Aeráidí + Reigiúin Nádúrtha

Question 1

Cad é aeráid?

Answer 1

An aimsir thar thréimshe fhada ama (35 bhliain)

Question 2

3 factóirí ar an aeráid?

Answer 2

1. Domhanleithead
2. Fad ón bhfarraige
3. Príomhgaoth

Question 3

Cad é domhanleithead?

Answer 3

Seo an fhad a bhíonn ón Mhéanchiorcail.

Question 4

Cén éifeacht a bhíonn ar domhanleithead ag aeráid de ceantair?

Answer 4

Bíonn sé níos teo cóngoarach don Mheanchiorcail agus níos fuaire i bhfad ón Mheanchiorcail

Question 5

Cén fáth go bhfuil an mheanchiorcail níos teo ná na polacha?

Answer 5

Bíonn gathanna na gréine díreach i treo an mheanchiorcail. I gcomhair na polacha, caithfidh an teas scaipeadh ar achar níos mó, agus bíonn an áit níof fuaire

Question 6

Conas a bhfuil tionchar ar bhfad ón bhfarraige ar aeráid de ceantair?

Answer 6

Bíonn sé níos fuaire in aice leis an farraige sa samhradh, agus níos teo sa geimhreadh

Question 7

Cén tionchar a bhfuil ag príomhgaoth ar aeráid de ceantar?

Answer 7

Má thágann príomhgaoth ó na polacha bíonn sé níos fuaire, má bíonn sé ón mheanchiorcail, bíonn sé níos teo

Question 8

Cad é aeráid aitiúil?

Answer 8

Sa reigiún móra de aeráid, bíonn aeraidí níos beag istigh ann

Question 9

Dhá factoirí ar aeráidí áitiúla?

Answer 9

1. Treoíocht
2. Airde (os cionn léibheáil an farraige)

Question 10

Cad is brí le treoaíocht?

Answer 10

An treo ina bhfuil fána ag féachaint, maidir le gathanna na gréine

Question 11

Cad é an riail maidir le treoaíocht?

Answer 11

Leathféar thuaidh = Má féachann na fanaí ó dheas, beidh sé níos teo. Má féachann sé ó thuaidh níos fuaire

Question 12

Cad é an riail le airde mar tionchar den aeráid?

Answer 12

Titeann teocht 7 chéim Celsius le haghsidh 1,000 méadar d’ardú

Question 13

Cén fáth go bhfuil tionachar ag airde de aeráid?

Answer 13

Éiríonn an aer níos tanaí agus ní féidir leis an aer an teas a choiméad

Question 14

4 ceithre tréithe éagsúla de reigiún nadúrtha?

Answer 14

1. An aeráid
2. Fasrá a fhásann go nádúrtha
3. Fiadhúlra (wildlife)
4. Gníomhaíochtaí daonna

Question 15

Na 3 mhórchois aeráide?

Answer 15

1. Aeráid teo
2. Aeráid Measartha
3. Aeráid fuara

Question 16

Mínigh an fásra fásaigh?

Answer 16

Níl raon mhór de fásra mar ní thiteann mórán báisteach. Tá an crann is comónta ná an cachtais

Question 17

3 tréithe an cachtais?

Answer 17

1. Craiceann tuibh, céiriúil & spionlach chun uisce a stóráil
2. Freamhaha fada agus doimhin chun teacht ar uisce
3. Spionlach chun cosaint é féin

Question 18

3 tréithe a dhéanann an camaill oiriúnach don fasaigh?

Answer 18

1. Dhroim chun uisce a stóráil
2. Tá beola (lips)ntiubhe chun na plandaí a ithe
3. Tá craíba (hooves) leathan chun siúl ar gaineamh

Question 19

Mínigh fairsingiú fasaigh?

Answer 19

Tá fásaigh an domhan ag leathnú amach m.sh Tá an Sahara ag éirí níos mó, tá na ceantair in aice leis ag athrú go fasaigh

Question 20

2 Cúiseanna le haghaidh fairsingiú fasaigh?

Answer 20

1. Aeráid
2. Cúiseanna daonna

Question 21

Mínigh an aeráid mar cúis de fairsingiú fasaigh?

Answer 21

Tá na teochtanna ag ardú, ag le ardú de teochtanna, scaipeann gaineamh go héasca

Question 22

Mínigh cúiseanna daonna mar cúis de fairsingiú fasaigh?

