Tauga Flashcards
Amyotrophic lateral sclerosis
Lyf: Roluzole
Cauda equine sx vs. Conus medullaris sx
1) Cauda equine => lower motor neuron signs
- Venjulega bilateral og mikill radicular pain
- Saddle hypo/anesthesisa
- Assymmetric motor weakness
- Hyporeflexia/areflexia
- Late-onset bowel og bladder dysfuntion
2) Conus medullars => upper motor neuron signs
- Sudden onset mikill bakerkur
- Perianal hypo/anethesia
- Symmetriskur motor weakness
- Hyperreflexia
- Early onset bowe og bladder dysfunction
Epidural abscess í mænu
Áhættuþættir:
- I.v. drug use
- Ónæmisbældir þ.e. DM, HIV, alkólism
- Sýking frá contigious/distant sourve
- Spinal trauma/surgery
- Oftast S.aureus
Einkenni:
- Triad einkenna: Hiti, Focal bakverkur og Taugaeinkenni
- Progresserandi einkenni: Radiculopathy, motor og sensory deficit, bowel and bladder dysfuntion og eventual paralysis
- Meðferð:
1) CBC
2) ESR, CRP
3) Blóðræktanir
4) MRI af mænu með gadolinium
5) CT týrð ástunga/biopsy
6) Sýklalyf
7) Aðgerð þ.e. immediatw surgical decompression innan 24 klst til að forðast complications of cord compressions eða cauda equine sx.
Trigeminal neuralgia
Verkur í andliti, eins og hnífstunga. Oft á dag í nokkrar sek.
Meðferð: Carbamazepine
Mismunandi dementia
1) Alzheimer disease
- Early, insidioys short-term memory loss
- Language defeici og spatial disorientation
- Seinna persónuleikabreytingar
2) Vascular dementia
- Stepwise decline
- Early executive dysfunction
- Cerebral infarctar og/eða deep white matter breytingar á neuroimaging
3) Frontotemporal dementia
- Early perosnalty changes
- Apathy, disinhibition og compulsice behaviour
- Frontotempiral atrophy
4) Lewy body dementia
- Visual hallucination
- Parkisonismus
- Fluctuerandi cognition
5) NPH
- Ataxia snemma
- þagleki
- dilated ventricle
6) Prion disease
- Hegðunarbreytingar
- Hratt vaxandi
- Myoclonus og flog
Creutzfeldt-Jakob disease
- Orsakast af prion (óeðlileega folderuð protein) => rapid neuronal loss og spongyform encephalopathy og flestir deyja á innan við 1 árs.
- Löng incubation period
- Gruna í eldri einstaklingum milli 50-70 ára sem presentera með progressive dementia og myoclonus
- Einkenni: Hratt vaxandi dementia og myoclonus, insomnia, apathy, hegðunarbreytingar, trufluð sjón. Hætta að geta hreyft sig og talað og verða comatose.
Greiniing: - Hröð progressive dementia
- 2 af 4:
1) Myoclonus
2) Akinetic mutism
3) Cerebellar or visual disturbance
4) Pyramidal/extrapyramidal dysfuntion (hypokinesia) - Periotic sharp wave coplexe on EEG og/EÐA jákvæð 14-3-3 CSF assay
Definitive greining: Brain biopsy EÐA PRNP gene mutation
Wernicke encephalopathy
- Thiamine skortur (B1vít)
- Triad einkenna:
1) Encephalopathy
2) Ocular dysfunction
3) Gait ataxia
Meðferð: Gefa thiamine ef grunur (ath ekki gefa glúkósa á undan)
Facial palsy (central vs. peripher)
Peripher þ.e. heilataut 7: Getur ekki lyft augabrúnum og lokað auganu
- Byrjar akút og einkenni koma á minna en 2 dögum og maximum paralyss á innan við 3 vikum. Lagast á innan við 6 mánuðum.
Central: Getur lyft augabrúnum
B12 skortur
- Megaloblastisk anemia: Macro ovalocytes og hypersegmentet neutrophilar
- Orsök: Vannærnig s.s. chrons, ileasl resection eða krónic atrophic gastritis, gastrectomy.
