Vökva- og elektrolytatruflanir

Question 1

Hvað þarf að hafa í huga þegar meta á vökvaþörf barna vs. fullorðinna?

Answer 1

• Börn hafa meiri vökvaþörf per kg. Þau hafa meira líkamsyfirborð og hærri metabolimsa (metabolic rate)
• Börnum er hættara við dehydration
• Nýburar og ung veik börn hafa oft lágar orskubirgðir og því fyrr háðari því að fá sykur (dextrose)
• Oft erfitt að meta vökvastatus hjá börnum, sérstaklega yngstu
• Hætta á hyponatremiu, sérstaklega hjá mjög veikum börnum vegna hækkunar á ADH og ef hyponatremiskar lausnir eru gefnar

Question 2

Hve stór hluti er total body fluid af heildar þyngd barna? Og hvernig skipist vökvinn á milli “hólfa” í líkamanum?

Answer 2

• 70-80% heildarþyngdar er vökvi
• 2/3 er innanfrumuvökvi (K+)
• 1/3 er utanfrumuvökvi (Na+), þar af
  - 1/4 plasma
  - 3/4 interstitial

Question 3

Hver er skilgreiningin á viðhaldsvökva?

Answer 3

Engin skilgreining til - bara eitthvað slump skv. Jóni Hilmari. Byggist á rannsóknum Holliday og Seger frá 1957

Question 4

Eftir hverju fer vatns- og electrolýtaþörf?

Answer 4

Orkunotkun

Question 5

Hver er grunorkunotkun 1 mánaða, 1 árs barns og fullorðins?

Answer 5

• 1 mánaða: 65-70 cal/kg/dag
• 1 áras barn: 45-50 cal/kg/dag
• Fullorðnir: 15-20 cal/kg/dag

Question 6

Hvað heitir aðferðin sem notuð er til að meta viðhaldsvökva og hvernig er þessi aðferð?

Answer 6

• Heitir Holliday-Seger method
• Reiknar vökva per kg
  - Fyrstu 10kg => 4ml/kg af vökva
  - 10-20 kg => 2ml/kg af vökva
  - Hvert kg umfram 20 kg => 1ml/kg af vökva
  ATH: á ekki alltaf við um nýbura

Question 7

Hver er electrolytaþörf barns á dag?

Answer 7

• Na þörf 2-6 mmól/kg/dag
• K þörf 2-4 mmól/kg/dag
  ATH: á ekki alltaf við um nýbura

Question 8

Hvaða þætti er þarf að taka inn í myndina við mat á viðhaldsvökvameðferð (aðra en þyngd)?
Hvernig er viðhaldsvökvi í gjörgæslu öðruvísi en normal viðhaldsvökvi?

Answer 8

1) Vökvatap með öndun t.d. minnkuð vökvaþörf ef í öndunarvél (rakt loft í öndunarvélinni)
2) Hækkaður líkamhiti og tap um húð (Líkamshiti kemur þar inn, vökvaþörf eykst um 12% fyrir hverja gráðu yfir 37,8°C)
3) Þvagútskilnaður: Minnkuð vökvaþörf í nýrnabilun
4) Afbrigðilegt vökvatap/Aktivitet t.d. aukin vökvaþörf í satus epilepticus og minnkuð í coma
5) Undirliggjandi sjúkdómar s.s. minnkað vökvatap í hjartabilun, lömun, nýrnabilun aukið í hyperthyroidisma
6) Electrolytajafnvægi
7) Næring: IV vs enteral
8) Sykurþörf (dextrose)
8) Í gjörgæslu oft lækkað ADH
- Vökvaþörf í gjörgæslu er oft aðeins 50-60% af “eðlilegum viðhaldvökva”…

Question 9

Hvaða viðhaldsvökva þarf 30 kg barn?

Answer 9

30 kg þarf 40+20+10 = 70ml/klst

Question 10

Hvað skiptir máli við klínískt mat á dehydration?

Answer 10

Hve mikill er þurrkurinn?

• Saga: drekkur? pissar? grætur? hvað lengi veik/ur? hiti?
• Skoðun: minnkað capillary refill? rakar slímhúðir? bjúgur? innfallin fontanella? tachycard? hypotension?veikur púls? meðvitund? (ef hiti er þetta þá allt út af því eða út af þurrki?)
• Breyting á þyngd?
• Electrolýtar og sýrustig (kolsýra, laktat, bíkarbonat)

Question 11

Hvað skiptir máli við mat á oral vs. i.v. vökvagjöf?

Answer 11

• Hversu alvarlegur er þurrkurinn?
• Uppköst? - Gefa i.v. ef heldur engu niðri en líka hægt að reyna oral vökva bara lítið í einu (stundum hægt að gefa vökvann í matskeið á ca. mín fresti)
• Hve mikill niðurgangur?
• ATH: ef gengur ekki að setja upp nál er hægt að komast órúlega langt með oral vökva

Question 12

Einkenni dehydration?

Answer 12

• 3-5% dehydration (30-50 ml/kg) => Tachycardia, þurrar slímhúðir
• 6-10% dehydration (60-100ml/kg) => Minnkaður þvagútskilnaður
• 10-15% dehydration (90-150ml/kg) => Hypotension, shok
  ATH: ef hyponatremia (Na150) einkenni minni en % dehydration (intracellular vatnstap > extracellular).

Question 13

Hvaða vökva á að nota í hypovolemísku shocki eða mikilli dehydration?

Answer 13

Isotoniskar saltlausnir þ.e. Ringer’s eða 0,9% NaCl

Question 14

Crystalloid vs. Colloid?

Answer 14

• Eini colloidinn sem er mikið notaður er albúmin. Helstu kostur umfram crystloids er að stærra hlutfall verður að effectivu blóðrúmmáli => stundum gripið til ef crystalloid skilar ekki tilætluðum árangri. En eru dýrir, fara ekki í interstitium, geta valdið ofnæmisviðbrögðum.
• Crystalloids eru ódýrari, virka vel/betur en colloidar. Valda ekki ofnæmisviðbrögðum. Þarf meira magn en af colloid því mikið af vökvanum fer interstitialt.

Question 15

Hversu hratt á að gefa vökvabólusa og hve mikið og hvernig?

Answer 15

• Eins hratt og hægt er
• 20ml/kg í sprautur og punda í krakkann
• Gefa bólus => endurmeta => gefa bólus => endurmeta => gefa bólus => endurmeta => pressorar?
• NB: minni bólusar ef hjartabilun, nýrnabilun o.s.frv. ;)