Answer 22

Tá rátaí breithe ag ardú Saheil. Tarlaíonn ró-innicet (overgrazing) agus ro-barraíocht ag fágaint an tirim gan clúdach

Question 23

3 torthaí de fairsingiú fasaigh?

Answer 23

1. Gorta
2. Eisimire
3. Bás de ainmhí

Question 24

2 slí chun fairsingiú fasaigh a stopadh?

Answer 24

1. Níos mó crainn a plandáil, mar laghdaíonn siad creimeadh ithir
2. Uisciú a chur ar faíl chun an talamh a dhéanamh níos torthúil

Question 25

Cén saghas aeráid atá ag Éireann?

Answer 25

Fhionnuair mheasartha aigéanach

Question 26

Teocht i aeráid fhionnuair mheasartha aigéanach?

Answer 26

15-17 chéim sa samhradh.
4-6 chéim sa geimhreadh.
Bíonn an raon bhliaintiúil teochtaí thart ar 11 chéim

Question 27

An titim báistí i aeráid fhionnuair mheasartha aigéanach?

Answer 27

Titeann báistí don bhliain ar fad, is troime sa geimhreadh.
Méid iomlán bhliaintiúil idir 800mm agus 2000mm. Bíonn an aimsir buaineach agus scamallach

Question 28

Cén fásra a bhíonn i aeráid fhionnuair mheasartha aigéanach?

Answer 28

Foraois dhuillsilteach (deciduous forest. Crann comónta = Dair (oak), fuinseog (ash), leamhán agus sailleach

Question 29

Cad a úsáidtear crainn bainte le haghaidh?

Answer 29

Feirmeoireacht, d’iompar agus do lonnáíocht (settlement)

Question 30

Cén tionchar a bhíonn ag fad ó bhfarraige ag aeráid na hÉireann?

Answer 30

Bhíonn an uisce sa chósta níos mall téamhú agus fúarú. Bhíonn an chósta níos fuar sa samhradh agus níos teo sa geimhreadh

Question 31

Cén tionchar a bíonn ag sruthanna farraige ar aeráid Éireann?

Answer 31

Sníonn an sruth teo Síobadh An Atlantaigh Thuaidh in aice sa chósta iathar Éireann, ardaíonn sé teochtanna

Question 32

Cén tionchar a bíonn ag an ghnáthgaoth ar aeráid Éireann?

Answer 32

Is gaoth aniar aneas an ghnáthgaoth. Ardaíonn sé teochtanna

Question 33

Cén aeráid atá sa Mheanmúirí (Meditarrean)?

Answer 33

Te Mheasartha

Question 34

Tréithe sa samhradh i aeráid te mheasartha?

Answer 34

Bíonn teocht thart ar 30 chéim. Bíonn an grian ag taitneamh ar feadh uaireanna fhada

Question 35

Tréithe sa geimhreadh i aeráid te mheasartha?

Answer 35

Teocht: 4-6 céim. Gaoth the a thagann ó domhanleithead íseal. Báisteach idir 400mm agus 700mm

Question 36

Fásra i reigiúin mhéanmhuirí?

Answer 36

Coillearnach síorghlas (evergreen woodland) m.sh Céadar & Ológ (olive

Question 37

3 fáth go bhfuil coillearnach síorghlas timpeallach don aeráid meanmhuirí?

Answer 37

1. Is féidir leo uisce a stóráil
2. Coirt tiubh (thick bark) & duilliúr chun uisce a choiméad
3. Fásann na crainn i bhfad óna chéile chun thagann ar uisce

Question 38

3 slí go bhfuil ainmhí oiriúnach don reigiúin nhóireacha?

Answer 38

1. Téann roinnt acu ina chodladh don ghreimeadh
2. Tá an fionnadh (fur) mar insliú
3. Imíonn na éin dheas i rith an ghreimreadh

Question 39

Cad a oibríonn na daoine i reigiúin bhóireacha?

Answer 39

Mianadóirí, foraoiseoirí, oibrithe i monarcháin páipéar

Question 40

Cé mhéad daoine atá ina gcónaí i Laplainn?

Answer 40

Tá níos mó ná 50,000 Sámach ina gcónaí sa Laplainn