- Einkenni: Subacute combined degeneration => progressive symmetric polyneuropathy meira í fótum en höndum. Deneration á dorsal column => numbness/paresthesis, truflun á proprioception/vibration og gait ataxia. Eftir því sem fram líður getur komið corticospinal tract disease með spastic weakness og hyperreflexia. Annað: Peripher neuropatha, memory loss og dementia.
- Rannsóknir: CBC og B12. Einnig s-metylmalonic acid sem er hækkað, hækkar fyrr en B12 => næmari rannsókn.
Multiple sclerosis (MS)
- Kemur oftast fram 20-40 ára með endurteknum focal neurologic dysfuntion.
- Köstin eru non-predictable og erratic in presentation, geta staðið yfir í nokkrar vikur með mismunandi recovery.
- MS er einn af fáu sjúkómum sem geta presenterað sem bilateral trigeminal neuralgia
Hungtingtons disease
- Autosomal dominant sjúkdómur. HD gen á litningi 4 (CAG repeats) sem kóðar fyrir óeðlilegu huntingtin
- Kemur fram 30-50 ára, deyja 70 ára (varir að metaltali 15 ár)
- Einkenni: Chorea og hegðunarturlfarnir
1) Chorea (kipper, grettur, dancing gait),
2) Óeðlilegt geðslag þ.e. þunglyndi, sinnuleysi, hömluleysi, social withdrawal - Frontal/subcrotical dementia getur komið fram á lokastigi og einkennist af vitrænni getu án minnistruflanna
- Myndrannsóknir: Atriophy á caudate nucleus.
Taugaeinkenni
1) Basal ganglia
- Contralateral hemiparesisi og hemisensory loss
- Homonym hemoanopsia
- Gaze palsy
2) Cerebellum
- Facial weakness
- Ekki hemiparesa
- Ataxia og nystagmus
- Occipital headache og hnakkastífleiki
3) Thalamus
- Contralateral hemipareisis og hemisensory loss
- Nonreactive miotic pupils
- Upgaze palsy
- Eyes deviate toward hemiparesis
4) Cerebral lobe
- Contralateral hemiparesis (frontal)
- Conralateral hemisensory loss (parietal)
- Homonym hemianopsia (occipital)
- Eyes deviate away from hemiparesis
- High incidence of sezures
5) Pons
- Deep coma og total paralyss withim minutes
- Pinpoint reactive pupils
Heilametastasar
Eru meira en 50% allra heilatumora í fullorðnum
Einkenni: Höfuðverkur, ógleði/uppköst, flog, taugaeinkenni s.s. weakness, skyntap, aphasia
Incidence:
1) Lungu
2) Brjóst
3) Unknown primary
4) Melanoma
5) Colon
Einn metastasis:
1) Brjóst
2) Colon
3) Renal cell carcinoma
Margir metastasar:
1) Lungu
2) Melanoma
Sjaldgæfir heilametastasar:
- Prostata
- Esophageal
- Oropharyngeal
- Hepatocellular
- Non melanoma skin cancer
Delerium
Akút confusion state, fluctuerandi meðvitund og ná ekki að halda athygli.
- Oft anxiety, agitation, hallucination
Áhættuþættir
- Dementia
- Parkison’s disease
- Prior stroke
- Advanved age
- Sensory impairment
Þættir sem ýta undur:
- Lyf: narcotics, sedative, andhistamín, vöðvaslakadi, polypharmacy
- Sýkingar: lungnabólga, þvagfærasýking, meningitis
- Electrolytatruflanir: Hyponatremia, hypercalcemia
- Metabolic derangement: Volume depletion, B12 skortur, hyperglycemia
- System illness s.s. CHF, hepatic failure, malignancy
- CNS s.s. flok,s troke, head injurey, subdural hematoma
Uppvinnsla: Leita að undirliggjandi orsök og meðhöndla.
