
PCR en feceskweek
- mild beloop zonder afweerstoornis: onbehandeld
- matig/ernstig met afweerstoornis: antibiotica
» eenmaal daags 500mg azitromycine gedurende drie dagen.
Meldingsplicht bij 2+ gevallen binnen 24h
bacteriele kenmerken salmonella
gramnegatieve staven, behorend tot de Enterobacteriaceae. Ziekte wordt veroorzaakt door één soort, Salmonella enterica, waarvan vele serotypen voorkomen. Het ziektebeeld verschilt per serotype
klachten salmonella
Salmonella species veroorzaken over het algemeen een milde gastro-enteritis die bij immuuncompetente patiënten of patiënten zonder risico op een ernstig beloop niet met antibiotica hoeft te worden behandeld
pathofysiologie salmonella
Salmonella veroorzaakt diarree door penetratie en infiltratie van de wand van het ileum en colon, met de productie van toxische producten, waarbij een ontstekingsreactie wordt veroorzaakt. Hierbij ontstaat diarree, soms met bloed en slijm. Zelden treedt een bloedbaaninfectie op
Zet de volgende van minst naar meest besmettelijk
1 shigella (1-1.5, fecaal/oraal, voedsel/water, oro/anaal-sexueel)
2 monkypox (1.37-2.38, slijmvliescontact (blaasjes, sexueel),
3 noro (2-7, fecaal/oraal, indirect, braaksel),
4 hepatitis B (5, lichaamsvloeistoffen),
5 polio (7, feco/oraal, water/voedsel),
6 mazelen (12-18)
kenmerken en indicaties ciprofloxacine
(“reserve”)antibiotica
tegen bacteriën +/-
LWI, ottits media, UWI, MDL I, huid, weke delen, bot, gewrichten
risico met epilepsie, zware inspanning en nierfunctie, ook supplementen calcium, magnesium, aluminium en ijzer
kenmerken en indicaties ORS
indicatie bij diarree en braken
risicogroepen zijn DM en nierfunctie patiënten
in ORS zitten zouten en suikers
