Tírdhreacha Oighreacha

Question 1

Cad a raibh na oighearaoiseanna?

Answer 1

Treimhse ama, timpeall 2 milliún bhliain ó shin, bhí an domhan i bhfad níos fuaire

Question 2

Cén ceatadán den domhan a riabh clúdaithe le oighear san oighearaois?

Answer 2

33% (1/3)

Question 3

Cén tíortha atá fós clúdaithe le oighear?

Answer 3

Ghraonlainn agus an Antartaice

Question 4

2 dhá slí creimeadh oighriú?

Answer 4

1. Scracadh
2. Scríobhchaiteamh

Question 5

Mínigh ‘scracadh’?

Answer 5

Nuair a bhíonn oighearsruth bíonn frithchuimilt idir é agus an talamh. Briseann an talamh síos de bharr an brú

Question 6

Mínigh ‘scríobhchaitheamh’?

Answer 6

Bogann oighearsruth le clochaí ag bualadh, ag déanamh frithchuimilt leis an talamh

Question 7

2 tírgnéithe a tharlaíonn le creimeadh?

Answer 7

1. Gleann U cruth & Gleann crochta
2. Fiord

Question 8

Cad é gleann U cruth?

Answer 8

Gleann le taobhanna géara agus úrlár leathan réidh

Question 9

Conas a foirmíonn gleann U cruth?

Answer 9

Bogann oighearsruth (glacier) tríd gleann V cruth agus athraíonn sé cruth an gleann.

Question 10

Cad é gleann crochta?

Answer 10

Gleann beag ‘a chrocann’ os cionn léibhéail an príomhghleann

Question 11

Conas a foirmíonn gleann crochta?

Answer 11

Bhuileann fo-oighearsruth beag le hoighearsruth níos mó. Bíonn níos mó creimeadh dhéanta ag an oighearshruth mór agus fagtar an fo-glhleann níos airde, sin gleann scrochta

Question 12

Cad a bhfuil fiord le sampla?

Answer 12

Gleann U-cruth domhin congórach den farraige. Línte le uisce ón farraige

Question 13

Conas a foirmíonn fiord?

Answer 13

Ordaigh léibhéal na farraige ag deireadh na hoighearaoiseach bhí na U-ghleann, a bhí in aice an gcósta báite

Question 14

Cad é moireáin?

Answer 14

Méideanna mhór carraigeacha a iompraíonn i oighearsruth

Question 15

4 saghasanna moiréin?

Answer 15

1. Moiréain chliainthánach
2. Lármhoiréain
3. Moiréin Íochtir
4. Críochmoiréin

Question 16

Mínigh moiréain chliainthánach?

Answer 16

Ualach a bhíonn ar fáil ar thaobh na oighearsruth

Question 17

Mínigh lármhoireáin?

Answer 17

Ualach ar fáil i lár oighearsruth. Tarlaíonn sé nuair a bhuaileann 2 moiréin chliaithánach le chéile

Question 18

Mínigh moiréin iompar?

Answer 18

Ualach atá á iompar faoin oighearsruth, déanta d’abhar ó úrlár an ghleann

Question 19

Mínigh críochmoiréan?

Answer 19

Tá críochmoiréan le fáil os comhair an oighearsruth. Brúitear ábhar chun tosaigh nauir a bhogann an oighearsruth ar aghaidh

Question 20

Mínigh tírgnéithe sil-leagain?

Answer 20

Droimnín

Question 21

Cad é droimnín le sampla?

Answer 21

Cnoc ubhcruthach atá déanta as cré bholláin m.sh Cuan Mó, Mhaigh Eo

Question 22

Conas a foirmíonn dromnín?

Answer 22

Leagann oighearsruth cré bolláin síos faoin oighearsruth, de réir mar a bhogann an oighearsruth ar aghaidh déanann sé cruth ubhcruthach agus déantar an cré bolláin mín

Question 23

Conas a bhfuil tírgnéithe dobaroighreach déanta?

Answer 23

Tosnaíonn an oighearsruth ag leá a bhíonn aibhneacha (lea-uisce) ag sní amach ón oighearsruth

Question 24

2 tírgnéithe dobharoighreach?

Answer 24

1. Eiscir
2. Machaire Sprémhá

Question 25

Cad é eiscir le sampla?

Answer 25

Iomaire fada agus caol de ghairbhéal (gravel) agus gaineamh, is féidir leo a bheith 30 meadar in airde m.sh Eiscir Riada idir mBÁC & Gaillimh

Question 26

Conas a foirmíonn eiscir?

Answer 26

Léann oighearsruth, cruthaítear tolláin faoin oighearsruth. Éiríonn an dríodar ar grinneal an tolláin. Nuair a léann an oighearsruth bíonn an iomaire fágtha

Question 27

Cad é machaire sprémhá le sampla?

Answer 27

Ceantair léibhéalta déanta as ghainimh agus gairbhéal m.sh an Currach, Co. Chill Dara (Kildare)

Question 28

Conas a foirmíonn machaire sprémhá?

Answer 28

Sníonn leá-uisce amach ón oighearsruth, ag tógaint ualach leis agus déanann sé sil-leagain air. Tá an ualach is troime sil-leagtha ar dtús in aice leis an oighearsruth ar deireadh

Question 29

Na 5 idirgníomhú le oighriú i gcomhair an tsochaí?

Answer 29

1. Cumhacht hidroleictreach
2. Talamhaíocht
3. Iompar
4. Tionscalaíocht
5. Turasóireacht

Question 30

Mínigh cumhacht hidroleictreach le sampla?

Answer 30

Is féidr lochanna cóire (treatment) a úsáid mar taiscumar uisce agus leictreachas a chrúthú nuair a scaoiltear an t-uisce m.sh Loch an hOnchon, Co. Chill Maintáin

Question 31

Mínigh talamhaíocht le sampla?

Answer 31

Leagtar cré bolláin (boulder of clay) síos de bharr oighriú. Is ithir torthúil é seo agus is féidir barra a fhás ann m.sh Cill Mhantáin Theas

Question 32

Mínigh iompar le sampla?

Answer 32

Is féidir úsáid gleann U cruth mar modh iompar mar go bhfuil bearnaí déanta trí an sléibhte m.sh Gleann Dá Ghrua, Cill Mhantáin

Question 33

Mínigh tionscalaíocht le sampla?

Answer 33

Cuireanna loch mór oighreacha uisce ar fáil le haghaidh tionscail sa ceantair úrbleach (urban) m.sh Lochanna Baile Coimín le Mórcheantar BÁC

Question 34

Mínigh tursóireacht le sampla?

Answer 34

Meallann ceantair álainn de tírdhíreach oighriú turasóir go dtí Éireann m.sh Gleann Dá Loch, Co. Chill Mhantáin

Question 35

Cad é loch ribíneach?

Answer 35

Loch atá ag bun an cnóc i gleann u cruth