Akút meðferð ef eldri einstaklingur er aggiteraður: Haldoperdol low-dose. (risperidone, quetiapine má líka gefa).
ATH ekki nota antiphycotica ef Lewy body dementia, parkisons.
Í yngri einstaklingum má nota Lorazepm eða önnur bensó. Ekki mælt með í eldri einstaklingum.
Normal pressure hydrocephalus (NPH)
Orsök: Minnkað frásog CSF
Triad einkenna: Dementia (memory loss), þvaglegi og göngulagstruflun (broad-based shuffling gait). Getur veirð hægðaleki en ekki taugaeinkenni.
Myndgreinign: Aukin ventricular stærð án hækkunar á ICP
Greining: Endurtekin spinal taps leiða til bötnunar á einkennum.
Meðferð: Ventriculo-peritoneal shunt
Central cord sx
Mismunandi áverkar á mænu
- Hyperextesion áverki í eldri einstaklingum með degeneratoivar breytingar fyrir í hálsmænu
- Skemmdir á central hluta á anterior spinal cord þ.e. ventral hluta corticospinal tracts og lateral spinothalamic tract
- Einkenni: Weakness í efri útlimum meira en neðri
Anterior cort sx
- Einkenni: Bilateral spastic motor paresis distalt við lesion.
- Lokun á anterior spinal arteri.
Brown-Séquard sx
- Ipsilateral: Weakness, spasiticity, loss of vibration sense og proprioception
- Conrolateral: Tap á sársauka og temperature skyni.
Posterior cort sx
- Bilateral tap á titrings og proprioception skyni, weaknes, paresthesia og urinary incontinence eða retention.
- Orsakir: MS, Vascular disruption (vertebral artery dissection) o.fl.
Pheripher neuropathia
- Stocking-glove pattern
Orsakir:
1) Chemotherpay induced peripheral neuropathy: 2 vikum eftir upphaf meðferðar. Algeng lyf: Vincristein o.fl.
Gait disorder
1) Cerebellar:
- Göngulag: Ataxic þ.e. staggering wide based
- Tengd teikn: Dysdiadochokinesia, dysmetria, nystagmus, Romberg sign
- Orsakir: Cerebellar degeneration, Stroke, Lyf/alkóhóleitrun, B12 skortur
2) Gait apraxia (frontal gait)
- Göngulag: Magnetic (freezing) þ.e. start and turn hesitation
- Tengdir þættir: Dementia, incontinence, frontal lobe sign
- Orsakir: Frontal lobe dengeration, Normal pressure hydrocephalus
3) Parkisonian
- Göngulag: Stutt skref, shuffling
- Tengdir þættir: Bradykinseia, resting tremor, postural instability, decreased arm swing
- Orsakir: Parkisons sjúkdómur
4) Steppage:
- Göngulag: Footdrop þ.e. excessive hip and knee flexion meðan gengur, slapping quality, falls
- Tengdir þættir: Distal sensory loss og weakness
- Orsakir: Motor neuropathy þ.e. L5 radiculopathy, eða common perineal neruropathy
5) Vestibular
- Göngulag: Unsteady, falling to one side
- Tengdir þættir: Normal senation, reflexes og motor sytkur, ógleði og vertigo
- Orsakir: Acute labyrnhtisis, Meniere disease
Cluster headache
- Intense unilateral retrobulbar pain sem byrjar skyndilega, oft á nótunni og nær hámarki mjög fljótt.
- Endist í ca. 2 tíma
- Algengara í KK
- Getu varið rautt ipsilateral auga, tárarennsli, nefrennsi/stífla og ipsilateral horner’s
- Attacks koma í clusters þ.e. daglega í 6-8 daga og svo remission í allt að ár.
