Tírdhreacha Oighreacha

Question 1

Cad a raibh na oighearaoiseanna?

Answer 1

Treimhse ama, timpeall 2 milliún bhliain ó shin, bhí an domhan i bhfad níos fuaire

Question 2

Cén ceatadán den domhan a riabh clúdaithe le oighear san oighearaois?

Answer 2

33% (1/3)

Question 3

Cén tíortha atá fós clúdaithe le oighear?

Answer 3

Ghraonlainn agus an Antartaice

Question 4

Cathain a lea an oigear in Éireann?

Answer 4

10,000 bhliain ó shin

Question 5

2 dhá slí creimeadh oighriú?

Answer 5

1. Scracadh
2. Scríobhchaiteamh

Question 6

Mínigh ‘scracadh’?

Answer 6

Bogann an oighearshruth agus bíonn frithchuimilt. Leann roinnt oighear agus téann roinnt uisce sna scaoilteanna agus reo arís. Tógtar carraig nuair a bhogann an oighearsruth

Question 7

Mínigh ‘scríobhchaitheamh’?

Answer 7

Bogann an oighearsruth le na carraig atá sracadhaithe, déanann na carraig creimeadh ar an dromchla. Glaotar stríoca ar na scríobhthaí seo

Question 8

2 tírgnéithe a tharlaíonn le creimeadh?

Answer 8

1. Gleann U cruth & Gleann crochta
2. Fiord

Question 9

Cad é gleann U cruth?

Answer 9

Gleann le taobhanna géara agus úrlár leathan réidh

Question 10

Conas a foirmíonn gleann U cruth?

Answer 10

Bogann oighearsruth (glacier) tríd gleann V cruth agus athraíonn sé cruth an gleann.

Question 11

Cad é gleann crochta?

Answer 11

Gleann beag ‘a chrocann’ os cionn léibhéail an príomhghleann

Question 12

Conas a foirmíonn gleann crochta?

Answer 12

Bhuileann fo-oighearsruth beag le hoighearsruth níos mó. Bíonn níos mó creimeadh dhéanta ag an oighearshruth mór agus fagtar an fo-glhleann níos airde, sin gleann scrochta

Question 13

Cad a bhfuil fiord le sampla?

Answer 13

Is é an fiord ann U-ghleann báite a fhaigtear ar an gcósta m.sh An Caoláire Rua, Mhaigh Eo

Question 14

Conas a foirmíonn fiord?

Answer 14

Ordaigh léibhéal na farraige ag deireadh na hoighearaoiseach bhí na U-ghleann, a bhí in aice an gcósta báite

Question 15

Cad é moireáin?

Answer 15

Méideanna mór creimithe a iompraíonn oighearsruth

Question 16

4 saghasanna moiréin?

Answer 16

1. Moiréain chliainthánach
2. Lármhoiréain
3. Moiréin Íochtir
4. Críochmoiréin

Question 17

Mínigh moiréain chliainthánach?

Answer 17

Ualach a bhíonn ar fáil ar thaobh na oighearsruth. Bíonn an ualach de bharr reo is coscartha

Question 18

Mínigh lármhoireáin?

Answer 18

Ualach ar fáil i lár oighearsruth. Tarlaíonn sé nuair a bhuaileann 2 moiréin chliaithánach le chéile

Question 19

Mínigh moiréin iompar?

Answer 19

Ualach atá á iompar faoin oighearsruth, déanta d’abhar ó úrlár an ghleann

Question 20

Mínigh críochmoiréan?

Answer 20

Tá críochmoiréan le fáil os comhair an oighearsruth. Brúitear ábhar chun tosaigh nauir a bhogann an oighearsruth ar aghaidh

Question 21

Mínigh tírgnéithe sil-leagain?

Answer 21

Droimnín

Question 22

Cad é droimnín le sampla?

Answer 22

Cnoc ubhcruthach atá déanta as cré bholláin m.sh Cuan Mó, Mhaigh Eo

Question 23

Conas a foirmíonn dromnín?

Answer 23

Leagann oighearsruth cré bolláin síos faoin oighearsruth, de réir mar a bhogann an oighearsruth ar aghaidh déanann sé cruth ubhcruthach agus déantar an cré bolláin mín

Question 24

Conas a bhfuil tírgnéithe dobaroighreach déanta?

Answer 24

Tosnaíonn an oighearsruth ag leá a bhíonn aibhneacha (lea-uisce) ag sní amach ón oighearsruth

Question 25

2 tírgnéithe dobharoighreach?

Answer 25

1. Eiscir
2. Machaire Sprémhá

Question 26

Cad é eiscir le sampla?

Answer 26

Iomaire fada agus caol de ghairbhéal (gravel) agus gaineamh, is féidir leo a bheith 30 meadar in airde m.sh Eiscir Riada idir mBÁC & Gaillimh

Question 27

Conas a foirmíonn eiscir?

Answer 27

Léann oighearsruth, cruthaítear tolláin faoin oighearsruth. Éiríonn an dríodar ar grinneal an tolláin. Nuair a léann an oighearsruth bíonn an iomaire fágtha

Question 28

Cad é machaire sprémhá le sampla?

Answer 28

Ceantair léibhéalta déanta as ghainimh agus gairbhéal m.sh an Currach, Co. Chill Dara (Kildare)

Question 29

Conas a foirmíonn machaire sprémhá?

Answer 29

Sníonn leá-uisce amach ón oighearsruth, ag tógaint ualach leis agus déanann sé sil-leagain air. Tá an ualach is troime sil-leagtha ar dtús in aice leis an oighearsruth ar deireadh

Question 30

Na 5 idirgníomhú le oighriú i gcomhair an tsochaí?

Answer 30

1. Cumhacht hidroleictreach
2. Talamhaíocht
3. Iompar
4. Tionscalaíocht
5. Turasóireacht

Question 31

Mínigh cumhacht hidroleictreach le sampla?

Answer 31

Is féidr lochanna cóire (treatment) a úsáid mar taiscumar uisce agus leictreachas a chrúthú nuair a scaoiltear an t-uisce m.sh Loch an hOnchon, Co. Chill Maintáin

Question 32

Mínigh talamhaíocht le sampla?

Answer 32

Leagtar cré bolláin (boulder of clay) síos de bharr oighriú. Is ithir torthúil é seo agus is féidir barra a fhás ann m.sh Cill Mhantáin Theas

Question 33

Mínigh iompar le sampla?

Answer 33

Is féidir úsáid gleann U cruth mar modh iompar mar go bhfuil bearnaí déanta trí an sléibhte m.sh Gleann Dá Ghrua, Cill Mhantáin

Question 34

Mínigh tionscalaíocht le sampla?

Answer 34

Cuireanna loch mór oighreacha uisce ar fáil le haghaidh tionscail sa ceantair úrbleach (urban) m.sh Lochanna Baile Coimín le Mórcheantar BÁC

Question 35

Mínigh tursóireacht le sampla?

Answer 35

Meallann ceantair álainn de tírdhíreach oighriú turasóir go dtí Éireann m.sh Gleann Dá Loch, Co. Chill Mhantáin