Fyrirburar Flashcards
Skilgreining á fyrirbura?
Fæðist fyrir 37 vikna meðgöngu
Skilgreining á fyrirbura?
Fæðist fyrir 37 vikna meðgöngu
Skilgreining á low-birth-weight infant?
undir 2500g
Skilgreining á very low-birth-weight infant?
undir 1500g
Skilgreining á extremely low-birth-weight infan?
undir 1000g
Tíðni fyrirbyrafæðinga?
Hve stór hluti af sjúkdómum/dauða hjá nýburum eru vegna fyrirbura?
- 5-9% fæðinga í Evrópu
- 12-13% fæðinga í USA
- 70-80% sjúkdóma/dauða nýbura er hjá fyrirburum
Orsakir fyrirburafæðinga?
- Fæðing vegna ástands/sjúkdóms í móður eða fóstir (ca. 30%) => gangsetning eða keisari - dæmi pre-eclampsia, vaxtarskerðin o.fl.
- Fæðing fer af stað og fósturhimnur eru órofnar (ca 45%) t.d. sýkingar o.fl.
- Rof á fósturhimnum (PPROM) (ca 25%)
Áhættuþættir fyrirburafæðinga? 14 atriði
- Kynþáttur - svartir
- Fátækt
- Yngri og eldri mæður
- Erfið vinna
- Næringarástand
- Áður átt fyrirbura
- Fjölburar (2-3% fæðinga en 15-20% allra fyrirbura)
- Vaginal blæðingar eftir fylgjulos (abruption) eða placenta previa
- Polyhidramnios eða oligohydramnios
- Stress
- Sjúkdómar hjá móður s.s. DM, háþrýstingur, þvagfærasýkingar o.fl.
- Reykingar
- Intrauterine sýkingar
- Bacterial vaginosis
- Og margt margt fleira
- Lítill skilningur og ónóg þekking er á orsökum fyrirburafæðinga og hvernig á að fyrirbyggja þær.
Skilgreining á very low-birth-weight infant?
Hefur lifun eða fötlun aukist meðal fyrirbura á Íslandi?
5 ára lifun hefur aukist (63%) en ekki fötlun (19%)
Tíðni fyrirbyrafæðinga?
Hve stór hluti af sjúkdómum/dauða hjá nýburum eru vegna fyrirbura?
- 5-9% fæðinga í Evrópu
- 12-13% fæðinga í USA
- 70-80% sjúkdóma/dauða nýbura er hjá fyrirburum
Orsakir fyrirburafæðinga?
- Fæðing vegna ástands/sjúkdóms í móður eða fóstir (ca. 30%) => gangsetning eða keisari - dæmi pre-eclampsia, vaxtarskerðing o.fl.
- Fæðing fer af stað og fósturhimnur eru órofnar (ca 45%) t.d. sýkingar o.fl.
- Rof á fósturhimnum (PPROM) (ca 25%)
Á hvaða vikum er algengast að fyrirburar fæðist?
60% fyrirbura fæðast í viku 34-36
20% í viku 32-34
15% í viku 28-31
5% fyrir viku 28
Áhættuþættir fyrirburafæðinga?
- Kynþáttur - svartir
- Fátækt
- Yngri og eldri mæður
- Erfið vinna
- Næringarástand
- Áður átt fyrirbura
- Fjölburar (2-3% fæðinga en 15-20% allra fyrirbura)
- Vaginal blæðingar eftir fylgjulos (abruption) eða placenta previa
- Polyhidramnios eða oligohydramnios
- Stress
- Sjúkdómar hjá móður s.s. DM, háþrýstingur, þvagfærasýkingar o.fl.
- Reykingar
- Intrauterine sýkingar
- Bacterial vaginosis
- Og margt margt fleira
- Lítill skilningur og ónóg þekking er á orsökum fyrirburafæðinga og hvernig á að fyrirbyggja þær.
Lifun fyrirbura er mismunandi eftir vikum, hvernig?
23 vikur => um 30% 24 vikur => um 50% 25 vikur => um 65% 26 vikur => um 80% 27 vikur => allt að 90% 28 vikur = ca. 90% 29 vikur => ca. 95% 31 vika => nánast 100%
Hefur lifun eða fötlun aukist meðal fyrirbura
5 ára lifun hefur aukist en ekki fötlun.
Helstu vandamál fyrirbura fyrstu daga og vikur? (12 atriði)
- Asphyxia
- Hitastjórnun
- Sýkingar
- Glærhimnusjúdómar (RDS)
- Lágur blóðsykur - safna glycogen forða á síðustu vikum meðgöngu en fyrirburar og léttburar gera það ekki
- Gula
- Næring
- Vökvameðferð
- Opin fósturæð (PDA)
- Heilablæðing (IVH) - mestar líkur á fyrstu 5 dögunum
- Apnea
- NEC
Helstu vandamál fyrirbura fyrstu vikur og mánuð? (7 atriði)
- Sýkingar
- Krónískur lungnasjúkdómur (PBD og CLD) þ.e. súrefnisþörf eftir 36 vikur
- Heilaskemmdir (PVL eða afleiðingar IVH)
- Apnea
- Næringarvandmál (vaxtarskerðing/vanþrif)
- NEC
- ROP (retinopathy of prematurity)
Helstu vandamál fyrirbura þegar þau verða eldri?
- Öndunarfæravandamál s.s. astmi, RS (útsettari ef smitast)
- Vöxtur: Vaxtarskerðing, vanþrif
- Þroski: Hreyfiþroski, Vitsmunaþroski
- Vandamál í skóla: Vitsmunaþroski, Hegðunarvandamál
Skilgreining léttbura?
Fæðingarþyngd 2SD fyrir neðan meðalþyngd miðað við meðgöngulengd
ATH: Margir fyrirburar eru léttburar en ekki allir léttburar eru fyrirburar
Helstu vandmál léttbura?
- Bráð: Lágur blóðsykur og hitastjórnun
- Krónísk: Vanþrif/vöxtur, þroski