- Prophylaxis er aðaðmeðefeðr: Verapamil, Lithium Ergotamin
Aukin ICP
Möguelegar orsakir:
- Trauma
- Space-occupying lesions
- Hydrocephalus
- Impaired central nervous system venous outflow
- Idiopathic þ.e. pseudotumor cerebri
Einkenni:
- Höfuðverkur sem versnar á næurnar
- Ógleði, uppköst,
- Breytingar á mental status þ.e. minnkuð meðvitund, cognitive dysfuntion
- Focal neurologic einkenni s.s. sjónbreytingar, óstöðugt göngulag, flog
- Einkenni versna við maneuver sem veldur enn meiri ICP s.s. halla sér fram, valslva, hósti
- Teikng: Papilledema, focal neurologic deficit
- Cushing reflex
Guillian Barré sx
2/3 eru með GI eða öndunarfærasýkingu fyrst s.s. camphylobacter jejuni er algengast. Annað er HSV, mycoplasma, h.infl. Lymphoma, sarcoidosis, SLE. HIV.
Pseudotumor cerebri = Idiopathic intracranial hypertension
Áhættuþættir:
- Of þungar konur á barneignaraldri
- Lyf s.s. tetracyclin, hypervitaminosis, isotretintoin
Einkenni:
- Púlserandi höfuðverkur, vernsar á nóttunni og vaknar á nóttunni. Ekki ljósfælni eða taugaeinkenni.
- Transient vision loss
- Pulsatile tinnitus
- Tvísýni
Teikn
- Aukin ICP og papilledema
- Ekki taugeninkenni en getur veirð sixth nerve palsy (lateral rectus)
- Peripheral visual field defect
- Höfuðverkur versnar við að leggjast út af en lagast við að standa upp
Greining:
- MRI með/án MRV
- Ekki merki um neitt annað á myndgreiningu
- Eðlilegur CSF nema aukin opening pressure þ.e. yfir 250
Meðferð:
1) Acetozolamide með/an fursemid => hindrar choroid plexus carbonic anhydrase
2) þyngdartap
3) forðast lyf eins og tetracyclin, isotretnitoin (A-vít), pillan
4) Ef þessi meðferð ekki nóg þá þarf stundum að gera endurteknar lumparpunkcure og stera sem getur brúað bilið ar til hægt era ð gera aðgerð (optic nerve decompression)
Stroke
Alltaf tala non-contrast CT strax til að greina á milli hemorrhagig og ischemic.
- Hemorrhagig kemur strax fram sem hvít hyperdens scæði í heilaparencyma á meðan ischmískt kemur ekki fyrr en eftir meira en 4 klst.
1) Ischemískt (thrombotic)
- Atherosclerotiskir áhættuþættir: HTN, DM, Saga um TIA
- Verður local lokun á æðinni
- Einkenni fluctuerandi þ.e. vaxandi einkenni en lagast inn á milli
2) Ischemískt (embolic)
- Saga um hjartasjúkdóma s.s. a.fib, endocarditis eða carotid atherosclerosis bruit
- Byrjar snöggt og venjulega mestu einkenni fyrst
- Margir infarctar með mismunandu vascular territories
3) Intracerebral haemorrhage
- Saga um HTN, Coagulopathy, Illicit drug use (amphetamine, kókain)
- Einkenni vaxandi yfir mín til klst
- Focal neurologic einkenni koma snemma fram, aukin ICP s.s. uppköst, höfuðverkur, bradycardia, reduced alertness
- Algengt í basal ganglia, thalamus, pons og cerebellum
4) Spontaneous subarachnoidal blæðing
Einkenni:
- Rof á berry aneyrism vegna AV malformation
- Mikill höfuðverkur og taugaeinkenni
- Meningeal irritation s.s. hnakkastífleiki
- Focal deficits incommon
Complications:
- Rebleeding á fyrstu 24 klst
- Vasospasmar eftir 3 daga (nimodipine og hyperdynamc therapy til að minnka vasospasma)
- Hydrocephalus eða Aukin ICP
- Flog
- Hyponatremia (ADH)
5) Lacunar stroke
- HTN
- Sever focal symtoms
- Lítil svæði og ekki mikið aukinn ICP
Rannókn:
- CT af heila staðfestir blæðingu og útilokar aðrar orsakir
+ 90% staðfestir ef SAH en ef neikvætt og enn grunur þá lumbarpuncture.
Mismunandi tremor
1) Essential
- Bilateral action tremor í höndum (ekki fótum). Ekki til staðar í hvíld.
- Einangraður höfuðtremor
- Ekki önnur taugaeinkenni
- Lagast við áfengi
2) Parkisons
- Hvíldartremor með 4-6 HX en hverfur við viljastýrðar hreyfingar.
- Hendur og fætur
- Sjaldan í anliti
3) Cerebellar
- Oftast með ataxia, dysmetria, gait disorder
- Tremor eykst stanslaust þegar hendin nær í target
4) Physiologic
- Low amplitut (10-12Hx) og sést ekki undir eðlielgum kinrumstæðum
- Eykst við sympatíska virkni s.s. lyf, hyperthyroidisma, kvíða og caffeine
- Versnar við reyfinguar og getur veirð í anldii og extremity
Parkisons
Orsök: Uppsöfnun á alpha-synuclein innan tauga í substantia nigra pars compacta => taugar deyja (basal ganglia)
Cardial einkenni:
1) Tremor oftast með 4-6Hz, pill rolling => oft fyrsta einkennið, byrjar í annari hendinni og færist svo yfir í hina.
2) Rigidity: Aukið viðnám við passivum hreyfingum (lead pipe, cogwheel)
3) Bradykinesia:
- Erfitt að byrja hreyfingar þ.e. byrja að ganga eða standa upp úr stól.
- Narrow based, shyffling gait with short strides and withoud arm swing
- Micrographia (lítil handskrift)
- Hypomimia (minnkuð facial expression)
- Hypopphonia (soft speech)
Postura instability
- Flexed posture
- Loss of balance during turning or stopping
- Loss of balance when pushed slightly from a stationary bipedal stance
- Frequent falls
Greining: klínísk greining með 2/3 cardinal einkennum.
Meðferð:
1) Anticolonergc acent s.s. trihexyphenidyl í ungum einstaklingum með bara tremor.
Braindeath
Er klínísk greining.
Mænan getur enn verið funcerandi => djúpsina reflexar geta verið intact.
Myasthenia gravis
- Neuromuscular junction sjúkdómur
- Autoimmune sjúkdómur: Mótefni gegn Ach viðtökum sem myndast í thymus. Sumir með MuSK ab.
- Einkenni eru flöktandi og versna yfir daginn og verst á kvöldin eða eftir æfingar. Getur komið remission í nokkrar klst, daga eða vikur en nær hámarki á 2-3 árum.
+ Getur haft áhrif á alla vöðva líkamans. Algengast er ptosis og tvísýni. Alvarlegustu einkennin eru erfiðleikar við að kyngja og öndunarerfiðleikar. Veldur ekki numbness! Ekki vöðvaryrnun, fasciculation, skyneinkenni, eðlilegir reflexar og Babinski.
Greining:
- Klínísk greining út frá einknenum.
- Acetylcholin receptor ab er jákvætt
- EMG: Decremental response í compound action potentials
- CT thorax til að leita að thymoma
- ATH CPK er normal => greinir frá primary muscle problem
Meðferð: Val meðferðar fer eftir aldri og klínskum einkennum.
1) Actylcholinesterasa hindri Léttir á einkennum en veldur ekki remission.
- Er upphafsmeðferð. Eykur framboð acetylcholine í taugavöðvamótunum
- Lyf = pyridostigmine eða neostigmine (mestinon)
2) Immunosuppressive agents og blóðskilun: Getur veldið remission
3) Thymectomy: Getur valdið remission
Myasthenia crisis
- Unirliggjanid þættir:
1) Sýking eða aðgerð
2) Fæðing, meðganga
3) Ónæmisbælandi lyf
4) Lyf s.s. aminoglycoside, beta blokkerar - Einkenni: Aukinn almennur og oropharyngeal weakness. Respiratory insufficiency og mæði
- Meðferð: Intubation. Plasmaphereisis eða IvIg og sterar.
